เครื่องมือวิเคราะห์เพื่อออกแบบการจัดประสบการณ์ที่ส่งเสริมทักษะสมอง_EF_สำหรับครูปฐมวัย

EF Guideline เครอ่ื งมือวิเคราะห์เพื่อออกแบบ “การจดั ประสบการณท์ ่สี ่งเสรมิ ทักษะสมอง EF” ส�ำหรบั ครูปฐมวยั Copyright©2015 RLG Institute Executive Functions (EF) ทกั ษะสมองเพ่ือจัดการชีวิตให้สำ� เรจ็ คดิ เป็น ทำ� เปน็ เรียนรู้เปน็ แกป้ ัญหาเปน็ อยูก่ บั คนอ่นื เปน็ มีความสขุ เปน็ สนับสนุนโดย สรา้ งสรรคโ์ ดย

คณะทำ� งาน วชิ าการ • ผศ.ดร.ปนัดดา ธนเศรษฐกร • อ.ธดิ า พิทักษ์สินสุข • อ.กรองทอง บุญประคอง • ดร.ปิยวลี ธนเศรษฐกร • สภุ าวดี หาญเมธี • ผศ.วิรยิ าภรณ์ อดุ มระติ ที่ปรกึ ษา • รศ.ดร.พชั รี ผลโยธนิ • ดร.วรนาท รกั สกลุ ไทย คณะทำ� งาน • ธนรร หาญวรโยธนิ • ภาวนา อรา่ มฤทธ์ิ ออกแบบศลิ ปกรรม • ฉตั รทพิ ย์ โลหจ์ รสั ศิริ • สธุ นิ นั ท์ เชยโต ขอขอบคณุ ผบู้ รหิ ารพน้ื ที่วจิ ัย • ดร. ศริ ิโชค พิพัฒน์เสถียรกุล • อาจารย์วรรณชัย เหลา่ ทรัพย์ • นพ. สมบรู ณ์ จิระวัฒนาสมกุล • อาจารย์ยุพิน ศรชี าติ • นายกอบต.กะไหล วิชชั ไตรรตั น์ • ดร.อัญจลา จารุมิลนิ ท • อาจารย์ภวู ฤทธ์ิ ภวู ภริ มย์ขวัญ • อาจารย์เกศนิ ี วฒั นสมบัติ ทีมนกั วิจัย • ดร. พชิ ชาดา สทุ ธแิ ป้น • อภิรักษ์ ตาแมก่ ๋ง • ฉัทชนนั อาซัน • ปุณณาสา อ่ิมตะคุ • สทุ ธริ ตั น์ เพม่ิ ทรัพย์หิรัญ • ไพลิน วิญญกลู • วรวลญั ช์ โพธยานกุ ูล • เมธาวี เมฆบวร สงวนลขิ สิทธ์ิ Copyright©2018 RLG Institute : กรณีนำ� ไปใช้เพ่ือประโยชนท์ างการศึกษา ตอ้ งไดร้ บั อนุญาตอย่างเปน็ ทางการจากเจ้าของลขิ สิทธิ์ ไมอ่ นุญาตใหล้ อกเลียนแบบส่วนใดสว่ นหน่งึ ของ EF Guideline นี้ รวมทง้ั การจัดเก็บ ถา่ ยทอด ไมว่ ่า รูปแบบหรอื วธิ ีการใดๆ ในกระบวนการทางอิเลก็ ทรอนิกส์ การถ่ายภาพ การบนั ทึก หรือวิธีการใดๆ โดยไมไ่ ด้รบั อนุญาตจากเจา้ ของลิขสทิ ธิ์

