การสร้างเครือข่าวองค์กรป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดระยะ 20 ปี

รว่ มมองปัญหา และมองอนาคต การสร้างเครอื ขา่ ยองค์กร ปอ้ งกนั และแก้ไขปัญหา ยาเสพตดิ ระยะ 2O ปี

บทนำ� แผนยทุ ธศาสตรด์ า้ นการปอ้ งกนั และแกไ้ ขปญั หายาเสพตดิ ระยะ ๒๐ ปี เปน็ แผนระยะยาวทจ่ี ะกำ� หนดกรอบการทำ� งานของหนว่ ยงาน ท่ีมีพันธกิจร่วมต่อต้านยาเสพติดหลายแห่ง เน้ือหาของแผน ยทุ ธศาสตรน์ จี้ งึ ตอ้ งสะทอ้ นปมปญั หาทแี่ ทจ้ รงิ และคำ� นงึ ถงึ ความ เปน็ ไปไดใ้ นการปฏบิ ตั งิ านจรงิ เชน่ เดยี วกบั การเปลยี่ นแปลงของ สภาพสงั คม เศรษฐกจิ และเทคโนโลยีในอนาคต กระบวนการกำ� หนดแผนฯ จงึ ตอ้ งไดร้ บั ความรว่ มมอื จากหนว่ ยงาน และผู้มีส่วนได้ส่วนเสียจากท้ังภาครัฐ องค์กรภาคประชาสังคม และเอกชน ทั้งจากส่วนกลางและส่วนท้องถิ่น ที่จะต้องเข้ามา ร่วมกันระดมสมองเพื่อประมวลความรู้เก่ียวกับยุทธศาสตร์ต่อ ตา้ นยาเสพตดิ ในชว่ งอดตี ทผี่ า่ นมา วเิ คราะหป์ ญั หายาเสพตดิ ใน อนาคตและปัจจัยต่าง ๆ จะมีผลกระทบต่อนโยบายต่อต้านยา เสพติดของประเทศไทยอยา่ งรอบดา้ น และ วาง “ภาพอนาคต” (scenarios) เพอ่ื เตรยี มความพรอ้ มรบั มอื กบั ความเปลยี่ นแปลง (changes) และความไมแ่ น่นอน (uncertainty) ทีเ่ กดิ ขึน้ ไดใ้ น อนาคต หนังสือ “ร่วมมองปัญหา และมองอนาคต” เล่มนจ้ี ะน�ำเสนอผล การระดมสมองของเครือข่ายองค์กรท่ีมีส่วนร่วมในนโยบายต่อ ตา้ นยาเสพตดิ ในประเทศไทยซง่ึ จดั ขนึ้ เมอื่ ชว่ งปลายปี พ.ศ. 2561 เพ่ือแบ่งปันข้อมูลระหว่างองค์กรภาคีของส�ำนักงานคณะ กรรมการป้องกันและปราบปรามยาเสพติดและสาธารณชนใน การร่วมกัน “สร้างเครือข่ายองค์กรป้องกันและแก้ไขปัญหา ยาเสพตดิ ระยะ 20 ป”ี ให้เข้มแข็งตอ่ ไป ส�ำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามยาเสพติด มถิ ุนายน พ.ศ. 2562

สารบญั 1 รว่ มกันมองอดตี และมองปัญหา 1.1 1.3 รว่ มกนั เรียนรูน้ โยบาย 5 ร่วมกนั มอง 13 ต่อต้านยาเสพตดิ จากอดีต ปัญหายาเสพติด 5 มติ ิ : สังคม เทคโนโลยี เศรษฐกจิ ภูมศิ าสตร์ และ การเมอื ง 1.2 11 รว่ มกนั มองสถานการณ์ ยาเสพติด 2 ร่วมกนั มองภาพอนาคต เพ่ือตอ่ ตา้ นยาเสพติด 2.1 2.2 17 20 ร่วมเสนอแนวทาง รว่ มมองภาพอนาคต (Scenario) ของสังคมไทย แกป้ ัญหาและเพิ่มบทบาท และแกไ้ ขปัญหายาเสพติด ของเครือข่าย

ร่วมกนั มองอดีต และมอง ปัญหา 4

รว่ มกนั เรยี นรนู้ โยบาย ต่อต้านยาเสพติด จากอดตี • ประเทศไทยมปี ญั หาเรอื่ งยาเสพตดิ ระบาด อยา่ งนอ้ ย • ยุทธศาสตร์การต่อต้านยาเสพติดในยุครัฐบาล ต้ังแต่ยุคการค้าฝิ่นซึ่งรัฐบาลในยุคนั้นได้พยายาม นายธานนิ ทร์ กรยั วเิ ชยี ร และพลเอก เกรียงศักดิ์ ปราบปรามเรอ่ื ยมา อยา่ งไรกด็ ี นโยบายการต่อต้าน ชมะนนั ท์ (2519 – 2523) เปน็ การเนน้ กำ� จดั แหลง่ ผลติ ยาเสพตดิ ในยคุ ปจั จบุ นั มจี ดุ เรม่ิ ตน้ ในชว่ งปี 2514 เมอ่ื โดยประเทศไทยในช่วงน้ันมีการปลูกฝิ่นในภาคเหนือ ประเทศไทยลงนามในอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วย มากถึง 1.5 แสนไร่ ในขณะเดียวกัน รฐั บาลและ การตอ่ ตา้ นการลกั ลอบคา้ ยาเสพตดิ และวตั ถทุ อี่ อกฤทธ์ิ โครงการหลวงได้ส่งเสริมให้ชาวไทยภูเขาได้ปลูกพืช ตอ่ จติ และประสาท ในปี 2514 ซง่ึ ชใี้ หเ้ หน็ วา่ นานาชาติ ทดแทนการปลกู ฝิ่นช่วงปี 2513-2523 (นโยบาย เรม่ิ เหน็ ความสำ� คญั ของการควบคมุ การผลติ จำ� หนา่ ย Opium Replacement) นโยบายดังกล่าวได้สร้าง นำ� เขา้ และสง่ ออกสารเสพตดิ จนตอ่ มารฐั บาลไทยออก อาชีพให้แก่ชาวไทยภูเขาและประชาชนท่ีอยู่ห่างไกล พระราชบัญญัติวัตถุท่ีออกฤทธ์ิต่อจิตและประสาท ความเจริญและแหลง่ จา้ งงาน ทำ� ให้ประเทศไทยเป็น พ.ศ. 2518 (ปจั จบุ นั ถกู ยกเลกิ และมกี ารออกพระราช ตวั อยา่ งทด่ี แี กป่ ระเทศอนื่ ๆ ทแ่ี กป้ ญั หาการเพาะปลกู บญั ญตั วิ ัตถทุ ีอ่ อกฤทธติ์ อ่ จิตและประสาท พ.ศ. 2559 ฝ่นิ ดว้ ยวธิ นี ้ี ในช่วงเดียวกนั นี้ รฐั บาลไดป้ ระกาศใช้ มาใชแ้ ทน) พระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามยาเสพติด พ.ศ. 2519 และจัดต้งั ส�ำนกั งาน ป.ป.ส. ขึน้ • ยอ้ นไปในชว่ งปี 2520 – 2530 สารเสพตดิ เมทแอม- • รฐั บาลพลเอกชาตชิ าย ชณุ หะวณั ปี 2531 – 2534 เฟตามนี เรม่ิ ระบาดในประเทศไทย กลมุ่ ผใู้ ชส้ ว่ นใหญ่ เปน็ นกั เรยี นและนกั ศกึ ษาทตี่ อ้ งการอา่ นหนงั สอื ขา้ มคนื ได้สร้างความร่วมมือกับประเทศเพื่อนบ้านมากขึ้นใน จากน้ันเรม่ิ ระบาดเขา้ สู่กล่มุ ผู้ใชแ้ รงงาน เชน่ คนขบั การสกัดกั้นยาเสพติดอันเป็นแนวนโยบายเดียวกับ รถบรรทกุ คนงานโรงงาน การเปลยี่ นสนามรบใหเ้ ปน็ สนามการคา้ ในชว่ งนรี้ ฐั บาล 5

