พยาธิใบไม้ตับ

โรคพยาธิใบไม้ตบั Opisthorchiasis โรงเรยี นชมุ ชนบา้ นคาชะอี

โรคพยาธใิ บไม้ตบั พยาธใิ บไม้ในตับทส่ี าคัญมียู่ 3 ชนิดดว้ ยกัน คอื • Clomorchis sinensis พบมากในประเทศจีน ไต้หวัน เกาหลี ญี่ปุ่น ฮ่องกง และ เวียดนาม • Opisthorchis felineus พบมากในประเทศทาง ภาคพื้นยุโรปตอนกลาง ตอนใต้ และ ทางตะวันออกของยุโรป รวมทั้งประเทศรสั เซยี • Opisthorchis viverini พบมากในประเทศไทย ลาวและกมั พพูชา สาหรับประเทศไทยพยาธิใบตับชนิด Opisthorchis viverini เป็นพยาธิใบไม้ท่ีสาคัญ และทาให้เกิดโรคพยาธิใบไม้ในตับ โดยตัวแก่อาศัยอยู่ในท่อน้าดี พบมากในภาค ตะวันออกเฉียงเหนอื ของประเทศไทยโดยพบวา่ คนเป็นโรคนสี้ งู ถึง 72-87% การตดิ โรค โรคนี้เกิดจากการกนิ อาหารประเภทปลา น้าจืด ชนิดมีเกล็ดท่มี ตี ัว อ่อนของพยาธอิ ยู่ หากปรงุ ดบิ หรือสุกๆ ดบิ ๆ เช่น กอ้ ยปลา ปลาหมกไฟ ปลารา้ ฯลฯ ปลาในประเทศไทยที่พบว่ามีพยาธิตัวอ่อน เช่น ปลาโจก ปลาซิว ปลาสรอ้ ย ปลาขาว ปลาตะเพียน เป็นต้น โรงเรียนชมุ ชนบ้านคาชะอี

วงจรชีวติ พยาธิใบไมต้ บั จะอาศัยอยใู่ นทอ่ นา้ ดขี องตบั ทงั้ คนและสัตว์รงั โรค เมือ่ พยาธิ ออกไข่ ไข่จะออกมาในลาไส้ และปนออกมากบั อจุ จาระลงแหล่งนา้ เม่อื หอยไปกินไข่ น้ีเข้าไป พยาธิจะเจริญเป็นตัวอ่อนอย่ใู นหอย ตัวอ่อนระยะต่อมาจะออกจากหอยไป เจริญต่อในปลาเป็นตัวออ่ นระยะตดิ ต่อ เมื่อคนกนิ ปลาทปี่ รุงไม่สุก ตัวออ่ นน้ีจะเจรญิ เป็นพยาธิตัวเต็มวัยในท่อน้าดีของตับ ระยะเวลาต้ังแต่คนกินตัวอ่อนระยะติดต่อของ พยาธิเข้าไป จนเจริญเป็นตัวเต็มวัยและตรวจพบไข่ในอุจจาระใช้เวลาประมาณ 4–8 สปั ดาห์ โรงเรยี นชุมชนบา้ นคาชะอี

อาการ ผู้ป่วยมีอาการแตกต่างกันได้ 4 แบบ คอื * ไม่มอี าการเลย เราร้โู ดยการตรวจอุจาระพบไข่พยาธิในอจุ จาระ * มีอาการอย่างอ่อน ผู้ป่วยมีอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ อาหารไม่ย่อย แน่น ท้อง จุกเสยี ด รูส้ กึ ไมค่ อ่ ยสบาย โดยเฉพาะบรเิ วณชายโครงขวา * มอี าการแรงปายกลาง ผู้ปว่ ยมกี ารอักเสบของท่อน้าดีร่วมด้วย อาจจะเป็นๆ หายๆ หรือเป็นติดต่อกันเร่ือยๆ ผู้ป่วยเบ่ืออาหาร คล่ืนไส้อาเจียน แน่บริเวณลิ่มปี่ ทอ้ งเดิน ตับโต * มีอาการรุนแรง ผู้ป่วยพวกน้ีจะมรอาการรุนแรง มีโรคแทรกซ้อน ต่างๆ เช่นท่อน้าดีอักเสบเป็นๆหายๆไข้สูง เบ่ืออาหาร มีอาการเหลืองปานกลาง ตับ โตกดเจ็บ ถ้ามีตบั แข็งอาจจะมีมา้ มโต โรงเรียนชุมชนบา้ นคาชะอี