EF Guideline เครอ่ื งมอื วเิ คราะห์เพอ่ื ออกแบบ “การจัดประสบการณท์ ีส่ ง่ เสริมทักษะสมอง EF” ส�ำหรบั ครปู ฐมวัย การจัดการเรียนรู้ในเอกสารชุดนี้จะช่วยให้ครูน�ำไปใช้เป็นเคร่ืองมือในการ ออกแบบการจัดประสบการณ์การเรียนรู้ให้กับเด็ก โดยครอบคลุมการวางเป้าหมาย การจัดกิจกรรม และการจัดสภาพแวดล้อม เพื่อส่งเสริมพัฒนาทักษะสมอง EF ให้เป็นไปอย่างราบร่ืน บรรลเุ ป้าหมายท่ีต้องการ การออกแบบการเรยี นรู้เพื่อพฒั นาทกั ษะสมอง EF ตอ้ งคำ� นงึ ถงึ หลัก 3 ประการ ดงั นี้ 1. เด็กต้องมคี วามสุข และมที ัศนคตทิ ี่ดตี ่อตนเอง บุคคล และสง่ิ รอบตัว การทเี่ ดก็ มคี วามสขุ รสู้ กึ อบอนุ่ ปลอดภยั ไดร้ บั ความรกั และไดร้ บั การตอบสนอง ความตอ้ งการอยา่ งเหมาะสม จะเปน็ ฐานสำ� คญั ทจี่ ะทำ� ใหเ้ ดก็ มจี ติ ใจมน่ั คง มแี รงจงู ใจ ภายใน และมคี วามพรอ้ มท่ีจะเรียนรู้ส่ิงตา่ งๆ ทอ่ี ยูร่ อบตัว ความสุขและทศั นคติทีด่ ีน้ี เริ่มต้นจากบา้ น และโรงเรียนกท็ ำ� หน้าท่ีเช่ือมตอ่ น�ำพาเด็กจากบา้ นสูส่ งั คมทก่ี ว้างขึน้ โรงเรียนจึงต้องท�ำให้เด็กเชื่อว่าโลกน้ีน่าอยู่ มีจิตใจท่ีมั่นคง รู้สึกดีต่อตนเอง พร้อมท่ี จะมคี วามสมั พนั ธท์ ดี่ กี บั ผอู้ นื่ สงิ่ เหลา่ นจ้ี ะเออื้ ตอ่ การพฒั นาทกั ษะสมอง EF ทำ� ใหเ้ ดก็ มคี วามสขุ กับการเรยี นรูแ้ ละเกิดการเรียนรู้อยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ 3

2. การจัดการเรียนรู้ต้องสอดคล้องกับพัฒนาการและธรรมชาติ การเรยี นรขู้ องเดก็ การจัดการเรียนรู้ต้องค�ำนึงถึงพัฒนาการของเด็ก เพ่ือให้เด็กได้พัฒนาอย่าง รอบด้าน สมดุล เต็มตามศักยภาพ แต่หากครูต้ังเป้าหมายต�่ำกว่าพัฒนาการของเด็ก จะท�ำให้เด็กพัฒนาได้น้อย ขาดความกระตือรือร้นและแรงจูงใจ ในทางตรงข้าม หากตั้งเป้าหมายสูงกว่าพัฒนาการของเด็ก เด็กจะเครียด ไม่ประสบความส�ำเร็จ ขาดความเชอื่ ม่ันในตนเอง รู้สกึ ท้อถอย มที ัศนคติท่ีไม่ดีตอ่ ตนเองและการเรยี นรู้ การออกแบบแผนการจัดการเรียนรู้ ต้องค�ำนึงถึงความสอดคล้องกับธรรมชาติ การเรียนรู้ของเด็กปฐมวยั ดงั น้ี • เด็กได้เรียนรู้ผ่านบูรณาการประสาทสัมผัส Sensory Integration ท้ัง 7 (มองเห็น/ได้ยิน/ สัมผัส/ ดมกลิ่น/ ลิ้มรส + การใช้กล้ามเน้ือ เอ็น ข้อต่อ / การทรงตัว) • เด็กได้เรยี นรจู้ ากประสบการณต์ รง ผ่านการเล่นและลงมือท�ำ • เดก็ ได้เรียนรู้จากการเห็นแบบอย่าง • เดก็ ได้เรยี นรจู้ ากรปู ธรรมสู่นามธรรม • เด็กได้เรียนรจู้ ากการทำ� ซ้ำ� เรยี นร้จู ากงา่ ยไปยาก • เด็กได้เรยี นรู้จากครู เพื่อน และสภาพแวดล้อม • เดก็ ไดเ้ รยี นรจู้ ากการเชอ่ื มโยงระหวา่ งประสบการณใ์ นอดตี กบั ประสบการณใ์ หม ่ • เด็กเรียนรู้ได้ดีในสถานการณ์ที่เด็กรู้สึกมีความสุข สนุก ท้าทาย ต้องการ ค�ำตอบ ตอ้ งการแกป้ ัญหาดว้ ยตัวเอง • การเรยี นรขู้ องเดก็ ในลกั ษณะแบบบรู ณาการ จะทำ� ใหเ้ ดก็ สามารถเขา้ ใจ จดจำ� เหน็ ความสัมพนั ธ์ การเชือ่ มโยงเหตแุ ละผลไดด้ กี ว่าการเรยี นรแู้ บบแยกส่วน 4

