Ons Eie Oktober 2016

Oktober 2016 Jaargang 51 • 5 Lyfblad van Suidwes Landbou 35RISIKO’Svan die volgende seisoenUviitr ddiiee lleeddee, 14SUIDWES LANDBOU gereed vir die toekoms

AKTUEEL

Augustus 2016 Jaargang 50 • 4Lyfblad van Suidwes LandbouOns Eie word uitgegee deur Suidwes INHOUDSOPGAWE VOORBLADBeleggings Beperk. Suidwes Landbou maak gereed om die AKTUEEL toekoms saam met hulle lede in te gaan.Algemene kontaknommers vir Suidwes GroepHoofkantoor: 018 581 1000 (tel); 4 Soos ek dit sien 14018 581 1097 (faks) 5 Op die geestelike akker 7 Boer van Stella wen dié sleepwa 18Ons Eie word 6 keer per jaar na al sy lede en ander 7 Gulde geleentheid vir opkomende boerebelangegroepe versprei. 8 Winderige meganisasiegeleentheid op Migdol 12 Dit dreun op BothavilleRedakteur: 12 Vleisdag propvol handige inligtingJedrie Harmse, Ons Eie, Posbus31677, Totiusdal 0134 14 Uit die lede, vir die ledeTel: 012 332 3833 14 Nuwe energie van Tosca tot HumansdorpFaks: 012 332 3833 18 KONTREIKUIER – Finansiële kundigheid‘n bate vire-pos: [email protected] dié boerderyProduksie: 24 Kies jou woorde mooiChilli Design Tel: 012 332 3833 28 Multi-risiko oesversekering in Suid-Afrika 28 Kredietfasiliteite by Suidwes beskikbaarAdvertensiewerwing: 30 Boer slimmer met dié vlootbestuurstelsel in jou sakAnita Oosthuizen Tel: (012) 333 6965Sel: 083 316 7529 PRODUKNUUSe-pos: [email protected] 10 Engen and SAVTEC give first engines a second lifeDie inligting hierin, hoewel dit met sorg saamgestel 26 New Holland het‘n baler vir elkeen se behoeftesword, word verskaf sonder enige waarborge hoege-naamd en Suidwes of die redakteur sal geen aanspreek- LANDBOUKUNDIGlikheid ten opsigte daarvan aanvaar nie. Dit staan dieouteurs vry om menings te lug, maar geen artikel ver- 32 Is die VSA-graanboere ons vooruit?teenwoordig noodwendig die mening van die uitgewer, 35 Risiko’s vir graanproduksie in die 2016/17-seisoendie Direksie of Hoofbestuur van Suidwes Beleggings 36 Maak die regte keuses vir planttydBeperk nie. Behalwe in uitsonderlike gevalle, behou die 40 Volg‘n veilige produksiestrategie na droogteuitgewer die reg voor om die nodige veranderinge aan te 44 Cotyledon orbiculatal L. – Moet liefs nie hierdiebring in enige bydrae wat vir publikasie voorgelê word. Daar bestaan outeursreg in hierdie werk. Enige plakkie dra nieongemagtigde aanhaling of reproduksie van die werk 48 Agrikalenderof enige gedeelte daarvan, sonder die vooraf verkreë toestemming van die redakteur, is handelinge watouteursreg skaad en wat die oortreder regsaanspreeklik ALGEMEENkan maak. Geen gratis plasings of krediet sal gegee word vir geringe tipografiese foute wat nie die waarde van ’n 49 Kosmiese Kwêla – As dit sterre reënadvertensie verminder nie. 44www.suidwes.co.za Ons Eie Oktober 2016 3

AKTUEELDie klein storetjies om ons soos ek dit sienEK WIL DIE RADIO afsit en stasie gaan oplaai het. stop het een‘hubcap missing’. ADRESVERANDERINGnie‘n koerant oopmaak nie. Vir Hy vermoed die gevryeryten minste‘n jaar, dalk is als oor agter in die Yaris het sy aandag so “Toe ry ek agter hom aan en Indien u van adres verander het of binnekort gaanas ek weer die radio aansit, die afgetrek dat hy nie kon agterkom ver­ander, of indien u Ons Eie nie ontvang nie en dituniversiteite afgebrand, Minister dat diewe besig is om sy kar net da’by die Urology hospital toe graag wil ontvang, stuur asseblief u ou en/of nuwePravin weg en vergete – dis hoe uitmekaar te haal nie.“In seconds, kontak­besonderhede (adres, telefoonnommersek vanoggend voel toe ek wakker terwyl ek wag innie car, I kidd you draai hy in. Ek stop hom by die en e-posadres) en u rekening- / lidnommer aanword. not. They are like magicians – now ons by Posbus 5, Leeudoringstad, 2640, of faks na: Gelukkig kom drink vrind you got hubcaps, and now you parking lot en ek sê hom,‘oompie, 018 581 1518 of e-pos na [email protected] koffie. Hy vertel van die got no more hubcaps,”vertel die Kontak ons ook gerus in verband met enige navraeUber-taxi waarmee hy gery het. ergerlike bestuurder. ek sien jy short‘n hubcap en ek oor u adres en/of die verspreiding van Ons Eie (soosDie eerste wat hy waarneem toe Andries het opgelet dat die in gevalle waar aandeelhouers meer as een Ons Eiedie Uber hom kom oplaai is dat Yaris geen‘hubcaps’aan het nie het een wavoor ek no use het’. Ek kry as gevolg van addisionele trusts wat in hul naamdie Yaris nie wieldoppe aan het en vra die man uit oor die ander geregistreer is). Ons wil dit graag, in u en ons belang,nie. Hy vra die bestuurder oor ‘hubcap’as daar dan net drie dog daai man slaat agteroor, hy regstel.sy wieldoppe en dié vertel hom gesteel is. Die bestuurder verteldat iemand drie van die Yaris se sy verhaaltjie: Hy het gister‘by die kannie glo ek offer hom‘n spare Skakel gerus vir Sunelle van Rooyen bywieldoppe gesteel het toe hy robot in Stanza Bopape da’by die 018 581 1002 of vir Jedrie Harmse byDinsdagaand‘n vreeslik verliefde crossing van Jan Shoba gestop’toe hubcap nie. Ma’so is die oompie 012 332 3833 indien u Ons Eie graagpaartjie by Hatfield se Gautrein- sien hy die Yaris wat langs hom wil ontvang. baie bly da’weg, die hospitaal in, om sy waterworks te ga’uitcheck.” Waaroor was ek nou weer opgewerk? Dalk moet ons in hier­ die dae maar fokus op die klein stories om ons. Julle gaan sien, my kinders gaan nog verniet studeer, by‘n universiteit, van hulle eie keuse natuurlik. OE4 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

Op die geestelike akker Wat dink jy? In die vorige uitgawes het ons raak om ons gedagtewêreld te beheer – dus ons gedagtes‘gevange’te gekyk na die woorde wat ons neem. As ons dan 2 Korintiërs 10:5b leesspreek en die invloed daarvan op sien ons dat ons, nadat ons gedagtes gevange geneem is, dit aan Christusons alledaagse lewe. Ons gedag­ gehoorsaam moet maak. Dié vers is in Die Boodskap soos volg vertaal:“Julle tes het egter ewe veel invloed. moet ’n nuwe gesindheid kry en op ’n nuwe manier oor dinge dink.” 2 Korintiërs 10:5b – Ons neem elke Dit beteken dus ons moet die gedagte gevange om dit aan Christus ou gedagtes, die gedagtes wat so gehoorsaam te maak. negatief gelaai is, met ander gedagtes vervang. Hoe doen ek dit? Die Bybel in Hierdie stukkie skrif lyk oënskynlik Praktyk se verklarende aantekeninge eenvoudig, maar dit omvat so baie het die volgende verduideliking oor van die praktiese sy van ons geloof. Efesiërs 4:23: Die gelowige se lewe Die sin is vol werkwoorde. is‘n proses waarin jy dit al meer regkry om te leef soos wat God wil hê. Kom ons kyk ook na Efesiërs 4:23 – Christus het jou nuut gemaak, maar Julle gees en gedagtes moet nuut word. dit beteken nie dat jou“ou mens”, jou natuurlike geaardheid, onmiddellik Die mens se brein is soos‘n groot stuk ondergeskik is aan die wil van die weiveld – die breinkenners sal praat Gees nie. Dit word‘n lewenslange van sinapse en neurone of senuwee- proses waarin die Heilige Gees jou eie selle wat bane kan vorm. Dié bane is wil ombuig sodat jy al meer wil doen soos voetpaadjies wat in die weiveld wat God wil hê. Dit hou in dat jy moet van die brein uitgetrap word. Hoe weet wat God wil hê, en daarom moet meer voete oor‘n sekere deel loop, jy tyd maak om die Bybel te lees hoe wyer word die voetpad en hoe en te bestudeer. So sal jou gees en meer voete lok dit. jou ge­dagtes vernuwe word, en sal So vorm ons gedagtes voetpaaie die beeld van God in jou al sigbaarder in ons koppe – baie negatiewe denke word. lok nog meer negatiewe‘voete’na ‘n Mens kan dus aflei dat die daardie gebied en so raak ons nega- negatiewe voetpaadjies vol van God tiewe mense. Gelukkig is die teendeel se Woord gemaak moet word. Dink ook waar – hoe meer‘happy feet’ aan die dinge daar bo en nie gedagtes spore in die kop maak, hoe groter van hierdie wêreld nie. word die positiewe voetpaadjies. Dit is erg bevrydend wanneer Ja, maklik gesê. Hoe op aarde kan jy besef dat jy tog beheer oor jou jy jou gedagtes beheer, dit gaan mos gedagtes kan neem. Wanneer jy besef vanself op loop? As die Bybel sê jy kan jy het nie nodig om die veldpaadjies gedagtes gevange neem, dan is dit te volg wat jou elke dag by die donker so. Dan is dit‘n geval van jy moet dit put laat uitkom nie. Dat jy kan kies om aanleer. die paadjies te volg wat jou elke dag Die slim mense sê die brein is by die Koninkryk van God uitbring. ‘n spier wat geoefen kan word. Die Dit gee nuwe betekenis aan die bekende Amerikaanse prediker Joyce groetwoorde:“Mooi loop”. Meyer vertel dat ons nie die gedagtes in ons koppe sommer passief hoef te aanvaar nie, ons kan werklik aktiefwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober 2016 5

AKTUEEL6 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

AKTUEELBoer van Stella wen dié sleepwa Van links is Hennie van Staden van IndustriaIN DIE FEEDX-PROMOSIE wat vroeër Steel (borg en vervaar-vanjaar deur Suidwes aangebied was, kon 'n gelukkige diger van die waentjie),klant ’n sleepwa ter waarde van R21 000 wen. Hans Herman van Schalkwykle Roux, 'n boer van Stella, was die man wat breed (HUB van Suidwes),geglimlag het toe hy as die wenner aangewys is! Hans le Roux (wenner)Hennie van Staden van Industria Steel het die waentjie en Hannes Heroldtvervaardig en geskenk. \"Die inskywings het letterlik (takbestuurder Stellaingestroom om die waentjie te wen. Suidwes bedank Kontreiwinkel) by diegraag vir Hennie vir sy groot skenking, dit het die pro- oorhandiging van diemosie 'n goeie hupstoot gegee,\" sê Annette Neethling waentjie.(produkbestuurder by Suidwes).Gulde geleentheid vir opkomende boere SUIDWES HET GELD van AgriSeta ontvang om opleiding aan 20 opkomende boere te verskaf. Na suksesvolle voltooiing van die program ontvang hulle die 'NQF 2: Nasionale Sertifikaat in Gemengde Boerdery'. \"BathoPele Development Institute het reeds so 'n program ontwikkel en daarom bied hulle die oplei- ding aan. Die eerste opleidingsessie het in Augustus begin en eindig in Maart 2017,\" sê Riekie du Preez (opleidingsbeampte by Suidwes). Malcolm Moore (takbestuurder op Bos­hoff) het die openingsdag bygewoon en Suidwes aan die boere, wat van Boshoff en omgewing afkomstig is, verwelkom en meer oor Suidwes Landbou vertel. Die studente ontvang opleiding in basiese boerderybestuur, infrastruktuur, hulpbronbestuur en veeproduksie.www.suidwes.co.za Ons Eie Oktober 2016 7

AKTUEELWinderige meganisasiegeleentheid op MigdolONDANKS ‘N WIND wat verwoed gewaai het, het 69 mense‘n inligtingsaand mente, laers, trekkers en meer gesels. Suidwes se vier divisies, Handel, Graan,bygewoon wat deur Suidwes op Migdol aangebied is. Bo-en-behalwe die Meganisasie en Fin, was ook verteenwoordig om boere die geleentheid te geeuitstallings wat hulle opgerig het, het verskeie insetverskaffers met boere kom om vrae te vra of probleme te bespreek.gesels oor produkte en die aanwending daarvan. Daar is oor bande, olie, imple- Jan Nell ontspan saam met Piet Delport (direkteur van Suidwes). Op aandag en gereed om die dag se stoffies af te sluk – van links is Fanie van Vuuren, Pieter van Zyl en Riek Kotze.8 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