เริ่มหลักสูตรให้ความรู้และรณรงค์กับกลุ่มเยาวชน ท่วั ประเทศหลังมกี ารออก (ปี 2554) มโี ครงการ ทำ� ใหเ้ หน็ ไดว้ า่ รฐั บาลเรมิ่ เปลยี่ นกลยทุ ธจากการปราบ “ครูต�ำรวจในสถานศึกษา” โครงการหม่บู า้ นเข้มแขง็ ปรามและบำ� บัดซ่ึงเป็นการแก้ปัญหาท่ีปลายเหตุ เปน็ ให้ อปท. มีส่วนร่วม การตั้งศูนย์อ�ำนวยการเขต กลยทุ ธการปอ้ งกันมากขึ้น ตอ่ ตา้ นยาเสพติดท่ีมีนายอ�ำเภอเป็นแกนกลาง • รัฐบาลไทยเริม่ ใหน้ �ำ้ หนักกบั การต่อตา้ นยาเสพตดิ • นโยบายตอ่ ตา้ นยาเสพติดของไทยเป็นปัญหาระดบั ผ่านกลไกชุมชน โดยรัฐบาลนายบรรหาร ศปิ อาชา ชาตทิ มี่ หี นว่ ยงานหลายแหง่ เกยี่ วขอ้ งทง้ั ในดา้ นปอ้ งกนั ในช่วงปี 2538 เร่ิมชักจงู เครอื ขา่ ยก�ำนัน ผ้ใู หญบ่ า้ น ปราบปรามและบ�ำบดั ประเทศไทยมกี ฎหมายว่าด้วย และกลมุ่ อาสาสมคั รเขา้ มามบี ทบาทตอ่ ตา้ นยาเสพตดิ การปอ้ งกนั และปราบปรามยาเสพตดิ อยา่ งนอ้ ย 17 ฉบบั ในช่วงปี 2540 รฐั บาลไทยมีแนวคิดออก “โครงการ ภายใตก้ ารบงั คับใช้ของหลายหน่วยงาน จงึ เกดิ คำ� ถาม ชมุ ชนบำ� บดั ” อนั เปน็ การคดั เลอื กผมู้ ศี กั ยภาพในชมุ ชน วา่ การบังคับใชก้ ฎหมายมปี ระสิทธภิ าพเพียงใด และ เพ่ือให้ความรู้พ้ืนฐานแก่เยาวชน อย่างน้อยในเร่ือง มีปญั หาการส่ังการซำ�้ ซ้อนหรอื ทบั ซ้อนกันหรอื ไม่ จงึ ช่องทางขอค�ำปรึกษาเก่ียวกับการป้องกันยาเสพติด มีข้อเสนอให้มีการบูรณาการการบังคบั ใช้กฎหมาย หรือต้องการบ�ำบัด • ยุทธศาสตร์ต่อต้านยาเสพติดในปัจจุบันเน้น 5 • ในปี 2539 ประเทศไทยมีปญั หาการระบาดของ ประเด็นหลกั ไดแ้ ก่ การคุม้ กันเด็กจากยาเสพตดิ ยาบา้ สงู รฐั บาลจงึ ยกระดบั ใหเ้ ปน็ ยาเสพตดิ ประเภท 1 การฟน้ื ฟูผใู้ ช้ การควบคมุ สารตั้งตน้ และจำ� นวนผูค้ ้า มีโทษสงู สดุ คอื ประหารชวี ิต ในขณะท่สี หประชาชาติ การส่งเสริมเครือขา่ ยของภาครฐั และชุมชน การสร้าง จัดให้เมทแอมเฟตามีนเป็นสารออกฤทธิ์ต่อจิตและ นวตั กรรมบริการจดั การ เชน่ ขอ้ มูลเชิงลึกเกย่ี วกบั ประสาทประเภท 2 ไม่ใช่ยาเสพติด การยกระดับให้ ปัญหาเฉพาะในพื้นท่ีการเชื่อมโยงฐานข้อมูลของ ยาบ้าเป็นยาเสพติดท�ำให้มีการด�ำเนินคดีอาญาเป็น หนว่ ยงานทเ่ี กยี่ วข้อง จ�ำนวนมาก ซึง่ สง่ ผลใหเ้ กดิ ปัญหานกั โทษลน้ เรอื นจ�ำ ในเวลาตอ่ มา • แนวนโยบายในปัจจุบันก�ำลังมุ่งเน้นไปท่ีการใช้ • เศรษฐกจิ ไทยขยายตวั สงู จากการพฒั นาอตุ สาหกรรม มาตรการลดอันตรายจากการใช้ยาเสพติด (Harm reduction) และละเวน้ โทษอาญา (การลดทอนความ และการคา้ ทำ� ใหม้ แี รงงานตา่ งดา้ วหลง่ั ไหลเขา้ มาทำ� งาน เปน็ อาชญากรรมทางคดียาเสพตดิ หรอื Decriminali- ในประเทศไทยจ�ำนวนมาก สว่ นหนงึ่ เข้ามาอยา่ งผิด zation) ในคดที เี่ กย่ี วกบั ยาเสพตดิ บางชนดิ เชน่ กญั ชา กฎหมายและลกั ลอบนำ� เขา้ ยาเสพตดิ มาด้วย รฐั บาล แม้แนวทางการด�ำเนินการในประเทศไทยยังไม่เป็นที่ นายชวน หลกี ภยั (สมยั ทสี่ อง) จงึ ออกนโยบายควบคุม ชดั เจนเทา่ ไรนกั แตใ่ นตา่ งประเทศซง่ึ ดำ� เนนิ มาตรการ และลดแรงงานตา่ งดา้ วผดิ กฎหมาย เพอ่ื ลดปญั หาตา่ ง ๆ น้มี ากอ่ นหน้านีพ้ อจะมตี ัวอยา่ งใหเ้ หน็ ทต่ี ามมากบั แรงงานกลมุ่ น้รี วมทัง้ ปัญหายาเสพติด • ในช่วงปี 2544 รฐั บาล พ.ต.ท. ทักษณิ ชนิ วตั ร ประกาศนโยบายท�ำสงครามกับยาเสพติดนับเป็น การปราบปรามยาเสพติดคร้ังใหญ่คร้ังหน่ึงของไทย นอกจากนี้รัฐบาลยังตั้งสถานบ�ำบัดผู้ใช้ยาเสพติด 6

7

มาตรการลดอันตรายจากการใช้ ยาเสพติดในต่างประเทศ ใหก้ ารเสพกญั ชาถูกกฎหมาย ยกเลกิ โทษอาญากับผู้เสพ โครงการเข็มฉีดยาและศูนย์ฉีดยา ภายใต้การควบคมุ ของรัฐ • เนเธอแลนดอ์ อกกฎหมายอนญุ าต • สวติ เซอร์แลนด์ เยอรมนี ใหจ้ ำ� หนา่ ยกญั ชาปี 2519 (แตต่ อ่ มา เดนมารก์ ตงั้ สถานใช้ยาเสพตดิ  • เอกวาดอรล์ ดโทษอาญาส�ำหรบั ผใู้ ชย้ า สงั คมและท้องถ่นิ กดดนั ใหค้ วบคมุ ภายใตก้ ารควบคุมของรัฐปี 2523 ปี 2533 โปรตเุ กสยกเลกิ โทษอาญา มากข้ึน) สหรฐั ฯ มี 23 รฐั ท่มี ีตลาด ช่วยลดอันตรายจากการใชเ้ ขม็ ฉีดยา สำ� หรบั ผู้ใชย้ าในปี 2544 กญั ชาทางการแพทยถ์ กู กฎหมาย การติดเชื้อเอชไอวี การใช้ยาเกิน ขนาด อหิ ร่านใหบ้ ริการเขม็ เสพยา ฟรใี นเรอื นจ�ำ ตง้ั แต่ปี 2543 ออสเตรเลียตั้งศูนย์ฉดี ยาภายใตก้ าร ควบคมุ ทางการแพทยแ์ ห่งชาตเิ มือง ซดิ นยี ป์ ี 2544 ทม่ี า: หนังสือพิมพ์โพสตท์ ูเดย์ 10 มีนาคม 2558 นโยบายสงครามยาเสพตดิ ในตา่ งประเทศ สหรฐั อเมริกา รุนแรงอืน่ การประกาศสงครามกับยาเสพตดิ จงึ เป็น นโยบายที่ประชาชนสนบั สนุน นโยบาย “สงครามยาเสพตดิ ” ในสหรฐั อเมรกิ าเรมิ่ ตน้ อยา่ งเปน็ ทางการในรฐั บาล รชิ าร์ด นิกสนั (Richard อตั ราการใชย้ าเสพตดิ จะลดลงในชว่ ง 25 ปที ผี่ า่ นมา แต่ Nixon) ปี ค.ศ. 1971 ส่อื กระแสหลกั เช่น หนงั สอื พมิ พ์ จ�ำนวนนักโทษคดียาเสพติดยังไม่ลดลงสหรัฐอเมริกา The Guardian รายงานวา่ แรงจงู ใจหนง่ึ ของการประกาศ เปน็ หน่ึงในประเทศท่มี ีอตั รานกั โทษ ตอ่ ประชากรสงู สงครามยาเสพตดิ ของรฐั บาล นกิ สนั มาจากการทท่ี หาร ทสี่ ดุ ของโลก โดยนกั โทษมากกวา่ 5 แสนคนถกู จำ� คกุ อเมริกันซ่ึงไปรบที่สงครามเวียดนามมีอัตราการใช้ ดว้ ยขอ้ หายาเสพตดิ ฝา่ ยผสู้ นบั สนนุ นโยบายสงคราม ยาเสพตดิ สงู ในเวลาตอ่ มา นโยบายดงั กลา่ วถกู ประกาศ ยาเสพติดในสหรัฐฯ ให้ความเห็นว่าเป็นผลมาจาก ใช้ในอีกหลายประเทศในภูมิภาคอเมริกาใต้ อาทิ นโยบายสงครามยาเสพตดิ และยกหลกั ฐานวา่ นโยบาย โคลอมเบยี เมก็ ซโิ ก และในทวปี เอเชยี และแอฟรกิ า ดงั กล่าว ชว่ ยลดอัตราผู้ใชย้ าลงจากเดมิ ทีม่ ีอยู่ 25 ซึ่งการค้ายาเสพติดเช่ือมโยงกับการก่ออาชญากรรม ลา้ นคนในปี 1979 เหลอื ที่ 14.8 ล้านคนในปี 1999 8

