จริยธรรมกับการพัฒนาชุมชน

อ.อสิ มาแอล เจะเลง็ สาขาสหวทิ ยาการอิสลามเพอ่ื การพฒั นา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ราชภฎั พระนครศรีอยุธยา

เนอื้ หาการเรียนการสอน   ความหมายของการพฒั นาชุมชน  ปรชั ญาของการพฒั นาชมุ ชน  ความสาคญั ของการพฒั นาชุมชน  บทบาทของนกั พฒั นาชมุ ชน  คณุ สมบตั ิของนกั พฒั นาชมุ ชน  ทาแบบฝึ กหดั ทา้ ยบท

ความหมายของการพัฒนาชุมชน  องค์การสหประชาชาติ (UN. 1955 : 6) ให้ความหมายวา่ การพฒั นา ชมุ ชน เป็ นกระบวนการรวมกาลงั ระหวา่ งประชาชนในชุมชนกบั เจ้าหน้าที่ของ รัฐบาล เพอ่ื ปรับปรุงสภาพทางเศรษฐกิจ สังคมและวฒั นธรรมของชุมชนน้ัน ๆ ใหเ้ จริญยิ่งข้นึ และผสมผสานเขา้ เป็ นชีวติ ของชาติ ทาให้ประชาชนสามารถอุทิศ ตนเพอ่ื ความกา้ วหนา้ ของประเทศชาติไดอ้ ยา่ งเต็มที่

ความหมายของการพฒั นาชุมชน  กรมการพฒั นาชมุ ชน (2527 : 1) ไดใ้ หค้ วามหมายวา่ การพฒั นาชุมชน คือการพฒั นาความรู้ความสามารถของประชาชน เพอื่ ให้เกิดความเชอื่ มัน่ ในการ ชว่ ยตนเอง เพ่อื นบา้ นและชุมชนให้มีมาตรฐานความเป็ นอยู่ที่ดีข้ึน โดยการ ร่วมมอื ระหวา่ งประชาชนกบั รัฐบาล เป็ นวธิ ีการท่นี าเอาบริการของรัฐบาลผนวก เขา้ กบั ความตอ้ งการของประชาชน เพอื่ ยกระดบั คณุ ภาพชีวติ ของประชาชนให้ดี ข้นึ

ความหมายของการพัฒนาชุมชน  พฒั น์ บญุ รัตนพนั ธุ์ (2517 : 1) ได้ให้ทรรศนะเก่ียวกบั ความหมายของ การพฒั นาชมุ ชนไวว้ า่ เป็ นขบวนการอย่างใดอย่างหน่ึงทร่ี ัฐบาลนามาใชเ้ พ่ือเป็ น การกระตุน้ เตอื น ยวั่ ยแุ ละส่งเสริมประชาชนในชนบทให้เกิดความคิดริเริ่มข้ึน และเสริมสร้างทอ้ งถิน่ ให้กา้ วหนา้ ท้งั ในดา้ นเศรษฐกจิ สงั คม วฒั นธรรม และการ ดแู ลตนเองตามระบอบประชาธิปไตย

ความหมายของการพัฒนาชุมชน  สญั ญา สญั ญาววิ ฒั น์ (2526 : 10) อธิบายว่า การพฒั นาชุมชน คือการ เปลย่ี นแปลงส่วนประกอบของชุมชนจากสภาพท่เี ป็ นอยู่ (สภาพท่ีไมพ่ งึ ปรารถนา ไมด่ ีงาม) ไปสู่เป้ าหมายท่ีกาหนดไว้ (สภาพที่พงึ ปรารถนาท่ีดีงามหรือเจริญ) กลา่ วโดยสรุปการพฒั นาชุมชน ไดแ้ ก่ การเปลี่ยนแปลงชุมชนท่ีมีการวางแผน (Planned Community Change)

ความหมายของการพัฒนาชุมชน  สน ธย า พล ศรี (2 54 7 : 4 9) ก ล่า ว ว่า ก าร พัฒน าชุ มช นเ ป็ น กระบวนการพฒั นาคนและกลุ่มคนในชุมชน ให้มีศักยภาพเพยี งพอและร่วมมือ กันปรับปรุงชีวิตความเป็ นอยู่ของตนเองและชุมชนตามแผนและโครงการท่ี กาหนดไว้ ท้งั การใชพ้ ลงั ของชมุ ชนและการสนบั สนุนจากภายนอกชมุ ชน

ความหมายของการพฒั นาชุมชน  โกวทิ ย์ พวงงาม (2553 : 132) ไดท้ าการสรุปประมวลความหมายของ การพฒั นาชุมชนไว้ว่าการพัฒนาชุมชน หมายถึง การเปลี่ยนแปลง การ สร้างสรรคป์ รับปรุงอย่างมกี ระบวนการ (Process) และเป็ นการเปลย่ี นแปลงอยา่ ง มโี ครงสร้างและแบบแผน (Planed and Structured Change) หรือมีการกาหนด ทิศทาง เป้ าหมายทแ่ี น่นอน (Ultimate Goal) ท่ีอาจเป็ นไปไดท้ ้ังการกระทาของ ภาครัฐและภาคเอกชน

