5 ชะมวง ประโยชน์และสรรพคุณของชะมวง

กศน.อาเภอชะอวด มาอา่ นซิว่า พชื ผกั สมุนไพร ที่ ครู กศน.อาเภอชะอวด ปลกู มี สรรพคุณ และประโยชนอ์ ะไรบ้าง

ชะมวง ชะมวง (Cha Muang) เป็นไม้ยืนตน้ ไมพ่ ลัดใบ นยิ มปลูกเพื่อนา ยอดอ่อนมาปรุงอาหาร และใชส้ าหรบั เป็นยาสมุนไพร ท้ังในสว่ น ราก ลาต้น ใบ ดอก และผล ทม่ี สี ารหลายชนดิ ทอี่ อกฤทธ์ิต้านการ อักเสบ ต้านเชอื้ จุลนิ ทรีย์ และเปน็ ยาระบาย • ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Garcinia cowa Roxb. • วงศ์ : Guttiferae/Clusiaceae • ชอื่ ท้องถน่ิ ภาคกลาง และทุกภาค – ชะมวง ภาคใต้ – มวง – กะมวง – ส้มมวง – มวงส้ม – กานิ อสี าน – ส้มโมง – หมากโมก เขมร – ตระมูง

ชะมวง เปน็ พชื ทอ้ งถ่ินในแถบเอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต้ ทั้ง ประเทศพม่า มาเลเชีย ลาว เวียดนาม อินโดนเี ชยี และไทย โดยพบ ได้ในทุกภาคของประเทศไทย แต่พบได้มากในแถบพน้ื ท่ภี าคใต้ เนอื่ งจากเปน็ ไม้ทช่ี อบดินชน้ื สว่ นภาคอ่ืนๆจะพบเตบิ โตไดด้ บี รเิ วณ ใกลแ้ หลง่ นา้ แมน่ ้า ลาหว้ ย ลาคลอง ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร์ 1. ลาต้น ชะมวงเปน็ ไม้ยนื ตน้ ไมพ่ ลดั ใบ ลาต้นสงู ประมาณ 15-20 เมตร เปลือกเรียบ สนี า้ ตาลอมเทา ตน้ อายมุ ากมีเปลือกแตกเป็นสะเก็ด มี ยางสีเหลอื ง ต้นแตกกิง่ ในระดบั ตา่ เปลอื กลาตน้ มักเกดิ ไลเคนเกาะ หรือมีราเติบโตทาให้มองเหน็ เป็นสขี าวของรา และสีเขยี วของไลเคน โดยเฉพาะต้นท่โี ตบริเวณปา่ ดบิ ชน้ื หรอื ใกลแ้ หล่งนา้ เมอ่ื ถากเปลอื ก จะพบเน้ือเปลอื กเป็นสีแดงหรอื ออกชมพูเขม้ และมีน้ายางไหล ออกมา 2. ใบ ใบชะมวง เปน็ ใบเดีย่ ว แตกใบมากบริเวณปลายกงิ่ ใบออกเปน็ คู่ตรงข้ามกัน เปน็ มุมฉาก มีรปู รี คอ่ นขา้ งหนา แตก่ รอบ กวา้ ง ประมาณ 2.5-5 ซม. ยาว 8-13 ซม. ปลายใบแหลม โคนใบมน แผน่ ใบเรียบ เป็นมนั ขอบใบเรยี บ มองเหน็ เส้นใบไมช่ ัดเจน กา้ นใบยาว 0.5-1 ซม. ใบออ่ นหรอื ยอดอ่อนมีสีมว่ งแดง ใบแกม่ ีสเี ขยี วออ่ น และ สเี ขยี วเขม้ ตามอายุใบ เมอ่ื เค้ียวจะมรี สเปรีย้ ว

3. ดอก ดอก เปน็ ดอกเดี่ยว ขนาดเลก็ ออกเป็นกระจุกตามซอกใบ และกง่ิ ดอกมสี เี หลืองนวล ด้านในดอกมสี ีชมพหู รือม่วงแดง กลบี ดอกมี 4 กลบี คอ่ นขา้ งแขง็ ขนาดกลบี เทา่ กบั กลีบเลย้ี ง ดอกบานมี กลนิ่ หอม ดอกตัวผู้ และตวั ตวั เมยี แยกต้นกนั ดอกตัวผู้มักออกตาม ซอกใบ และกง่ิ 3-8 ดอก สว่ นดอกตวั เมียออกบรเิ วณปลายยอด 2- 5 ดอก ติดดอกในช่วงเดอื นกุมภาพันธ์-เมษายน 4. ผล ผลมลี กั ษณะกลม เบ้ยี วเล็กนอ้ ย ผลเรยี บเป็นมัน มรี อ่ งเปน็ พู ขนาดผลประมาณ 2.5-6.0 ซม. ตามสภาพความอดุ มสมบูรณข์ อง ดิน ผลออ่ นมสี เี ขียว ผลแกห่ รือสกุ มสี ีเหลอื ง และสกุ จดั มสี เี หลือง ออกสม้ เปลือกผลมยี างสเี หลือง เน้อื หุ้มเมลด็ สีเหลือง ฉา่ น้า เนอ้ื ผล ดบิ มีรสฝาดอมเปรีย้ ว เม่อื สกุ ออกเปรีย้ วมากกว่า เมลด็ แบนรี 4-6 เมลด็

ประโยชน์ • ใบชะมวงออ่ น และยอดออ่ นมรี สเปร้ยี ว ใชน้ ามาปรงุ อาหาร ประเภทต้มยา แกงสม้ หมูชะมวง และแกงชนิดตา่ งๆ เมือ่ ถกู ความ ร้อนใบจะกรอบนมุ่ • ใบชะมวงออ่ น และยอดอ่อน ใชร้ ับประทานสดหรอื เปน็ ผกั จม้ิ น้าพริก • ผลมีรสเปรีย้ ว ใชร้ ับประทานเปน็ ผลไม้ • เน้อื ไมน้ ามาแปรรปู เปน็ ไมก้ ่อสรา้ ง สรา้ งบา้ นเรอื น • เนื้อไม้นามาแปรรปู ทาเป็นเฟอรน์ เิ จอร์ชนดิ ตา่ งๆ • เนื้อไม้ และกิง่ ใช้เป็นฝืนหงุ หาอาหาร • ใช้ปลูกเพือ่ ให้รม่ เงา และเป็นพืชผกั สมุนไพรพนื้ บา้ น