AKTUEELwww.suidwes.co.za Ons Eie Augustus 2016 9

PRODUKNUUSEngen and SAVTEC give first engines a second lifeEngen’s long heritage within hann Rust from Kuilsrivier (R20k) and youth, with youth skills development severe dyslexia called me with anthe Agricultural sector is built Francois van Rooyen from Brackenfell essential to the future sustainability offer to rebuild an engine for me if Iupon a tradition of quality (R15k). of SAVTEC and the country at large. were to complete his workbook! Last,that has seen the company “We have been very excited to be Engen agreed to put up R250 000 but not least, one entrant’s fatherconsistently recognised as the involved in this initiative,”says Paul in prizes and to assist with the passed away in the week leading uppreferred fuels and lubricants Leask, Engen Lubricants National marketing of the competition which to the semi-finals and he spoke ofbrand for farmers in South Sales Manager.“Engen’s association was launched at Agri Megaweek in how he was able to continue his workAfrica. with vintage tractors and our support September 2015. on the engine in loving memory of his for youth skills development makes it Christo Pieterse, Chairman of father.”Combining this decades long as- a natural fit for us. SAVTEC’s Central Free State Club John Kennedy, Engen’s Lubricantssociation with its drive to develop the “Engen, along with SAVTEC have believes that the competition has Business Manager, says that whiletechnical skills of the country’s youth, embraced this heritage project been hugely successful.“The low cost Engen is constantly focused on theEngen partnered with the South and in doing so, have discovered of approximately R2 500 to buy an old shifting landscape of modern, in-African Federation of Vintage Tractor that – beyond the mechanical engine and R3 000 to restore it, has creasingly mechanised agriculture, anand Engine Clubs (SAVTEC), for the aspects – the challenge has brought made the competition very attractive, initiative that has also proven highlyEngen Engine Restoration Challenge people together, assisted in building commanding huge interest, with 27 successful is the Engen Museum2016. The winners of the event were relationships and provided a reminder seniors and 14 juniors competing,”he at Nampo where the company hasannounced on Saturday, September that hope and new life happen when says.“Entrants have come mainly from hosted demonstrations of the start-24th marking Heritage Day. love and care come together,”adds SAVTEC’s member clubs along with ups of old engines and the driving of The winners were announced at Leask. Agricultural and Technical schools, vintage tractors.the Bloemfontein Family Tractor and While all entrants received a fantastic Technical Training Colleges and many “This competition has clearly dem-Food Festival at the Ferreira Museum, hamper of Engen products, the top from the broader community.” onstrated that giving first engines aKwaggafontein, Bloemfontein. two regional entries in the Senior and All competitors were required to second life is a compelling, absorbingIn the junior class for scholars, first Junior categories were eligible to go complete a workbook with pictures and highly rewarding undertaking,place and a R20 000 prize went on to the finals, which were judged at and documentation of their processes, requiring painstaking research,to Liezel Gouws from Klerksdorp. the Central Free State Club. along with their engines which were concentrated detective work inLiezel recently competed in the Para- The fact that these events have exhibited and judged on a regional tracking down parts and the hands ofOlympics in Rio running the Class proven successful in drawing large level in the semi-finals. a surgeon in assembling and startingT37 100m and 400m, making the crowds and significant interest pro- Pieterse was thrilled with the the engines,”adds Kennedy.finals of both events. Gerick Muller vided the impetus in 2014 for SAVTEC standard of entries, as well as thefrom Mossel Bay was second and to approach Engen with a request to impact that the competition had For more information please contactRudolf Gouws from Klerksdorp third. sponsor a national competition to on a human level. He recounts the Gavin Smith, Engen Group Communi-They pocketed R15 000 and R10 000 encourage veterans and newcomers following:“I spoke at length with the cation Manager, Gavin.Smith@enge-respectively. to become involved in the restoration father of a disabled son who told me noil.com Tel: +27 21 403 4312    Cell: In the senior class, Torsten Löwe of old engines. just how the two of them have valued +27 82 379 1700 from Pretoria walked away with the Key to the spirit of the competi- their time together breathing new lifeR50 000 first prize, followed by Jo- tion is the highlighting of the into an old Wolsely engine. Although development of technology via the the two scooped a third place, they are restoration of vintage machinery sadly unable to attend the finals. and the transfer of knowledge to the Another youngster who suffers from10 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

AKTUEELwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober 2016 11

AKTUEEL Dit dreun op Bothaville Dié groep boere het‘n meganisasie-inligtingsdag op Bothaville bygewoon wat deur Suidwes aangebied is. Praktiese demonstrasies met ‘n verskeidenheid implemente is gehou om te wys wat die tegnologie kan doen wat tans in die mark beskikbaar is.Vleisdag propvol handige inligting witeit van kunsmatige inseminasie met‘n praktiese demonstrasie.‘N SUKSESVOLLE VLEISI­ NLIGTINGSDAG Dr Ben Greyling, regs in die foto, het baie klem gelê op die Dr Machedi, (adjunk direkteur: Veeart-is op 17 Aug 2016 by die Armoedsvlakte impak van DNA op beeskuddes. By hom is van links Jan van Zyl senydienste by NWPG) het ’n teoretieseBultoetstasie buite Vryburg deur die LNR en Robbie Dawes (Vryburg Kontreiwinkel se bestuurder). aanbieding gemaak oor reproduksiesiek-aangebied. Dr Ben Greyling (Navorsingspro- tes spesifiek in die Vryburg-omgewing.gram–bestuurder: Vleisbees Verbeteringske- Jan van Zyl (Brahman Beestelers­ma by LNR) het die verwelkoming hanteer en genootskaap van Suid-Afrika) het gesels‘n insiggewende aanbieding gelewer oor die oor verskeie maniere om jou vleisfabriekBeef Genomics Project en baie klem geplaas se produksie te verhoog. Hy het ookop die impak van DNA op beeskuddes. Daar is ’n praktiese aanbieding gedoen metook gefokus op die waarde van rekordhouding hand­ ige raad en voorstelle wat hy uitwat die produsent in staat stel om inligting te ervaring geleer het.interpreteer en kritiese afleidings te maak. Die dag is ook deur landbou studente Dr Joel Nkuna van Ngunzi Genetics het‘n van die NWU Mafikengkampus byge-aanbieding gedoen oor funksionele effekti- woon.12 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

AKTUEELwww.suidwes.co.za Ons Eie November 2016 13

AKTUEELvUiirtddiieelleeddee Voortspruitend uit‘n strategiese beplanningsessie van die direksie van Suidwes Landbou vroeër vanjaar, is‘n vars kern- strategie vir die toekoms van die Maatskappy vasgelê. Hierdie strategie word verwoord in die nuwe leuse:“Uit die lede vir die lede”.DIE LEUSE GEE gestalte aan die verand­ erings in die politieke-, ekono- het dr Van Schalkwyk gesê. sen die missie- en visiestellings virunieke waardes, doelwitte, die visie miese-, klimaats- en bestuursomge­ Die direksie het ook realistiese die landbou- en Africum-bene vanen die kultuur van die Maatskappy. wing. uitdagings, oor die korter en lang die Groep.Gedurende die werksessie het die “Ons visie vir die Suidwes Landbou termyn, vir wins voor belasting en die - Uitbreiding, aankope endireksie ook‘n oorhoofse raamwerk, van die toekoms is om een van die aansporingskortingskema voorgestel. samewerkingsooreenkomste salmet die beginsels vir strategiese beste landboubesighede in die land Die idee is ook om die Maatskappy voortdurend oorweeg word om dieplanne vir elke afdeling en filiaal van te wees, wat binne- en buitelandse se koöperatiewe karakter te behou, veranderende landskap ten volle tedie Maatskappy, bespreek. geleenthede ontgin om te groei en terwyl daar deurgaans na vernuwing benut. Volgens die Hoof Uitvoerende risiko te verskans. Die Maatskappy gestrewe word. Hierdie koöperatiewe - Ambisieuse groei van alle onderne-Beampte (HUB), dr Herman van moet opnuut geposisioneer word kultuur moet verseker dat lede en mings van die Maatskappy sal‘nSchalkwyk, was die tyd ryp vir om die‘Eerste Keuse’vir lede, kliënte hulle belange altyd voorrang geniet. fokus bly en die nie-winsgewendeheroorweging van die Maatskappy en personeel te wees. Suidwes gaan Ander sake wat ook aandag gekry besigheidseenhede sal omgedraaise strategiese rigting om sodoende alles doen om die beste waarde-vir- het is: word om‘n bydrae tot die Maat-die direksie se verpligtinge teenoor geld diens en produkte te lewer en - Onderskeid moet getref word tus- skappy se groei en sukses te lewer. OEdie aandeelhouers te kan nakom, deur volgehoue vernuwing aan dieteen die agtergrond van omvangryke voorpunt van dienslewering te bly,”Nuwe energie van Tosca tot HumansdorpNUUS OOR DIE VARS kernstrategie uitvoerende komitee van Suidwes Net soos hierdie boere op Hoopstad, het boere in 16 ander dorpe ook dievir die toekoms van Suidwes Landbou die nuwe visie en missie van die inligtingsdae bygewoon.is gedurende September en Oktober Maatskappy verduidelik.2016 na aandeelhouers, kliënte en Dr Herman van Schalkwyk hetpersoneel van die Maatskappy in elke by die inligtingsvergaderingsuithoek van die bedieningsgebied die nuwe slagspreuk en baniereuitgedra. Gedurende die inligtings- wat Suidwes visueel uitbeeld,vergaderings, wat in 18 dorpe in verduidelik en gesê dat dit deelNoordwes, Vrystaat, Noord-Kaap en van die nuwe energie vir die Maat-Mpumalanga aangebied is, het die bl 15 >>>14 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

Rubik se kubis, AKTUEEL HOOPSTAD - van links kuier Petruswat nou deel is van Suidwes se nuwe >>> Roux en Lourensveldtog, dui op die komplekse en Erasmus saamveelkantige wêreld waarin Suidwes Nuwe energie met ds. Francoissy bestaan maak. Die kleure en blok- du Plooy van diekies beeld die ekonomie, politiek, skappy is en dat dit soos‘n tsunami sal NG Kerk Hoop-tegnologie, personeel, lede, klimaat wees, wat die Maatskappy vorentoe stad en Attie deen ander omgewingsfaktore uit. Die sal dryf. Necker.Maatskappy vorm die kern, of die as, Hy het weer die versekering Sien nog foto’s van dievan die kubis en verander, soos die gegee dat boere steeds die eienaars inligtingsdae op bl 16.kubis, voortdurend in‘n dinamiese van die Maatskappy sal bly.“Dieomgewing waarin verskuiwings en aansporingskorting wat Suidwes aanaanpassings gemaak moet word om lede bied, maak Suidwes uniek en isby die nuwe uitdagings aan te pas. die bewys dat die onderneming in die boere se hande is,”het hy gesê. Suidwes se voetspoor strek nou van Tosca in die Noordwes provinsie tot in Humansdorp in die Wes-Kaap.‘n Wyer voetspoor versprei die Maatskappy se risiko en die groter omset lei tot meer bedingingsmag vir rabatte en ander korting by verskaffers. HOOPSTAD - Adrie de Necker ontvang ‘n geskenk van voorsit- ter, Hansie Viljoen. By elke vergadering is ‘n trekking vir die geskenk gedoen.www.suidwes.co.za Ons Eie November 2016 15

AKTUEEL>>> Uit die lede vir die lede Boere van oral het Suidwes se inligtingsdae bygewoon LICHTENBURGOp Lichtenburg was Patrick Nelissen , Piet Steinman, Kobus Cordier, BULTFONTEINKallie Peters en Frans Marx by mekaar. Wolmaransstad- Dié jongmanne van Bultfontein is Dirk Gouws, boere van links is Jan Muller, Pieter-Albert Botha, Heinrich Botha Pieter Jonker, Mar- en Callie Buitendag. thinus Koekemoer, Martiens Koekemo- DELMAS er, Andre Jordaan en Apie Barnard. WOLMARANSSTAD WOLMARANSSTAD Op Delmas het SG Greyling die trekking gewen enDie Viljoens: Henrikus, pa Hansie en Dihan kuier saam met Kallie Rossouw, Francois van kry sy geskenk by Hansie Viljoen.Zyl en Herman van Schalkwyk.16 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

AKTUEELwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober 2016 17

AKTUEEL KONTREIKUIER Ons Eie het by die nuwe direkteur van Wyk 7, Anton Botha, gaan kuier. Hy vervang Theo Delport in dié Wyk. Anton het besondere insig in die finansiële kant van boerdery, hoewel hy maar vir ongeveer 13 jaar voltyds boer. Finansiële kundigheid ‘n bate vir dié boerdery Anton Botha boer net buite Bultfontein in die Vrystaat. “Ek is eintlik ‘n opkomende boer, my voorsate was nie boere nie en my boerdery is nog relatief klein,” het hy ligtelik aan Ons Eie gesê.Anton en Lucia Botha boer nog “JY SAL ONS HEK sommer sien. Langs die Welkompad is‘nnet vir 13 jaar lank voltyds. koringland en dit is tans die enigste stukkie groen in hierdie omgewing,”beduie Anton die pad na sy plaas, Mc Grathspark. Die plaasnaam is oorgedra van die Engelse familie wat dit aanvanklik besit het. Anton het nie oordryf nie, sy besproeiingskoring ís die enigste stukkie groen in die droogtegeteisterde omgewing. Dit vergestalt die desperate afwagting op reën wat baie boere in Suidwes se bedieningsgebied beleef. Hulle boerdery het die droogte tot dus- ver oorleef deur slim finansiële besluite en deur konserwatiewe beplanning. Anton lê baie klem op prysbestuur, wat‘n belangrike komponent van risikoverskansing is. Anton boer saam met sy seun Heinrich (Heinz) in‘n goed gediversifiseerde boerdery met mielies as hoofgewas. Hulle plant ook koring onder besproeiing en is besig om‘n pekanneutboord te vestig. Hulle het ook grond by Hertzogville waar hulle‘n wild- komponent vestig. Hulle hou‘n verskeidenheid vlaktewildsoorte, bl 20 >>>18 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

AKTUEELwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober 2016 19

KONTARKTEUIKEEULIERinsluitend buffels, daar aan. Dit is Onder sulke omstandighede is dit Die pekanneutbome word saam aan die druppers vreet agter die waterdeel van ons strategie om buitelandse lewensbelangrik om prysbestuur reg met die koring geplant om die aan, het Anton vertel.geld met hulle boerdery te verdien. te doen.” grond ten volle te benut. Anton vertel dat hy‘langs die “Baie boere besef nie dat prysrisiko Droogtetreinspoor’grootgeword het, sy pa die grootste risiko is nie – veral in van die boord insluit , gee elke 35 ha Vir die Bothas is hierdie droogte ietswas in die Spoorweë, en hy sou‘n die onseker markte waaraan ons ongeveer dieselfde inkomste as 1000 nuuts.“Ons boer nie vir 50 jaar al nie.treindrywer geword het as sy pa tans blootgestel is. Nie alle boere is ha mielies. Die bome bly natuurlik Ons het nog nie‘n bloudruk vir so‘nnie ander planne gehad het en hom toegerus om dit te bestuur nie.” ook vir baie jare in produksie, het soort krisis nie en dit was vir ons‘ngemotiveer het om te gaan studeer Anton se raad is dat jy elke dag ten Anton vertel. baie groter uitdaging. Ons het egter alnie. Hy is gebore in Umtata, was op minste tien minute aan prysbestuur Daar is‘n groep boere in die geleer om voortdurend na alterna-skool in Barkley-Oos en het eindelik moet bestee.“As jou prysbestuur reg Bultfontein-omgewing wat saam tiewe geleenthede te soek.‘n Mensmatriek geskryf by Hoërskool Presi- gedoen word, gaan jy outomaties hierdie‘nuwe’projek aanpak. Hulle kan nie net aanvaar dat dit‘n swakdent Steyn in Bloemfontein. Na skool meer wins genereer. Dit is belangrik beplan om die neute na China uit te jaar is en jou daaraan oorgee nie. Ekhet hy aan Kovsies‘n B.Com. graad om die groot hoeveelheid inligting voer en kan tans R100/kg daarvoor het in die jare in my belasting/reken-verwerf. Hy het ook‘n diensplig-draai wat beskikbaar is, reg te gebruik. As kry. Wanneer die bome tien jaar oud meesters praktyk heelwat kennis oorin die Weermag by 1SAI gemaak en dit nie jou koppie tee is nie, maak is, kan die boord twee ton neute per ekonomie en belasting opgedoen enhet as‘n tweede luitenant uitgeklaar. seker jy kry die regte mense om daar- hektaar produseer.“As ons die som veral geleer om die makro-omgewing mee te help – mense met‘n bewese konserwatief maak, kan‘n boom te verstaan.”Boerdery rekord.” 14,5 kg neute lewer,”sê Anton. “Bultfontein is‘n baie homogene“Ons boerdery-strategie is om risiko Die neute word met‘n skudmasjien omgewing wat gesaaides betref.te verskans. As boere in vyf distrikte Pekanneute uit die boom tot in‘n net geskud Die boere hier is almal aan dieselfdeweens droogte nie plant nie, is die Die Bothas het drie jaar gelede begin en word dan in groottes geklas. Die uitdagings blootgestel.‘n Groot batelogiese volgende stap vir my om om pekanneute te plant. Dit behels groter neute is meer werd.“Dit is van ons boerdery is prysbestuur – onsmielies te begin koop,”sê Anton. Dit aanvanklik‘n baie duur belegging, maar‘n langtermynprojek en die het letterlik op SAFEX oorleef en mie­is een van die redes waarom hulle die maar Anton beskou die bome as hulle somme moet baie noukeurig gemaak lies gekoop en verkoop toe ons nie kon2015/16-seisoen kon oorleef.“Ek dink pensioen.“Dit is ook nie net die koste word.”Insekte is‘n groot probleem plant nie. Ons het net seker gemaakbaie mense het hulle kop geskud toe van die plantmateriaal en besproeiing by pekanneute en insekbeheer dus ons maak ons nie vas aan kontrakteek mielies begin koop het, maar dit wat in gedagte gehou moet word nie. ‘n belangrike deel van risikobestuur. wat nie gelewer kan word nie. Baiewas ons redding.” Ons plant in goeie grond wat dus vir Miere is groot sondebokke omdat dit boere moes in hierdie tyd kontrakte “Ek fokus daarop om graanpryse te sewe jaar uit produksie gehaal word die wortels van klein boompies vreet. afkoop wat hulle nie kon diens nie. Ditverskans. Ons is die laaste twee jaar voordat die bome begin produseer.” ‘n Ander probleem is dat knaagdiere laat baie boere met ernstige kontant­aan geweldige markkragte, waarvan Die drupbesproeiing was‘n groot vloeiprobleme,”het Anton gesê.die wisselkoers‘n groot element is, uitgawe, maar water is belangrikuitgelewer. Ons verstaan dat die om die bome suksesvol te onderhou. bl 23>>>mielieprys oor kort periodes baie kan Hoewel dit nagenoeg R180 000/hawissel, maar die afgelope seisoen oor 7 jaar beloop – aanvangskoste, Die Bothas handhaaf ‘n konserwatiewe meganisasie-het die prys met tot R3 000 gewissel. geleentheidskoste en onderhoud beleid waarin elke stuk masjinerie moet werk.20 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

AKTUEEL

AKTUEEL22 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

Bydrae tot Suidwes Landbou AKTUEEL KONTREIKUIERAnton het Wyk 7,die Bultfontein/Wesselsbron- Saamboer vandag beter doen as gister. Hy is Anton en Heinz Botha kykgebied, by Theo Delport op Suidwes se direksie oor- Die dag toe Anton en Lucia se oudste, ook die een wat die oorskakeling na hulle gesnoeide pekan­geneem.“Ek moet‘n groot man se skoene volstaan in Heinrich (Heinz), by die boerdery instap, na presisieboerdery in alle opsigte neutplante.dié amp, dit is regtig‘n‘humbling’ondervinding wat het Anton hom bank toe geneem en voorstaan.“Ons meganisasiebeleidbaie druk op my plaas,”het Anton aan Ons Eie vertel. hom tekenreg op die boerderyrekening is konserwatief en daarom moet elke met aankope het,”sê Anton. Hy het “Dit is egter vir my‘n voorreg om op dié manier by gegee.“Ek dink dat‘n onderneming, implement, trekker en gereedskap- lank terug begin om R150/ha vir‘n dinamiese landbou-onderneming soos Suidwes waar twee mense saam moet werk, stuk werk,”vertel Hein. erfoordraging te belê. Hy hanteer ditbetrokke te kan raak en ek hoop regtig dat ek met op we­dersydse vertroue gebou moet Vir Anton is boedelbeplanning soos enige ander boerdery-uitgawe.my agtergrond‘n bydrae kan maak. Dit gaan‘n word. Ons het die kinders ook van kleins in die gemeenskaplike boerdery “Ons praat met mekaar en daaruitdaging wees, maar ek het werklik‘n passie vir af geleer om self hulle geldsake te baie belangrik.“Ons beplan nie om is geen geheime op die plaas nie,”landbou en ek glo ek sal dit hier kan uitleef.” bestuur.” die boerdery te verdeel nie, omdat verduidelik Anton. Anton het baie ervaring opgedoen in die oudit- en Volgens Heinz fokus hulle elkeen op ons saam meer bedingingsmagrisikokomitees van ander direksies waarop hy dien sy sterkpunte.“Ek sien om na die prak- OEen gedien het. Tog voel hy dat hy baie by Suidwes se tiese sy van die boerdery en Pa fokusdirekteure kan leer.“Die direkteure is verantwoorde- op die bemarking en die ekonomiese sylik teenoor die aandeelhouers van die maatskappy daarvan. Ons is eerste-generasie boereen ek sal my bes doen om na hulle belange in die en moet dikwels ons eie pad oopkap.”maatskappy om te sien.” Volgens Anton het hulle twee soms Anton voel dat‘n direkteur moet weet waar ‘robuuste debatte’, maar hulle praatsy fokus-gebied is en hom daarby moet bepaal. sake uit en kry dit altyd reg om dinge“Moenie inmeng op plekke wat nie deel van jou te laat werk. Vir‘n buitestander raakopdrag is nie. Die Maatskappywet en King 3-verslag dit gou duidelik dat dié twee manne‘nis baie duidelik oor die rol en die verwagtinge van‘n besondere verhouding het en mekaardirekteur,”sê hy. respekteer en verstaan. Anton dien tans ook op die dagbestuur van Graan Hein se lewensfilosofie is dat dit nieSA, die uitvoerende bestuur van Vrystaat Landbou en nodig is om 100% in jou werk te geeook as lid van die Cheetas Rugby-unie se oudit- om suksesvol te wees nie, maar jy moetkomitee.www.suidwes.co.za Ons Eie Oktober 2016 23

AKTUEELKies jou woorde mooi ‘n Boer se nalatenskap – slaggate om te vermyIn hierdie artikel verduidelik adv. DIE VOORAFGAANDE STELLING kan met die Die boer tree af en hy gaan woon in die huisKobus Engelbrecht, die bemarkings­ volgende praktiese voorbeeld toegelig word: Gestelhoof van Sanlam Besigheidmark, ‘n boer besit onder andere‘n plaas en‘n woonhuis by die see. Nou kom die boer te sterwe. Die vraaghoe belangrik dit is om dubbelsin- op die naaste dorp. Hy bemaak die plaas aan sy seunnige woorde te vermy wanneer jy en die woonhuis aan sy dogter. Omdat daar‘n groot is nou: watter een van hierdie twee huise is syjou testament opstel. Iets wat nou verskil in die waarde van die plaas en die woonhuisbaie eenvoudig en ongekompliseerd is en hy sy kinders gelykop wil laat erf, bemaak hy woonhuis? Watter huis moet die dogter erf? Dievoorkom, kan later‘n groot probleem ook‘n bedrag geld aan sy dogter. Die woonhuis wordveroorsaak. in die testament bloot as“my woonhuis”beskryf. potensiaal vir konflik is nou baie groot, want, gestel Nadat die boer sy testament opgestel het, koop hy‘n huis in‘n kusdorp. Die gesin gebruik hierdie die dogter neem die standpunt in dat die huis op huis gedurende vakansies. Die boer pas nie sy testa- ment aan om hierdie laasgenoemde huis spesifiek die kusdorp haar pa se woonhuis was aangesien hy aan iemand te bemaak nie. Regtens val dié huis nou in die restant van sy boedel. die laaste ruk van sy lewe daar gewoon het. Die seun daarenteen, kan dink die“woonhuis” is die huis op die dorp, aangesien dit die enigste woonhuis was wat hulle pa besit het toe hy sy tes- tament laat opstel het. So‘n geskil kan uiteindelik in die hof eindig met die gevolglike koste daaraan verbonde, sowel as die onenigheid wat dit in die familie kan veroorsaak. Om die probleem te voorkom, moes die ligging van die woonhuis in die testament beskryf word. Byvoorbeeld,“Ek bemaak my woonhuis in Lelie­ straat 2, Cradock aan my dogter”. So word enige twyfel uit die weg geruim. Onthou ook om jou testament aan te pas as jy‘n woonhuis verkoop en ‘n ander een koop. Gestel jy bemaak jou woonhuis aan jou dogter en jy omskryf dit baie spesifiek. Nou verkoop jy hierdie huis en koop‘n ander huis, maar jy pas nie jou testament aan nie. In jou testament word‘n woonhuis wat jy nie meer besit nie, dus aan jou dogter bemaak. Nou ontstaan daar‘n vraag oor jou voorneme. Het jy bedoel dat jou dogter die woonhuis wat jy in die plek van die eerste een gekoop het, moet erf of nie? Weer eens ontstaan die moontlikheid van konflik en die gepaardgaande koste. Wysig jou testament dus wanneer jy bates koop en verkoop. Motorvoertuie en meubels kan baie maklik ook die bron van dubbelsinnigheid en konflik wees. Net so ook aandele. Die boer het byvoorbeeld‘n aantal Sanlam-aandele besit in die stadium toe hy sy testament opgestel het. Hy verwoord sy testament soos volg:“Ek bemaak al my aandele aan my seun, Jan.” Met sy afsterwe, besit die boer egter‘n uitgebreide aandeleportefeulje. Wat was sy bedoeling? Moet Jan net die Sanlam-aandele erf óf alle aandele? Weer ontstaan‘n potensiële bron van konflik. Die bemaking van kontant kan ook‘n uitlegpro­ bleem skep. Gestel die boer bewoord sy testament: “Ek bemaak al my kontant aan my vrou”. Wat presies bedoel hy hiermee? Die kontant in sy beursie, die kontant in sy kluis, die saldo van sy tjekrekening, spaarrekening, geldmarkrekening of wat? Deur eenvoudig te verklaar:“Ek bemaak R100 000 aan my vrou”en daarvoor voorsiening te maak, kan jy al hierdie onsekerhede uit die weg ruim. Om te verseker dat jou nalatenskap werklik jou wense weerspieël, is dit belangrik dat jou boedel- beplanning en die opstel van jou testament met groot sorg hanteer word. OE24 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

AKTUEELwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober 2016 25

L A NPDRBOODUUKKUNNUDUI GSNew Holland het‘n baler vir elkeen se behoeftesDie bekende BC5070-vierkantbaler is beskikbaar met‘n swaardiens knoop-meganisme en‘n 2 m opteltafel en kan‘n baal van tussen 31 cm tot 132 cmin lengte vorm. Dit beskik oor‘n vliegwiel van 56 cm in deeursnit en lewer98 slae per minuut. Hierdie baler benodig slegs 56 kW.DIE VOLGENDE MODEL in New Die Bale Command Plus-sisteem.Holland se balerstal, is die BR6080 enBR6090-vastekamer kettingbalers. staafontwerp toegerus met 16 en 18 word na die vier 273 mm breë bande, en die BB1290, albei standaard metAlbei balers beskik oor‘n 2.0 m optel- tande per ry onderskeidelik, verseker wat dan‘n perfekte baal van 90 –150 Rotor-voersisteem, of met die Rotor-tafel wat die materiaal oor‘n 1.4 m ‘n uitstekende optelaksie met ligte cm deursnit vorm. Die baler word snysisteem optioneel beskikbaar. Beiderotorvoerder voer om‘n 1.2 m baal te asook digte materiaal. 18 Rollers elektronies beheer deur die Bale Com- die balers lewer‘n baal van 1200 mmvorm met die rolstaafsisteem wat oor (200 mm in deursnit) is agressief mand Plus-sisteem of ook beskikbaar wyd en tussen 1 m en 2.6 m lank. Die34 of 36 rollers beskik. Die BR6080 is ontwerp om kontak met materiaal met die New Holland IntelliView- BB1270 baler lewer‘n baal van 700 mmslegs in‘n rotorvoeropsie beskikbaar te verbeter en vorm 1.25 m bale, wat sisteem. Voordele van Roller-Belt hoog terwyl die BB1290‘n baal vanwat die baal met twee lyne tou bind. styf in net toegedraai word. Die balers kombinasiebalers: 900 mm hoog lewer. Die balers gebruikDie BR6090-baler is in‘n rotorvoer­ het‘n outomatiese smeringsisteem • Vorm hoë digtheid bale, onderskeidelik hidrouliese opteltafelsopsie, asook die rotorsnyopsie, om wat verseker dat alle kettings en be- • Vorm goedgevormde bale, van 1.96 m of 2.35 m. Dit tel materiaalmateriaal fyner op te kerf, beskikbaar. wegende dele gesmeer word sonder • breë baal vormingsbande vermin- op en voer dit met‘n rotor (Crop Cutter- Die baler kan ook met die Bale om die operateur te verontrief. Die opsie) van 1.2 m wyd (‘W-tand’), ofCommand Plus-sisteem, wat elektries reeks balers is standaard met die Crop der verliese, met drie pakkervurke wat uit negebeheer word, tou of net gebruik om Cutter-sisteem van 20 chroom messe • growwe bande, wat positiewe enkeltande (standaardopsie) bestaan.mee te bind. Die sisteem beheer die wat in- of uitgeskakel kan word. Die plunjer van die baler beweeg teenbaler outomaties. Dit maak byvoor- Nog‘n baler uit New Holland se greep op bale verseker, verbeter die 48 slae per minuut en‘n slaglengte vanbeeld die keuse tussen tou of net, kies stal is die Roll-Belt 150 varieërende- vorm, en 710 mm. Hierdie balers word deur diedie hoeveelheid lae tou of net wat kamerbaler. Die baler is‘n kombinasie • aanvangsrollers verseker perfek- New Holland PLM-skerm, die Intelli­die baal moet bind, aktiveer die mes van‘n rollerbaler en‘n bandbaler. Die gevormde bale met positiewe View beheer. Dit beheer onder anderewat die tou of net sny, dui aan dat die 2.3 m wye hidrouliese opteltafel, met baalrotasie. funksies soos die baaldigtheid. Hierdiebaalkamer se deur oopgemaak kan 5-tand staafsisteem, verseker dat al New Holland se vlagskip ba­ balers het‘n PTO-kW vereiste van 85 totword, en wanneer die deur weer toe die kosbare materiaal deurgevoer lers staan bekend as die BB (Big 110 kW en kan met opsies soos‘n skaalis om voort te gaan. Hierdie model Baler)-reeks. Die reeks beskik oor en vogsensors toegerus word.balers is veral gewild vir die baal van twee modelle, naamlik BB1270mieliereste en verg 50 tot 80 Kw. Vir meer inligting oor New Holland seDie voordele van New Holland sevastekamerbalers: balers, kontak gerus jou naaste New• Eenvoudige baalvormingsisteem,• sagte-kern bale wat laer risiko van Holland-handelaar of Jacques du Plessis verotting verseker, by 083 458 7871. OE• verg min onderhoud, en• het‘n toe baalkamer wat die verlies van material verminder. Die Roll-Baler 125 met‘n 2.1 mhidrouliese opteltafel,‘n vyftand26 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober 2016 27

L A NDBO UAKKUTNUDEIEGL Hoewel die benaming‘Multi- Multi-risiko oesversekering in Suid-Afrikarisikoversekering’aanduidat meer as een gevaar gedek Johan van den Berg van Santam Landbou bespreek in hierdie artikel die Hierdie syfer hang natuurlik af van die word, is by verre die meeste stand van multi-risiko oesversekering in Suid-Afrika. kommoditeitsprys en die bereke­ multi-risiko versekeringseise ning is op‘n mielieprys van ongeveer in Suid-Afrika die gevolg van Korttermynresultate gee dikwels en die versekeraar. Dit stel die R2500/ton gedoen. Daarenteen sal‘n droogte. Multi-risiko verseker- ‘n skewe beeld weens die agter- versekeraar in staat om na individuele goeie boer in Middelburg, Mpuma- ing is presies wat dit sê –‘n eenvolgende droë of nat jare. Die onderskrywing vir kliënte te kyk wat langa in minder jare nie gelykbreek omvattende dekking mits goeie probleem is egter dat die jare waarin goeie risikobestuur doen. nie. Hierdie verskil in risiko reflekteer boerderypraktyke toegepas daar wel eise voorkom, dit groot in die prys van versekering. Met word. Die individuele kliënt bedrae beloop. Droogte kom oor groot Koste van Multi-risiko oes- laer kommoditeitspryse en/of hoër word teen sy eie geskiedkun- gebiede voor met gevolglike baie versekering insetkoste kan die aantal jare waarin dige opbrengs gemeet en die groot eisbedrae en nie kol-kol soos Daar is min versekeringsprodukte verliese gemaak word of nie gelykge- verskil tussen die waarborgop- met die voorkoms van byvoorbeeld wat die uitgebreide dekking gee wat breek word nie, vermeerder. brengs en die gestroopte op- hael nie. Uit‘n versekeraar se oogpunt Multi-risiko versekering gee. Dit is brengs word as‘n eis uitbetaal. is dit‘n probleem, want genoeg geld een van die redes waarom dit relatief Hoe versekerbaar is die moet elke jaar toegeken word om duur is. Hoewel dit vir‘n versekerings- graanproduksiegebiede van Wat is die stand van multi-risiko eise in hierdie‘katastrofiese’jare uit te maatskappy arbeidsintensief is, is die Suid-Afrika? oesversekering in Suid-Afrika? betaal. Die koste om hierdie kapitaal koste om dit te bestuur relatief min Hierdie vraag kan ook anders gestel Multi-risiko oesversekering moet in beskikbaar te hou is hoog want dit teenoor die versekeringskoste om die word, naamlik: Hoe lewensvatbaar ‘n langer tydskonteks gesien word kan nie vir iets anders gebruik word risiko’s te dek. Onthou egter, indien en volhoubaar is graanproduksie as enkele jare. Die geskiedenis het nie. ‘n versekeringsproduk duur is, is dit soos dit tans bedryf word? Dit is nie gewys dat produksietoestande en Met groot Multi-risiko eise weens gewoonlik ook‘n aanduiding van die net droogte en swak opbrengste wat reënval dikwels in siklusse van natter droogteskade in drie uit die laaste risiko van die gewas in‘n spesifieke verliese tot gevolg kan hê nie, dit of droër jare voorkom. Neem byvoor- vier jaar, het selfs die langtermynre- omgewing. geld ook as laer kommoditeitspryse beeld die droogtes van 1964 tot 1967, sultate van Multi-risiko versekering Neem‘n voorbeeld: Die Multi-risiko voorkom. Stygende insetkoste vanaf 1982 tot 1987, weer vanaf 1991 baie verswak. Hoewel Santam steeds versekeringstarief as persentasie van maak die risiko vir verliese ook baie tot 1996 en dan ook die droër jare Multirisiko as produk aanbied, is daar die versekerde waarde, is meer as drie groter indien die prys nie tred hou nie. vanaf 2001 tot 2007. beperkings op hierdie tipe versekering keer hoër in Lichtenburg in Noordwes Agtereenvolgende swak jare maak oor die afgelope seisoene ingestel. So as in Middelburg in Mpumalanga. volhoubaarheid baie moeilik, want kon bestaande kliënte byvoorbeeld Hoekom? In‘n ontleding is gevind dat om twee of drie misoeste‘op te vang’ voorkeur kry om weer te verseker in- daar oor die langtermyn‘n ongeveer is nie maklik nie. Elke produsent sal dien die risiko aanvaarbaar was. Dit is 30% waarskynlikheid is om nie strategies moet dink of sy produk- dus belangrik dat daar‘n langtermyn insetkoste te verhaal in Lichtenburg siestelsel volhoubaar is oor die versekeringsgeskiedenis opgebou nie, dit wil sê in drie uit tien jaar sal langtermyn. Dit kan dalk raadsaam moet word tussen die versekerde ‘n boer in Lichtenburg‘n verlies maak. wees om in goeie jare‘n verandering aan die tipe boerdery of boerderystel-Kredietfasiliteite by Suidwes beskikbaar sel te doen, want tydens droogtes kan eintlik niks gedoen word behalwe omGEDURENDE DIE LAASTE paar direk van insetverskaffers kan Graanprodusente is deeglik bewus te probeer oorleef nie.jaar het Suidwes aangepas by die aanskaf. Die krediet word direk in die van die moeilike periode waardeurfinansiële behoeftes van hulle boer se tjekrekening inbetaal. Hy kan die hele graanbedryf, insluitend Gevolgtrekkinggraanprodusent-kliënte wat wyd hierdie fasiliteit dus gedurende die oesversekeraars en finansierdersverspreid is oor die graanproduksiege- seisoen as‘n tipe‘oortrokke fasiliteit’ gedurende die laaste paar jaar is. Die kwessie rondom Multi-risikobiede in die land. Suidwes het tans‘n bestuur. Hy kan selfs geld in hierdie Produsente moet vroegtydig hulleverskeidenheid finansiële produkte vir fasiliteit inbetaal om rente te bespaar. aansoeke om insetfinansiering vir oesversekering is eintlik maar net‘ngraanprodusente beskikbaar. Wanneer die inkomste uit veeverkope oorweging indien. Uit gesprekke met Suidwes se Produksiekrediet- byvoorbeeld beskikbaar word, kan dit die bestuur van Suidwes is dit duidelik simptoom van die riskantheid vanfasiliteit is geskoei op die finansiering hier inbetaal word. dat hierdie landboumaatskappyvan direkte produksie-insette vir die Met‘n wentelkredietfasiliteit kan gereed is om die komende seisoen graanproduksie in groot dele vansomer- of wintergraanseisoene. Daar produsente ook graan aan ander volstoom aan te pak en hul skoeneis sekuriteitsverseistes van toepassing graankopers bemark en selfs direk vierkantig in die finansieringsarena Suid-Afrika. Daar is nie werklik goed-op hierdie finansieringsproduk. vanaf hulle plase aan kopers lewer. van die graanbedryf vol te staan. Die Wentelkrediet-finansierings­ Suidwes sal wel‘n sessie oor die koper en meer akkurate alternatieweproduk van Suidwes is sekerlik die graaninkomste neem onder hierdie OEmees plooibare tipe finansiering omstandighede. vir Multi-risiko oesversekering in diewaarmee boere hulle graaninsette huidige vorm nie. Watter metode of produk ookal gebruik word, die in- herente risiko (en prys) bly dieselfde. Hoewel Multi-risiko oesversekering in sy huidige vorm arbeidsintensief is, is dit steeds die enigste versekerings­ produk wat die individuele risiko vir‘n kliënt volledig dek. OE28 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober 2016 29