ส่วนผู้ใช้ยาเสพติดไม่ได้ถูกด�ำเนินคดีอาญาเฉพาะคดี อ่อนไหวต่อกระแสต่อต้านจากประชาชนบางกลุ่ม ยาเสพตดิ แต่เขา้ ไปพัวพนั กับความผิดอาญาอน่ื เช่นกัน ด้วยขอ้ กังวลที่ว่า เยาวชนจะซ้ือหายาเสพตดิ ได้ง่ายกว่าเดิมอย่างเช่นการเข้าถึงแหล่งจ�ำหน่ายสุรา งานวจิ ยั ดา้ นนโยบายยาเสพตดิ ของ Harold A. Pollack และบหุ รี่ และการใชก้ ญั ชาอาจเปน็ บนั ไดขนั้ แรกของ & Peter Reuter ในปี 2557 ไม่พบหลักฐานว่าการ การใชย้ าเสพตดิ ที่รา้ ยแรงขนึ้ เช่น เฮโรอนี โคเคน จงึ เพ่ิมโอกาสถูกจับกุมและการลงโทษหนักจะช่วยลด มนี กั วชิ าการ (เชน่ Mark Kleiman แหง่ มหาวทิ ยาลยั พฤติกรรมการใช้ยาเสพติดและการก่ออาชญากรรม นวิ ยอร์ก) เสนอนโยบาย Smart legalization ซง่ึ งานวจิ ยั ชน้ิ ดงั กลา่ ว ชวี้ า่ การกำ� หนดใหย้ าเสพตดิ ยังผดิ หมายถึงการอนุญาตให้ขายยาเสพติดบางประเภท กฎหมายจะช่วยจ�ำกัดการเขา้ ถงึ ยาเสพติด แตก่ ็ควร เชน่ กญั ชา และยาเสพตดิ ทม่ี สี ารกลอ่ มประสาท (hallu- ลดโทษอาญากับการใช้ยาเสพตดิ ปรมิ าณนอ้ ย แมว้ า่ cinogens) แต่รัฐบาลควรห้ามการโฆษณายาเสพติด การลดโทษอาญาใหก้ บั ผคู้ รอบครองยาเสพติดรายย่อย หรอื อาจอนญุ าตใหร้ ฐั บาลทอ้ งถน่ิ หรอื องคก์ รไมแ่ สวงหา ยากตอ่ การบังคบั ใช้ เน่อื งจากเจา้ หนา้ ท่ีไมอ่ าจพสิ จู น์ กำ� ไรเป็นผจู้ ำ� หนา่ ยยาเสพตดิ ได้เทา่ นน้ั รัฐโคโลราโด ได้ว่าผู้ใช้ยา รายใดเป็นผู้ใช้รายย่อยหรือผู้ค้าจริง (Colorado) และ รฐั วอชงิ ตนั (Washington) เปน็ รฐั แรก ๆ ท่ีอนุญาตใหม้ ีการขายกญั ชาไดอ้ ยา่ งเสรี ด้วยเหตุน้ี จงึ ไดเ้ กิดค�ำถามอย่างตอ่ เน่ืองว่านโยบาย ต่อต้านยาเสพติดมาถูกทางแล้วหรือไม่และเร่ิมข้อ Transform Drug Policy Foundation ซง่ึ สนบั สนนุ วิจารณ์ว่าสงครามยาเสพติดในสหรัฐฯและในประเทศ การอนญุ าตจำ� หนา่ ยยาเสพตดิ บางประเภท ใหเ้ หตผุ ล อ่ืน ๆ ไม่ช่วยลดปัญหายาเสพติด แต่กลับกระตุ้น วา่ รฐั บาลจะไดค้ วบคมุ ผลกระทบของยาเสพตดิ และ ความรุนแรงในสังคมมากขึ้น ค�ำถามดังกล่าวน�ำไป เฝา้ ระวงั การคา้ ยาเสพตดิ ไดส้ ะดวกขน้ึ โดยรา้ นขาย สู่การเสนอจากภาควิชาการ ภาคประชาสังคมและ ยาควรไดร้ บั ใบอนญุ าตจำ� หนา่ ยยาเสพตดิ ได้ และผซู้ อ้ื ฝา่ ยนโยบายตอ่ ตา้ นยาเสพตดิ นานาชาติ (เชน่ Global จะต้องมีใบส่ังยา นับตั้งแต่รัฐบาลสมัย นายบารัค Commission on Drug Policy) ใหร้ ัฐบาลแตล่ ะ โอบามา รฐั บาลสหรัฐฯ มที ่าทีเปลยี่ นนโยบายการ ประเทศริเร่ิมแนวทางการตอ่ ตา้ นยาเสพตดิ แนวทางใหม่ ต่อต้านยาเสพตดิ เสียใหม่ โดยหันมาใช้แนวทางการ ขอ้ เสนอหลกั คอื การเปิดเสรกี ารจ�ำหนา่ ยยาเสพตดิ รักษาผู้เสพน�ำการปราบปรามผู้ขาย โดยนอกจาก บางชนดิ การลดโทษทางอาญาแกผ่ ใู้ ชย้ ารายยอ่ ย การ นโยบายการอนุญาตจ�ำหน่ายกัญชาและยาเสพติด อนุโลมให้เปิดศูนย์ใช้ยาเสพติดภายใต้การก�ำกับดูแล บางประเทศ มลรัฐในสหรัฐอเมริกาหลายแห่งได้น�ำ ของแพทย์สำ� หรบั ผ้ทู ่ีอย่รู ะหว่างการเลกิ ใช้ยาเสพติด นโยบายสาธารณสุขมาใช้แก้ปัญหายาเสพติดควบคู่ กับการใหค้ วามร้แู ละการปราบปรามยาเสพติด อาทิ องคก์ รภาคประชาสงั คมและภาควชิ าการบางกลมุ่ อาทิ โครงการแลกเปลยี่ นเขม็ และอปุ กรณฉ์ ดี ยา หรอื needle Trans-Border Institute (รฐั แคลฟิ อรเ์ นยี ) Transform exchange programs เพือ่ ความเสี่ยงติดโรคตดิ ตอ่ Drug Policy Foundation (สหราชอาณาจกั ร) เสนอ เชน่ เอชไอว/ี เอดส์ ปจั จบุ นั มรี อ้ ยละ 50 ของรฐั ทน่ี ำ� ให้มีการเร่ิมต้นยกเลิกความผิดอาญาในการจ�ำหน่าย นโยบายน้ีไปใช้ และการอนญุ าตใหม้ กี ารเขา้ ถงึ ยายา และใชย้ าเสพติด กญั ชาเป็นยาเสพติดประเภททม่ี ี ตา้ นฤทธส์ิ ารโอปอิ อยด์ Naloxone เพ่ือลดอันตราย กระแสสนับสนุนให้รัฐบาลยกเลิกโทษทางอาญา จากการใช้ยาเสพติดเกนิ ขนาด เชน่ เฮโรอนี โครงการ และเปดิ ใหม้ กี ารจำ� หน่ายอยา่ งถูกกฎหมายได้ กระแส เหลา่ นไ้ี มไ่ ดช้ ว่ ยใหเ้ ลกิ ใชย้ าเสพตดิ ไปเสยี ทเี ดยี ว แตม่ ี ผลักดันเปิดเสรีการค้ากัญชาได้ปรากฎมานับตั้งแต่ปี ประโยชนเ์ บอ้ื งต้น คือการลดความเสี่ยงท่ีจะติดเช้ือ 1915 เมอื่ กญั ชาถกู ขนึ้ บญั ชเี ปน็ สงิ่ ผดิ กฎหมาย โรคหรือท่ีจะเสียชวี ติ จากการเสพยาเสพติด อนึ่ง นโยบายเปดิ เสรีการค้ายาเสพตดิ เปน็ ประเดน็ ที่ 9

ทวีปอเมริกาใตแ้ ละภมู ิภาค ยกตัวอย่างการท่ีประเทศโคลอมเบียประกาศสงคราม ละตนิ อเมรกิ า โคเคนสง่ ผลใหก้ ารปลูกต้นโคคาลดลงในประเทศ แต่ การปลกู โคคาเพมิ่ ขนึ้ ในประเทศเพอื่ นบา้ นอยา่ งโบลเิ วยี ร์ ทวีปอเมริกาใต้และภูมิภาคละตินอเมริกาเป็นพื้นท่ี และเปรู การปราบปรามแหล่งผลิตในโคลอมเบีย ทยี่ าเสพตดิ ระบาดและมปี ญั หาอาชญากรรมทเี่ ชอื่ มโยง ยังอาจเป็นตัวแปรอธิบายปัญหาความรุนแรงระหว่าง กับปัญหายาเสพติดมากท่ีสุดอันดับต้น ๆ ของโลก องคก์ รคา้ ยาเสพติดในเมก็ ซโิ กได้ จากการที่ผลผลติ เน่ืองจากประเทศส่วนใหญ่เป็นประเทศก�ำลังพัฒนา ยาเสพติดในเม็กซิโกลดลงและราคายาเสพติดแพงข้ึน ภาครฐั ออ่ นแอ ปญั หาคอรร์ ปั ชนั ระบาดหนกั และเปน็ หมายความวา่ กำ� ไรจากยาเสพติดเพิ่มสงู ข้นึ (ความ พ้ืนที่ผลิตหรือเส้นทางล�ำเลียงยาเสพติดสู่ตลาดยา ต้องการไม่ลดลงและไม่อ่อนไหวต่อราคายาเสพติดที่ เสพตดิ แหลง่ ใหญท่ สี่ ดุ ของโลกซงึ่ กค็ อื สหรฐั อเมรกิ า เพ่มิ ขึ้น (inelastic to price) ในอีกดา้ นหน่งึ การ ปราบปรามองค์กรค้ายาเสพติดในประเทศเม็กซิโก รฐั บาลหลายประเทศในภมู ภิ าคนจ้ี งึ ประกาศสงคราม ซ่ึงก่ออาชญากรรมรุนแรงในประเทศส่งผลให้องค์กร ตอ่ ตา้ นยาเสพตดิ เป็นอยา่ งหนกั อาทิ ประเทศ อาชญากรรมเหล่านี้ย้ายข้ามประเทศไปด�ำเนินธุรกิจ โคลอมเบยี ประกาศสงครามโคเคนในช่วงปี ค.ศ. มดื และสรา้ งปญั หาในประเทศฮอนดูรัส 1990-2000 ประเทศเมก็ ซิโกในสมยั ประธานาธบิ ดี Felipe Calderón ประกาศสงครามยาเสพตดิ ปี 2006 การเคลื่อนย้ายพื้นท่ีค้ายาเสพติดอาจเป็นเพียงการ แต่ความรุนแรงจากปัญหายาเสพติดกลับเพิ่มขึ้น ย้ายฐานชั่วคราวและรอวันย้ายฐานกลับมาก่อปัญหา อันมาจากการปะทะกันระหว่างเจ้าหน้าท่ีและแก๊ง ในประเทศเดมิ กเ็ ปน็ ได้ จงึ กลา่ วไดว้ า่ สงครามยาเสพตดิ ค้ายาเสพตดิ สง่ ผลใหอ้ ายุขัยเฉล่ียของประชาชน อาจเป็นการลดการผลิตและการค้ายาเสพติดเพียง ชายในประเทศชะงักงัน สงครามตอ่ ตา้ นยาเสพตดิ ชวั่ คราว แตไ่ มใ่ ชว่ ธิ กี ารทย่ี งั่ ยนื เพอ่ื แกป้ ญั หายาเสพตดิ ในประเทศทยี่ กตวั อยา่ งนไี้ มเ่ หน็ ผลดว้ ยเหตผุ ลอยา่ ง แมก้ ารประกาศสงครามกบั ยาเสพตดิ ยงั เปน็ นโยบายที่ นอ้ ย 2 ประการ ประชาชนนิยมเนื่องจากสามารถสร้างกระแสและการ รับรูว้ า่ รฐั บาลไม่ได้นงิ่ นอนใจต่อปัญหายาเสพติด แต่ ประการแรก หนว่ ยงานฝ่ายปราบปรามไม่ได้รับ การประกาศสงครามต่อยาเสพติดให้ได้ผลอย่างยั่งยืน งบประมาณอย่างเพียงพอ ไมม่ กี ารประสานงาน ไม่ใช่เพยี งการใชก้ �ำลงั ปราบปรามองค์กรคา้ ยาเสพติด ระหว่างหน่วยงานอย่างมีประสิทธิภาพ และไม่ เพยี งอยา่ งเดยี ว แต่ยงั ตอ้ งอาศยั มาตรการอืน่ ควบคู่ ด�ำเนินงานอย่างจริงจังทั้งจากปัญหาการทุจริต ไปดว้ ย โดยเฉพาะความรว่ มมอื ปราบปรามยาเสพตดิ ภายในองค์กรหรือจากความเสี่ยงเสียชีวิตจากการ จากประเทศในภมู ิภาคเดียวกนั การตรวจสอบการ ปฏิบัติหน้าที่ ฟอกเงิน และการใช้มาตรการบำ� บดั ผใู้ ช้ยาเพื่อลด จำ� นวนผซู้ อื้ ลง ประการท่ีสอง ผผู้ ลิตและคา้ ยาเสพตดิ เคลอ่ื นยา้ ย สินค้าไปจ�ำหน่ายในประเทศอ่ืนเพ่ือหลีกเลี่ยงการ ปราบปรามอยา่ งหนกั ของรฐั บาล เนื่องจากการคา้ ยาเสพติดนั้นสร้างก�ำไรมหาศาลและดึงดูดนักค้ายา อยเู่ สมอในทกุ ที่ นกั วิชาการนโยบายยาเสพตดิ เรยี ก เหตกุ ารณน์ ้วี ่า “Balloon Effect” เหตุการณน์ ้ี เกิดข้ึนในทวีปอเมริกาใต้และภูมิภาคละตินอเมริกา ที่ประกาศสงครามยาเสพติด 10