3. การจดั การเรยี นรตู้ อ้ งมีความหมายและมีคณุ คา่ ตอ่ ตวั เดก็ การเรียนรู้ส�ำหรับเด็กน้ัน ควรมุ่งให้เด็กเกิดการเรียนรู้ในส่ิงท่ีมีความหมายและ มีคณุ ค่าตอ่ ตวั เดก็ เพราะเด็กจะสามารถคดิ เช่ือมโยง น�ำไปใช้ และต่อยอดส่งิ ที่เรียนรู้ อย่างแท้จริง ความกระตือรือร้นท่ีจะเรียนรู้จะเกิดขึ้นได้ล้วนมาจากแรงจูงใจภายใน ไม่ใช่เป็นการเรียนเพ่ือจ�ำอย่างไม่เห็นความเช่ือมโยงกับชีวิต ไม่ใช่การเรียนเพื่อสอบ หรือท�ำแบบฝึก แบบทดสอบ หากเป็นเช่นน้ันก็จะท�ำให้เวลาอันมีค่าของช่วงปฐมวัย ผ่านพ้นไปอย่างน่าเสียดาย ดังน้ัน การออกแบบการเรียนรู้ ครูต้องเอาเด็กเป็นตัวต้ัง สังเกต พูดคุย ชวนกันตั้งค�ำถาม เพื่อหาค�ำตอบในสิ่งที่สงสัย ในส่ิงที่อยากรู้ ในสิ่งที่ ต้องการนำ� ไปแกป้ ัญหา หรือสร้างสรรค์ตอ่ ยอดจากสิง่ ทมี่ อี ยู่ การออกแบบการเรียนรู้ จึงเรม่ิ จากผู้เรยี นมาก่อนวา่ อะไรคือสิ่งท่เี ด็กเรยี นร้แู ลว้ และสงิ่ ที่เด็กอยากเรียนรู้ เปน็ การเชอ่ื มโยงจากสง่ิ ทเี่ ดก็ รแู้ ลว้ จากประสบการณเ์ ดมิ เชอื่ มโยงสสู่ งิ่ ทตี่ อ้ งการ เรยี นร้ใู หม่ จากนั้นจึงถึงส่วนสดุ ท้ายคือ อะไรคอื ส่ิงทีค่ รูคดิ ว่าเดก็ ควรเรียนรู ้ 5

องค์ประกอบของการออกแบบการจดั การเรยี นรู้ องค์ประกอบของการออกแบบการจดั การเรยี นรู้ ประกอบดว้ ย 3 สว่ น ดว้ ยกนั คอื เปา้ หมาย กิจกรรม บนั ทกึ หลัง การจัด ประสบการณ์ ท้ังสามส่วนน้ีได้น�ำเสนอไว้ใน EF Guideline ในหน้าถัดไป ทั้งนี้เพ่ือให้ การออกแบบการเรียนรู้ของครูมีความครบถ้วน และครอบคลุมองค์ประกอบ ที่ส�ำคัญ ซ่ึงจะเอื้ออ�ำนวยให้การออกแบบการเรยี นรู้บรรลวุ ตั ถุประสงค์ EF Guideline ชดุ น้ี เปน็ เพยี งแนวทางใหค้ รนู ำ� ไปใชเ้ พอื่ พฒั นาความสามารถ ในการออกแบบการจัดประสบการณ์ที่ส่งเสริมทักษะสมอง EF โดยครูอาจจะน�ำ EF Guideline มาจัดท�ำแผนการจัดประสบการณ์โดยตรง หรือน�ำไปใช้เป็น ประโยชนใ์ นการออกแบบแผนการจดั การเรยี นรู้ โดยบรู ณาการเขา้ กบั แผนการจดั ประสบการณท์ ีเ่ คยใชอ้ ยูเ่ ดิมให้มปี ระสทิ ธภิ าพย่ิงขนึ้ ก็ได้ 6

EF Guideline เคร่ืองมือวิเคราะห์เพ่อื ออกแบบ “การจัดประสบการณ์ที่ส่งเสริมทกั ษะสมอง EF” ส�ำหรับครูปฐมวัย Copyright©2015 RLG Institute Executive Functions (EF) ทกั ษะสมองเพอ่ื จัดการชวี ติ ใหส้ �ำเรจ็ คดิ เป็น ทำ� เปน็ เรียนรเู้ ป็น แกป้ ัญหาเปน็ อยู่กบั คนอื่นเปน็ มีความสขุ เป็น กจิ กรรม เวลา (นาที) ระดบั ชัน้ / ชว่ งวยั สนบั สนนุ โดย สรา้ งสรรคโ์ ดย สงวนลิขสทิ ธ์ิ Copyright©2018 RLG Institute : 7 กรณนี �ำไปใช้เพ่อื ประโยชน์ทางการศึกษา ตอ้ งไดร้ ับอนุญาตอย่างเปน็ ทางการจากเจา้ ของลิขสิทธิ์ ไม่อนญุ าตใหล้ อกเลียนแบบสว่ นใดสว่ นหน่ึงของ EF Guideline น้ี รวมทั้งการจัดเกบ็ ถา่ ยทอด ไมว่ ่ารูปแบบหรือวธิ ีการใดๆ ในกระบวนการทางอเิ ล็กทรอนิกส์ การถา่ ยภาพ การบันทึก หรอื วิธีการใดๆ โดยไม่ไดร้ บั อนญุ าตจากเจ้าของลขิ สิทธิ์