L A NDBO UAKKUTNUDEIEGLBoer slimmer met dié vloot- DIE TOEP LAAT jou toe om te sien waar jou toerusting is, teen watter spoed ditbestuurstelsel in jou sak ry, plant, spuit of kunsmis toedien.‘n Sattelietfoto sal wys of die masjien in elke ry beweeg en of die‘pto’aangeskakel was of nie. Dit sal ook die enjinure van elke masjien aandui sodat jy kan bepaal wanneer dit gediens moet word. “Dié handige stuk tegnologie gaan waarskynlik binnekort as standaardtoerus­ ting saam met alle trekkers, stropers en geelmasjiene wat by Suidwes beskikbaar is, verkoop word. Suidwes se pryse op dié tegnologie is baie mededingend in die mark,”het Thys Brits, streekbestuurder van Orbcomm, aan Ons Eie gesê. Pas jou goed en mense op met Qic–Guardian Suidwes verskaf, ook uit die Orbcomm-stal, die baie effektiewe Guardian –‘n Suidwes bied‘n handige intreevlak vlootbestuurstelsel klein toestel, so groot soos‘n man se duim, wat deurentyd gemonitor kan word vir trokke, trekkers, stropers en geelmasjiene (grondver- skuiwingstoerusting) aan produsente. Met dié stelsel met‘n toep op‘n selfoon. Dit wys dus elke oomblik waar die toestel is en hoe van Orbcomm, die Qic–Sur Plus, kan‘n boer sy toerusting baie effektief deur‘n toep (app) vanaf‘n selfoon, tablet of vinnig dit beweeg. Dit is ook met‘n paniekskakelaar toegerus. skootrekenaar intyds (realtime) bestuur. “Dit is baie handig vir‘n boer om in‘n voertuig se paneelkissie of kattebak te hou of vir sy vrou of kinders om by hulle te dra. Dit het baie sekuriteitstoepassings omdat‘n panieksein onmiddelik drie sms’e na selfoonnommers van jou keuse stuur. Dit sal ook op Google Maps die posisie wys presies waar die paniekskake- laar geaktiveer is,”sê Thys Brits. Hy kan gekontak word by 083 925 2755 of [email protected] OE30 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGwww.suidwes.co.za Ons Eie NOkotvoebmebr e2r0210616 31

LANDBOUKUNDIG Is die VSA-graanboere ons vooruit? ARTIKEL DEUR: Gerrie Ludick Inteligrow Precision FarmingNuwe toedieningspraktyke soos Vuil lande soos die in die Vrystaat Boeredae word ernstig opgeneem. Weerstasies soos hierdie word aanhierdie vloeibare stikstof- grond- onttrek duisende liters water en Dis hier waar die produsente hulle presisieboerderystelsels gekoppeltoediener was te sien. kilogramme stikstof en ander inligting kry vir die komende om risiko’s te verminder. voedingstowwe uit die grond uit. seisoen.Tydens ‘n onlangse besoek aan die VSA en veral in die state Iowa, Minnesota, Wisconsin en Montana, het ‘n spanSuid-Afrikaanse landboukundiges en boere waardevolle lesse geleer. Die toer, wat deur die outeur meegemaak is,was uitstekend deur Villa Crop Protection en Winfield in die V.S.A gereël.Wat kon ons huis toe bring en om bespuitingseffektiwiteit te hektaar kan benut, afhangende vier sakkies ureum se stikstof perhoe vergelyk ons? verhoog. Amerikaanse produsen– van die druk, natuurlik. Dit is R400 hektaar weg. Die waarde daarvanOnkruidbeheer is ‘n baie hoë te bestee meer aan onkruid- se kunsmis en omgereken na is nagenoeg R800 per hektaar,prioriteit in die VSA. ‘n Duidelike doders as Suid-Afrikaanse boere. ‘n onkruiddoder soos glifosaat, genoeg om twaalf liter glifosaatstrategie van zero-toleransie Hulle het die som gemaak dat is dit ses liter, genoeg om jou te koop!word toegepas. Onkruidbeheer is onkruide van 10 cm hoog tot lande drie keer te spuit! Onkruid Produsente uit die VSA sal‘n leefstyl en alles word gedoen soveel as twee sakkies ureum per wat 30 cm hoog groei, neem tot ‘n oorval kry as hulle nou in die32 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGNoordwes Provinsie en Vrystaat Presisieboeredry bring Slotsommoet ry en sien hoe vuil die mee dat baie meer datalande is van John Deere-bossies beskikbaar is en gevolglik Swak mieliepryse in die VSA is die produsente se voorland hierdieen bloudissels. Hulle sal beslis makliker algoritmes virnie glo dat ons eintlik in ‘n droë modulering getrek kan jaar, aangesien ‘n rekordoes verwag word na ‘n uitstekende reënsei-streek boer nie! word. Navorsingspersele regoor soen. Al word die produsente deur die staat gesubsidiëer, en al hetdie VSA word in groot getalle aangemoedig. Dit bring meedeur produsente besoek. Hulle dat hulle baie meer data het en hulle van die beste tegnologie in die wêreld, is hulle nie veel beter afbelê baie geld in navorsing en gevolglik makliker algoritmeswaardevolle inligting oor kulti- vir modulering kan trek. Daar is as ons produsente nie. Wat ons wel kan noem, is dat hulle ver meervarkeuses per streek, gewaskeu– goeie samewerking in die bedryfses, plantvoeding, onkruidbeheer, om inligting en data te deel. erns maak met onkruidbestuur en toedieningsnavorsing – hulle istegnologie en bewerkingsprak- Dit strek tot voordeel van al dietyke word op die persele ingesa- produsente en maatskappye in op hierdie gebied beslis ‘n stap voor. Ons kan hierop verbeter, dit ismel. Die produsente vertrou die die landbou – iets waarmee onsdata én die navorsingspan en pas nog sukkel. Satellietbeelde, veral net ‘n kopskuif ver! Pas die wysvinger reël toe. OEhulle planne dienooreenkomstig NDVi-beelde word ingespanaan. In Suid-Afrika staan ons nie vir monitering. Hier is ons die (Met erkenning aan Winfield)terug met die gehalte van ons Amerikaners egter voor, in termeboeredae nie. Baie geld en tyd van die verskeidenheid satellieteword hieraan bestee, dit wil egter wat ons gebruik, want ons kanvoorkom of ons produsente nie kies tussen die bestes uit die VSAbesef hoeveel inligting beskik- én Europa.baar is nie, of is ek verkeerd? Presisieboerdery word al virbaie jare deur al die rolspelers Stuit miere in hulle spore SOMER IS DIE TYD van die jaar wan- doders wat jou huis en tuin beskerm neer miere ’n groot irritasie in en om teen huishoudelike insekte, soos jou huis kan wees. Moenie vrees nie, miere, kakkerlakke, weeluise, vlieë Protek beskik oor ’n reeks beproefde en muskiete. Alphathrin het‘n vin- produkte om gou van hierdie on- nige uitklopaksie en lang nawerking welkome gaste ontslae te raak! en bied uitstekende waarde vir geld; meng slegs 5 ml Alphathrin per liter Protek Nip It Ant Control is ’n water en behandel. Knox Ant beskik topgehalte mierlokaas en  is verpak oor ’n baie lang nawerking en sal in gerieflike, gereed-vir-gebruik die hele miernes uitwis, insluitende strooihouers. Die lokaas word deur die die koningin. Albei produkte kan op miere opgetel, by die nes ingedra en meubels, gordyne en mure gespuit wis die hele kolonie binne een week word, dit is reukloos en sal nie vlek uit, insluitende die koningin. nie! Protek Alphathrin en Protek Knox Ant is breëspektrum-insek- Wet 36 van 1947 SIGTIG, Registrasiehouer: Prinswer Manufacturing Knox Ant: diazinon 240 g/l, L7175, VERSIGTIG, Al- (Edms) Bpk, phathrin: alpha-cypermethrin (pyrethroid) 100 Reg. Nr. 2006/095395/23 g/l, L7850, VERSIGTIG, Registrasiehouer: Arysta Versprei deur: Protek,‘n divisie van PE BEE Agri LifeScience Suid-Afrika (Edms) Bpk, Reg. Nr. (Edms) Bpk, Posbus 72, Heidelberg, 1438. 2009/019713/07. Tel 011 812 9800 of 0861 PROTEK 0861 77 68 35, Nip-It: hydramethylnon 20 g/kg, L8579, VER- www.proteksa.co.za.www.suidwes.co.za Ons Eie Oktober 2016 33

NUWE PRODUKTELANDBOUKUNDIG NOU BESKIKBAAR BY SUIDWES LANDBOU FLINTCO Flintco Ferto 1211 12T met 6M Auger R 239 474 + BTW Flintco Ferto 2017 20T met 6M Auger R 296 421 +BTW Flintco SF0606 Saadkar met 5M Auger R 176 000 +BTW Flintco Kraan R 217 684 + BTW Flintco SF0303 Saadkar met 5M Conveyor R 125 052 + BTW * Produkte mag verskil van die foto’sHEELGOEDERE GEBRUIKTE VOORRAADBESKRYWING kW MODEL ENGIN AANTAL VERKOOPPRYS URE BESKIKBAARCase Farmall JX 110 Rob 82 2013 1362 R 475 000,00New Holland TD5.90 DT met vurk 65 2013 3800 1 R 385 000,00New Holland 6610 4 x 4 66 2003 1 R 160 000,00New Holland 6610 4 x 4 66 2002 5500 1 R 150 000,00New Holland TM 150 Rob DT 110 2009 1 R 335 700,00Quantum Boom spuit 14 m 2012 4500 3 R 90 000,00Massy 455 Cab 74 2012 7500 1 R 320 000,00Massy 455 Rob 74 2011 3850 1 R 250 000,00New Holland T8030 201 2009 6500 1 R 580 000,00New Holland T8040 Gps toegerus 223 2010 5700 1 R 850 000,00New Holland T8040 223 2007 2900 1 R 590 000,00TM 7010 Rob 4 x 4 104 2011 3500 1 R 428 000,00T 6050 12 X 12 Cab 92 2014 1 R 535 000,00 234 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGRisiko’s vir graanproduksie indie 2016/17-seisoenARTIKEL DEUR:Christo SmitSenior bestuurder produsentekommunikasie en –inligting bySuidwesDie afgelope jaar is geken- Januarie toe aanplantings gedoen gehelp om primêre bewerkings te of daar genoeg mielies sal weesmerk deur ondergemid- was. Die optimale vensterperiode kon doen, maar geen reserwevog totdat die nuwe seisoen se vroeëdelde reënval en hoë vir aanplanting was reeds verby kon opgebou word nie. Om met lewerings begin. Vroeë aandui-temperature. Plek-plek toe daar eers geplant kon word. redelike sekerheid te plant, be- dings is dat daar ‘n voorneme ishet verrassingsbuie die Met wisselvallige neerslae, eie hoort meer as 100 mm reën te val, om vroeë witmielies onder be-verskil gemaak tussen aan ‘n El Niño-jaar, is daar tot in voordat die risiko sodanig verlaag sproeiing te plant. Die huidige laesukses en mislukking. Februarie geplant. Hitte-eenhede het om te plant. vlakke van die damme en riviereOndergemiddelde reënval het afgeneem, dae het korter Tans is die voorspellings wel kan egter lei tot waterbeperkingsoor die afgelope paar jare geword, maar ten spyte van al die dat die weer na ‘n La Nina neig, vir besproeiing. Tans is daar baiehet daartoe gelei dat die negatiewe produksietoestande is maar kan verswak na ‘n neutrale onsekerhede aan die produksie-ondergrondse vogreserwes ‘redelike’ oeste afgehaal. voorspelling. sowel as aan die pryskant.uitgeput is. Gevolglik was Gunstige eksterne faktore, soos Dit wil blyk dat goeie reën eers Produsente word aangemoe-daar geen opgegaarde vog die swak rand, hoër internasionale teen laat Desember kan voorkom. dig om goeie pryse te benut. Ge-wat as oorbrugging kon pryse, die droogte en verwagte Gegewe die verswakking van El bruik verskansingsprodukte soosdien totdat dit weer reën swakker oeste, het die prys onder- Niño, is die waarskynlikheid vir om ‘put’-opsies te koop. Prysenie. Gesaaides was uitsluit- steun. Vlakke van bokant R5 000 is beter neerslae goed. Goeie grond- word sonder verpligte leweringlik aangewese op reënbuie. op SAFEX vir witmielies behaal. bewerkingspraktyke en boer- verseker, dus word slegs die goeie Sonneblompryse was ook aan- derypraktyke oor die algemeen, pryse benut.Die afgelope jaar het die reën sienlik hoër as waaraan produsen­ moet gevolg word om risiko tot Vir ‘n volledige bemarkingsplaneerstens, baie laat voorgekom te gewoond was. Ongelukkig die minimum te beperk. Laer vir u graan, nader Suidwes Graan– eers laat in Desember, vroeg kon die hoë pryse nie altyd benut plantestand en konserwatiewe se verkrygingspan. Hulle kan word nie, aangesien daar nie kunsmistoediening is enkele prak- ‘n plan aan u voorlê, wat aan u oessekerheid was nie. Die voor- tyke wat aandag kan kry. unieke behoefte sal voldoen. deel vir produsente wat wel oeste Wat pryse aanbetref is die Hou in gedagte dat die weer- gehad het, is dat die graan teen internasionale aanbod hoog en voorspelling slegs ‘n voorspelling goeie pryse verkoop kon word. gevolglik is pryse laag. Dit geld is en nie ‘n eksakte wetenskap nie. Dit het hulle in staat gestel om die vir mielies, soja en koring. Die Enigiets is moontlik, beheer wat u meeste van hulle verpligtinge te plaaslike prys word gestut deur kan, en laat die res aan die Vader kon nakom. die swak rand en die onsekerheid oor. Die komende seisoen Vog is steeds min, die winterreën wat in Julie voorgekom het, hetwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober 2016 35

