สื่อการสอน เรื่อง การปฏิสนธิในพืชดอก

ส่อื การสอน เร่ือง การปฏิสนธิในพชื ดอก ช้นั มธั ยมศกึ ษาปท ่ี 5 โรงเรยี นสังขะ ผู ส อ น น า ง ส า ว จี ร ว ร ร ณ ห ม่ื น มี

คําชแี จง เอกสารประกอบสอื การสอนวชิ าชวี วทิ ยา เรอื ง การปฏิสนธใิ นพชื ดอก จดั ทําขนึ เพอื ชว่ ยใหผ้ เู้ รยี นเขา้ ใจจุดประสงค์และขอบเขต เนือหา สรา้ งความเขา้ ใจทีถกู ต้องเกียวกับ ศัพท์ทางวชิ าการทีควรทราบและเปดโอกาส ใหผ้ เู้ รยี นได้บูรณาการความรูท้ ีได้รบั โดย การอภิปรายรว่ มกัน ซงึ จะทําใหก้ ารจดั การ เรยี นการสอนมปี ระสทิ ธภิ าพยงิ ขนึ จี ร ว ร ร ณ ห มื น มี ครผู สู้ อน

สารบญั ผลการเรยี นรทู้ ีคาดหวงั หนา้ การสรา้ งเซลล์สบื พนั ธุเ์ พศเมยี การสรา้ งเซลล์สบื พนั ธุเ์ พศผู้ 4 การถ่ายละอองเรณู 5 การปฏิสนธขิ องพชื ดอก 6 แบบฝกหดั 8 8 9

ผลการเรยี นรทู้ ีคาดหวงั 1. ระบุโครงสรา้ งทีพชื ใชใ้ นการสบื พนั ธุไ์ ด้ (K) 2. โครงสรา้ งทีทําหนา้ ทีเปน femalegametophyte และ male gametophyte ของพชื ดอกได้ (K) 3. อธบิ ายกระบวนการสรา้ งเซลล์สบื พนั ธุเ์ พศเมยี ได้ (K) 4. อธบิ ายกระบวนการสรา้ งเซลล์สบื พนั ธุเ์ พศผไู้ ด้ (K) 5. สรา้ งแผนภาพสรปุ กระบวนการสรา้ งเซลล์สบื พนั ธุข์ อง พชื มดี อกได้ (P) 6. อธบิ ายกระบวนการถ่ายละอองเรณแู ละขนั ตอนการ ปฏิสนธขิ องพชื ดอกได้ (K) 7. รบั ผดิ ชอบต่องานทีไดร้ บั มอบหมายได้ (A) 4