ส่วนที่ 1 : เปา้ หมาย (เลือกได้มากกว่า 1 ตวั เลอื ก) จดุ มุง่ หมาย เพอ่ื สร้างเจตคติ (Attitude) • ต่อสิง่ แวดลอ้ ม ธรรมชาต ิ • ตอ่ การเรียนรู้ • ตอ่ ตนเอง • ต่อผ้อู ่นื (เลอื กเฉพาะ เพือ่ ให้ได้เนอื้ หาความรู้ (Knowledge) ทค่ี รตู ง้ั ใจทจี่ ะใหเ้ กดิ ข้ึน เพ่อื ให้ได้ทักษะ (Skill) เพอ่ื ใหน้ �ำไปปฏิบตั ิได้ (Action) ในเด็ก) เพอื่ ให้เกิดความคิดรวบยอด (Concept) ความคิดหลกั ในการออกแบบ (ทีส่ อดคลอ้ งกับจุดมุ่งหมายทรี่ ะบ)ุ • ใหเ้ ด็กเรยี นรู้ • ผา่ นกจิ กรรม มงุ่ สรา้ งเสริม EF ในดา้ น โดยให้เดก็ ไดร้ บั การพัฒนา EF ผา่ นโอกาสตา่ งๆ ดังน้ี ไดค้ ิด ไดส้ งสยั ได้สงั เกต ไดเ้ รยี นรผู้ า่ นกิจวัตรประจ�ำวนั ได้ฝกึ การจดจอ่ ใส่ใจ ไดล้ องผดิ ลองถกู ไดเ้ ลือก ตัดสนิ ใจ วางแผน ไดใ้ ชค้ วามคิดสร้างสรรคแ์ ละจนิ ตนาการ ได้เรยี นรูผ้ า่ นการเลน่ ได้แก้ปัญหา ได้ลงมอื ท�ำ ไดเ้ รยี นรผู้ ่านการบรู ณาการประสาทสัมผัสทั้งหา้ ไดร้ ับแรงบนั ดาลใจ อน่ื ๆ (ถ้ามี) ไดแ้ สดงความคิดเหน็ รวมทัง้ ระบบเอน็ ข้อต่อและระบบการทรงตัว และวเิ คราะหผ์ ลการท�ำงานของตนเอง ได้ฝึกทักษะด้านอารมณแ์ ละสงั คม ; เข้าใจตนเองและผอู้ ่นื จดั การอารมณต์ นเองและความสัมพันธ์กบั ผอู้ นื่ ได้ พ4ฒั นดา้ากนาร ร่างกาย พฤติกรรมเด็กทค่ี าดหวงั (Expected Behavior) อารมณ-์ จิตใจ สังคม สตปิ ัญญา 8 Copyright©2018 RLG Institute

สว่ นที่ 2 : กิจกรรม 7 ความรู้ ทักษะ ประสบการณ์ใหม/่ ความท้าทาย ทตี่ อ้ งการใหเ้ กิดในกิจกรรม เป็นอยา่ งไร 6 ความรู้ ทักษะ และประสบการณเ์ ดิมของเด็กที่ เก่ยี วขอ้ งกบั การเรยี นรู้ในเร่อื งนเ้ี ป็นอย่างไรบ้าง 8 ข้นั ตอน /กระบวนการ 9 วัตถุประสงค์ของแต่ละข้นั ตอน /กระบวนการ 1. แต่ละขั้นตอน/กระบวนการได้จุดเน้น EF ด้านใด แตล่ ะขั้นตอน/กระบวนการไดจ้ ุดเน้น EF ดา้ นใด 2. แต่ละข้ันตอน/กระบวนการได้จุดเน้น EF ดา้ นใด 3. แต่ละขนั้ ตอน/กระบวนการได้จุดเนน้ EF ด้านใด 4. สอื่ / อุปกรณ์ สำ� หรับครู ส�ำหรับเดก็ Copyright©2018 RLG Institute 9