รว่ มกันมองสถานการณย์ าเสพติด • สถานการณย์ าเสพตดิ ในประเทศไทยยังคงรา้ ยแรง • กลมุ่ ผ้ใู ช้ยากลมุ่ เป้าหมายในปจั จุบันมี 2 กลมุ่ ไม่ตา่ งจากเดมิ มากนกั ข้อมูลจาก ป.ป.ส. พบว่า คดี ไดแ้ ก่ กลมุ่ เยาวชนในสถานบนั เทงิ ซงึ่ เปน็ แหลง่ เปา้ หมาย ยาบ้าเพิ่มขึน้ 100% ผใู้ ช้ยาส่วนใหญ่เปล่ยี นจากอายุ ของการคา้ ยาประเภทกระตนุ้ ประสาท ไดแ้ ก่ ยาบา้ ไอซ์ 25 ปี เป็นกลมุ่ อายุ 17-24 ปี หรอื คนไมม่ งี านทำ� ช่วง โคเคน อีกกลุ่มคือชาวประมงที่ต้องใช้แรงงาน การ ปี 2549–2558 จ�ำนวนผใู้ ช้ยาเสพตดิ เพ่มิ ขึ้น 20% ระบาดของยาเสพตดิ ในภาคใตจ้ งึ เพมิ่ มากขน้ึ จากเดมิ การแพรร่ ะบาดในชุมชนเพม่ิ ข้ึน 8% ทีก่ ระจกุ ตัวอยใู่ นพนื้ ที่ กทม. และในภาคตะวนั ออก เฉียงเหนือ • ในปี 2559 รัฐบาลเผาทำ� ลายยาเสพตดิ ของกลาง • การวเิ คราะหโ์ ดยยึดปจั จยั ทางทศั นคติส่วนบคุ คล รวม 9,224 กิโลกรมั แบง่ เปน็ ยาบ้าท่คี ณะท�ำงาน ตรวจรบั ยาเสพตดิ ใหโ้ ทษเผาทำ� ลายรวม 4,240 กโิ ลกรมั พบวา่ ผใู้ ชย้ ามที ศั นคตวิ า่ ยาเสพตดิ สามารถเลกิ ไดด้ ว้ ย (มลู คา่ 9,423 ล้านบาท) และกญั ชาทก่ี องบญั ชาการ ตวั เองเมือ่ ตอ้ งการ ใช้เสพตดิ เพ่ือสรา้ งสญั ลกั ษณ์ของ ต�ำรวจปราบปรามยาเสพติดเผาท�ำลายรวม 4,088 การเปน็ พวกเดยี วกนั หรอื อยากลองผดิ ลองถกู ในขณะ กโิ ลกรัม (มลู ค่า 32 ลา้ นบาท) ยาเสพตดิ ประเภทอน่ื ที่ปัญหาการติดยาเสพติดในประเทศไทย ส่วนหน่ึง รองลงมาที่ถูกเผาทำ� ลายคอื ยาไอซ์ (422 กโิ ลกรมั เกิดจากสถาบนั ทางสงั คมท่ีเปราะบางหรอื อ่อนแอ มูลคา่ 1,056 ลา้ นบาท) และเฮโรอนี (411 กโิ ลกรัม มูลคา่ 441 ลา้ นบาท) 11

ความออ่ นแอของสถาบนั ทางสังคม ทม่ี ีบทบาทแกป้ ัญหายาเสพตดิ สถาบันปอ้ งกัน สถาบันปราบปราม สถาบนั บ�ำบัด ครอบครัวยากจน/มปี ัญหาครอบครัว หนว่ ยงานภาครัฐ ปราบปรามไม่ท่วั ถงึ สถาบนั บ�ำบดั ด�ำเนินการไม่ทนั โรงเรียนไมใ่ ส่ใจการเรยี นการสอน ขาดข้อมูล การควบคุมแหลง่ ผลติ กบั จ�ำนวนผเู้ สพทีม่ อี ยู่มาก ท�ำได้ยากตามชายแดน การจำ� คกุ ผู้เสพ ผลกั ดันให้ ไม่นา่ สนใจส�ำหรับเดก็ เพื่อนชกั ชวนชุมชนแออดั เป็นผคู้ า้ รายยอ่ ย นกั โทษล้นคกุ มียาเสพตดิ ระบาด • เปน็ ท่ีทราบกันดีวา่ การระบาดของยาเสพตดิ จะสรา้ ง ช่องให้ใช้กัญชาเพ่ือการศึกษาวิจัยกับมนุษย์ได้เป็น ปญั หาตอ่ สงั คมทางอ้อม เชน่ อบุ ตั ิบตั ิจากผขู้ บั ข่ีที่ ครั้งแรกในปี 2561 เสพยาบา้ ปญั หาอาชญากรรม ปญั หาสขุ ภาพของผใู้ ช้ ปญั หายาเสพตดิ ยงั สง่ ผลกระทบทางออ้ มอน่ื คอื ปญั หา • ตำ� รวจปราบปรามยาเสพตดิ พบวา่ ราคายาเสพตดิ นกั โทษลน้ คกุ สถิตปิ ี 2558 ชวี้ ่า นกั โทษความผดิ คดี ถูกลง เนื่องจากสารต้งั ตน้ มรี าคาถกู ลงและแพร่หลาย ยาเสพตดิ และสารระเหยมจี ำ� นวน 180,191 คน คดิ เปน็ ราคายาเสพติดที่ถูกลงจะเอื้อให้คนท่ัวไปเข้าสู่วงจร รอ้ ยละ 72 ของนกั โทษทงั้ หมด (ขอ้ มลู จากกรม ยาเสพติดไดม้ ากข้ึน ราชทณั ฑ)์ โดยนกั โทษทใี่ ชแ้ อมเฟตามนี มถี งึ 157,207 คน หรอื รอ้ ยละ 87 ของโทษคดี ยาเสพตดิ ทงั้ หมด • ผผู้ ลติ มกี ำ� ลงั การผลติ สงู โดยมกี ารผลติ ยาเสพตดิ ท่ี รองลงมาคอื นกั โทษใชเ้ ฮโรอนี (รอ้ ยละ 7.27) และ มตี วั ยาหลากหลายมากขน้ึ เจา้ หนา้ ทตี่ ำ� รวจปราบปราม กัญชา (รอ้ ยละ 3.01) ยาเสพติด พบวา่ แหล่งผลติ ยาเสพตดิ พฒั นาไปเปน็ แบบผลิตเองในครัวเรือน (Kitchen Lab) และมีชาว • ในฝงั่ ของผู้ผลิตยาเสพตดิ แนวโนม้ ในอนาคตนน้ั ตา่ งชาตเิ ปน็ ผรู้ ว่ มผลติ และคา้ ดว้ ย ขอ้ มลู นช้ี ใ้ี หเ้ หน็ วา่ ตวั ยากระตนุ้ ประสาทมปี ญั หามากขน้ึ เฮโรอนี และยาบา้ ขบวนการค้ายาเสพติดในประเทศไทยพัฒนาเป็น จะมแี นวโนม้ ลดลง แตย่ าไอซแ์ ละเคตามนี จะเพมิ่ ขน้ึ องคก์ รขา้ มชาตมิ ากขนึ้ ผผู้ ลติ ยาเสพตดิ ชาวต่างชาติ ในระยะยาว กญั ชาและกระทอ่ มจะเปน็ พชื ควบคมุ ทเี่ ปดิ เข้ามาประเทศไทยดว้ ย ให้มีการใช้ได้อย่างถูกกฎหมายเหมือนในต่างประเทศ เช่น ประเทศแคนาดาท่ีเปิดให้มีการใช้กัญชาเพื่อ • วซี า่ ทอ่ งเทยี่ ว นโยบายคนเขา้ เมอื งควรมกี ารคดั กรอง นันทนาการ ประเทศไทยมีทิศทางวา่ รฐั บาลจะเปิด มากกว่าน้ี โดยเฉพาะคนเข้าเมอื งจากทวปี แอฟรกิ า 12

