ทรัพย์สินทางปัญญา เบื้องต้น ตัวอย่างและประโยชน์

ทรัพย์สนิ ทางปัญญา เบอื้ งต้น ตัวอย่างและประโยชน์ ทรัพย์สนิ ทางปัญญา ด.ญ.ธนัชวลัญช์ ตงั้ สมสุขย่งิ ม.2/11 เลขท่ี 27

ทรัพย์สินทางปัญญา (Intellectual Property) คอื ผลอนั เกิดจากการความคิด สร้ างสรรค์ทางปัญญาของมนุษย์ จัดเป็ นทรัพย์สินท่ีจับต้องไม่ได้ (Intangible Asset) อย่างหน่ึง ซ่ึงโดยท่ัวไป เรามักจะคุ้นกับคาว่าลิขสิทธ์ิ ซ่ึงวามจริงแล้ว ลิขสิทธ์ิจัดเป็ น ทรัพย์สินทางปัญญา รูปแบบหน่ึง โดยทรัพย์สินทางปัญญาแบ่งเป็ น 2 กลุ่มหลักคอื ทรัพย์สนิ อุตสาหกรรมและลิขสทิ ธ์ิ ประเภทของทรัพย์สินทางปัญญา 1.ทรัพย์สินอุตสาหกรรม คือทรัพย์สินท่ีจับต้องไม่ได้ท่ีเก่ียวข้องกับอุตสาหกรรม ความคิดหรืองานสร้างสรรค์ หรือผลิตภัณฑ์ท่ีใช้ในทางอุตสาหกรรม โดยทรั พย์สิน อุตสาหกรรมแบ่งออกเป็ น  สทิ ธิบัตร (patent)  เคร่ืองหมายการค้า (trademark)  ส่งิ บ่งชีท้ างภมู ศิ าสตร์ (geographical indication)  ความลับทางการค้า (trade secrets)  แบบผังภมู วิ งจรรวม (Layout – Designs Of Integrated Circuit)

2.ลิขสทิ ธ์ิ ประโยชน์ของทรัพย์สนิ ทางปัญญา 1.เพ่ือมอบสิทธิในการเป็ นเจ้าของให้กับผู้คิดค้น กล่าวคืองานสร้ างสรรค์ถือเป็ น สิทธิโดยชอบธรรมของผู้คดิ ค้น ยกเว้นแต่มีการตกลงไว้เป็ นอย่างอ่ืน เช่น การว่าจ้าง หรือการเป็ นลูกจ้าง 2.เพ่ือเป็ นรางวัลตอบแทนในความทุ่มเท สร้ างสรรค์ ให้ กับผู้ประดิษฐ์ หรือ ผู้ออกแบบ 3.เพ่อื สร้างให้เกดิ วฒั นธรรมในการสร้างสรรค์และประดษิ ฐ์ส่ิงใหม่ เน่ืองจากในการ สร้ างสรรค์ต้องมีการลงทุนและใช้งบประมาณ ดังนัน้ รัฐจึงให้ผลตอบแทนกับผู้ท่ี ลงทุนด้วยสิทธ์ิแต่เพียงผู้เดียวในงานสร้างสรรค์ เพ่ือจูงใจให้เกิดวัฒนธรรมในการ สร้ างสรรค์ อย่ างต่ อเน่ือง 4.เพ่ือจูงใจให้เกิดการถ่ายทอดเทคโนโลยี การจะส่งมอบหรือซือ้ ขายงานประดิษฐ์ นัน้ จาเป็ นต้องมหี ลักฐานท่เี ป็ นส่งิ รับประกนั ความเป็ นเจ้าของงานประดษิ ฐ์นัน้ ลิขสิทธ์ิ ลิขสิทธ์ิคืองานสร้างสรรค์อันเกิดจากความรู้ ความสามารถ ความพยายาม โดยถูก ถ่ายทอดออกมา (express) ในลักษณะใดลักษณะหน่ึง กล่าวคือ งานอันมีลิขสิทธ์ิ จะได้รับความคุ้มครองก็ต่อเม่ืองานนัน้ ได้ถูกนาออกจากความคิดแล้ว เช่น เขียนลง บนกระดาษ วาดเป็ นรูป เป็ นต้น (อ่านเร่ืองลขิ สิทธ์ิ เพ่มิ เตมิ ) งานลขิ สทิ ธ์ิจัดเป็ นทรัพย์สนิ ทางปัญญาประเภทเดยี ว ท่ไี ด้รับความคุ้มครองอัตโนมัติ โดยไม่ต้องจดทะเบียน ซ่ึงจะคุ้มครองทันทีทุกประเทศภายใต้อนุสัญญากรุงเบิร์น (Berne Convention) เม่ืองานนัน้ ได้ถกู สร้างสรรค์ขนึ้