การจัด 11.1 การจัดสภาพแวดลอ้ มทางกาย 11.2 การจัดสภาพแวดล้อมทางความคิด สภาพแวดลอ้ ม • การบรู ณาการประสาทความรสู้ กึ -SI /ความปลอดภยั / • กระตุน้ ความสนใจใฝร่ ู้ / การส�ำรวจ / ท่ีสง่ ผลต่อ ความเสย่ี ง / ความสะอาดถกู สขุ อนามยั /ความมรี ะเบยี บ / เอื้อต่อการสะท้อนความคดิ การพฒั นา เออื้ ต่อการชว่ ยตวั เองและการใช้งาน ทกั ษะสมอง EF 11.3 การจดั สภาพแวดลอ้ มทางจิตใจ อารมณแ์ ละสังคม • ความอบอนุ่ ปลอดภัยด้านจิตใจ • บรรยากาศสงบ-ผ่อนคลาย • ความรูส้ ึกเปน็ สมาชิกของกล่มุ ส่วนที่ 3 : บนั ทกึ หลังการจดั ประสบการณ์ การจัดประสบการณข์ องครูตามขน้ั ตอน/ กระบวนการในขอ้ 8 เป็นอยา่ งไร ไดผ้ ลตามเปา้ หมายหรือไม่ เพราะเหตใุ ด การจดั ประสบการณข์ องครูตามข้ันตอน/ กระบวนการในขอ้ 8 มีอปุ สรรคหรือไม่ อย่างไร เพราะเหตุใด 3. จะดีกว่าน้ถี า้ คณุ ครไู ดเ้ รยี นรู้อะไรบา้ งในการจดั ประสบการณค์ รงั้ น้ี 6 แผนการจัดประสบการณค์ ร้ังตอ่ ไปควรเป็นเชน่ ไร เพือ่ ใหเ้ ด็กๆ ได้ตอ่ ยอดพัฒนาการจากครงั้ นี้ ขอ้ แนะน�ำ : การจัดประสบการณ์นี้จะได้ผลดียง่ิ ขึ้นถา้ อยู่ในกระบวนการ PLC 10 Copyright©2018 RLG Institute

ค�ำอธิบายเคร่ืองมือวิเคราะห์เพื่อออกแบบ “การจัด ประสบการณท์ สี่ ง่ เสรมิ ทกั ษะสมอง EF” สำ� หรบั ครปู ฐมวยั (EF Guideline) เครื่องมือวิเคราะห์เพ่ือออกแบบการจัดประสบการณ์ที่ส่งเสริมทักษะสมอง EF (EF Guideline) มีวัตถุประสงค์เพ่ือช่วยครูปฐมวัยท่ีตระหนักถึงความส�ำคัญของ บทบาทครตู ่อการส่งเสริมพัฒนาการทักษะสมอง EF ในการวางแผนการจดั กจิ กรรม ส่ือ วิธีการ สิ่งแวดล้อม และบรรยากาศ ที่สร้างเสริมประสบการณ์การใช้ทักษะ สมอง EF ในการเรยี นรกู้ ารมปี ฏิสมั พนั ธ์กบั ผ้อู นื่ และสงิ่ แวดลอ้ มและการด�ำเนนิ ชีวิต ประจำ� วนั EF Guideline แบ่งออกเป็น 3 ส่วน คือ เป้าหมาย กิจกรรม และบันทึกหลัง การจดั ประสบการณ์ ซงึ่ จะได้อธบิ ายเพอื่ ท�ำความเขา้ ใจไปทลี ะส่วนดงั นี้ สว่ นที่ 1 : เป้าหมาย เปา้ หมาย มีสว่ นสำ� คญั มาก เพราะเป็นจดุ ประสงคป์ ลายทางที่ตอ้ งการให้เกิดขึน้ กับเด็ก หลังจากที่ได้ด�ำเนินการจัดประสบการณ์การเรียนรู้ให้กับเด็กตามข้ันตอน จนจบแผนการจัดประสบการณ์ ในท่ีนี้ได้ระบุเป้าหมายไว้ 5 ข้อด้วยกัน (ดู EF Guideline ประกอบ) ข อ้ 1 จุดมุง่ หมายที่ครูตงั้ ใจจะใหเ้ กดิ ขึ้นในเดก็ ครตู อ้ งชดั เจนว่าในแผนการจัดประสบการณน์ ้ัน ตอ้ งการใหก้ ารเรียนรขู้ องเด็ก เป็นอย่างไร อาจมีมากกว่าหน่ึงจุดมุ่งหมายในแผนการสอนแต่ละแผน จุดมุ่งหมาย ไดแ้ ก่ • เพอ่ื สรา้ งเจตคติ (Attitude) นสิ ยั ความรสู้ กึ นกึ คดิ และพฤตกิ รรมทดี่ ี ทต่ี อ้ งการ ปลกู ฝงั ใหเ้ ดก็ แสดงออกตอ่ ตนเอง ตอ่ ผอู้ นื่ ตอ่ สงิ่ แวดลอ้ มและธรรมชาติ และ ตอ่ การเรียนรู้ เช่น นิสัยการรกั ความสะอาด รกั สุขภาพตนเอง 11

