ระบบส่งเสริมการเกษตรแบบแปลงใหญ่

ศนู ย์เรยี นรรกู้ ะาบรบเพสิ่มง่ ปเสระรสมิ ทิ กธาิภราเกพษกาตรรผแลบิตบสแนิ ปค้าลเงกใษหตญร ่(ศพก.)

ระบบส่ งเสริมเกษตรแบบแปลงใหญ่ ระบบส่งเสริมการเกษตรท่ียดึ พืน้ ที่เป็ นหลกั (area-based approach) ดาเนินงานในลกั ษณะ บูรณาการระหว่างหน่วยงานที่เกยี่ วข้อง โดยมีผู้จดั การแปลงเป็ นผู้บริหารจดั การพืน้ ท่ี ในทุกกจิ กรรมตลอด supply chain

วตั ถุประสงค์ เพ่อื สนับสนนุ ใหเ้ กษตรกรมกี ารรวมกลุ่ม ทาการผลิต การบรหิ ารจัดการร่วมกันและรวมกนั จาหน่ายโดยมีตลาดรองรับท่แี นน่ อน เพ่อื ให้เกษตรกรสามารถลดตน้ ทนุ การผลติ ผลผลิตเพ่ิมขึ้น และมคี ุณภาพไดม้ าตรฐาน เพอ่ื ใหเ้ กษตรกรสามารถเปน็ ผ้จู ดั การ บริหาร จัดการการผลติ ผลผลติ และการตลาดได้

หลักการดาเนนิ การเกษตรแปลงใหญ่ • มขี นาดการผลติ ท่ีคุม้ คา่ ตอ่ การลงทนุ : Economy of Scale • พ้นื ทเี่ หมาะสมสอดคล้องกับ AGRIMAP • มีกระบวนการกลมุ่ อยู่ก่อน : สหกรณ์ กลุ่มเกษตรกร วสิ าหกจิ ชุมชน • มีแหลง่ นา้ ชัดเจน/ปรมิ าณน้าเพยี งพอ • มตี ลาดรองรับ • การใช้เทคโนโลยีท่ีเหมาะสมกับพื้นท่ี • กาหนดเป้าหมายและแผนปฏิบัตทิ ีช่ ดั เจน/มีแผนธุรกจิ ของตนเอง • พัฒนาโครงสรา้ งพื้นฐานและการใช้เครอ่ื งจักรกลการเกษตร • กาหนดมาตรฐานการผลิต • ผจู้ ดั การแปลงทม่ี ีความสามารถ •4 ผจู้ ดั การแปลงรว่ มกับคณะกรรมการ ในการบรหิ ารจดั การแปลงใหญ่

เงื่อนไข: พนื้ ท่ีและจานวนเกษตรกร หลักการในการกาหนดพ้ืนทีแ่ ปลงใหญ่ • พื้นทอี่ ยชู่ ุมชนท่ีใกล้เคยี งกัน • ขนาดพ้ืนทเ่ี หมาะสมตอ่ การบรหิ ารจัดการ • เพยี งพอใหเ้ กิดอานาจในการตอ่ รอง ขา้ ว พชื ไร่ ยางพารา ปาลม์ น้ามัน • พืน้ ท่ีไมน่ อ้ ยกว่า 300 ไร่ และเกษตรกรไมน่ ้อยกว่า 30 ราย ไมผ้ ล พืชผัก ไมด้ อกไม้ประดับ ปศุสตั ว์/แมลงเศรษฐกิจ ประมง และพืชอืน่ ๆ • พื้นทไ่ี มน่ ้อยกว่า 300 ไร่ หรอื เกษตรกรไมน่ ้อยกวา่ 30 ราย 5

เปา้ หมายการพฒั นา 5 ดา้ น 1. ลดตน้ ทนุ การผลติ 2. เพ่มิ ประสิทธภิ าพการผลติ 3. พฒั นาคณุ ภาพ 4. การตลาด 5. การบรหิ ารจัดการ