LANDBOUKUNDIGMaak die regte keuses vir planttyd ARTIKEL DEUR: Frans Joubert Nasionale Verkoopsbestuurder by TRIOMF KunsmisMielies is Suid-Afrika se Oranjeriviergebied. Kuilvoerop-belangrikste graangewas. brengste van tussen 20 ton/haMet nuwe gebruike van (droëland) en 80 ton/ha (besproei-mielies wat elke dag in die ing) kan teen 68% tot 70% vog inmedia beklemtoon word die mielieproduserende gebiedeen die skerp styging in die verwag word.wêreldbevolking, word die Mielies wat vir kuilvoer verboudruk op voedselproduksie word, raak ‘n baie belangrikeelke dag meer. gewas met die toenemende groei in voerkrale, aangesien dit dieOnder normale toestande kan hoofvoerbron in voerkrale is.ʼn gemiddeld van 2,5 tot 3 ton/ha Hoë ru-oliepryse skep ’nin die westelike produksiegebiede geleentheid vir etanolproduksieverwag word en 5 tot 6 ton/ha in wat mielieverbouing verderdie oostelike produksiegebiede gewild gaan maak. Kultivars met(droëland). Onder besproeiing hoë styselinhoud gaan baie meerkan tussen 8 tot 10 ton/ha verwag in aanvraag raak. Selfs anderword vir die grootste gedeeltes gewasse soos graansorghum, watvan die land, maar dit kan so ook uiters geskik is vir etanol-hoog as 18 ton/ha wees in die produksie, gaan belangrik word. KIES DIE REGTE KULTIVAR Daar is sekere faktore om te oor- weeg vir die korrekte bl 38 >>>36 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober 2016 37

LANDBOUKUNDIG>>> gespasieerde plantestand vorm SIMPTOME VAN TEKORTE: die fondasie van suksesvolleRegte keuses vir mielieverbouing. Die ideale plant- Stikstoftekorte: dooie (nekrotiese) kolle wat inplanttyd diepte is 50 mm tot 75 mm in nat • Onderste blare is liggroen die strepe vorm. grond. Die pit moet verkieslik inkultivarkeuse. Kultivars met ’n me- nat grond geplant word. of geel, partykeer ’n V-vorm Kalsiumtekorte:dium tot laat groeitydperk lewer, vergeling op die blaar. • Die verskyning en ontvouingonder normale toestande met VOEDINGSTOFBEHOEFTES • Onvolwasse afsterwing vanvoldoende vog, hoër opbrengste Bemesting speel ’n baie belang­ blaarpunte. van nuwe blare word verhin-as vinnige groeiseisoenkultivars. rike rol by die suksesvolle produk- • Plante kan kleiner wees en der.Maar waar vog beperk kan raak in sie van mielies om optimale groei neem langer om te blom. • Die punte van die blare isdie kritiese graanvullingsperiode te verseker. Bemestingsriglyne is • Mieliekoppe is korter en swak amper kleurloos en is met ʼnkan kort groeilengtekultivars beter aan twee veranderlikes gekop- bestuiwing kom soms voor. taai jellieagtige stof bedek watvaar. pel, naamlik opbrengspotensiaal veroorsaak dat die blare aan- Onder besproeiing kan twee en grondvoedingstatus van die Fosfortekorte: mekaar kleef –blare wat soosgewasse per jaar in wisselbou na P en K in die grond. Daarom is • Blare het ʼn pers verkleuring. sambokke lyk is tipies.mekaar op dieselfde land verbou dit baie belangrik dat elke land • Plante groei stadiger.word. Met hierdie praktyk lewer volgens sy voedingsbehoeftes en • Bestuiwing word vertraag. Swaweltekorte:die ultra-vinnige kultivars die opbrengspotensiaal bestuur en • Wortelsisteem is swak ontwikkel. • Jong plante is liggroen tot geelbeste resultate. bemes word. • Pitgrootte en hoeveelheid Kultivars met langer groei- Twee weke voor blom, bereik en is matig verdwerg.tydperke kan stremming soos die tempo van N- en P-opname neem af. • Ouer plante se boonste blaredroogtes en siektes baie beter in die mielieplant ʼn piek, terwylhanteer as ultra-vinnige kultivars. P-opname ʼn maksimum bereik in Kaliumtekorte: is liggroen tot geel terwyl dieHulle herstelvermoë na hael of die volblomstadium en wanneer • Jong plante se blaarrante is ge- onderste blare nog groenenige soort stremming is ook die maksimum waterverbruik bly (teenoorgestelde van N-beter. Kultivars verskil in eien- plaasvind. brand (nekroties). Dit begin op tekortsimptome)skappe en moet vir ’n spesifieke die onderste blare en versprei Dit is van kardinale belang omdoel geplant word. Dit kan ge- boontoe. ‘n betroubare, goed gevestigdeplant word vir die meulenaars, vir • Volwasse plante val makliker handelsmerk te kies wanneerveevoer, kuilvoer, etanolvervaar- om omdat die stamme onder kunsm­ isaankope oorweeg word.diging en nog baie meer. ’n Goed sulke toestande meer vatbaar is Kies ‘n kunsmisvervaardiger vir siektes. of -verskaffer wat ‘n wye reeks • Koppe is kleiner en die pitte revolusionêre produkte aanbied. word al kleiner na die punt van Anders as wat die populêre uitkyk die kop en ontbreek op die was tot op hede, kan die gehalte voorste punt. van kunsmis verskil. ‘n Goeie, gekwalifiseerde raadgewer met Magnesiumtekorte: ondervin­ding is ook altyd van • Geel tot wit tussennerfse groot nut met kunsmisaanbeve­ lings. Deesdae kan produsente strepe wat eerste by die ouer ook heelwat geld bespaar deur blare voorkom. kunsmis direk by die vervaardiger • Later vertoon die strepe die aan te koop. tipiese krale-effek weens die38 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIG

LANDBOUKUNDIGVolg ’n veiligeproduksiestrategiena droogte ARTIKEL DEUR: Dr G.J. (Gawie) du Toit (Pr.Sci.Nat.) GDT GrondkundekonsultantWeens die invloed van daar nou geld bestee word vir ‘n Navorsingsresultate en praktiese ne vir ‘n denkbeeldige mikpuntklimaat, veral reënval op ‘maksimum oes’ om verliese wat (potensiaal) aandui. Al beloof ditdroëlandsaaiery in die RSA, gelei is te probeer vergoed – dus ervaring oor ‘n wye front oor 40 groot finansiële voordeel teen baiewas vogstremming die ’n hoërisikostrategie te volg? Of laer risiko. Hou steeds die promi-afgelope twee seisoene moet daar nugter en oordeelkun- jaar, toon onteenseglik dat in die nente rol wat klimaat en veralglad nie bevorderlik vir dig te werk gegaan word om ‘op­ meeste gevalle met aansienlik reënval speel in gedagte.goeie mielieproduksie nie. timum wins’ na te jaag? Dus ‘n minder NPK klaargekom kanVeral die afgelope seisoen konserwatiewe benadering te volg word as wat Statiese NPK-rigly­ >>>> bl 42(2015/16) was die min reën om insetrisiko so laag as moontlikgedurende die stuifmeel- te hou om die beste rendement Die pH van die grond in die voorgrond in Foto 1 is krities laag en hetstort- en kopvulstadium vir elke rand wat spandeer word, geen mielie-oes gelewer nie, terwyl die melies in die agtergrond inkrities en in baie gevalle te behaal. grond met ‘n goeie pH, 7.7 t/ha gelewer het.het boere selfs nie genoeg Dit is nou hier waar koelkop Voorts moet benadruk word dat die goeie oes behaal kon wordreën ontvang om te kon te werk gegaan moet word en waar 7 mg/kg P in die grond gemeet is. Slegs ‘n beskeie hoeveelheidplant nie. Hierdie toedrag nugter besluite oor die aanwen- ‘vars P’ is met planttyd saam met ‘n klompie N en K gebandplaas,van sake was veral op die ding van fondse vir aankoop van opgevolg met ‘n latere N-aanvulling as bo-bemesting.westelike mielieproduse­ produksiemiddele geneem moet Die foto is in 2012 op die Oostelike Hoëveld geneem.rende gebied van die RSA word. Die punt is dat met die regte grond-pH, slegs ‘n fatsoenlikevan toepassing. klompie P in die band (‘vars P’) besonder doeltreffend is vir goeie Wat is die beste produksie­ oeste. Derhalwe is opbou van P in grond ondoeltreffend, duurIn hierdie artikel antwoord die strategie na ‘n droogte en wat en dit verhoog die finansiële risiko astronomies.grondkundekonsultant, dr Gawie beteken voorgaande in diedu Toit, die vraag wat onwille- praktyk? Kom ons kyk na en­keurig gevra word: Wat moet die kele moontlike strategieë.produksiebenadering wees omdie ‘beskikbare’ produksiekapitaal 1) NPK-bemestingten beste aan te wend? Moet NPK-bemesting beloop minstens een-derde van die totale produk- sie-uitgawes vir mielieproduksie. Dit is dus belangrik om die effek van die NPK-inset op mielieproduk- sie kortliks te bekyk en te sien of besparing daarop moontlik is. Ons moet kyk of daar met minder misstof (NPK) klaargekom kan word na ‘n droogte. Oor die algemeen word te veel NPK toegedien om aan teoreties hoë oesverwagtinge te voldoen.40 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober 2016 41