ตวั อย่างของงานลขิ สทิ ธ์ิ  งานวรรณกรรม เช่น งานเขียนหนังสือ ส่ือส่งิ พมิ พ์ โปรแกรมคอมพวิ เตอร์  งานนาฎกรรม เช่น ท่ารา ท่าเต้น  งานศิลปกรรม เช่น งานปั้น งานเขยี น ภาพพมิ พ์ ภาพถ่ายและศิลปประยุกต์  งานดนตรีกรรม เช่น การสร้างสรรค์ทานองและเนือ้ ร้อง  งานส่งิ บนั ทกึ เสียง เช่น ซีดี  งานโสตทศั นวสั ดุ เช่น วีซีดี ดีวดี ที ่มี ภี าพหรือมที งั้ ภาพและเสียง  งานภาพยนตร์  งานแพร่เสียงแพร่ภาพ เช่น รายการวทิ ยุ รายการโทรทศั น์  งานอ่นื ใดในแผนกวรรณคดี วทิ ยาศาสตร์ หรือศิลปะ รู้หรือไม่ โปรแกรมคอมพวิ เตอร์ จัดเป็ นลิขสิทธ์ิประเภทงานวรรณกรรม ซ่งึ คุ้มครอง อัตโนมัตทิ ่วั โลกเม่ือมกี ารสร้างสรรค์ สิทธบิ ตั ร สิทธิบัตร คือหนังสือสาคัญท่รี ัฐออกให้เพ่ือคุ้มครองงานประดษิ ฐ์ เช่น องค์ประกอบ ทางวิศวะกรรม สูตร กรรมวิธีการผลิตหรืองานออกแบบ ให้กับเจ้าของแต่เพียงผู้ เดียว ในระยะเวลาอันจากัดโดยแลกกับการเปิ ดเผยสาระสาคัญของงานประดิษฐ์ (อ่านเร่ืองสิทธิบัตร เพ่มิ เตมิ )

การคุ้มครองสิทธิบัตร จะคุ้มครองเฉพาะประเทศท่ีจดทะเบียนเท่านั้นโดยมี ระยะเวลาการคุ้มครองท่ีกาจัด เช่น ในประเทศไทย สิทธิบัตรคุ้มครอง 20 ปี อนุ สทิ ธิบตั รและสทิ ธิบัตรการออกแบบผลติ ภณั ฑ์คุ้มครอง 10ปี ตวั อย่างงานสิทธิบตั ร  สิทธิบัตรการประดิษฐ์ ให้การคุ้มครองงานประดษิ ฐ์ท่ีเป็ นองค์ประกอบทางวิศ วะกรรม สูตรหรือกรรมวิธีการผลติ ท่มี ีความใหม่และมีขัน้ การประดษิ ฐ์ท่สี ูงขึน้ ส่วนใหญ่จะเป็ นงานประดิษฐ์ ประเภท breakthrough technology เช่น การประดษิ ฐ์ระไฟความเร็วสูง การประดษิ ฐ์เคร่ืองพมิ พ์สามมติ ิ เป็ นต้น  อนุสิทธิบัตร ให้การคุ้มครองงานประดิษฐ์ท่ีเป็ นองค์ประกอบทางวิศวะกรรม สูตรหรือกรรมวิธีการผลิต ท่มี ีความใหม่ โดยส่วนใหญ่จะคุ้มครองงานประดษิ ฐ์ ท่เี ป็ นการต่อยอดเพยี งเล็กน้อย (Incremental Technology)  สิทธบิ ัตรการออกแบบผลิตภณั ฑ์ ให้กับคุ้มครองการออกแบบรูปทรง ลวดลาย สีสัน เช่น ลวดลายกระเบือ้ ง ลวดลายบนเสือ้ ผ้า รูปทรงแก้วนา้ หรือดีไซน์ของ ขวดโค้ก เป็ นต้น เคร่ืองหมายการค้า เคร่ืองหมายการค้าจัดเป็ นทรัพย์สินทางปั ญญาประเภทหน่ึงท่ีได้รับความนิยม เพราะมีความสาคญั อย่างย่งิ ต่อ แบรนด์ กล่าวคอื เคร่ืองหมายการค้าเป็ นสัญลักษณ์ เพ่ือให้ผู้บริโภคจดจาแบรนด์ของเราได้ โดยเคร่ืองหมายการค้าหมายถึง ตราสินค้า หรือส่วนหน่ึงของตราสินค้าซ่ึงแสดงว่าสินค้านัน้ เป็ นสิทธิของเจ้าของสินค้านัน้ โดย เจ้าของมีสิทธ์แิ ต่เพยี งผู้เดยี วในการใช้เคร่ืองหมายการค้า ตวั อย่างเคร่ืองหมายการค้า 