โครงการสง่ เสริมการเกษตรแบบแปลงใหญ่ ปี 2561 ไตรมาส 2 (ม.ค.-มี.ค.) ไตรมาส 3 (เม.ย-มิ.ย.) ไตรมาส 4 (ก.ค.-ส.ค.) เปา้ หมายปี 61 เปา้ หมาย5ปี แปลงใหญ่ทไ่ี ด้รบั เป้าหมาย เปา้ หมาย เป้าหมาย แปลงใหญท่ ีไ่ ดร้ ับการ 1.เกษตรกรไดร้ ับการเรียนรู้ 1.เกษตรกรไดร้ บั การเรียนรจู้ ากการ 1.แปลงได้รบั การรบั รอง พัฒนาจานวน4,369แปลง การพฒั นา จากการปฏิบัตงิ านในแปลง ปฏบิ ัตงิ านในแปลงเรียนรู้ (ด้านตา่ งๆ) มาตรฐาน (ปี 59=597,ปี 60=1,934 จานวน7,000แปลง เรยี นรู้ (ดา้ นตา่ งๆ) 2.มีการพฒั นาการผลติ /เพมิ่ มลู คา่ ผลผลิต 2.เกดิ การส่งมอบผลผลติ ท่มี ี ไตรมาส 1 (ต.ค.-ธ.ค.) 2.มีการพฒั นาการผลิต 3.เกดิ การเชือ่ มโยงการตลาด คณุ ภาพ ,ปี 61=1,838แปลง 3.ผจู้ ัดการแปลงไดร้ ับ 3.เกษตรกรมีรายไดเ้ พม่ิ เป้าหมาย กิจกรรม 4.เกษตรกรไดร้ บั การพัฒนา เปา้ หมาย ปี 2564 1. มีแผนบรู ณาการทุก การพัฒนา 1. สนับสนุนแปลงเรียนรู้/ระบบน้า/ เป็น SmartFarmer 4. เกษตรกรสามารถเป็นผู้จดั จานวน95,000ราย แปลงใหญท่ ่ไี ด้รบั การพฒั นา ภาคส่วน การจดั การดิน จานวน7,000แปลง 2. มแี ผนปฏบิ ตั งิ านราย การแปลง 2. เชือ่ มโยงการตลาด กิจกรรม 3. พัฒนาคุณภาพสนิ ค้าเกษตร/ 1. ตรวจสอบรบั รอง เปา้ หมาย ปี 2563 แปลงครบทุกแปลง กิจกรรม 3. เกษตรกรนาความรู้ไป 1. สนบั สนนุ แปลงเรยี นรู้/ สร้างมลู ค่าเพม่ิ มาตรฐานสนิ คา้ เกษตร แปลงใหญ่ที่ไดร้ บั การพัฒนา 4. ประชาสัมพนั ธส์ รา้ งการรบั รู้ 2. ประชาสัมพันธ์และ จานวน6,473แปลง ปฏบิ ตั ใิ นแปลง ระบบน้า/การจัดการดิน 5. ประชมุ เครือข่ายแปลงใหญ่ 4. ประชมุ คณะกรรมการ 2. พฒั นาผจู้ ัดการนา เช่ือมโยงเครอื ขา่ ยตลาด เปา้ หมาย ปี 2562 ครั้งท่ี 4 สนิ ค้าเกษตรจาก เครอื ขา่ ย (ครง้ั ท่ี 1) แปลงใหญ่ แปลงใหญ่ แปลงใหญท่ ีไ่ ดร้ ับการพัฒนา 3. พฒั นาเกษตรกรเป็น 3. ประชมุ เครือขา่ ย จานวน5,873แปลง กิจกรรม แปลงใหญค่ ร้ังท่ี 5 1. จดั สรรงบประมาณ ผจู้ ัดการแปลง และ 6 4. ประชาสมั พันธ์สรา้ ง บรู ณาการรายแปลง 2. ทาแผนปฏบิ ัตงิ าน การรับรู้ 5. ประชมุ เครือข่ายแปลง รายแปลง 3. สมั มนาเจ้าหนา้ ท่ี ใหญค่ ร้งั ท่ี 2 และ 3 4. ถา่ ยทอดความรู้ 5. ประชาสมั พนั ธ์สรา้ งการรับรู้ 6. ประชุมเครือขา่ ยแปลง ใหญค่ รงั้ ท่ี 1 ระบบสง่ เสริมการเกษตร (T & V) ปี 2564

ข้นั ตอนการสมัครเข้าร่วมแปลงใหญ่ คดั เลอื กพื้นที่ ประชาสมั พันธ์/สรา้ งการรบั รู้ รบั สมคั รองค์กรเกษตรกร พจิ ารณารับรองแปลง เดิมใช้คณะทางาน จัดตงั้ ผู้จัดการแปลง/ Single Command คณะกรรมการกลุม่ / กรมส่งเสริม ฐานขอ้ มลู /แผนการผลติ การเกษตร ปจั จุบนั ใช้ CoO รายบุคคล/รายกลมุ่ (ระบบข้อมูล) bigfarm60 บนั ทึกข้อมลู ผูจ้ ดั การแปลง คณะกรรมการ สมาชิก ผ่านระบบ bigfarm60 หนว่ ยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ ง (หน่ว8ยงานเจ้าภาพในการขบั เคลื่อนนโยบายเปน็ หลกั ในการรายงานและตดิ ตามผล)