LANDBOUKUNDIG>>> TABEL 1 Chemiese ontleding van grond vir vier gevallestudiesVolg ’n veilige produksiestrategie Diepte pH(H2O) P B ray1 K C a Mg kgN/ha Tot N(kg/ha) (c m) mg/k g mg/k g mg/k g mg/k g in profiel Geval 1Kyk na TABEL 1 – die gegewens is was. Die grond-pH het gedaal na 0-30 6.45 31 117 265 83 98bekom van grondmonsters in die 4.3 (in water gemeet) of 3.5 (in 30-60 5.64 9 471 163 56 602Leeudoringstad-gebied geneem. KCl). Die betrokke proef is op die 60-90 5.83 2 113 375 114 89Dit is saam met dr Hendrik Smith Nooitgedacht-Navorsingstasie 90-120 7.08 1 47 425 144 31van Nvirotek-lab ingesamel en by Ermelo uitgevoer. 120-150 5.85 1 40 302 152 35 909deur die laboratorium ontleed. 6.12 2 34 328 211 24 736 2 Oesverwagting: Meesal word 180-210 7.01 1 26 311 191 30Stikstof (N) te hoog gemik. 'n Baie meer nugterVolgens die kolom Totale N(kg/ha) benadering moet gevolg word. 'n 210-240 5.61 16 61 227 77 72in profiel, is dit duidelik dat ‘n groot Realistiese oesmikpunt moet die Geval 2 7.15 20 66 165 62 408 4.99 2 102 269 99 97oordrag van stikstof (N) uit die vo- uitgangspunt wees. 0-30 30-60 60-90rige seisoen (selfs twee seisoene) Neem die gemiddelde oes oor 90-120 6.44 1 145 592 181 113plaasvind. 120-150 5.90 2 77 560 284 46 vyf jaar, of selfs eerder 10 jaar, as die Geval 3 Stikstof is dus ‘reeds toege- mikpunt. 0-30 5.20 8 98 279 87 55dien’ en aanvulling vir die ko- 30-60 4.80 12 99 161 56 171mende seisoen is inderdaad nie 3 Mieliekultivars: Saad van 60-90 4.79 1 86 269 103 34nodig nie. ‘gewone/normale’ kultivars kos 5.64 aansienlik minder as dié van elite 90-120 6.17 1 120 478 222 31Fosfor (P) en Kalium (K) (stapelgeen) basters. Voorts moet 120-150 5.52Albei voedingselemente is ook duur spuitprogramme ook by 150-180 2 81 459 310 30goed voorsien en baie min laasgenoemde gevolg word – dit Geval 4 5.21daarvan is met planttyd nodig. kan nou gespaar word. 6.08 1 62 374 294 29 350 0-30 6.30 30-60 40 134 229 62 60 60-90 1 79 426 126 46 3 86 398 125 59Grond-pH (H2O) 4 Stand: Die uitdaging is altyd 90-120 5.16 1 64 452 190 9Grondsuurheid (pH) kan ‘n groot daar om meer pitte per hektaar te 120-150 5.32 1 47 467 184 12effek op die oes hê en dit moet plant vir 'n ‘groter oes’. Omdat die 150-180 6.12 1 33 378 145 23 209pertinente aandag ontvang. Ge- klimaat in Suid-Afrika baie wissel, is stand. Heelwat duur saad word op 'n goeie waterreserwe dui, isbruik ‘n goed beplande program dit beter om ook 'n konserwatiewe sodoende gespaar. dit beter om maar die ‘pêre’ met 'nvir kalktoediening. Hier begin die benadering te volg met plante­ Al sou die ‘watertafelgrond’ wel realistiese stand in te hou. OEgevaarligte in sommige gevalleflikker (kyk die rooi syfers in Tabel SLOT1). Veral diep in die ondergrond Die strewe na maksimum oes het eenvoudig geen ekonomiese voordeel teenoor die waarde van optimum wins nie. Die hoë finansiële inset om een-of-ander denkbeeldige oesmikpunt na te streef (maksimumkan dit krities raak, want dit is oes) is net eenvoudig te riskant (en onekonomies), veral teen die agtergrond van beskikbare water (reën- val) wat die bepalende faktor vir oeste is.moeilik en ‘n baie duur proses om Optimum wins, daarenteen, lewer die beste finansiële voordeel vir die laagste koste-inset met die laagste finansiële risiko.kalk diep ingewerk te kry. Onthou Deur verstandig te werk te gaan, gesonde oordeel aan die dag te lê, finansiële selfdissipline toe te pas,kalk reageer as ‘n kontakreaksie kan die wa tog deur die drif getrek word.met die suur kleideeltjies. Dit losnie op soos stikstof wat met wateraf beweeg in die grond nie.In dié verband is dit belangrik omte kyk na Figuur 1. FIGUUR 1 Figuur 1 wys wat gebeurindien kalk nie toegedien word Drie J aar G emiddelde O es te Vir Die 29 J aar 1981/82 tot 2009/10om grondversuring weens dieproduksieproses en die toediening Vir +K alk E n -K alk Waartydens Dies elfde NP K Toegedien Wasvan stikstof teen te werk nie. 7 In albei gevalle is ‘n oormaatNPK toegedien om goeie oeste te Mielie-o es ( t/ha ) 6verseker. Die blou lyn se persele 5het deurentyd kalk ontvang watdie grond-pH op ‘n gesonde vlak 4 kalk+van minstens pH (H2O) van 6.0 konhou met pH (KCl) van sowat 5.2. 3 kalk- 2 Dit is insiggewend dat daar virdie eerste ses seisoene (81/83tot 84/86) eintlik geen oesverskil 1tussen + en – kalk was nie. Daarnahet grondversuring ‘n drastiese 0verlaging in die oes tot gevolg 81-83 84-86 87-89 90-92 93-95 96-98 99-01 02-04 05-07 08-10gehad, sodat die dramatiese verskilna 30 jaar 0.5 – teenoor 6.0 t/ha P roduk s ie-s eis oene 1981/82 tot 2009/1042 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober 2016 43

LANDBOUKUNDIG GifplanteMoet liefs nie hierdie plakkie dra nieCotyledon orbiculata L. ARTIKEL DEUR: Afhangende van die provinsie waar hierdie plant voorkom, kan dit verskillende volksname Dr Franci Jordaan hê. Van die bekendste volksname is plakkie, kouterie, nentabossie, krimpsiektebossie, bergbessie, varkiesblaar en honde-oorplakkie. Die genusnaam Cotyledon is vanaf die Landbouwetenskaplike, Afdeling Weiding, Landelike, Griekse woord kotyledon afgelei wat koppievormige holte beteken – dit verwys na die Omgewing- en Landbou-ontwikkeling, Potchefstroom blare van sommige spesies. Die spesienaam orbiculata is vanuit Latyn afgelei en dit beteken rond of sirkel en dit verwys ook na die ronde blare van hierdie plant.Geografiese verspreiding saad, maar nuwe plante kan ook Die blomme is wasagtig en buisvormig. Die blomme word op ‘n terminale bloeiwysePlakkies is inheems aan Suid-Afrika uit afgebreekte blare ontstaan gedra. Die blomkleur wissel van ligoranje tot pienk, maar is gewoonlik koraal-rooi.en word in al nege provinsies wat op die grond lê (dus ookaangetref, terwyl dit ook in Leso- vegetatiewe voortplanting). Dietho en Swaziland voorkom. Dit groeitempo van hierdie plantkom egter ook in ander Afrika- word as baie vinnig beskryf.lande soos onder andere Namibië, Die blaarkleur van plakkies wis-Mosambiek en Angola voor. sel van groen tot grys, dikwels metPlakkies het onder andere ook na ‘n rooi lyn om die rand. Die blareNieu-Seeland, die suidweste van is met ‘n dun, wasagtige lagiedie VSA en Australië versprei, waar bedek. Die blaarvorms wissel vandit as ‘n ernstige onkruid beskou smal-langwerpig tot byna rond.word. Die variasie in blaarkleur en -vorm kan aan die onmiddellike omge-Beskrywing wing (habitat) waarin dit voorkom,Plakkies is sukkulente, meerjarige toegeskryf word. Die blommeplante wat gewoonlik 50 cm hoog is wasagtig en buisvormig. Dieis. Wanneer dit blom, kan dit tot blomme word op ‘n terminaleeen meter hoog wees. Die stingels bloeiwyse gedra. Die blomkleuris dik en vlesig en skiet wortels wissel van ligoranje tot pienk,oral waar dit die grond raak. Die maar is gewoonlik koraal-rooi. Diewortelstelsel is vlak. Die plante isimmergroen. Dit reproduseer met >>>> bl 4644 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za



LANDBOUKUNDIG>>> deel van die blaar word vir die is meer giftig as plakkies wat op Chemiese beheer behandeling van vratte en lid- swaarder grond groei.Moet liefs nie hierdie dorings gebruik. Verhitte blare Geen geregistreerde chemieseplakkie dra nie word verpulp en die pap word vir Meganiese beheer pitswere en ander inflammasies Klein plante kan met die hand middels is bekend vir die beheerblomme is hangend. Die blomme gebruik. Die blare kan geëet word uitgetrek word, veral as die grondlok gewoonlik baie bye, skoenlap- om wurms uit te dryf en die sap nat is. van hierdie plant nie.pers, insekte asook verskeie voëls. word vir die behandeling van Sorg moet egter gedra word Relatief min inligting oor die epilepsie gebruik. dat alle blare verwyder word, Soos reeds genoem, kanvrug en saad van die plant is • Plakkies word dikwels in tuine, aangesien wortels en dus nuwebekend. Die vrug word as ‘n blasie veral rotstuine, as sierplante plante uit blare wat op die grond hierdie plant in die winter, vroeëof follikel beskryf. Hierdie blasie aangeplant. lê, gevorm kan word.of follikel bevat gewoonlik baie lente of veral in droogtetye, wan-elliptiese sade. Tipe toksien Biologiese beheer Die toksien wat in Plakkies gevind Daar is geen spesifieke biologiese neer weiding skaars is, problemeGroei en ontwikkeling word, is ‘n hartglikosiede. Hierdie agense vir die beheer van hierdiePlakkies blom in die winter, ge- toksien is slegs vir diere giftig. plant in Suid-Afrika aangetoon nie. veroorsaak. Indien die plant inwoonlik vanaf Junie tot Augustus. Daar kon geen bewyse gevindIn die Wes-Kaap, waar winterreën- word dat hierdie plante toksies vir kampe op die plaas voorkom,val voorkom, blom hierdie plante mense is nie.egter gedurende die midsomer. moet diere (veral kleinvee) nieDit plant natuurlik met sade voort, Kliniese tekens vanterwyl vegetatiewe voortplant- vergiftiging gedurende hierdie tye in daardieing, waar wortels uit die blare en/ Plakkies is een van verskeie planteof stingels ontwikkel, ook kan wat krimpsiekte by veral kleinvee kampe geplaas word nie. Soosvoorkom. veroorsaak. Hierdie plante is suk- Sade ontkiem gewoonlik in kulent en word in die droë seisoen ook reeds genoem, is die plantedie lente wanneer genoeg vog dikwels gevreet as ander weidingbeskikbaar is, maar geen ontkiem- nie beskikbaar is nie – veral tydens nie toksies vir mense nie en kaning sal plaasvind indien versuip- droogtes. Twee tipes krimpsiektetoestande voorkom nie. Die sade is reeds as gevolg van hierdie dit enige tyd as sierplante in tuinehet ‘n koue tydperk nodig om plant beskryf, naamlik akute ofdormansie in die saadhuid te ‘opblaas’ krimpsiekte – dit veroor- gebruik word OEbreek – in warm winters behoort saak skielike vrektes indien hongerdie ontkiemingspersentasie van diere groot hoeveelhede van die Literatuur Gebruikhierdie plantsade laer te wees. plante gevreet het en kroniese of Anoniem. 2006. Poisonous plants. Veterinary Science Library. Uni- ‘dun’ krimpsiekte – dit gebeur na versity of Pretoria.Habitatvoorkeure akute aanvalle of waar die diere Botha, C.J. & Venter, E. 2002. Plants poisonous to livestock in SouthernPlakkies verkies goed gedrei- vir ‘n lang tydperk aan die toksien Africa. University of Pretoria. Faculty of Veterinary Science. Dept. ofneerde sandgrond en die plante blootgestel is. Simptome van Para-clinical Sciences, Section Pharmacology and Toxicology. Pretoria,kom veral op kliprante voor. Dit hierdie siekte kan weke of maande South Africa.kan ook in grond wat arm is aan nadat die diere daaraan blootge­ Harris, S. 2004. Cotyledon orbiculata L. Free State National Botanicalvoedingstowwe groei. Die plant stel is, voorkom. Garden. www.plantzafrica.comverkies volle sonlig of semi- Van Wyk, B-E., Van Heerden, F. & Van Oudtshoorn, B. 2002. Poisonousskaduwee. Die simptome is soos volg: Plants of South Africa. Briza Publications, Pretoria. Dit is droogtebestand en Uitputting; verlamming van Wells, M.J., Balsinhas, A.A., Joffe, H., Engelbrecht, V.M., Harding, G. &kan lang droogtes en hoë die kop en nek; stuiptrekkings; Stirton, C.H. 1986. A catalogue of problem plants in Southern Africa.temperature oorleef – dit is om respiratoriese verlamming en Memoirs of the Botanical survey of South Africa, No. 53. Departmenthierdie rede dat dit dikwels as ‘n uiteindelik vrektes. ‘n Geval in die of Agriculture and Water Supply: Pretoria.‘kanniedood’-plant beskryf word. Oos-Kaap is genoteer, waar ‘n heleDit het redelike weerstand teen trop Angorabokke skielik gevrek Die blaarkleur van plakkies wissel van groen tot grys, dikwels met ‘n rooi lyn om dieryp, met ander woorde dit kan het nadat hulle te veel van hierdie rand. Die blare is met ‘n dun, wasagtige lagie bedek.lae temperature en ‘n mate van plant gevreet het.ryp weerstaan. Swartryp sal egter Indien groot hoeveelhededie blomme laat vrek. Omdat die van hierdie plant dus in die veldplante oorspronklik uit gebiede voorkom en vergiftiging van diemet lae reënval kom, kan dit water vee word vermoed, moet diebaie effektief gebruik – hierdie veearts so gou moontlik gekontakeienskap help dat hierdie plante word om gepaste behandelingdikwels droogtes oorleef terwyl voor te skryf.ander plante vrek. ‘n Interessante verskynsel by hierdie plant is dat die toksisiteitGebruike van die plant deur die habitat en veral die• Plakkies word hoofsaaklik grondtipe beïnvloed word. Plak-in Suid-Afrika as ‘n natuurlike kies wat in sanderige grond groei,medisyne gebruik – die vlesige46 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober 2016 47