• เพอ่ื ใหไ้ ดเ้ นอ้ื หาความรู้ (Knowledge) เนอื้ หาจำ� เปน็ /สำ� คญั ทตี่ อ้ งการใหเ้ ดก็ ได้ เรียนรู้โดยการน�ำความรู้เดิมหรือประสบการณ์ในอดีตมาใช้เพ่ือท�ำความเข้าใจ เช่น เช้ือโรคและความสกปรกส่งผลเสียต่อร่างกาย ผักและผลไม้เป็นอาหารที่ มีประโยชน์ต่อร่างกาย ควรรบั ประทานทกุ วัน ข้ันตอนการลา้ งมอื ท่ีถกู ตอ้ ง • เพอื่ ใหไ้ ด้ทักษะ (Skill) ความสามารถทเ่ี ดก็ จ�ำเปน็ ต้องมีเพอ่ื ความส�ำเรจ็ ในการ เรียนรู้การอยู่ร่วมกับผู้อื่น การพัฒนาตนเอง และการด�ำรงชีวิต เช่น ทักษะ การลา้ งมอื ตามขนั้ ตอนจนสะอาด ทกั ษะในการรอ้ ยลกู ปดั เพอ่ื ใหม้ อื -ตาทำ� งาน สัมพนั ธก์ นั • เพ่ือให้น�ำไปปฏิบัติได้ (Action) พฤติกรรมท่ีต้องการให้เด็กปฏิบัติด้วยความ เข้าใจอย่างถูกต้อง/เป็นไปตามล�ำดับขั้นตอน สามารถสาธิตหรือปฏิบัติได้จาก ส่ิงท่ีได้เรียนรู้มาจากความรู้ความคิดรวบยอด ทักษะและทัศนคติ เช่น สอนให้ ล้างมอื ตามขั้นตอนจนสะอาดทุกครงั้ กอ่ นรบั ประทานอาหาร • เพอื่ ใหเ้ กดิ ความคดิ รวบยอด (Concept) แนวความคดิ สำ� คญั ในแตล่ ะสาระหรอื จากประสบการณ์ที่ต้องการให้เด็กส�ำรวจเรียนรู้ เพื่อหาความสัมพันธ์และ ท�ำความเข้าใจ เช่น ความสะอาด สุขภาพ สิ่งมีชีวิตต่างพึ่งพาอาศัยกัน การเปลี่ยนแปลง การกำ� หนดจดุ มงุ่ หมายทชี่ ดั เจนจะทำ� ใหค้ รสู ามารถจดั กจิ กรรมและประเมนิ ผล ได้ตรงกับจุดมุ่งหมาย เช่น หากก�ำหนดจุดมุ่งหมายเพ่ือให้เด็กได้ฝึกฝนทักษะและ ลงมือท�ำ น่ันย่อมหมายความว่าในการออกแบบแผนการจดั ประสบการณ์ ครจู ะต้องมี กระบวนการที่น�ำเดก็ ไปสู่การลงมอื ทำ� มขี ้นั ตอนการทำ� และใหเ้ ด็กท�ำซ�้ำเพอื่ ฝึกฝนให้ เกิดเป็นทกั ษะ ขอ้ ท่ี 2 ความคิดหลกั ในการออกแบบ (ที่สอดคลอ้ งกบั จุดมุ่งหมายท่ีระบ)ุ แนวคิดหลักในการออกแบบกิจกรรม หมายถึง หลักคิดท่ีใช้ในการออกแบบ ในการจัดประสบการณ์คร้ังนี้ให้กับเด็ก เช่น “เด็กเรียนรู้เรื่องการก�ำกับอารมณ์ ดีใจ เสียใจ โกรธ กลัว รัก ผ่านการปั้นดินเหนียว” หรือ “เด็กเรียนรู้ทักษะสมอง EF ด้านการมุ่งเปา้ หมายพากเพียรจนส�ำเรจ็ ผา่ นกิจกรรมสรา้ งบา้ น” เปน็ ตน้ 12