การบริหารจัดการโครงการ ระดบั ส่วนกลาง คณะทางานขบั เคล่ือนการ ปัจจบุ ัน ระดบั ภมู ิภาค ดาเนินงานระบบส่งเสริม การเกษตรแบบแปลงใหญ่ คณะกรรมการอานวยการขบั เคลอ่ื น ประกอบด้วยหน่วยงาน งานนโยบายสาคญั และการแกไ้ ข ในกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ปัญหาภาคการเกษตรระดบั จงั หวดั (Chief of Operation : CoO) เดมิ มีคณะกรรมการขับเคล่ือน นโยบายของกระทรวงเกษตรและ คณะทางานปฏบิ ตั ิการขับเคลอ่ื นงาน สหกรณ์แบบเบด็ เสร็จ (Single นโยบายสาคัญและแกไ้ ขปัญหาระดับ Command) อาเภอ (Operation Team) ประกอบด้วยหน่วยงาน ภมู ภิ าคในกระทรวงเกษตร และสหกรณ์

การขอรับการสนับสนุนสินเช่ือเพ่ือพฒั นาการเกษตร หน่วยงานรับผดิ ชอบบันทกึ ข้อมูลที่ ข้นั ตอนการส่งข้อมูลให้ ธกส. ผ่านการรับรองแปลงใน Bigfarm60 ธ.ก.ส. สนญ.กรมส่งเสริมการเกษตร(เลขาฯ) ข้อมูลในระบบ Bigfarm60 จดั ทาฐานข้อมูลแปลงใหญ่ / ส่งข้อมูล การอนุมตั สิ ินเช่ือตามโครงการเกษตรแบบแปลงใหญ่ คณะอนุกรรมการ เกษตรกรกล่มุ แปลงใหญ่ จัดทาแผนธุรกจิ CoO รวบรวม พัฒนาการเกษตร โครงการฯขอรับสินเช่ือ และสหกรณ์ของ ขอกู้ ธ.ก.ส. เสนอผ่าน ผจก.แปลง และเสนอ พจิ ารณาเห็นชอบ จังหวัด พจิ ารณา แผนธุรกจิ โครงการฯ ผ้จู ัดการแปลงร่วมกบั ธกส.สาขาอาเภอ แจ้งรายชื่อกลุ่มทผ่ี ่านการพจิ ารณา จ่ายเงนิ ก้ใู ห้กลุ่ม ดาเนินพธิ ีการสินเชื่อ ธ.ก.ส.สาขาอาเภอ ส่ งรายชื่ อ ธ.ก.ส.สานักงานจงั หวดั 10

ผลการดาเนนิ งานแปลงใหญ่ ปี 2561 แปลงใหญ่ จานวนแปลง พ้นื ท่ี (ไร)่ เกษตรกร (ราย) ปี 2559 597 ปี 2560 1,403,438.41 95,169 ปี 2561 1,934 มเี ปา้ หมาย 1,965,875 153,789 1,838 แปลง 506 364,073.3 28,508 รวม 3,037 3,733,386.71 277,466.00

ประเภทแปลงใหญ่ 11 กลมุ่ สินคา้ ประเภทสนิ ค้า จานวนแปลง สินคา้ ข้าว 1.ขา้ ว 1,685 มันสาปะหลัง/ขา้ วโพดเล้ียงสตั ว์/สบั ปะรด/ถว่ั เหลือง/ถ่ัวลสิ ง/ออ้ ยโรงาน 2.พชื ไร่ 374 ยางพารา/ปาล์มน้ามนั /มะพร้าว/มะพรา้ วน้าหอม/มะม่วงหิมพานต์/กาแฟ/ ชา/ไผ/่ หวาย 3.ไมย้ ืนตน้ 287 ผัก/ผกั เหมียง/ขา้ วโพดฝักออ่ น/ข้าวโพดหวาน/เผอื ก/พริก/หอมใหญ/่ หอมแดง/มัน ฝรั่ง/หน่อไม้ฝร่งั 4.ผกั /สมุนไพร 117 กล้วย/ทุเรียน/มะขาม/มะมว่ ง/มงั คดุ /ลองกอง/ลาไย/สตรอเบอร/ี่ ส้มโอ/สละ/เงาะ/ ลิ้นจ/ี่ มะยงชิด/ขนุน/มะขามเทศ/ฝร่งั /น้อยหน่า/ละมุด/อโวคาโด 5.ไม้ผล 277 หมอ่ นไหม /หมอ่ นผลสด 6.หม่อนไหม 20 ไม้ดอกไม้ประดับ/กล้วยไม้/เบญจมาศ 7.ไม้ดอกไม้ประดับ 29 แพะ/โคเนอ้ื /โคนม/ไก่พืน้ เมอื ง/กระบือ/หญ้าเนเปียร์/หญ้ารซู /่ี หญา้ อาหารสตั ว์/ หญ้าหวาน 8.ปศสุ ัตว์ 169 ปลานิล/ปลาตะเพยี น/กุ้งทะเล/กงุ้ ก้ามกราม/ปลาสลิด/ปลาช่อน/ปลาดกุ 9.ประมง 52 ผง้ึ /ผึง้ โพง/จงิ้ หรดี /ชันโรง 10.แมลงเศรษฐกิจ 26 นาเกลอื 11.อ่นื ๆ 1 12

