ระบบประสาท Ebook

หน้า 1 ระบบประสาท(Nervous system) โดย นางสาวจุฑามาศ ศรีสุข กลุ่มสาระสุขศกึ ษาพลศกึ ษา โรงเรียนสังขะ อาเภอสังขะ จังหวัดสุรนิ ทร์ สานักงานเขตพนื้ ทกี่ ารศกึ ษามัธยมศกึ ษา เขต ๓๓

หน้า 2 คำนำ เอกสำรประกอบกำรเรียนรู้เร่ืองระบบประสำท ซ่ึงเป็นระบบท่ีนกั เรียนช้นั มธั ยมศึกษำปี ท่ี 6 จะตอ้ งศึกษำโครงสร้ำงและหนำ้ ท่ีของระบบประสำท ตำแหน่งและหนำ้ ท่ีของแต่ละชนิดพร้อมวธิ ีกำรดูแล และรักษำใหร้ ะบบประสำททำงำนไดอ้ ยำ่ งมีประสิทธิภำพ พร้อมท้งั ใบงำนใบกิจกรรมสำหรับผเู้ รียนที่ ตอ้ งกำรศึกษำหำควำมรู้ ทำงผจู้ ดั ทำหวงั เป็นอยำ่ งยง่ิ วำ่ คงเป็นประโยชนก์ บั นกั เรียนท่ีตอ้ งกำรศึกษำ ในเร่ือง ระบบประสำท นำงสำวจุฑำมำศ ศรีสุข

สำรบญั หน้า 3 เร่ือง หนำ้ คำนำ 2 สำรบญั 3 ระบบประสำท 4 สมอง 5 ตำแหน่งและหนำ้ ที่ของระบบประสำท 6 ไขสนั หลงั 7 หนำ้ ที่ของไขสนั หลงั 8 องคป์ ระกอบของเซลลป์ ระสำท 9 กำรดูแลและรักษำระบบประสำท 10 ใบงำนโครงสร้ำงและหนำ้ ท่ีระบบประสำท 11