และอเมรกิ าใต้ และควรปรบั ปรงุ มาตรการปอ้ งกนั การ • นอกจากจะเปน็ ตลาดหนงึ่ แลว้ ประเทศไทยยงั เปน็ จดุ ลำ� เลยี งยาเสพตดิ จากตา่ งประเทศเสยี ใหม่ ขนยา้ ยยาเสพตดิ จากแหลง่ ผลติ นอกประเทศยาเสพตดิ สร้างรายได้ให้อาชญากรข้ามชาติเป็นอันดับสองรอง • การปราบปรามอยา่ งเขม้ ขน้ เพยี งอยา่ งเดยี วกบั สง่ ผลดี จากการขายสนิ คา้ ละเมิดลิขสทิ ธิ์ ต่อผู้ผลิตรายใหญ่ที่ใช้โอกาสก�ำจัดคู่แข่งทางการค้า ทำ� ให้ราคายาเสพติดสงู ขนึ้ ร่วมกนั มองปัญหายาเสพติด 5 มติ ิ : สังคม เทคโนโลยี เศรษฐกิจ ภูมิศาสตร์ และ การเมือง ด้านสงั คม สังคมปจั เจกนิยม คา่ นยิ มของวัยรนุ่ และปัญหาครอบครวั การมองปญั หายาเสพตดิ ในมติ ทิ างสงั คมมงุ่ ใหน้ ำ้� หนกั เหตกุ ารณ์ทไี่ มน่ า่ จะเกิดขึน้ ได้ (แต่หากเกดิ แล้วสรา้ ง กบั 2 เรอ่ื ง คอื คา่ นยิ มทางสงั คมของวยั รนุ่ และบทบาท ปญั หารนุ แรงตอ่ สภาพสงั คมไทย) ประกอบดว้ ยแนวโนม้ ของครอบครัวเป็นส�ำคัญ ผู้เขา้ รว่ มกิจกรรมเหน็ ว่า ทส่ี งั คมไทยจะเป็นสังคมปจั เจกนิยม (Individualism) วัยรุ่นไทยมีค่านิยมเริ่มยอมรับการใช้ยาและมองว่า และการขายยาเสพติดผิดกฎหมายในร้านขายของช�ำ ไมใ่ ชเ่ รอ่ื งผดิ ในขณะทปี่ ญั หายาเสพตดิ ในวยั รนุ่ เกดิ ขน้ึ อนึง่ การที่สังคมไทยจะเปลีย่ นเป็นสังคมปจั เจกนิยม เพราะครอบครัวละเลยต่อพฤติกรรมของบุตรหลาน ในแงห่ นึ่ง สามารถมองไดว้ ่า คนในสังคมจะปฏิเสธทำ� และการปราบปรามและบ�ำบัดเป็นเพียงการแก้ปัญหา ตามคนกลุม่ ใหญห่ รอื คนในชมุ ชน หากชมุ ชนมกี าร ทป่ี ลายเหตุ การทพ่ี อ่ แมเ่ อาใจใสบ่ ตุ รหลานจะชว่ ยยบั ยงั้ ระบาดของยาเสพตดิ เยาวชนหรือผ้คู นในชมุ ชนอาจ การเข้าสู่วงจรยาเสพติดได้ ความเห็นเก่ียวกับเรื่อง ปฏเิ สธการถูกชักจูงได้ แตใ่ นแง่หน่งึ สามารถมองได้ ครอบครวั ขา้ งตน้ สอดคลอ้ งกบั ผลการสำ� รวจความเหน็ วา่ สังคมอาจขาดความเป็นกลมุ่ กอ้ น จนยากทจี่ ะทำ� ให้ ของประชาชนสำ� นกั งานกจิ การยตุ ธิ รรมและ “สวนดสุ ติ เกดิ การขบั เคล่ือนตอ่ ต้านยาเสพติด แรงผลักดันให้ โพล” ในปี พ.ศ. 2559 ท่ีพบวา่ ผ้ตู อบแบบสอบถาม เกิดสังคมปัจเจกนิยมถูกให้น้�ำหนักไปที่การขยายตัว รอ้ ยละ 83.4 เหน็ ว่า ปญั หาครอบครวั เปน็ สาเหตุ ของสงั คมเมอื ง การเตบิ โตของสงั คมเมอื งมากขน้ึ เออ้ื สำ� คญั ของปญั หายาเสพตดิ ผเู้ ขา้ รว่ มกระบวนการเหน็ วา่ ให้รัฐสามารถพัฒนาเมืองให้เป็นเมืองอัจฉริยะ(Smart รัฐยังสามารถมีบทบาทแก้ปัญหายาเสพติดในกลุ่ม C i t y ) ไ ด ้ ง ่ า ย จ น เ กิ ด ก า ร ใ ช ้ ท รั พ ย า ก ร อ ย ่ า ง มี เยาวชนผ่านการใช้ Soft Power (อ�ำนาจละมุน) โดย ประสทิ ธภิ าพ แตห่ ากบรหิ ารจดั การเมอื งไมด่ ี ก็อาจ ทวั่ ไปหมายถงึ การใชส้ อื่ ละคร หรอื ภาพยนตเ์ พอื่ ขดั เกลา ท�ำให้เกิดสังคมท่ีเหล่ือมล�้ำทางรายได้และการเข้าถึง พฤตกิ รรมของเยาวชน1 โอกาสอนั เปน็ การตอกย้�ำให้สงั คมแตกแยกมากขึน้ 1.Soft power โดยทว่ั ไปหมายถึงความสามารถของรัฐที่จะสรา้ งอทิ ธพิ ลตอ่ ความคดิ ของประชาชน หรือโนม้ นา้ วใหป้ ระชาชนเหน็ ดว้ ยกับรัฐโดยท่รี ฐั ไม่ใชก้ ารบงั คบั ดว้ ยกำ� ลังหรือกฎหมาย หรือจ่ายค่าตอบแทนเพอื่ เป็นแรงจูงใจ ค�ำน้เี ปน็ ค�ำทีถ่ กู ใช้มากใช้นโยบาย การต่างประเทศ ซ่งึ ส่วนใหญ่หมายถึงการใชน้ โยบายสง่ เสริมวฒั นธรรมผ่านส่อื ละคร หรอื ภาพยนต์ เพ่อื ให้เพื่อสร้างอิทธิพลทาง ความคิดต่อรฐั บาลหรือประชาชนในประเทศอืน่ 13

ด้านเทคโนโลยี นโยบายกญั ชาเสรี ความเรว็ ของอนิ เทอรเ์ นต็ และการเกดิ ขนึ้ อยา่ งแพรห่ ลาย ในต่างประเทศ สหรัฐฯ จะมีตลาดค้ากัญชาที่เตบิ โต ของเทคโนโลยดี จิ ทิ ลั มแี นวโนม้ จะสง่ ผลกระทบตอ่ ปญั หา จนมีมลู คา่ 47,000 ลา้ นเหรียญสหรัฐฯ จากนโยบาย ยาเสพตดิ มาก ปญั หาทจ่ี ะเกดิ ขนึ้ ตามมาไดแ้ ก่ การซอื้ ของรัฐบาลท่ีอนุญาตให้มีการค้าและเสพกัญชาเพื่อ ยาเสพตดิ ออนไลน์ การจา่ ยเงนิ ผา่ นชอ่ งทางออนไลนท์ ีม่ ี ความเพลิดเพลิน (recreational marijuana) อยา่ งถูก ใหบ้ รกิ ารหลากหลายชอ่ งทาง และ การนำ� โดรน (Drone) กฎหมาย ปจั จุบันมูลคา่ ตลาดกัญชาในสหรัฐฯ อยทู่ ี่ ไปประยกุ ตใ์ ชเ้ พอื่ ลำ� เลยี งยาเสพตดิ แมเ้ ทคโนโลยอี าจ 4,000 ลา้ นเหรยี ญสหรฐั ฯ2 ถงึ กระนน้ั ผเู้ ขา้ รว่ มไม่ จะมกี ารใชง้ านในดา้ นมดื แตก่ ม็ ผี เู้ สนอวา่ เทคโนโลยอี าจ เชอ่ื วา่ จ�ำนวนผคู้ า้ ปลีกและผู้ปลกู กัญชาจะเพิ่มขนึ้ นำ� มาใช้ประโยชนใ์ นการชว่ ยบ�ำบดั การเสพตดิ ยา เชน่ ก า ร ใ ช ้ แ อ ป พ ลิ เ ค ชั่ น เ ป ็ น เ ค รื่ อ ง มื อ ช ่ ว ย บ� ำ บั ด ด้านภมู ิศาสตร์ ยาเสพติดหรือการชว่ ยหยดุ ดมื่ สุรา อย่างไรก็ดี ผเู้ ข้า ร ่ ว ม ง า น ไ ม ่ แ น ่ ใ จ ว ่ า ก า ร ใ ช ้ ป ร ะ โ ย ช น ์ ดั ง ก ล ่ า ว ยาเสพตดิ ไร้พรมแดน จะเกดิ ข้นึ หรือไม่ แม้ภาครัฐจะเห็นด้านมืดของการ พัฒนาเทคโนโลยีอินเทอร์เน็ตและรู้ว่าถึงเวลาต้อง พรมแดนทางภูมิศาสตร์ส่งผลอย่างยิ่งกับนโยบายต่อ อ อ ก น โ ย บ า ย ก� ำ กั บ เ ท ค โ น โ ล ยี ใ ห ้ อ ยู ่ ใ น ก ร อ บ ต้านยาเสพติด ผู้เข้าร่วมเห็นว่า การขนส่งและค้า กฎหมาย แต่ผู้เข้าร่วมกระบวนการมองว่า ความ ยาเสพติดไม่มีเขตแดน แต่รัฐบาลแต่ละประเทศมี รว่ มมอื ทางความมั่งคงทางไซเบอร์ และการก�ำหนด อำ� นาจจ�ำกัดในการบริหารจัดการชายแดนกับประเทศ บรรทดั ฐาน (Norms) ทางไซเบอร์ระหว่างประเทศ เพอ่ื นบา้ น นอกจากนร้ี ฐั บาลยงั มขี อ้ มลู และแผนทแ่ี สดง จะยังไม่เกดิ ขน้ึ ง่ายนกั พน้ื ทร่ี ะบาดของยาเสพตดิ อย่างจ�ำกัด ดา้ นเศรษฐกจิ ในอนาคตอนั ใกล้ พรมแดนทางธรรมชาตแิ ละเขตแดน ความเหลื่อมลำ้� ทางสงั คม ของประเทศจะเป็นอุปสรรคน้อยลงต่อการเดินทาง และผลกระทบจากเทคโนโลยี และขนส่งสินค้าจากความร่วมมือทางเศรษฐกิจของ ประเทศตา่ ง ๆ ข้อมูลทีก่ ล่าวมาขา้ งตน้ พบวา่ การ ในอนาคตเศรษฐกจิ ไทยจะยังคงเติบโต สว่ นหนง่ึ เปน็ เคล่ือนย้ายสนิ คา้ และคนอยา่ งเสรเี ออื้ ใหเ้ กดิ การลกั ลอบ ผลมาจากการพฒั นาของเทคโนโลยี แตม่ ขี อ้ กงั วลวา่ การ น�ำเข้ายาเสพติดและเกิดธุรกิจผิดกฎหมายได้มากขน้ึ เตบิ โตทางเศรษฐกจิ จะเปน็ การเตบิ โตอยา่ งไมเ่ ทา่ เทยี ม แมว้ า่ ในอกี ดา้ นหนงึ่ การเคลอ่ื นยา้ ยสนิ คา้ และคนอยา่ ง เกิดความเหล่ือมล�้ำทางเศรษฐกิจและสังคมการ เสรีจะเป็นประโยชน์ต่อเศรษฐกิจโดยรวมจากการค้า เปลยี่ นแปลงอยา่ งรวดเรว็ และกา้ วกระโดดทางเทคโนโลยี ระหว่างประเทศที่ขยายตัวข้ึนก็ตาม เมื่อขบวนการ ท�ำให้ผู้มีทักษะน้อยต้องตกงานจากการน�ำเทคโนโลยี ยาเสพติดสามารถฉวยโอกาสจากการค้าเสรีและการ มาใช้ทดแทนแรงงาน ท่องเท่ียวเสรีเพ่ือลักลอบน�ำเข้าและล�ำเลียงยาเสพติด รัฐบาลแต่ละประเทศจึงจ�ำเป็นต้องสร้างความร่วมมือ ของภาคีท้ังในประเทศและระหว่างประเทศให้เกิดข้ึน เพื่อให้นโยบายยาเสพติดเกิดการบริหารงานแบบ บูรณาการ 2. http://fortune.com/2018/08/22/legal-marijuana-market-size/ 14