เคร่ืองหมายการค้า (Trademark) คือเคร่ืองหมายท่ีใช้เพ่ือระบุว่าสินค้านัน้ เป็ น ของเจ้าของใด และใช้จาแนกความแตกต่างของสินค้า เช่น เคร่ืองหมายการค้า Homepro ไทวัสดุ BaanAndBeyond เป็ นต้น  เคร่ืองหมายบริการ (Service mark) คือเคร่ืองหมายท่ีใช้กับธุรกิจบริการ เพ่ือใช้แยกแยะความแตกต่างของหน่วยงานท่ีให้บริการ เช่น เคร่ืองหมาย การค้า Thai Airway, AirAsia, NokAir เป็ นต้น  เคร่ืองหมายรับรอง (Certification mark) คือเคร่ืองหมายท่ีเจ้าของ ให้กับรับรองกับสินค้าหรือบริการของผู้อ่ืน เพ่ือเป็ นการรับรองคุณภาพ เช่น เคร่ืองหมายฮาลาล, ISO เป็ นต้น  เคร่ืองหมายร่วม (Coleective mark) คือเคร่ืองหมายท่ีมีการใช้เป็ นกลุ่ม ธุรกิจ กลุ่มบุคคล เช่น กลุ่มบริษัท SCG, กลุ่มบริษัท PTT เป็ นต้น  เคร่ืองหมายอ่นื ๆ เช่น เคร่ืองหมายกล่ิน เคร่ืองหมายเสียง เป็ นต้น ความลับทางการค้า ความลับทางการค้า หมายถึงข้อมูลทางธุรกิจ สูตร กรรมวิธีการผลิต แผนการหรือ ต้นแบบผลิตภัณฑ์ เป็ นต้น โดยความลับทางการค้าในประเทศไทยนัน้ ไม่มีระบบจด ทะเบียน ส่ิงท่ีเป็ นความลับทางการค้าจะได้รับความคุ้มครองก็ต่อเม่ือเจ้าของมีการ จัดการข้อมูลนัน้ ในฐานะ ความลับ อย่างชัดเจน เช่น มีการกาหนดจานวนคนเข้าถึง ข้อมูล มีมาตรการการรักษาหรือเกบ็ ข้อมูลไว้เป็ นความลับ ข้อมูลความลับทางการค้าจะได้รับความคุ้มครองกต็ ่อเม่ือข้อมูลนัน้ เป็ นความลับและ โดนขโมยไป แต่ข้อมูลความลับนัน้ จะสิน้ สุดลงเม่ือมีบุคคลอ่ืนสามารถกระทาวิศวะ กรรมย้อนกลับ (reverse engineer) หรือทาการทดลองแล้วได้ผลลัพธ์เป็ น ข้อมูลนัน้