ข้อ 3 สรา้ งเสรมิ EF ในการทำ� แผนการจดั ประสบการณท์ สี่ ง่ เสรมิ ทกั ษะสมอง EF จำ� เปน็ ตอ้ งระบุ องคป์ ระกอบของทกั ษะสมอง EF ทงั้ 9 ดา้ นไว้ เพื่อให้ครไู ดจ้ ัดกจิ กรรมใหล้ งลกึ หรอื ครอบคลมุ ยง่ิ ขน้ึ ซงึ่ จะสง่ ผลใหเ้ ดก็ ไดร้ บั โอกาสในการพฒั นาทกั ษะสมอง EF ในด้านใดด้านหน่ึงหรือหลายด้านให้ได้มากที่สุดและมีประสิทธิภาพ ในการจัด กจิ กรรมแตล่ ะครงั้ อาจจะครอบคลมุ ทกั ษะสมอง EF เพยี งบางดา้ น แตท่ นี่ า่ สนใจ คอื เมอื่ ครทู ำ� ความเขา้ ใจกบั ทกั ษะสมอง EF มากขน้ึ ครจู ะพบวา่ ในกจิ กรรมทจ่ี ดั ข้ึนน้ัน หากครูปรับบทบาทของตนเองและเพิ่มความลุ่มลึกของกิจกรรมจาก กจิ กรรมพนื้ ๆ ที่เคยจัดจะกลายเป็นกจิ กรรมทีช่ ่วยพฒั นาทกั ษะสมอง EF ใหก้ ับ เดก็ ได้หลายด้านอย่างไมน่ า่ เชอื่ (EF ทัง้ 9 ด้าน ไดแ้ ก่ การจ�ำเพ่อื ใชง้ าน การย้ัง คดิ ไตรต่ รอง การยืดหยุน่ ความคิด การจดจอ่ ใสใ่ จ การควบคุมอารมณ์ การดูแล ก�ำกับตนเอง การริเร่ิมและลงมือท�ำ การวางแผน–จัดระบบ-ด�ำเนินการ การม่งุ เปา้ หมาย) ทงั้ นี้เดก็ จะได้รับการพฒั นาทักษะสมอง EF โดยผา่ นโอกาสต่างๆ ข้อ 4 พัฒนาการ 4 ด้าน (ด้านรา่ งกาย อารมณ์-จติ ใจ สังคม และสตปิ ญั ญา) ในการออกแบบการจัดประสบการณ์ ครูตอ้ งระบไุ ด้วา่ การออกแบบนน้ั เน้น การส่งเสริมพัฒนาการด้านใดเป็นหลัก เช่น การใช้กรรไกรตัดกระดาษตามรอย เน้นพัฒนาการด้านร่างกายในส่วนของกล้ามเน้ือเล็กเป็นหลัก การต่อบล็อกกับ เพ่ีอนเป็นกลุ่มเล็ก ได้พัฒนาการพร้อมกันในหลายด้าน ได้แก่ ด้านสติปัญญา อารมณ์-จิตใจ สังคม และร่างกาย กิจกรรมน้ีก็เน้นไปที่พัฒนาการทุกด้านไป พรอ้ มๆ กนั ข้อที่ 5 พฤติกรรมเดก็ ทค่ี าดหวงั (Expected Behavior) ครูต้องระบุผลเป็นพฤติกรรมที่คาดหวังว่าจะให้เกิดขึ้นกับเด็ก เพื่อน�ำไปสู่ การประเมินผล เช่น เด็กเล่าถึงผลงานของตนและเชื่อมโยงถึงประสบการณ์ ดา้ นอารมณท์ เ่ี กดิ ขน้ึ กบั ตวั เองได้ หรอื เดก็ รจู้ กั วางแผนและแกป้ ญั หาในการสรา้ ง บ้านรว่ มกบั เพ่อื นๆ จนผลงานสำ� เรจ็ 13

สว่ นที่ 2 : กจิ กรรม คอื สว่ นทค่ี รลู งรายละเอยี ดถงึ เนอื้ หา กระบวนการและขนั้ ตอนการทำ� กจิ กรรมทจี่ ะ ท�ำให้การจดั การเรยี นการสอนส่งผลให้เดก็ เรียนรูไ้ ดด้ ีทส่ี ดุ ขอ้ ท่ี 6 ความรู้ ทักษะ และประสบการณ์เดิมของเด็กที่เก่ียวข้องกับการ เรียนรู้ในเร่อื งนเี้ ป็นอย่างไรบา้ ง หมายถึง การสำ� รวจ อาจด้วยการใช้ค�ำถาม หรือให้เด็กบอกเลา่ เพอื่ ใหค้ รทู ราบวา่ เด็กมคี วามรู้ หรือประสบการณ์อะไรบ้างที่เกย่ี วขอ้ งกบั การเรยี นรู้ในครั้งน้ี และยังชว่ ย ให้เด็กได้ทบทวนความรู้ความเข้าใจเดิมของตน เช่น เด็กมีประสบการณ์เดิมเกี่ยวกับ การทดลองและสงั เกตการงอกของเมลด็ พชื หรอื ครูบนั ทึกประสบการณ์เดมิ ของเด็ก ขอ้ ท่ี 7 ความรู้ ทกั ษะ และประสบการณ์ใหม่ /ความทา้ ทายทต่ี อ้ งการใหเ้ กดิ ในกิจกรรมน้เี ป็นอย่างไร การออกแบบการจดั กจิ กรรมเพอื่ ใหเ้ ดก็ เกดิ การเรยี นรทู้ เ่ี พมิ่ พนู ขน้ึ จากการตอ่ ยอด จากความรู้เดมิ เกิดการเรยี นร้ใู หมห่ รอื เกิดมุมมองใหม่ เชน่ จากความรู้เดมิ ในข้อ 6 ครู อาจจะตอ่ ยอดการเรยี นรขู้ องเดก็ เพอื่ ใหเ้ ดก็ เหน็ ปจั จยั ทเี่ ออื้ ตอ่ การเจรญิ เตบิ โตของพชื และสามารถเทียบเคยี งกับการเจริญเตบิ โตของตวั เด็ก ความเหมอื น ความตา่ ง ข้อท่ี 8 ขน้ั ตอน/ กระบวนการ ขั้นตอนในการด�ำเนินกิจกรรมต้ังแต่เร่ิมจนส้ินสุดกิจกรรม ได้แก่ ข้ันน�ำเข้าสู่ บทเรยี น การด�ำเนนิ กจิ กรรม สรุป และประเมินผล ขอ้ ที่ 9 วตั ถุประสงคข์ องแตล่ ะขน้ั ตอน/ กระบวนการ วตั ถปุ ระสงค์ย่อยของแตล่ ะลำ� ดบั ขน้ั ของกระบวนการ การเขียนระบุวตั ถปุ ระสงค์ ไว้จะช่วยให้ครูมีเป้าหมายท่ีชัดเจนในการเลือกกิจกรรม และด�ำเนินกิจกรรมอย่างมี ประสิทธภิ าพในทุกข้ันตอน 14