ภัยธรรมชาติและผลกระทบทางอ้อม การเมอื ง ทงั้ นี้ ภาคการเมอื งทจ่ี ะสามารถปรบั ระบบ ต่อปัญหายาเสพตดิ ราชการให้เป็นอย่างที่คาดหวังได้ต้องเป็นการเมืองที่ พลเมอื งตนื่ ตวั และเปดิ ใหส้ งั คมควบคมุ รฐั การไดเ้ หน็ มีข้อกังวลว่าภาวะน้�ำแล้งและน�้ำท่วมจะส่งผลให้ เยาวชนรุ่นใหม่เริ่มตั้งพรรคการเมืองและสนใจเข้ามา เกษตรกรขาดรายได้ ความไม่ม่ันคงทางรายไดแ้ ละ เปน็ นักการเมือง เพอ่ื เปล่ียนแปลงการบริหารประเทศ อาชพี อาจส่งผลทางอ้อมใหเ้ กดิ การค้ายาเสพติด แต่ ใหท้ นั สมยั และมปี ระสทิ ธภิ าพ และการกระจายอำ� นาจ ผ้เู ข้าร่วมเห็นว่า เหตกุ ารณน์ ีภ้ าวะภยั พบิ ตั ทิ ี่ท�ำลาย ให้หน่วยงานส่วนท้องถิ่นมากข้ึนได้ตอบสนองความ ความมั่นคงทางอาชีพของเกษตรกรจะไม่เกิดขึ้น ต้องการของประชาชนได้รวดเร็วเป็นสิ่งท่ีผู้เข้าร่วม แม้ว่าเหตุการณ์น้ีอาจจะไม่เกิดขึ้น แต่การบริหาร คาดหวงั แตจ่ ำ� นวนมากไมแ่ น่ใจว่าการเปลย่ี นแปลง ทรัพยากรธรรมชาติท่ีไร้ประสิทธิภาพก็อาจเป็นแรง ลักษณะนจ้ี ะเกดิ ขึ้นหรอื ไม่ ผลักดันให้เหตุการณ์น้ีมีโอกาสเกิดข้ึนได้ และใน ปลายน�้ำของผู้ใช้ทรัพยากรซ่ึงหมายถึงผู้บริโภค มาตรการทางเลอื กแทนการลงโทษ พฤตกิ รรมการบรโิ ภคแบบ “ทำ� ลายลา้ ง” จะเปน็ ตวั เรง่ อีกตัวหน่งึ ท่ผี ลักดนั ใหเ้ หตกุ ารณ์ข้างตน้ เกดิ ขนึ้ จรงิ แม้ว่าสงครามต่อต้านยาเสพติดจะเคยเป็นนโยบายท่ี เกดิ ขน้ึ ในประเทศไทย และฟลิ ปิ ปนิ ส์ แต่ไมน่ า่ จะ ด้านการเมอื ง เกดิ ขน้ึ ไดอ้ กี ในประเทศอน่ื ๆ ในเอเชยี ในอกี ดา้ นหนงึ่ นโยบายการปรับแก้กฎหมายเพื่อลดโทษยาเสพติด ภาครัฐออ่ นแอ ก็อาจไมเ่ กิดขน้ึ ในประเทศกลมุ่ อาเซยี น จึงกลา่ วไดว้ ่า การปรามปราบยาเสพติดด้วยวิธีเด็ดขาดอาจไม่เป็นที่ การวเิ คราะหน์ โยบายยาเสพติดในมิติการเมืองมงุ่ เนน้ นยิ มโดยทว่ั ไป แตก่ ารแกป้ ญั หายาเสพตดิ โดยการมอง ไปทบี่ ทบาทของรฐั บาลเปน็ หลกั ผเู้ ขา้ รว่ มมคี วามเหน็ วา่ ผู้เสพเป็นผู้ป่วยที่ต้องใช้การแพทย์รักษามากกว่าการ การบรหิ ารภาครฐั อ่อนแอ นโยบายเปล่ยี นแปลงบ่อย ดำ� เนนิ คดกี อ็ าจไมเ่ กดิ ขน้ึ เชน่ กนั ผเู้ ขา้ รว่ มคาดหวงั วา่ เนน้ การปราบปรามและบำ� บดั การทำ� งานของหนว่ ยงาน ภาครัฐจะใช้มาตรการทางเลือกแทนการลงโทษ รัฐขาดการบูรณาการและเจ้าหน้าท่ีรัฐเข้าไปเก่ียวข้อง เรียกอีกแบบหนึ่งวา่ การลดทอนความเปน็ อาชญากร กบั ยาเสพตดิ ผเู้ ขา้ รว่ มคาดหวงั วา่ ระบบราชการจะตอ้ ง และเห็นว่าการใช้มาตรการลงโทษผู้เสพยาเสพติด ท�ำงานรวดเรว็ โปรง่ ใสและตรวจสอบได้ การปรบั เพยี งอยา่ งเดยี วเปน็ ลกั ษณะของ “อาญาฆา่ ประชาชน” ระบบราชการจ�ำเป็นต้องอาศัยการผลักดันจากภาค 15

ร่วมมอง ภาพอนาคต เพ่ือต่อต้าน ยาเสพตดิ 16

ร่วมเสนอแนวทางแก้ปัญหา และเพิ่มบทบาทของเครอื ข่าย มาตรการลดอนั ตรายจากการใชส้ ารเสพติด และลดระดับการลงโทษทางอาญา • ทีป่ ระชุมสมัชชาสหประชาชาตสิ มยั พิเศษวา่ ดว้ ย โอกาสใหน้ กั โทษประเภทนไี้ ดต้ อ่ สคู่ ดี โดยกำ� หนดวา่ “ผใู้ ดมียาเสพติดให้โทษประเภทที่ 1 ไวใ้ นครอบครอง ปญั หายาเสพตดิ ของโลก พ.ศ. 2559 (UNGASS เปน็ ปรมิ าณสารบริสทุ ธเิ์ กนิ กวา่ 375 มลิ ลกิ รมั ขึน้ ไป 2016) และงานวชิ าการดา้ นสงั คมวทิ ยาบางชนิ้ เสนอให้ หรอื ประมาณ 15 มิลลกิ รัมใชส้ ำ� หรบั ยาบา้ ให้ถอื ว่า ภาครัฐพจิ ารณาผู้เสพเปน็ ผู้ป่วย ในลักษณะเดยี วกับ มไี ว้เพ่ือจำ� หนา่ ย” นักโทษ 4 ใน 5 เปน็ เพยี งผู้ใช้แต่ ประเทศสหรัฐอเมริกาท่ีน�ำเสนอภาพผู้ติดยาเสพติด ต้องได้รบั โทษเท่ากับนักโทษคดีรายใหญ่ ในฐานะเหยอ่ื ซง่ึ ควรไดร้ บั การบำ� บดั มากกวา่ การจำ� คกุ เชน่ เดยี วกบั ความเหน็ ของตวั แทน ป.ป.ส. ทเี่ หน็ ดว้ ยวา่ • คณะกรรมาธิการสากลว่าด้วยนโยบายยาเสพติด การปราบปรามเป็นเร่อื งปลายเหตุ มาตรการทค่ี วร ด�ำเนินการในอนาคตคือการบ�ำบัดและการป้องกัน (Global Commission on Drug Policy) เสนอให้ และสนบั สนุนระบบลดอนั ตรายจากการใช้สารเสพติด รฐั บาลไทยยกเลกิ โทษประหารชีวติ ยกเลกิ โทษอาญา ในขณะทก่ี ารปราบปรามตอ้ งดำ� เนนิ การเปน็ ยทุ ธศาสตร์ และแพ่งส�ำหรับผู้ครอบครองยาเสพติดเพื่อการเสพ เชงิ พ้ืนที่ (Zoning) ส่วนตวั • ในมมุ มองของนกั นิตศิ าสตร์ ภาครฐั จะต้องเปดิ ให้ • ดว้ ยเหตนุ ี้ รฐั บาลไทยจงึ มนี โยบายจะลดบทลงโทษ มกี ารด�ำเนินคดีท่เี ปน็ ธรรมต่อผู้ต้องหา โดยเสนอให้ สำ� หรบั ตวั ยา เชน่ เมทแอมเฟตามนี (ยาไอซ์) และ ลดระดับการลงโทษในความผิดที่เกี่ยวกับยาบ้าให้ สถานะพืชพันธุ์บางอย่าง อาทิ กระท่อม กญั ชา และ น้อยกวา่ โทษคดีเฮโรอีน โดยเฉพาะกับผู้หญิงจำ� นวน ปรับการก�ำหนดโทษโดยพิจารณาจากพฤติการณ์ของ 3-4 หมน่ื คนทอี่ ยใู่ นเรอื นซง่ึ จำ� นวนไมน่ อ้ ยถกู ดำ� เนนิ คดี ผกู้ ระทำ� แทนการยึดปรมิ าณยาเปน็ หลัก ผใู้ ช้จะถูก ฐานะผเู้ สพ และยอมถกู ดำ� เนนิ คดแี ทนสามแี ละลกู ทงั้ นี้ แบง่ เป็น 3 กล่มุ เพ่ือรับการบำ� บัดที่แตกตา่ งกนั ได้แก่ พระราชบญั ญตั ยิ าเสพตดิ ใหโ้ ทษ พ.ศ. 2522 ไม่เปดิ 17