การวนิ จิ ฉัย การวินิจฉัยโรคจะต้องอาศัยประวัติถิ่นท่ีอยู่ ลักษณะการรับประทาน อาหาร และอาการเจ็บป่วย หากภูมิลาเนามาจากอีสาน และชอบรับประทาน อาหารสุกๆดบิ ๆก็ใหส้ งสยั ไวก้ ่อน การตรวจอุจาระก็จะตรวจพบไข่ของพยาธิ หากมีโรคแทรกซ้อนที่ตับ อาจจะต้องตรวจโดยการสอ่ งกลอ้ งเขา้ ชอ่ งทอ้ งหรือการฉีดสเี ขา้ ท่อน้าดี การป้องกนั • ไม่รับประทานปลาดิบๆหรือสกุ ๆดบิ ๆ • ถ่ายอุจาระใหใ้ ช้ส้วม ไม่ถ่ายเรี่ยราดหรือถ่ายลงนา้ • ทาลายหอยที่เป็นโฮสท์กึง่ กลาง โรงเรียนชุมชนบา้ นคาชะอี

การรักษา การรกั ษาโรคพยาธิใบไมใ้ นตบั จะสามารถรักษาใหห้ ายขาดได้ถ้าพบในระยะแรกโดย ท่ี ผู้ป่วยมอี าการน้อย หรือปานกลาง หากเปน็ ระยะทม่ี ากกวา่ ที่มีภาวะแทรกซอ้ นของตับและ ท่อน้าดนี ้นั การรักษาจะเปน็ เพอ่ื ฆ่าพยาธิเท่าน้ัน ส่วนอาการแทรกซ้อนที่เกิดขึ้นแล้ว ไม่สามารถรักษาใหห้ ายขาดได้ แตจ่ ะรักษาเพอ่ื บรรเทาอาการเทา่ น้ัน 1. การใช้ยารักษา ปจั จุบันมีการใช้ยาฆา่ พยาธิ ไดแ้ ก่ ยาท่ชี อ่ื พราซิเควนเทล (Praziquentel) ที่ให้ผลดใี นระยะ ทม่ี ีอาการนอ้ ย หรอื ปานกลาง และไม่มีโรคอนื่ รว่ ม ยาจะไม่มีสี มรี สขมเลก็ น้อย ยาจะดูด ซมึ ได้รวดเร็ว ใหค้ วามเข้มขน้ สงู สดุ ภาย และอยูน่ าน 1- 2 ชั่วโมง และจะถูกขับออกจาก รา่ งกายประมาณ ร้อยละ 90 ของยา ทางปัสสาวะภายใน 24 ชัว่ โมง เมอ่ื ไดร้ บั ยา 1 วนั พยาธใิ บไมใ้ นตบั จะออกมาในอุจจาระในลักษณะที่ตายแลว้ ขนาดยาทีใ่ ช้ 25 มิลลิกรัม/ น้าหนกั 1 กิโลกรัม รับประทาน 3 ครั้ง หลังอาหาร เปน็ เวลา 1 วนั สามารถรกั ษาหาย ได้ ร้อยละ 100 และตรวจอจุ จาระไมพ่ บไขพ่ ยาธิ สว่ นการใหย้ าขนาด 40 มิลลกิ รัม/ นา้ หนัก 1 กโิ ลกรมั เพียงครั้งเดียวหลงั อาหารก่อนนอน จะมอี ตั ราการหายที่ ร้อยละ 89– 96 2. การรกั ษาทางศลั ยกรรม การรกั ษาแบบศัลยกรรมจะใช้ในผู้ปว่ ยทพ่ี บว่ามโี รคแทรกหรือเป็นมานานจนไม่สามารถรกั ษา กลบั คนื ให้เปน็ ปกตไิ ด้ แม้วา่ ตวั พยาธิจะถูกกาจัดไปแล้ว เช่น เกดิ ภาวะถงุ น้าดีอักเสบเรื้อรัง ซ่ึงจะพจิ ารณาตัดถุงน้าดีออก การมนี ิ่วร่วม และทางเดนิ น้าดอี ุดตันถาวร กจ็ ะรกั ษาดว้ ยการ ผ่าตดั โรงเรียนชุมชนบา้ นคาชะอี