ข้อที่ 10 สือ่ / อุปกรณ์ หมายถงึ ส่อื อปุ กรณ์ตา่ งๆ ทตี่ ้องใช้ในการทำ� กิจกรรมทง้ั ของครแู ละของเดก็ ขอ้ ท่ี 11 การจดั สภาพแวดลอ้ ม หมายถึง ส่วนที่ชวนครูคาดการณ์ว่า ในการท�ำกิจกรรมการเรียนการสอนน้ี ควรมกี ารจัดสภาพแวดล้อม และบรรยากาศอย่างไรที่เดก็ จะเรียนรูไ้ ด้ดที ่สี ดุ ขอ้ ท่ี 11.1 การจดั สภาพแวดล้อมทางกาย หมายถึง การจัดสภาพแวดล้อมที่เอ้ือต่อการพัฒนาทางกาย เช่น การจัดสื่อ อุปกรณ์ เพื่อให้เด็กได้ใช้กล้ามเน้ือมัดเล็ก การจัดอุปกรณ์ให้เด็กเดินทรงตัว เพ่ือให้ เดก็ ได้พฒั นาการบูรณาการประสาทความรู้สึก (SI) ดา้ นระบบการทรงตวั เป็นตน้ ขอ้ ท่ี 11.2 การจดั สภาพแวดล้อมทางความคิด หมายถึง การจัดสภาพแวดล้อมท่ีกระตุ้นให้เด็กคิด แก้ปัญหา เชิญชวนให้เด็ก อยากค้นควา้ ส�ำรวจ ทดลอง เพื่อตอบสนองความสนใจ หรอื หาค�ำตอบในสงิ่ ทสี่ งสัย ข้อที่ 11.3 การจดั สภาพแวดลอ้ มทางจิตใจ อารมณ์และสังคม หมายถึง การสรา้ งสภาพแวดลอ้ มท่ที ำ� ให้เด็กรสู้ ึกอบอุ่น ปลอดภัย มีความม่ันคง ทางอารมณ์ มีความรู้สึกเป็นส่วนหนึ่งของครอบครัว ดังนั้นครูจึงควรคาดการณ์ว่า พฤติกรรมใดของเด็กท่ีอาจเกิดข้ึน และเป็นอุปสรรคต่อการท�ำกิจกรรม และหาวิธี การป้องกัน หรือเตรียมตัวรับมือหากเกิดข้ึน เช่น การใช้วินัยเชิงบวกในการสื่อสาร และปรับพฤตกิ รรม สว่ นท่ี 3 : บันทึกหลงั การจัดประสบการณ์ หมายถงึ การบนั ทึกเพอ่ื ทบทวนวา่ การจดั ประสบการณข์ องครนู ้นั บรรลุเปา้ หมายหรอื ไม่ มีความราบร่นื หรือมีอปุ สรรคอะไรบา้ ง เกิดจากสาเหตใุ ด ครูไดเ้ รียนรู้ อะไรบ้างในการจัดประสบการณ์คร้ังนี้ และแผนการจัดประสบการณ์ครั้งต่อไปควร เปน็ เชน่ ไร เพอ่ื ให้เดก็ ๆ ได้ต่อยอดพัฒนาการ 15

สนบั สนนุ โดย สรา้ งสรรคโ์ ดย สำ� นักงานกองทนุ สนบั สนนุ การสร้างเสริมสขุ ภาพ (สสส.) สำ� นกั สนับสนนุ สุขภาวะเด็ก เยาวชน และครอบครวั (ส�ำนกั 4) อาคารศูนยก์ ารเรยี นรสู้ ขุ ภาวะ 99/8 ซอยงามดูพลี แขวงทุง่ มหาเมฆ เขตสาทร กรงุ เทพฯ 10120 สถาบันอารแ์ อลจี (รกั ลูก เลิร์นน่งิ กรุ๊ป) 932 ถ.ประชาช่ืน แขวงวงศส์ ว่าง เขตบางซือ่ กรงุ เทพฯ 10800 โทร. 0 2913 7555 เวบ็ ไซต์ : www.rlg-ef.com เฟซบ๊คุ : www.facebook.com/พัฒนาทักษะสมอง EF รว่ มสร้างสรรคโ์ ดย 16