• กลมุ่ ทใ่ี ชย้ าเสพตดิ เปน็ ครงั้ คราว จะไดร้ บั การ • ให้มีการรวบรวมข้อมูลบุคคลตั้งแต่ในช้ัน บ�ำบัดแบบไปเช้าเย็นกลับหรือพบแพทย์ตาม พนักงานสอบสวน และเปดิ โอกาสใหผ้ ทู้ เ่ี กย่ี วขอ้ ง นดั เพ่ือรบั คำ� แนะนำ� ทีถ่ กู ต้อง กับผู้ต้องหาสามารถเสนอข้อมูลเพ่ือให้ศาล ไตส่ วนได้ โดยไมจ่ ำ� กดั เฉพาะพนกั งานสอบสวน • กลมุ่ ทส่ี องคอื ผทู้ ใี่ ชย้ าเปน็ ประจำ� จะถกู ส่งเขา้ เพ่ือประโยชน์ในการให้ศาลพิจารณาลงโทษได้ อยา่ งเหมาะสมกับการกระท�ำความผดิ ศูนย์ปรับเปล่ียนพฤติกรรมของกระทรวง มหาดไทย 13 วัน • เพมิ่ มาตรการตรวจสอบและถว่ งดลุ การอำ� นาจ • กลุ่มที่สามเปน็ ผ้มู ภี าวะพงึ่ พงิ ยาหรืออาการ ของเจา้ หนา้ ทไี่ มใ่ หใ้ ชอ้ ำ� นาจเกนิ ขอบเขต ขาดยาเสพตดิ บคุ ลกิ ภาพเสียหรอื มอี าการทาง การป้องกนั และรณรงค์ สมอง หรือมีพฤตกิ รรมกอ่ เหตุรุนแรง จะถกู สง่ ตัวเขา้ รบั การบ�ำบดั กบั โรงพยาบาล • ปจั จบุ นั คณะกรรมการกฤษฎกี ากำ� ลงั พจิ ารณา “รา่ ง • การให้ความรู้เพื่อสร้างภูมิคุ้มกันทางสังคมให้แก่ ประมวลกฎหมายยาเสพติด” โดยมีสาระส�ำคญั เชน่ เยาวชนควรเริ่มต้นตั้งแต่เด็กอายุปฐมวัยและควรมี รา่ งพ.ร.บ.ประมวลกฎหมายยาเสพติด ณ เมษายน การประเมินความเข้าใจของเด็กและประเมินผลการ 2559 มีข้อก�ำหนดใหพ้ นักงานอัยการสง่ั ยตุ ดิ ำ� เนนิ คดี ท�ำงานของผูใ้ หค้ วามรู้ โดยกระทรวงศกึ ษา กระทรวง ยาเสพตดิ ได้ สง่ั ชะลอการฟอ้ งสงั่ ไมฟ่ อ้ ง หรือสั่งใหม้ ี การพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์และ มาตรการลงโทษอย่างอ่ืนได้ และต้องมีก�ำหนดโทษ กระทรวงสาธารณสุขมีหน้าที่ท�ำงานรว่ มกัน แต่ละฐานความผิดให้ชัดเจนและให้เหมาะสมกับ ความรา้ ยแรงของยาเสพตดิ และของการกระทำ� • ผู้ใหค้ วามรูพ้ ้ืนฐานเกีย่ วกบั อนั ตรายของยาเสพตดิ • ยังคงต้องติดตามต่อไปว่า ร่างประมวลกฎหมาย ควรมีความรู้เรื่องน้ีมากขึ้นเน่ืองจากยาเสพติด ประเภทช่วยกระตุ้นประสาทพัฒนาจนมีความ ยาเสพติดจะมีข้อเสนอต่อไปนีห้ รอื ไม่ หลากหลายมากขึ้น • มาตรการลดอนั ตรายจากการใช้สารเสพติด • ในมมุ มองของนกั การศกึ ษา การใหค้ วามรคู้ รอบครวั (Harm Reduction) โดยฝ่ายการแพทย์ตอ้ ง และประชาชนทั่วไปอาจน�ำวิธีการสอนแบบใหม่มาใช้ ร่วมมอื กบั กระทรวงยุตธิ รรม เชน่ การใหค้ วามรผู้ า่ นการเลน่ บอรด์ เกม การใหค้ วามรู้ เท่าทันสื่อและด้านการเงินเพ่ือให้ครอบครัวและ • การกำ� หนดโทษใหไ้ ดส้ ดั สว่ น โดยผใู้ ชไ้ มต่ อ้ ง เยาวชนมภี ูมคิ ุม้ กันในการใชช้ วี ิต ถกู ลงโทษทางอาญา แตร่ บั โทษตามมาตรการอน่ื เช่น การตกั เตอื น ท�ำทณั ฑ์บน ทำ� ข้อตกลง เปน็ ต้น ผูร้ ับจา้ งขนยาเสพตดิ และผ้คู า้ รายย่อย ควรไดร้ บั โทษทางอาญาโดยพจิ ารณาจากเจตนา พฤติการณ์และสภาพการด�ำเนินชีวิต และ ผลประโยชนท์ ไี่ ดจ้ ากยาเสพตดิ ผคู้ า้ รายใหญ่ ควรได้รับโทษทางอาญาขน้ั สูงสดุ 18

การกำ� หนดนโยบายและประเมินผล • ควรเพมิ่ ตวั ชว้ี ดั ในการประเมนิ ผลสมั ฤทธขิ์ องนโยบาย ด้วยขอ้ มูลและอิงหลกั ฐาน ต่อต้านยาเสพติดของรัฐบาลและผลการปฏิบัติงาน • ตวั แทนเจ้าหน้าทฝ่ี ่ายปราบปรามเหน็ วา่ ผู้ก�ำหนด ของหน่วยงานโดยประเมินจากปริมาณการเสพ ยาเสพติดทล่ี ดลง (demand) และโอกาสการเข้า นโยบายควรใช้ข้อมูลเชิงประจักษ์มารองรับการ สู่วงจรการเสพยาเสพตดิ (potential demand) กำ� หนดทศิ ทาง และควรมจี ดั เวทแี ลกเปลย่ี นและอาศยั ไม่ใช่เพียงประเมินว่าการค้ายาเสพติดลดลงเท่าไร เครือข่ายวิชาการให้มากข้ึน องค์ความรู้ท่ีควรสร้าง จับยาเสพติดได้ก่ตี ัน หรือจับกุมผเู้ สพไดก้ คี่ น เพิ่มเติม เชน่ งานวิจยั เกย่ี วกบั ปัญหาเฉพาะพื้นท่ี งานวจิ ยั เกย่ี วกบั การตอบสนองของสมองตอ่ ยาเสพตดิ 19

รว่ มมองภาพอนาคต (Scenario) ของสังคมไทยและ แก้ไขปัญหายาเสพตดิ ภาพอนาคต 1 สังคมสมุ หัว (รว่ มมือกัน) สังคมชา่ งหวั เอ็ง (ต่างคนตา่ งอย)ู่ ภาพอนาคตของสังคมภาพแรกให้น�้ำหนักกับความ ภาพอนาคตตรงขา้ มกบั สงั คมทรี่ วมมอื กนั หรอื “สงั คม ร่วมมือของคนในชุมชนและระหว่างหน่วยงานรัฐและ ชา่ งหวั เอ็ง” หรอื ตา่ งคนตา่ งอยู่ สภาพสังคมนีจ้ ะมี ชุมชน สงั คมสมุ หวั เปน็ สังคมทม่ี ีหนว่ ยงานรฐั ร่วมมือ ครอบครวั ทไี่ รค้ วามรบั ผดิ ชอบในตวั ลกู คนในชมุ ชนไม่ กับชุมชนดูแลป้องกันไม่ให้ยาเสพติดระบาดในระดับ รว่ มมอื และชว่ ยกนั สอดสอ่ งดแู ลสภาพแวดลอ้ มในชมุ ชน ชมุ ชน โดยทุกคนในชุมชนมารว่ มมอื กนั หาทางแกไ้ ข ชมุ ชนจงึ ขนาดรวั้ ภายใน ทำ� ใหเ้ กดิ อาชญากรรมในชมุ ชน ป้องกนั และคดั กรองเฝา้ ระวังปัญหายาเสพตดิ หวั ใจ ได้งา่ ย รวมถงึ การผลติ ยาเสพตดิ ในชมุ ชน ในขณะที่ ส�ำคัญคือคนในสังคมให้โอกาสกันและยอมรับกันใน ภาครัฐไมเ่ ข้าถงึ ชุมชน โดยสง่ั การอยบู่ นหอคอยและ สงั คม ภายหลงั การบำ� บัดผปู้ ว่ ย มกี ารสรา้ งอาชีพเพ่อื สว่ นกลาง มุง้ เนน้ การจับกุมมากกวา่ บำ� บดั ในชุมชน ไมใ่ ห้กลับไปส่วู งจรยาเสพติด ทง้ั น้ี ภายในระยะ 5 ท�ำให้เกดิ นกั โทษล้นคุก ผเู้ ข้าร่วมกจิ กรรมมองวา่ ใน ถึง 10 ปีแรก การยอมรับผู้ใชย้ าเสพตดิ เขา้ สชู่ มุ ชน อนาคตอกี 5 ปี ภาครฐั ทมี่ ภี าคที ำ� งานอยแู่ ลว้ ควรเรง่ อาจจะยงั เปน็ เรอ่ื งยาก และภาครฐั จะยงั ไมท่ ำ� งานอยา่ ง ปรับการทำ� งานใหม้ กี ารบรู ณาการเพ่ือลดภาพอนาคต บูรณาการเท่าไรนกั ดา้ นนี้ 20

ภาพอนาคต 2 สงั คมไร้ร้วั เมืองกำ� แพง สังคมไร้รั้วในภาพอนาคตที่สองน้ีให้น้�ำหนักกับประโยชน์ ภาพอนาคตด้านลบท่ีสุดของสังคมไร้รั้วคือเมืองก�ำแพง ของเทคโนโลยีทม่ี ีต่อสังคม สังคมไร้ร้ัวเป็นภาพของโลก ชื่อภาพอนาคตน้ีมาจากการสังคมเกิดความเหล่ือมล�้ำทาง อนาคตทท่ี กุ คนเชอ่ื มตอ่ กนั ไดผ้ า่ นโลกอนิ เทอรเ์ นต็ สงั คม รายไดข้ องคนจนและคนรวย ในขณะทีก่ ล่มุ อาชญากร เป็นสังคมพหุวัฒนธรรม คนทั่วไปอยู่ร่วมกับคนใช้ยา ทางเทคโนโลยเี นน้ โจมตภี าครฐั และคนรวย การแกป้ ญั หา ไดใ้ นสังคม มาตรการต่อต้านยาเสพติดไม่มีการจ�ำคุก ยาเสพติดเนน้ การจับกุม ทำ� ให้เห็นภาพการสร้างเรอื นจำ� สงั คมในภาพอนาคตนี้ใชเ้ ทคโนโลยีเปน็ ตัวนำ� เทคโนโลยี ทงั้ สำ� หรบั นกั โทษระดบั ไมร่ า้ ยแรงจนถงึ เรอื นจำ� ความมนั่ คง จะมีบทบาทช่วยควบคุมอาการหรือผู้ใช้ยาไม่ให้เป็น สงู จ�ำนวนมาก อนั ตรายต่อผอู้ ่ืน โดยในช่วงระยะ 5 ปี หน่วยงานราชการ ต้องปรบั ตัวให้เขา้ กับเทคโนโลยี ภาพอนาคต 3 สังคมไร้คุก สงั คมอัปลักษณ์ สังคมไร้คุกเป็นสังคมที่ให้น้�ำหนักกับความเท่าเทียมกัน ในอกี ดา้ นหนง่ึ ผเู้ ขา้ รว่ มกจิ กรรมไดส้ รา้ งภาพอนาคตดา้ น ในสังคมระหว่างสังคมเมืองและชนบทท้ังในด้านการเข้า ลบทสี่ ดุ ของสังคมไร้คุก เรียกวา่ สังคมอปั ลักษณ์ อัน ถงึ ทรพั ยากร สงั คมไรค้ กุ เปน็ สภาพสงั คมเมอื งและชนบท หมายถงึ สังคมทมี่ ีความเหล่ือมล้�ำทางเศรษฐกิจ คนกลุ่ม ไม่เหลื่อมล�้ำกัน มีการกระจายความเจริญออกสู่ชนบท เล็กได้เข้าถึงทรัพยากรมากมายแต่จ�ำเป็นต้องสร้างป้อม ชุมชนช่วยกันเฝ้าระวังเยาวชนไม่ได้ยุ่งเก่ียวกับยาเสพติด ปราการเพอ่ื ปอ้ งกนั ตวั เอง สว่ นคนกลมุ่ ใหญใ่ นสงั คมทเ่ี ปน็ แต่เม่อื พลาดพลั้ง ชมุ ชนก็ให้โอกาสผตู้ ดิ ยาเสพตดิ หรือ คนจนและเข้าไม่ถึงทรัพยากรของประเทศถูกผลักให้ต้อง กระท�ำผิดได้กลับเข้าชุมชนและมีความพร้อมรับรองคน ดำ� รงชีพจากอบายมขุ สงั คมอปั ลกั ษณเ์ ปน็ สงั คมท่ีตอ้ ง เหล่าน้ี ทง้ั น้ี ในระยะ 5 ปแี รก สงั คมตอ้ งชว่ ยกันสรา้ ง ชุมชนท่ีเข้มแข็งจนสามารถเป็นรั้วป้องกันยาเสพติดได้ ขยายคกุ ใหใ้ หญข่ น้ึ คนจนทเ่ี ปน็ คนดอี าจพลาดพลง้ั ตดิ คกุ ได้ แทนคกุ 21