ตัวอย่างความลับทางการค้า  สูตรนา้ ด่มื โคคา-โคล่า  สูตรไก่ทอด KFC  สูตรเฟรนฟราย Mc Donald ส่ิงบ่งชีท้ างภมู ศิ าสตร์ ส่ิงบ่งชีท้ างภูมิศาสตร์ คือทรัพย์สินทางปัญญาประเภทหน่ึงท่ีเกิดจากการเช่ือมโยง ระหว่าง ธรรมชาติและมนุษย์ กล่าวคือเป็ นทรัพย์สินท่ีมีความจาเพาะต่อแหล่งทาง ภูมิศาสตร์ ไม่สามารถเกิดขึน้ ได้ท่ีอ่ืน โดยส่ิงบ่งชีท้ างภูมิศาสตร์เป็ นสิทธิของชุมชน ไม่จากัดเฉพาะผู้ใดผู้หน่ึง ซ่ึงคนในชุมชนมีสิทธิในคากล่าวอ้างในส่ิงบ่งชีท้ าง ภมู ศิ าสตร์นัน้ ได้ (อ่านเร่ืองส่ิงบ่งชีท้ างภมู ศิ าสตร์ เพ่มิ เตมิ ) โดยปกติแล้ว ส่ิงบ่งชีท้ างภูมิศาสตร์จะขึน้ ต้นด้วยชนิดของผลิตภัณฑ์และตามด้วย แหล่งท่มี า ดังตวั อย่างต่อไปนี้ ตวั อย่างส่งิ บ่งชีท้ างภมู ศิ าสตร์  ไข่เคม็ ไชยา  ทุเรียนนนทบุรี  ส้มฟลอริดา แบบผังภมู วิ งจรรวม แบบผังภูมิวงจรรวม จัดเป็ นทรัพย์สินทางปัญญาท่ีมีคนรู้จักน้อยมาก ซ่ึงให้ความ คุ้มครองแบบแผนท่แี สดงการเช่ือมต่อและจดั วางวงจรไฟฟ้ า

ตวั อย่างแบบผังภมู วิ งจรรวม  ตวั นาไฟฟ้ า  ตวั ต้านทางทางไฟฟ้ า องค์กรท่เี ก่ียวข้องกับ ทรัพย์สินทางปัญญา 1.องค์ การทรั พย์ สินทางปั ญญาระหว่ างประเทศ ( World Intellectual Property Oganization : WIPO) ทาหน้าท่ีส่งเสริมและสนับสนุนทรัพย์สิน ทางปัญญาระหว่างประเทศ (เว็บไซต์ คลิก) 2.ก ร ม ท รั พ ย์ สิ น ท า ง ปั ญ ญ า ก ร ะ ท ร ว ง พ า ณิ ช ย์ ( Department of Intellectual Propoerty : DIP) ทาหน้าท่ีดูแลและรับจดทะเบียนทรัพย์สิน ทางปัญญาภายในประเทศ (เว็บไซต์ คลกิ ) 3.หน่วยงานทรัพย์สินทางปัญญา ประจามหาวิทยาลัย (TTO) ทาหน้าท่ีบริหาร จัดการทรัพย์สินทางปั ญญาภายในหน่วยงาน เช่น หน่วยงานทรัพย์สินทางปัญญา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, หน่วยงานทรัพย์สินทางปัญญามหาวิทยาลัยมหิดล เป็ น ต้น สรุป ทรัพย์สินทางปัญญาจัดเป็ นทรัพย์สินประเภทหน่ึงท่จี ับต้องไม่ได้ มีความสาคัญมาก ในอุตสาหกรรมปัจจุบัน เพราะเป็ นส่ิงท่ลี อกเลียนแบบได้ยาก เกิดขึน้ จากการลงทุน ลงงบประมาณ ความเพียรในการคิด สร้ างสรรค์ ทดลองและประดิษฐ์ขึน้ โดย ทรัพย์สินทางปัญญามีหลายประเภท ได้แก่ ลิขสิทธ์ิ สิทธิบัตร เคร่ืองหมายการค้า ความลับทางการค้า ส่งิ บ่งชีท้ างภมู ศิ าสตร์และแบบผังภมู วิ งจรรวม