การสรา้ งเซลล์สบื พนั ธุเ์ พศเมยี การสรา้ งเซลล์สบื พนั ธุเ์ พศเมยี ของพชื มดี อกเกิดขนึ ในรงั ไข่ (ovary) ภายในรงั ไขอ่ าจมหี นงึ ออวุล (ovule) หรอื หลายออวุล ภายในออวุลมหี ลายเซลล์ แต่ จะมเี ซลล์หนงึ ทีมขี นาดใหญก่ วา่ เรยี กวา่ เมกะสปอรม์ าเทอรเ์ ซลล์ (megaspore mother cell) มชี ุดโครโมโซม 2n เซลล์นจี ะแบง่ แบบไมโอซสิ ได้ 4 เซลล์ แต่ละเซลล์ เรยี กวา่ เมกะสปอร์ (megaspore) มชี ุดโครโมโซม n โดย 4 เซลล์ทีไดน้ จี ะสลายไป 3 เซลล์ เหลือเพยี งเซลล์เดยี วทีเจรญิ ต่อไป ต่อมานวิ เคลียสของเมกะสปอรจ์ ะแบง่ แบบไมโทซสิ 3 ครงั ได้ 8 นวิ เคลียส ซงึ แบง่ ออกเปน 2 กล่มุ กล่มุ ละ 4 นวิ เคลียส โดยกล่มุ หนงึ จะอยูท่ างดา้ นไมโครไพล์ (micropyle) อีกกล่มุ หนงึ จะอยูท่ างดา้ นตรง ขา้ มไมโครไพล์ จากนนั นวิ เคลียสอันหนงึ ของกล่มุ ทางดา้ นไมโครไพล์และนวิ เคลียส อีกอันหนงึ ทีอยูต่ รงขา้ มไมโครไพล์จะเลือนมาอยูบ่ รเิ วณตรงกลาง ดงั นนั ในระยะนจี งึ มนี วิ เคลียสเปน 3 กล่มุ และจะมเี ยอื มาหอ่ หมุ้ ทําใหภ้ ายใน เมกะสปอรป์ ระกอบดว้ ยเซลล์ 7 เซลล์ แต่มี 8 นวิ เคลียส โดยกล่มุ ทีอยูต่ รงขา้ ม ไมโครไพล์ 3 เซลล์เรยี กวา่ แอนติโพแดล (antipodals) กล่มุ บรเิ วณตรงกลางมี 1 เซลล์ แต่มี 2 นวิ เคลียส เรยี กนวิ เคลียสแต่ละอันวา่ โพลารน์ วิ เคลียส (polar nucleus) และกล่มุ ทางดา้ นไมโครไพล์มี 3 เซลล์ โดยเซลล์ตรงกลางจะมนี วิ เคลียส ขนาดใหญก่ วา่ เซลล์ดา้ นขา้ งเรยี กวา่ เซลล์ไข่ (egg cell) อีก 2 เซลล์ทีขนาบขา้ ง เรยี กวา่ ซนิ เนอรจ์ ดิ (synergids) ในระยะทีมี 8 นวิ เคลียสนเี รยี กวา่ ถงุ เอ็มบรโิ อ (embryo sac)หรอื แกมโี ทไฟต์เพศเมยี (female gametophyte) เซลล์ทีจะ เกียวขอ้ งกับการปฏิสนธิ ไดแ้ ก่ เซลล์ทีมโี พลารน์ วิ เคลียส 2 อันและเซลล์ไข่ 5

การสรา้ งเซลล์สบื พนั ธุเ์ พศผู้ การสรา้ งเซลล์สบื พนั ธุเ์ พศผู้ จะสรา้ งภายในอับละอองเรณู (anther) โดย เซลล์กล่มุ หนงึ แต่ละเซลล์เรยี กวา่ ไมโครสปอรม์ าเทอรเ์ ซลล์ (microspore mother cell) ซงึ จะแบง่ แบบไมโทซลิ ได้ 4 ไมโครสปอร์ (microspore) แต่ละเซลล์จะมี โครโมโซมเท่ากับ n ต่อมานวิ เคลียสของไมโครสปอรจ์ ะแบง่ แบบไมโทซสิ ทําใหไ้ ด้ 2 นวิ เคลียส คือ เจเนอเรทีฟนวิ เคลียส (generative nucleus) และ ทิวบน์ วิ เคลียส (tube nucleus) และในขณะเดยี วกันเซลล์นอี าจมกี ารเปลียนแปลงรปู รา่ งลักษณะ ภายนอกจนมรี ปู รา่ งลักษณะแตกต่างกันออกไปตามแต่ชนดิ ของพชื เรยี กเซลล์นวี า่ ละอองเรณู (pollen grain) หรอื แกมโี ทไฟต์เพศผู้ (male gametophyte) ภาพที 1 แสดงแผนภาพการสรา้ งเซลล์สบื พนั ธุเ์ พศผู้ 6

ภาพที 2 แสดงแผนภาพการสรา้ งเซลล์สบื พนั ธุเ์ พศผแู้ ละเพศเมยี (a) การสรา้ งเซลล์สบื พนั ธุเ์ พศผู้ (b) การสรา้ งเซลล์สบื พนั ธุเ์ พศเมยี 7