ภาพอนาคต 4 สงั คมแก้ว สังคมแกว้ รา้ ว สังคมแก้วเป็นภาพอนาคตของสังคมที่ให้น�้ำหนักกับความ ดา้ นตรงขา้ มของสงั คมแกว้ คอื สงั คมแกว้ รา้ ว กลา่ วคอื เปน็ โปร่งใสของภาครัฐและการใช้ “อ�ำนาจละมุน” ต่อต้าน สงั คมทีไ่ มม่ ีวฒั นธรรม มแี ตค่ วามรุนแรง ผูค้ นไมห่ ันหน้า ยาเสพตดิ สงั คมแกว้ มรี ฐั บาลทเ่ี ขา้ ใจวา่ คนมคี วามเปาะบาง เขา้ หากนั เพอื่ เจรจา รฐั ไมม่ บี ทบาทในการกำ� กบั ดแู ลสงั คม และไมส่ ามารถใช้ “อ�ำนาจกระดา้ ง” (Hard power) หรอื เกดิ ภาวะไร้ระเบยี บ ไรก้ ฎหมาย ภาครัฐท�ำได้เพยี งจับ การปราบปรามเพ่ือควบคมุ ได้ รฐั ต้องอาศัยความเขา้ ใจ คนผดิ เข้าคุก และใช้มาตรการทางสังคมแทนมาตรการทางกฎหมาย ในอกี ดา้ นหนง่ึ รฐั ตอ้ งพยายามใชป้ ระโยชนจ์ ากเทคโนโลยี เพ่ือรับข้อมลู ข่าวสารจากประชาชนมากข้นึ และพรอ้ มให้ ประชาชนสามารถตรวจสอบการด�ำเนินการของรัฐได้ ท้ังน้ี ในระยะ 5 ปีแรก รฐั ตอ้ งเรมิ่ ใชส้ ่ือและจิตวิทยาทาง สังคมเพ่ือก�ำกับดูแลพฤติกรรมของประชาชนที่มีความ เสีย่ งใชย้ าเสพติดกลุ่มเล็ก ๆ ใหไ้ ด้ 22

เอกสารอา้ งองิ • BBC. 20 มถิ ุนายน 2561. แคนาดาผ่านกฎหมายกญั ชาเพือ่ นนั ทนาการแล้ว. • Economist. 27 May 2014. Prohibition and drugs Press down, pop up. https://www.bbc.com/thai/international-44544159 https://www.economist.com/leaders/2014/05/27/press-down-pop-up • Economist. 3 April 2013. Why is less cocaine coming from Colombia?. • Transform Drug Policy Foundation (TDPF) และ Mexico Unido contra la https://www.economist.com/the-economist-explains/2013/04/02/why-is-less- Delincuencia (MUCD). การยตุ ิสงครามยาเสพตดิ ท�ำอย่างไรจึงจะชนะการอภิปราย cocaine-coming-from-colombia วา่ ดว้ ยนโยบายยาเสพตดิ โลก. แปลภาษาไทยโดย สำ� นกั กจิ การในพระดำ� ริพระเจา้ หลานเธอ พระองคเ์ จ้าพชั รกิตยิ าภา ส�ำนักงานปลดั กระทรวงยุติธรรม • Ed Vulliamy. 24 July 2011. Nixon’s ‘war on drugs’ began 40 years ago, กระทรวงยุตธิ รรม and the battle is still raging. The Guardian. https://www.theguardian.com/ society/2011/jul/24/war-on-drugs-40-years • กรอบแผนแม่บทดา้ นการปอ้ งกันและแกไ้ ขปญั หายาเสพติด ระยะ 20 ปี (พ.ศ. 2561 – 2580) • German Lopez. 20 December 2015. Naloxone, the little-known drug that reverses heroin overdoses, explained. https://www.vox.com/2015/11/5/ • คณะกรรมาธกิ ารสากลวา่ ด้วยนโยบายยาเสพตดิ (Global Commission on 9671440/naloxone-painkiller-heroin-epidemic Drugs). การขับเคลื่อนการปฏริ ูปยาเสพตดิ : แนวทางใหมส่ ู่การลดทอนความเปน็ อาชญากรรมทางคดยี าเสพตดิ รายงานปี ค.ศ. 2016. http://www.globalcom- • German Lopez. 25 April 2016. America can end its war on drugs. Here’s missionondrugs.org/wp-content/uploads/2017/03/GCDP-Report-2016_THA I.pdf how. https://www.vox.com/2016/4/25/11445454/end-war-on-drugs • ค�ำสงั่ ศูนย์อำ� นวยการป้องกันและปราบปรามยาเสพตดิ แห่งชาติ ที่ 3/2561 • German Lopez. 6 January 2016. Republicans in Congress ended the เรอื่ งแผนปอ้ งกนั และแกไ้ ขปญั หายาเสพตดิ เรง่ ดว่ น ปี 2561 decades-long funding ban on needle exchange programs. https://www.vox. com/2016/1/6/10723800/congress-needle-exchange-ban • ณฐั เมธี สยั เวช. 2559. กำ� ลังจะเกดิ อะไรกบั ยาบ้า – ทำ� ใหถ้ กู กฎหมาย หรือแค่ คลายความเป็นอาชญากรรม. Thaipublica. https://thaipublica.org/2016/06/ • Global Commission on Drug. 2018 .Regulation The Responsible Control of natmaytee-05/ Drugs. http://www.globalcommissionondrugs.org/wp-content/uploads/2018/09/ ENG-2018_Regulation_Report_WEB-FINAL.pdf • มุทิตา เชอ้ื ชงั่ 25 กรกฎาคม 2558. “ยาบ้า” ปศี าจทีถ่ กู สรา้ ง? โทษทณั ฑ์รา้ ย แรงส�ำหรบั คนจนกบั สภาพคกุ ใกลแ้ ตก. Thaipublica. https://thaipublica. • Harold A. Pollack & Peter Reuter. 2014. Does tougher enforcement org/2015/07/over-capacity-prisoner/ make drugs more expensive?. Addiction Journal. Volume109, Issue12. Pages 1959-1966. • ยทุ ธศาสตร์การปอ้ งกัน ปราบปราม และบำ� บดั รักษาผูต้ ดิ ยาเสพติด ระยะ 20 ปี (พ.ศ. 2560 – 2579) สำ� นักงานคณะกรรมการป้องกนั และปราบปรามยาเสพตดิ • Juan Camilo Castillo, et al. February 2014. Scarcity without Leviathan: The Violent Effects of Cocaine Supply Shortages in the Mexican Drug War. • รายงานฉบบั สมบรู ณ์ (Final report) โครงการจัดท�ำแผนยทุ ธศาสตรก์ ารปอ้ งกนั Center for Global Development. Working Paper 356. และแกไ้ ขปญั หายาเสพติดระยะ 20 ปี (พ.ศ. 2560 - 2579) และระยะ 4 ปี (พ.ศ. 2561 – 2564) โดยศูนย์บริการวชิ าการแหง่ จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย เสนอ • Marshall Taylor. 5 June 2018. Can Blockchain Rescue our Identity from the Digital Abyss?. Coin Central. https://coincentral.com/can-blockchain-res- • สำ� นักงานคณะกรรมการปอ้ งกนั และปราบปรามยาเสพติด cue-our-identity-from-the-digital-abyss/ ส�ำนกั ข่าวอิศรา. 26 มถิ นุ ายน 2559. เมือ่ สงั คมไทยสุดโตง่ 2 ขา้ ง กบั แนวคดิ แก้ ปัญหา ‘ยาเสพตดิ ’. https://www.isranews.org/thaireform/thaireform-documen- • Medium. 26 April 2016 .Recruit Technologies Applies Blockchain tary/47978-methamphetamine26.html Technology to the HR Industry Through Strategic Alliance with ascribe. https://medium.com/truly-yours/recruit-technologies-applies-blockchain-technol- • สำ� นักขา่ วอิศรา. 3 กันยายน 2559. นโยบายยาเสพตดิ ท่ีเหมาะสมสำ� หรบั ogy-to-the-hr-industry-through-strategic-alliance-cf0826ebaa8e ประเทศไทย. • Mulligan, Catherine et al. April 2018. Blockchain Beyond the Hype A • สำ� นักข่าวอิศรา. 3 พฤษภาคม 2558. เขา้ ควิ รอ...พ.ร.บ. ยาเสพติดให้โทษ ปี Practical Framework for Business Leaders. World Economic Forum. http:// 2522 ขัดหลกั นิตธิ รรม ?. www3.weforum.org/docs/48423_Whether_Blockchain_WP.pdf • สำ� นักขา่ วอิศรา. 8 กรกฎาคม 2558. ยาไอซ์-ยาบ้าระบาด! ‘พล.อ.ไพบูลย’์ • Robb London. 1 July 2005. Is the war on drugs succeeding?. https:// ชศ้ี นู ยฟ์ ้ืนฟูล้มเหลว ล่นั ควรถกู ยุบ. today.law.harvard.edu/feature/war-drugs-succeeding/ • สำ� นกั ขา่ วอศิ รา. 9 กนั ยายน 2559. เปดิ ขอ้ สงั เกตตอ่ รา่ งประมวลยาเสพตดิ ฉบบั ใหม.่ • Transform Drug Policy Foundation. 2009. After the War on Drugs: Blueprint for Regulation. https://www.tdpf.org.uk/sites/default/files/Blueprint. • Amanda Taub. 12 November 2014. It’s about much more than missing pdf students: Mexico’s massive protest movement, explained. https://www.vox. com/2014/11/12/7194603/mexico-protests-iguala-massacre • World Economic Forum. . 23 April 2018. These 11 questions will help you decide if blockchain is right for your business. https://www.weforum.org/ agenda/2018/04/questions-blockchain-toolkit-right-for-business/ 23

จดั ท�ำโดย ส�ำนกั งานคณะกรรมการปอ้ งกนั และปราบปรามยาเสพติด เรยี บเรียงโดย มลู นธิ ิส่งเสริมการออกแบบอนาคตประเทศไทย (Scenario Thailand Foundation) 2562