ความหมายของการพฒั นาชุมชน  ท้งั น้ีเพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตด้านต่าง ๆ ให้ดีข้ึน เช่น เศรษฐกิจ การศึกษาเรียนรู้ สุขภาพอนามยั วฒั นธรรมและการมีส่วนร่วมของคนในชุมชน เพอื่ ให้มีความสามารถทจี่ ะพ่งึ ตนเองได้ ในขณะเดยี วกนั ยงั อาจหมายถงึ การเรียนรู้ และการธารงไวซ้ ่งึ ทนุ ทางสงั คม (Social Capital) ที่ชุมชนมีมาต้ังแต่เดิม คือภูมิ ปัญญา ระบบนิเวศ ความเชื่อ ค่านิยม วฒั นธรรม ประเพณี ขนบธรรมเนียม ชาติ พนั ธุ์ ศาสนาและภาษา อกี ดว้ ย

ความหมายของการพฒั นาชุมชน  จากความหมายดังท่ีกล่าวมาข้างต้น สรุ ปไดว้ ่า การพฒั นาชุมชน หมายถงึ กระบวนการเปลย่ี นแปลงคนและชุมชนให้ดีข้ึน โดยใช้พลงั และความ ร่วมมือจากคนในชมุ ชนและหน่วยงานของรัฐและองคก์ รในชุมชน เพอื่ ปรับปรุง แกไ้ ขปัญหาและสร้างสรรค์ชุมชนให้เกิดความกา้ วหน้าท้งั ในด้านคุณภาพชีวติ ความเป็ นอยู่ เศรษฐกิจ สังคม การเมือง การปกครอง โดยมุ่งยกระดบั มาตรฐาน การครองชพี และคณุ ภาพชีวติ ของประชาชน

ปรัชญาของการพัฒนาชุมชน  พฒั น์ บญุ ยรัตพนั ธุ์ (2517 : 1-2) กล่าวถึงหลกั ปรัชญามูลฐาน ของงานพฒั นาชมุ ชนเอาไว้ 5 ประการ ดงั น้ี 1. บุคคลแต่ละคนย่อมมคี วามสาคญั และมีความเป็นเอกลกั ษณ์ ที่ไม่เหมอื นกนั จึงมีสิทธิอนั พึงไดร้ ับการปฏิบตั ิดว้ ยความยตุ ิธรรมและ อย่างบคุ คลมีเกยี รติในฐานะทเ่ี ป็นมนุษยป์ ถุ ุชนคนหน่ึง 2. บุคคลแต่ละคนมีสิทธิและสามารถที่จะกาหนดวิถีการ ดารงชวี ิตของตนไปในทิศทางที่ตนตอ้ งการ

ปรัชญาของการพัฒนาชุมชน  3. บคุ คลแต่ละคนถา้ หากมีโอกาสแล้วย่อมมีความสามารถท่ีจะเรียนรู้ เปล่ยี นแปลงทศั นะประพฤติและพฒั นาขีดความสามารถใหม้ คี วามรับผิดชอบต่อ สังคมสูงข้นึ ได้ 4. มนุษยท์ กุ คนมพี ลงั ในเร่ืองความคิดริเร่ิม ความเป็ นผนู้ าและความคิด ใหม่ ๆ ทีซ่ ่อนเร้นอยู่ พลงั ความสามารถเหล่าน้ีสามารถเจริญเตบิ โตและนาออกมา ใชไ้ ด้ ถา้ พลงั ทซี่ อ่ นเร้นเหล่าน้ีไดร้ ับการพฒั นา 5. การพฒั นาพลงั และขีดความสามารถของชุมชนในทุกดา้ น เป็ นสิ่งท่ี พงึ ปรารถนาและมีความสาคญั ยง่ิ ต่อชีวติ ของบคุ คล ชมุ ชนและรัฐ

ปรัชญาของการพัฒนาชุมชน  จรี พรรณ กาญจนจิตรา (2523 : 7) ไดอ้ ธิบายเกย่ี วกบั ปรัชญา ของการพฒั นาชุมชนเอาไวว้ ่าการดาเนินงานพฒั นาชุมชนน้นั ถือว่า พลงั สาคญั ที่จะบนั ดาลใหง้ านบรรลผุ ลสาเร็จสมความมุ่งหมายมาจาก ประชาชน โดยเชือ่ วา่ ประชาชนทุกคนไม่ว่าจะยากดีมีจน ต่าตอ้ ยหรือ ดอ้ ยการศึกษาเพียงใด กย็ งั มพี ลงั และความปรารถนาท่ีจะปรับปรุงวิถี ชวี ติ ของตนใหม้ มี าตรฐานสูงข้ึน