หน้า 4 ระบบประสาท ประกอบดว้ ยสมอง ไขสันหลงั และเส้นประสำท ซ่ึงทำ้ หนำ้ ท่ีควบคุมและ ประสำนกำร ทำ้ งำนของ ระบบตำ่ ง ๆ ในร่ำงกำยใหด้ ำเนินไปดว้ ยดี โดยมีสมองเป็ นอวยั วะหลกั ระบบประสำทจึงมีควำมสำคญั ตอ่ ภำวะสุขภำพ กำรเจริญเติบโตของร่ำงกำย และพฒั นำกำรดำ้ นตำ่ ง ๆ คือ เป็นตวั ควบคุมกำรทำ้ งำนและรับ ควำมรู้สึกของอวยั วะทุกส่วนในร่ำงกำย รวมถึงควำมรู้สึกนึกคิด อำรมณ์ และควำมทรงจำ้ ตำ่ ง ๆ ซ่ึงเม่ือไดร้ ับกำร กระตุน้ จำกภำยในและภำยนอก จะมีกำรส่งกระแสประสำท กลบั ไปกลบั มำ ระหวำ่ งสมอง และอวยั วะส่วนต่ำง ๆ ใหท้ ำ้ งำนตำมที่ตอ้ งกำร เช่น กำรเคล่ือนไหว ของอวยั วะในอิริยำบถต่ำง ๆ ทำ้ งำน นอกจำกน้นั ยงั ควบคุมกำรเตน้ ของหวั ใจ อตั รำกำรหำยใจ ควำมดนั โลหิต อุณหภูมิในร่ำงกำย กำรยอ่ ย อำหำร และกำรท ำงำนของระบบอื่น ๆ ของร่ำงกำย 1.2 โครงสร้ำงของระบบประสำท ระบบประสำทเป็น ระบบศูนยก์ ลำงที่ควบคุมกำรทำ้ งำนของร่ำงกำย เป็นระบบที่ทำ้ หนำ้ ที่ รับ ควำมรู้สึก ควบคุมควำมคิด ถำ้ ที อนั ตรำยใด ๆ เกิดข้ึนกบั สมอง ก็จะทำ้ ใหร้ ่ำงกำยพกิ ำรหรือเสียชีวติ ได้ ระบบ ประสำทแบ่งเป็น ระบบ ประสำทส่วนกลำง (Central Nervous System) และ ระบบประสำทส่วนปลำย (Peripheral Nervous System) 1) ระบบประสำทส่วนกลำง ไดแ้ ก่ สมอง และไขสนั หลงั (1) สมอง (Brain) เป็นอวยั วะท่ีมีขนำดใหญ่กวำ่ ส่วนอ่ืน ๆ อยใู่ นกะโหลกศีรษะ โครงสร้างของระบบประสาท ระบบประสำทเป็นระบบศูนยก์ ลำงท่ีควบคุมกำรทำ้ งำนของร่ำงกำย เป็นระบบท่ีทำ้ หนำ้ ท่ี รับ ควำมรู้สึก ควบคุมควำมคิด ถำ้ ทีอนั ตรำยใด ๆ เกิดข้ึนกบั สมอง ก็จะทำ้ ใหร้ ่ำงกำยพิกำรหรือเสียชีวติ ได้ ระบบ ประสำท แบง่ เป็น ระบบประสำทส่วนกลำง (Central Nervous System) และ ระบบประสำทส่วนปลำย (Peripheral Nervous System) ระบบประสาทส่วนกลาง ไดแ้ ก่ สมอง และไขสนั หลงั (1) สมอง (Brain) เป็นอวยั วะท่ีมีขนำด ใหญ่กวำ่ ส่วนอื่น ๆ อยใู่ นกะโหลกศีรษะ สมอง แบ่งออกเป็น สมอง สมอง (Brain)เป็นศูนยก์ ลำงกำรควบคุมและกำรสงั่ กำรของระบบภำยในร่ำงกำยท้งั หมด ท้งั ควบคุม กำรเคลื่อนไหว กำรแสดงออกดำ้ นพฤติกรรม รวมไปถึงกำรรักษำสมดุลภำยในร่ำงกำย อีกท้งั สมองยงั เป็น แหล่งที่มำของควำมสำมำรถทำงดำ้ นสติปัญญำ ควำมคิด ควำมรู้สึก และกำรแสดงออกทำงดำ้ นอำรมณ์ของ สิ่งมีชีวติ ไม่วำ่ จะเป็นกำรรับรู้ กำรจดจำ กำรใชเ้ หตุผล และกำรตดั สินใจ

หน้า 5 กำรเจริญเติบโตและพฒั นำกำรของสมองมนุษยเ์ ริ่มข้ึนต้งั แต่ระยะตวั อ่อนภำยในครรภม์ ำรดำ และเจริญอยำ่ งรวดเร็วในช่วงระหวำ่ งอำยุ 1 ถึง 9 ปี โดยเซลลส์ มองเจริญเติบโตเตม็ ท่ีเม่ือมีอำยรุ ะหวำ่ ง 18

หนา้ 6 ถึง 20 ปี สมองของมนุษยจ์ ำแนกออกเป็ น 3 ส่วนหลกั ไดแ้ ก่ สมองส่วนหนำ้ (Forebrain) สมองส่วนกลำง (Midbrain) และสมองส่วนทำ้ ย (Hindbrain) ซ่ึงมีหนำ้ ที่ควบคุมระบบภำยในร่ำงกำยท่ีแตกตำ่ งกนั ออกไป ดงั ตำรำงต่อไปน้ี

หน้า 7 ไขสันหลัง (Spinal Cord) เป็นเน้ือเย่อื ประสำทที่ทอดยำวจำกกำ้ นสมองเขำ้ ไปยงั โพรงกระดูกสนั หลงั มีลกั ษณะเป็นรูปแทง่ ทรงกระบอก ห่อหุม้ ดว้ ยเยอื่ หุม้ ไขสันหลงั รูปร่ำงคลำ้ ยผเี ส้ือ (Butterfly Shape) เน้ือเย่ือไขสันหลงั แบ่ง ออกเป็ น 2 ส่วน คือ เน้ือสีขำวดำ้ นนอก (White Matter) ซ่ึงเป็นท่ีอยขู่ องใยประสำท และเน้ือเยอ่ื สีเทำดำ้ นใน (Grey Matter) ซ่ึงประกอบข้ึนจำกเซลลป์ ระสำทจำนวนมำก