LANDBOUKUNDIG Agrikalender Oktober 2016 ARTIKEL DEUR: Christo Smit Bestuurder: Produsentekommunikasie en - inligting, Suidwes Graan Grondontledings is noodsaaklik om die lande optimaal te bemes en pH met bekalking reg te stel. Die opname van plantvoedingstowwe, sowel as die algemene gesondheid van die plante, verbeter met die regstelling van die pH. Slaan ag op planttye dié seisoen. Aanvanklik was ’n La Nina voorspel, maar die ontwikkeling daarvan het getaan en tans word net ’n neutrale toestand voorspel. Die goeie nuus is: na verwagting sal die seetemperature aan die ooskus van Afrika koeler wees. Dit kan gunstig wees vir neerslae oor Suid-Afrika. Onthou egter dat klimaatvoorspelling nie ’n eksakte wetenskap is nie en dat omstandighede vinnig kan verander. Daar was dikwels voorheen El Niño (droë toestande) voorspel, en dan het daar bo-gemiddelde reën voorgekom. Die mieliebalansstaat is baie knap, en daar is ruimte om meer witmielies te verbou.Wees konserwatief met aanplantings, grondvog is beperk en die risiko is hoog om met ’n droë grondprofiel te plant.AKKERBOU Koring Mielies Inspekteer lande gereeld vir die voorkoms van russiesekoringluis. Die meeste skade word tus- Oorweeg slegs om te plant as die grondtem- sen GS14 (vlagblaarverskyning) tot GS 18 (volle peratuur bokant 15 grade Celsius is. Te lae aarverskyning) aangerig. Die beste beskerming temperature lei tot onbevredigende kiem- word verkry deur op GS12 te spuit. kragtigheid en moontlike onkruiddoderbeska- diging. Deur te vroeg in die seisoen te plant, Verwagte opbrengs (ton/ha) Besmettingsvlakke by GS12 (% plante) verhoog die risiko van warm en droë weer van Desember tot Januarie wanneer die gesaaides 2.0 - 2.5 7in saad kom. Behandel saad teen grondinsekte aangesien saailingebeskadig kan word. ‘n Swak stand kan groot verliese veroorsaak. 1.5 - 2.0 10 Benut goeie pryse deur voorplantkontrakte, minimumpryskontrakte,of te verskans op SAFEX. Dit kan goeie pryse vir die komende seisoen 1.0 - 1.5 14verseker. Moet egter nie meer as 30 % kontrakteer nie. Bogenoemde riglyne geld net vir vatbare kultivars. Sonneblom Inspekteer lande vir vrotpootjiesimptome. Simptome sluit in wit are wat Sonneblom is ‘n goeie wisselbougewas, veral in kolle voorkom, plante is verdwerg en wortels en kroon verkleur swart waar mieliesiektes soos Diplodia voorgekom en breek maklik af. Wisselbou is die enigste beheermaatreël. het. Sonneblom kan geplant word sodra die Insekte kan in die vroeë lente voorkom as plante aan vogstremming ly. gevaar van ryp verby is. Maak seker dat die Inspekteer lande gereeld vir bruinkoringmyt, want dormante eiers van lande wat geplant gaan word nie residue die plaag kan uitbroei indien ligte reën gedurende Julie en Augustus van skadelike onkruiddoders soos atrazien voorkom. Simptome stem baie ooreen met droogteskade. bevat nie. Sonneblom is baie gevoelig vir Beheer onkruid deur tydig te spuit. veral atrazien en terbutielasien wat tot swakontkieming en ontwikkeling kan lei. Behandel saad teen grondinsekte ALTERNATIEWE GEWASom saailingskade te beperk. Bemes sonneblom tot dieselfde mate asmielies vir goeie opbrengste. Akkerbone Grondbone Akkerbone is goed aangepas in die Noordwes Provinsie. Dit word hoofsaaklik as veevoer Grondbone is ‘n baie goeie wisselbougewas. aangeplant, vir beweiding sowel as hooipro-duksie. Die voordeel van dié Gesonde grondbone bind tot 30 kg N per jaar peulgewas is dat dit stikstof vanuit die lug bind en in die grond terugp- en dit hou voordele in vir die opvolgseisoen. laas. Tot soveel as 27 kg stikstof (N) kan per jaar in die grond teruggeplaas Plant tussen 15 Oktober en 25 November word. Aanplantings kan vroeg in die seisoen gedoen word, hoofsaaklik as wanneer grondtemperatuur nie te laag is nie. weiding, aangesien dit moeilik is om goeie hooi gedurende die reëntydDaar word aanbeveel dat grondbone met tussen 15 en 20 Kg N geplant te maak.word op sandgronde. Dit sal ‘n sterk kiemplant vestig. Behandel die saad Aanplantings gedurende Januarie het die voordeel dat dit gewoonlikmet Rhizobium-entstof om stikstofbinding te bevorder. Behandel die nie so baie reën wanneer die voer gereed is vir hooimaak nie. Ses ton hooisaad met ‘n swamdoder wat in kombinasie met die Rhizobium gebruik kan met 300 mm reën gedurende die groeiseisoen produseer word. Ditkan word. Reaksie op fosfaatbemesting word slegs verkry indien die het ’n ru-proteïen inhoud van 14% as 90% van die peule reeds verkleurgrond geweldige lae fosfaatvlakke het. Plant slegs SANSOR-gesertifi- het. Afhangend van rywydte is 9 tot 16 kg saad per hektaar vir aanplan­seerde saad. ting nodig. Binneryspasiëring van 10 cm tussen plante is ideaal. Plant saad op ’n diepte van 4 cm wanneer grondtemperatuur meer as 9 grade Celsius is. Onkruiddoders is beskikbaar wat geregistreer is vir akkerboon- produksie. Hou akkerbone gerus as alternatief in die beplanning vir die komende seisoen in gedagte.48 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIGVEE Skape Beeste Voorkomende behandeling is goedkoper as Evalueer bulle en begin hulle regkry vir die nasorg. Volg ‘n goeie bestuursprogram om komende teelseisoen. Laat die bulle toets vir maksimum opbrengs en wins te verseker. Trichomoniase en Vibriose (geslagsiektes). Volg ‘n erkende doseerprogram met erkende Indien bulle aangekoop word, laat hulle toets middels. Spuit of dip skape teen brandsiekte en Australiese jeukmyt. om die kudde skoon te hou. Beplan en voer ‘n voervloeiprogram uit. Indien beplan word om Aangekoopte bulle moet ten minste vir groenvoer vir die skape aan te plant, moet vogbewaring vroegtydigses weke op die plaas aangepas word voordat hulle gebruik word om te begin word om sukses te verseker. ‘Broek’ langwolskape om onsuiwer tedek. Hou die bulle fiks deur hulle elke dag te laat loop. voorkom. Skape se prys is goed. Bemark al die oortollige skape voordat Diere kan ingeënt word teen anaplasmose indien vrektes gereeld pryse daal. Indien lamtyd Maart-April is, moet ooie voor paartyd prikkel-voorkom. Ent teen Vibriose (tweede enting). Spuit diere vitamiene A voeding ontvang en op goeie voeding gehou word twee tot drie wekeindien dit nog nie gedoen is nie. na paring om goeie besetting te verseker. Maak betyds voorsiening vir Wees bedag op moontlike luisbesmetting veral by kalwers. Indien genoeg, goeie weiding gedurende lamtyd, om gesonde, sterk lammersbeeste vir die mark gevoer word, moet die bemarkingsplan in plek wees, te verseker.aangesien daar heel waarskynlik baie diere vir Desember afgerond word, Ramme moet in ‘n goeie kondisie, gesond en lewenskragtig weeswat laer pryse tot gevolg kan hê. voor paartyd, om ‘n goeie lammeroes te verseker. Geregistreerde brandmerk is verpligtend en moet op alle diere Dit is verpligtend om skape te merk, tatoeëer dus skape om boetes teaangebring word. vermy. Tref betyds reëlings vir ’n skeerspan indien daar nog nie geskeer Voorsien goeie gehalte drinkwater aan die beeste en maak krippe is nie.gereeld skoon. Wanneer laas is inspeksie gedoen en die water in diekrippe laat toets vir gehalte? OEwww.suidwes.co.za Ons Eie Oktober 2016 49

L A NDABLOGUEKMUENENDI G Kosmiese Kwêla deur Willie Koorts As dit sterre reënSeptember/Oktober is tradisioneel die tyd vir die jaarlikse“World Space Week”. Vanjaar was dit van 4 tot 10Oktober. Reg rondom die wêreld, insluitende Suid-Afrika, word daar openbare uitreikprogramme deur ruimte­agentskappe, planetariums, museums, skole, sterrekundeklubs, ensovoorts aangebied.Hou jou plaaslike media dop Dit reën sterre pas om beweging waar te neem, ’n Sterrewiggelaar, Richardvir inligting oor byeenkomste, Wanneer die aarde deur die rom- selfs uit die hoek van jou oog. Ons Nolle, het in 1979 met die termasook hul webwerf (http://www. melstreep beweeg wat deur ’n ko- oë het ook ’n lekker wye hoek. Rig ‘supermaan’ vorendag gekom. Syworldspaceweek.org) en FaceBook- meet in sy wentelbaan agtergelaat jouself gerieflik in op ’n gemakstoel definisie is maar arbitrêr, waarvol-blad (https://www.facebook.com/ word, kry ons ’n verhoogde aantal en maak seker jy het ’n onbelem- gens daar vanjaar ses supermaneWorldSpaceWeek/). ‘verskietende sterre’ wat lyk of hulle merde uitsig op die noord-ooste­ is! Hy beweer supermane kan Saterdag, 8 Oktober 2016 was hul ontstaan het uit ’n spesifieke like horison, sonder enige ligte. aardbewings en vulkaniese uitbars­ook “International Observe the punt van die naghemel. Ons Hou telling van al die meteore wie tings veroorsaak, maar dit is egterMoon Night” (InOMN). Dit is weer- praat hiervan as ’n ‘sterrereën’. Die se spore jy kan terugtrek na Orion. nie waar nie. Die enigste direkteeens ’n wêreldwye uitreikgebeurte- sterrereën se naam verwys na die invloed op die aarde is ’n effensenis waar observasie, waardering en konstellasie waar hierdie ‘stralings­ Die ‘Supermaan’ hoër hooggety en laer laaggety.begrip vir ons maan aangemoedig punt’ sy ontstaan het. November se volmaan is nogal Teenoor die kleinste volmaan,word. Baie Suid-Afrikaanse instan- Halley se komeet is verant- besonders. Nie alleen is dit die bekend as die ‘apogeum-volmaan’,sies en amateursterrekundeklubs woordelik vir twee sulke ster- grootste en naaste volmaan vir die is die perigeem-volmaan 14%neem reg oor die land hieraan rereëns, die eta Aquariids in Mei en jaar nie, dit is ook die naaste vol- groter en sowat 30% helderder. Diedeel. Die byna-eerstekwartier- die Orionids in Oktober. Soos die maan tot dusver in die 21ste eeu! gemiddelde afstand van die maanmaan is dan ideaal om te bekyk. naam aandui, is die stralingspunt Daar gaan eers oor 18 jaar weer ’n op sy verste punt is 405 400 km,Hou jou plaaslike media dop, asook van die Orionids in die sterrebeeld volmaan so naby wees! teen 362 600 km op sy naastedie InOMN-webwerf (http://www. van Orion – dus maklik om te Die wentelbaan van die maan punt. In November kom dit egterlpi.usra.edu/observe_the_moon_ kry. Meteore geassosieer met die om die aarde is effens ellipties. so na as 356 500 km weens kom-night/). Orionids kan tussen 2 Oktober en 7 Dit bring mee dat die maan elke plekse skommelings in sy baan. November gesien word, met mak- maand effens verder van ons af Volmaan is amptelik om 15:52Datum Sonop Sononder simum aktiwiteit op die oggend beweeg en dan weer effens nader. op 14 November, binne ’n uur-en- van 21 Oktober vanaf middernag As dit volmaan is wanneer die ’n-half vandat die maan sy naaste01 Okt 05h55 18h26 tot 04:00. Tot soveel as 30 meteore maan naby sy naaste punt is, praat punt aan die aarde bereik het. kan per uur verwag word, maar sterrekundiges van ’n perigeum- Ongeveer elke 14de volmaan val15 Okt 05h40 18h33 ongelukkig gaan die maan bietjie volmaan. saam met perigeum, maar dit is pla vanjaar en dit moeilik maak om01 Nov 05h25 18h43 die dowwe meteore te sien. net elke 18 jaar so naby as vanjaar. OE Jou blote oog is die beste ‘in-15 Nov 05h17 18h54 strument’ om ’n sterrereën waar te neem. Ons oë is baie goed aange-(Bereken vir Vryburg; 26.950°S, 24.733°O, 1205m)MaanfasesNuwemaan Eerste kwartier Volmaan Laaste kwartier 01 Okt 09 Okt 16 Okt 22 Okt 30 Okt 07 Nov 14 Nov 21 Nov50 Ons Eie Oktober 2016 www.suidwes.co.za