การถา ยละอองเรณู (POLLINATION) การทีละอองเรณจู ากอับละอองเรณมู าตกทียอดเกสรตัวเมยี (stigma) 1. การถ่ายละอองเรณภู ายในดอกหรอื ต้นเดยี วกัน (self pollination) เปนการผสม ตัวเอง อาจเกิดจากการผสมภายในดอกเดยี วกันหรอื คนละดอกแต่เปนต้นเดยี วกัน 2. การถ่ายละอองเรณขู า้ มต้น (cross pollination) เปนการถ่ายละอองเรณขู องพชื ชนดิ เดยี วกันแต่ต่างต้นกัน ปจจยั ทีมสี ว่ นชว่ ยในการถ่ายละอองเรณู ไดแ้ ก่ ลม แมลง นาํ สตั วต์ ่างๆ การปฏิสนธขิ องพชื ดอก มลี ักษณะพเิ ศษทีเรยี กวา่ การปฏิสนธซิ อ้ น (Double fertilization) เนอื งจากมกี ารปฏิสนธเิ กิดขนึ 2 ครงั โดยสเปรม์ นวิ เคลียสหนงึ จะเขา้ ปฏิสนธกิ ับ เซลล์ไข่ ไดไ้ ซโกต ( zygote) สว่ นอีกหนงึ สเปรม์ นวิ เคลียสจะเขา้ ปฏิสนธกิ ับโพลาร์ นวิ คลีไอ ไดเ้ อนโดสเปรม์ นวิ เคลียส (endosperm) 8

ชอื สกลุ ชนั เลขที- ..................................................... .......... ..... แบบฝกหดั ท่ี 1 จงตอบคําถามต่อไปนใี หถ้ กู ต้อง 1. โครงสรา้ งใดในออวุลมชี ุดโครโมโซม 2 ชุด ตอบ................................................................................................................ 2. เซลล์ทีอยูด่ า้ นขา้ งของเซลล์ไข(่ egg cell) เรยี กวา่ อะไร ตอบ................................................................................................................ 3. เมอื ละอองเรณตู กลงบนยอดเกสรเพศเมยี โครงสรา้ งใดงอกหลอดลงมาตามก้าน ชูเกสรเพศเมยี ตอบ................................................................................................................ 4. Endosperm มชี ุดโครโมโซมเท่าไหร่ และเกิดจากการปฏิสนธริ ะหวา่ งโครงสรา้ งใด ตอบ................................................................................................................ 5. จงวาดถงุ เอมบรโิ อ(embryo sac) หรอื แกมโี ทไฟต์เพศเมยี (female gametophyte) พรอ้ มทังระบุชอื โครงสรา้ งต่างๆภายใน 9

ชอื สกลุ ชนั เลขที- ..................................................... .......... ..... แบบฝก หัดท่ี 2 จงเลือกคําตอบทีถกู ต้องเพยี ง 1 ขอ้ 1. โครงสรา้ งใดต่อไปนมี ชี ุดโครโมโซม n ข. endosperm ก  . Microspore mother cell ง. sperm nucleus ค  . Polar nuclei 2. Male gametophyte หมายถึงขอ้ ใด ข. Megaspore mother cell ก. Microspore mother cell ง. embryo sac ค. Pollen grain 3. โครงสรา้ งใดมชี ุดโครโมโซมต่างจากขอ้ อืน ข. Tube nucleus ก. megaspore ง. polar nuclei ค. generative nucles 4. Megaspore แบง่ เซลล์แบบใด และจาํ นวนกีครงั จงึ ได้ embryo sac  ก. Mitosis 3 ครงั ข. Mitosis 4 ครงั  ค. Meiosis 3 ครงั ง. Meiosis 4 ครงั 5. zygote เกิดจากการปฏิสนธริ ะหวา่ งเซลล์ใด ข. ไขก่ ับสเปรม์ ก. ซนิ เนอรจ์ ดิ และสเปรม์ ง. แอนติโพแดลและสเปรม์ ค. โพลารน์ วิ คลีไอและสเปรม์ 10

สื่อการสอน เรือ่ ง การปฏสิ นธิในพชื ดอก ชัน้ มธั ยมศกึ ษาปท ่ี 5 โรงเรยี นสงั ขะ น า ง ส า ว จี ร ว ร ร ณ ห มื น มี ผู้ ส อ น