ผลลัพธก์ ารดาเนนิ งานแปลงปที ่ี 3 (ผลการดาเนนิ งานสะสม 2 ปี) ปี 2559 ปี 2560 รวมสะสม 2 ปี สนิ ค้า ต้นทุน (%) ผลผลติ (%) มูลค่าเพ่มิ (ล้านบาท ต้นทนุ (%) ผลผลติ (%) มูลค่าเพ่มิ (ล้านบาท ลดต้นทนุ ผลผลติ เพ่มิ รวม ลดต้นทนุ ผลผลติ เพ่มิ ลดต้นทนุ ผลผลิตเพ่มิ (ล้านบาท) (ล้านบาท) (ล้านบาท) ข้าว 19 ข้าวโพดเลีย้ งสัตว์ 22.67 13.04 431 758 0.58 13.81 18.51 821.10 449.51 1579.10 2028.61 มันสาปะหลัง 22.68 35.30 57.58 92.88 อ้อย 14.29 13.52 32 26 3.55 20.44 3.30 31.58 121.57 302.29 423.85 ปาล์มนา้ มัน 14.9 135.41 189.44 324.86 กาแฟ 20 27.81 94 136 6.8 32.35 27.57 166.29 602.93 909.12 มะนาว 18.74 19.10 1.76 1512.05 ผัก/สมุนไพร 16.5 25 42.72 90.03 20 25 92.69 99.41 2.54 0.92 20.86 เงาะโรงเรียน 19.69 14.29 73.38 3.46 ทุเรียน 15.7 17.65 430 818 9.7 2.88 172.93 91.12 1.64 9.51 87.68 มะม่วง 14.03 58.64 497.90 11.15 มังคุด 15.69 20 18.65 0.36 8.47 12.5 0.45 1.40 19.40 140.55 556.54 ลาไย 15.7 9.31 28.79 159.95 หม่อนไหม 8.13 25 1.27 0.46 18.47 25 1.27 0.46 108.09 243.13 38.09 โคเนือ้ 16.6 11.39 2.22 351.22 กุ้งขาว 12.96 30.23 11 63 7.26 6.25 3.29 10.38 170.85 93.65 13.61 รวม -20.75 206.41 264.49 7.98 1.63 4.36 0.1 4.82 0.01 5.15 185.66 15.4 56.05 376.51 1.25 8.32 2.59 121.39 30 19.23 122.38 0.16 3.85 0.17 18.17 15.44 7 25 6.48 3.4 2.31 3.79 15.4 75 171 9.42 5.03 33.09 72.13 6.69 10 1 23.33 16.3 1.39 1.22 5 110.91 33.71 10.76 8.47 59.94 59.94 13.89 -68.67 154.26 8.01 6.48 47.92 52.15 1,271.79 2,780.07 467.42 1,555.68 1,739.21 4,335.75 6,074.95

ผลการเชอ่ื มโยงตลาด - แปลงใหญ่ขา้ ว กระทรวงพาณชิ ย์ ทา MOU เช่ือมโยงกบั โรงสี ท่วั ประเทศ และบางส่วนเช่อื มโยงกับโรงพยาบาล - แปลงใหญ่ไมผ้ ล ผัก ประสาน Modern Trade ในการรบั ซ้ือผลผลิต เชน่ แปลงใหญ่ผักภูทบั เบกิ จงั หวัดเพชรบูรณ์ และแปลงใหญผ่ กั อาเภอ เมืองจงั หวัดขอนแก่น ฯลฯ - แปลงใหญ่เกษตรสมยั ใหม่ จานวน 85 แปลง สนบั สนุนเชอื่ มโยงตลาด เช่น ออ้ ย – มิตรผล ก้งุ – ซีพี โคนม – สหกรณ์โคนม กุ้ง ปลา – ไทยยเู นีย่ น มันสาปะหลัง – ไทยวา ฯลฯ