หนา้ 8 หน้าท่หี ลกั ของไขสันหลงั คือ กำรถ่ำยทอดกระแสประสำท (Neural Signal) ระหวำ่ งสมองกบั ส่วนตำ่ งๆของ ร่ำงกำย โดยกระแสประสำทถูกส่งผำ่ นไขสันหลงั ท้งั กระแสประสำทเขำ้ และออกจำกสมอง รวมถึงกระแส ประสำทที่ส่งเขำ้ มำยงั ไขสันหลงั โดยตรง นอกจำกน้ี ไขสันหลงั ยงั ควบคุมกำรเกิดปฏิกิริยำกำรตอบสนอง หรือ “รีเฟล็กซ์” (Reflex) อีกดว้ ย เซลล์ประสาท (Neuron) แบ่งออกเป็น 3 ชนิด ตำมหนำ้ ที่กำรส่งสญั ญำณประสำท คือ 1) เซลล์ประสาทรับความรู้สึก (Sensory Neuron) ทำหนำ้ ที่รับควำมรู้สึกจำกส่วนตำ่ งๆของร่ำงกำยเขำ้ สู่สมองและไขสันหลงั 2) เซลล์ประสาทสั่งการ (Motor Neuron) ทำหนำ้ ท่ีนำกระแสประสำทออกจำกสมองและไขสนั หลงั ส่งไปยงั กลำ้ มเน้ือและต่อมต่ำงๆ ภำยในร่ำงกำย และ 3) เซลล์ประสาทประสานงาน (Association Neuron) ทำหนำ้ ที่เป็นตวั เชื่อมต่อระหวำ่ ง เซลลร์ ับควำมรู้สึกกบั เซลลส์ ง่ั กำรเพ่ือใหก้ ำรส่งสัญญำณภำยในร่ำงกำยดำเนินไปอยำ่ งรำบรื่น

หนา้ 9 องค์ประกอบของเซลล์ประสาท  ตวั เซลล์ (Cell Body) มีลกั ษณะคลำ้ ยเซลลท์ วั่ ไป ทำหนำ้ ท่ีสร้ำงพลงั งำน สังเครำะห์โปรตีน เป็น สำรสื่อประสำท และทำหนำ้ ท่ีควบคุมกำรเจริญเติบโตและกระบวนกำรเมแทบอลิซึม (Metabolism) ของเซลลป์ ระสำท  ใยประสาท (Nerve Fiber) เป็นส่วนประกอบท่ียนื่ ออกมำจำกตวั เซลล์ มีลกั ษณะเป็นเส้นแขนงเลก็ ๆ ใยประสำทมีดว้ ยกนั 2 ประเภท คือ เดนไดรต์ (Dendrite) ซ่ึงเป็นใยประสำทที่นำกระแสประสำท เขำ้ สู่ตวั เซลล์ และ แอกซอน (Axon) ซ่ึงเป็นใยประสำทท่ีนำกระแสประสำทออกจำกตวั เซลล์ โดย แอกซอนน้นั มีเยอื่ ไมอิลิน (Myelin Sheath) ที่เป็นสำรจำพวกไขมนั ซ่ึงมีคุณสมบตั ิกำรเป็น ฉนวนไฟฟ้ำท่ีดีห่อหุม้ ทำให้กระแสประสำทในแอกซอนสำมำรถส่งผำ่ นหรือเคล่ือนที่ไปไดอ้ ยำ่ ง รวดเร็ว ความสาคญั ของระบบประสาททม่ี ีผลต่อสุขภาพ การเจริญเตบิ โต และ พฒั นาการของวยั รุ่น ระบบประสาททม่ี ผี ลต่อสุขภาพ : ระบบประสำทมีควำมสำคญั และส่งผลตอ่ สุขภำพของวยั รุ่น •ควบคุมกำรทำงำนของอวยั วะภำยในร่ำงกำย •ควบคุมสภำวะแวดลอ้ มภำยในร่ำงกำยใหอ้ ยใู่ นสภำวะสมดุล •ช่วยใหเ้ กิดกำรเปล่ียนแปลงทำงสรีระร่ำงกำยท่ีเหมำะสม ต่อระบบประสาททมี่ ีผลการเจริญเตบิ โตของร่างกาย •มีกำรเจริญเติบโตที่สมวยั •สุขภำพร่ำงกำยสมบูรณ์แขง็ แรง ระบบประสาททมี่ ีผลต่อพฒั นาการ:ระบบประสำทมีควำมสำคญั และส่งผลต่อสุขภำพของวยั รุ่น •พฒั นำกำรที่เหมำะสมกบั วยั •พฒั นำกำรดำ้ นควำมคิด สติปัญญำ และจริยธรรมที่เหมำะสม •กำรควบคุมพฤติกรรม

หนา้ 10 การดูแลรักษาระบบประสาทให้ทางานตามปกติ - หมนั่ สำรวจและดูแลสุขภำพของตนเองอยสู่ ม่ำเสมอ โดยตรวจสมรรถภำพท่ีเก่ียวขอ้ งกบั ระบบประสำท เช่น กำรมองเห็น กำรไดย้ นิ กำรไดก้ ลิ่น - หลีกเล่ียงกำรรับประทำนอำหำรประเภทท่ีมีไขมนั สูงๆ หรืออำหำรทอด ตลอดจนอำหำรจำนด่วนต่ำงๆ เน่ืองจำกอุดมไปดว้ ยคอเลสเตอรอล ไขมนั อ่ิมตวั - หลีกเลี่ยงเครื่องด่ืมแอลกอฮอลต์ ำ่ งๆ เน่ืองจำกจะทำใหค้ วำมสำมำรถในกำรทำงำนของระบบประสำท ลดลง ก่อใหเ้ กิดอุบตั ิเหตุไดง้ ่ำย - เลือกรับประทำนอำหำรท่ีมีประโยชนต์ ่อร่ำงกำย เช่น ผกั ผลไมแ้ ละ ธญั พืชท่ีมีวติ ำมินและเกลือแร่ ที่จำเป็นตอ่ กำรทำงำนของสำรสื่อประสำทเพื่อจะทำใหร้ ะบบประสำททำงำนไดอ้ ยำ่ งเต็มท่ี - ออกกำลงั กำยอยำ่ งสม่ำเสมอ - ถนอมและบำรุงรักษำอวยั วะตำ่ งๆ ที่เกี่ยวขอ้ ง เช่น ควรใชส้ ำยตำในที่ที่มีแสงสวำ่ งเพียงพอ หรือเล่ียงกำร ใชส้ ำยตำกบั เคร่ืองคอมพวิ เตอร์เป็นเวลำนำนๆ - พกั ผอ่ นอยำ่ งเพียงพอ และควรหำกิจกรรมนนั ทนำกำรที่เหมำะสมกบั ตนเองเพือ่ ผอ่ นคลำยควำมเครียด จำกกิจวตั รประจำวนั เช่น กำรทำงำนอดิเรก กำรเล่นกีฬำ - ควรระมดั ระวงั และป้องกนั กำรบำดเจบ็ ของสมองและไขสันหลงั - ควรรีบไปพบแพทยเ์ พอื่ ทำกำรรักษำทนั ที หำกมีกำรบำดเจบ็ หรือไดร้ ับกำรกระทบกระเทือนต่ออวยั วะ ที่มีควำมเก่ียวขอ้ งสมั พนั ธ์กบั ระบบประสำท

หนา้ 11 ใบงานท่ี 1 โครงสรา้ งและหนา้ ท่ีของระบบประสาท คาชีแ้ จง ใหน้ กั เรยี นบอกหนา้ ท่ีของระบบประสาทพรอ้ มวาดรูปภาพประกอบระบายสีให้ สวยงามตามรูปภาพดา้ นลา่ ง ( 5 คะแนน) ตวั อยา่ ง ช่ือ เซรบี รมั หนา้ ท่ี ควบคมุ การทางานและกิจกรรมตา่ งๆของรา่ งกาย เชน่ การพดู การมองเหน็ การไดย้ ิน ความคดิ ความจา และการเรียนรูเ้ ป็นตน้

หนา้ 12