ปรัชญาของการพฒั นาชุมชน  ยวุ ฒั น์ วฒุ เิ มธี (2534 : 5) กล่าวถึงปรัชญาของการพัฒนาชุมชนว่า ต้งั อย่บู นพ้นื ฐาน 2 ประการ ดงั น้ี 1. การพัฒนาชุมชนน้ันให้ความศรัทธาในตัวมนุษย์ เช่ือม่ันในตัว บคุ คลว่าเป็นทรัพยากร (Human Resources) ทม่ี คี วามสาคญั ทส่ี ุดในความสาเรจ็ ของการดาเนนิ งานท้งั ปวงและเช่ืออย่างแน่วแน่ว่า มนุษย์ทุกคนมีความสามารถ ทจ่ี ะพฒั นาตวั เองได้ตามขดี ความสามารถทางกายภาพของตนหากโอกาสอานวย และมผี ู้คอยช้ีแนะทถ่ี ูกทาง

ปรัชญาของการพัฒนาชุมชน  2. การพฒั นาชมุ ชนน้นั ให้ความศรัทธาในเร่ืองความยตุ ธิ รรมของสังคม มีความตอ้ งการความยตุ ิธรรมท่ีจะมีชวี ติ อยู่ในสังคม (Social Justice) ต้องการอยู่ ในสังคมดว้ ยความสุขกาย สบายใจ (Social Satisfaction) และตอ้ งการอยู่ร่วมใน สังคมให้เป็ นท่ยี อมรับของสงั คมด้วย (Social Acceptability) การใชก้ าลงั บังคบั เป็ นอปุ สรรคทส่ี าคญั ยง่ิ ต่อความสาเร็จของการพฒั นา

ปรัชญาของการพัฒนาชุมชน  กรมการพฒั นาชุมชน (2547 : 54) กล่าวสรุ ปวา่ ปฏิบตั ิงานด้านการ พฒั นาชุมชนมีพน้ื ฐาน ความเช่ือ 3 ประการ คือ 1. เช่ือวา่ มนุษยท์ กุ คนมเี กียรติและศกั ด์ศิ รีในความเป็ นคน 2. เชอื่ วา่ มนุษยท์ ุกคนมคี วามสามารถหรือศกั ยภาพ 3. เชอ่ื วา่ ความสามารถของมนุษยส์ ามารถพฒั นาไดถ้ า้ มโี อกาส

ปรัชญาของการพัฒนาชุมชน  สรุปไดว้ า่ ปรัชญาของการพฒั นาชุมชนต้ังอยู่บนพ้ืนฐานของความ ศรั ทธาในศักยภาพหรื อพลังความสามารถของมนุษย์ คนแต่ละคนมี ความสามารถในการพฒั นาตนเองไดถ้ า้ มีโอกาส การพฒั นาชุมชนจงึ ตอ้ งพฒั นา บคุ คลให้มคี วามคิดและความสามารถเพม่ิ ข้นึ ให้บุคคลได้รับความยุติธรรม มี อสิ รภาพ เสรีภาพและความเสมอภาคในการดารงชวี ติ

ความสาคญั ของการพัฒนาชุมชน  มยรุ ี วดั แกว้ (2535 : 34-36) ไดอ้ ธบิ ายความสาคญั ของการพฒั นาชุมชนไว้ ดงั น้ี 1. ความสาคญั ทางด้านเศรษฐกจิ 1.1 ช่วยยกระดบั การครองชพี ของประชาชนใหด้ ีสูงข้นึ 1.2 ชว่ ยแกไ้ ขปัญหาวา่ งงาน 1.3 ส่งเสริมใหป้ ระชาชนไดร้ ู้จกั ใชเ้ วลาวา่ งใหเ้ กดิ ประโยชน์ 1.4 ลดความไม่เท่าเทยี มกนั ระหวา่ งชนช้นั ในสังคม 1.5 ทาใหป้ ระชาชนมฐี านดา้ นเศรษฐกจิ ดีข้ึนและประเทศชาตมิ คี วามมนั่ คง ดา้ นเศรษฐกิจ

ความสาคญั ของการพัฒนาชุมชน  2. ความสาคัญทางสังคม 2.1 ทาให้ประชาชนไดร้ ู้จกั ปรับปรุงสภาพความเป็ นอยูข่ องตนเองให้ดี ข้นึ 2.2 ช่วยใหป้ ระชาชนรู้จกั ป้ องกนั โรคภยั ไขเ้ จ็บ 2.3 เป็ นการลดความแตกตา่ งระหวา่ งชนช้นั ในสงั คม 2.4 ช่วยปรับปรุงชีวติ ความสัมพนั ธใ์ นครอบครัวและสงั คมให้ดีข้นึ 2.5 ทาให้ประชาชนรู้จกั หนา้ ท่ีของตนและมีความรับผดิ ชอบต่อสังคม มากข้ึน

บทบาทของนักพฒั นาชุมชน  1.เป็ นผใู้ หก้ ารศกึ ษาแก่ชมุ ชน โดยการแนะความรู้ ความคิดใหม่ ๆ ไปสู่ ชุมชนสนบั สนุนและส่งเสริมบรรยากาศแห่งการเรียนรู้โดยการพูดคุย ประชุม และจดั ทากจิ กรรมต่าง ๆ ในชุมชน 2. เป็ นผจู้ ดั การในการรวมกลมุ่ เพอื่ ใหค้ นในชมุ ชนไดเ้ ข้ามามีส่วนร่วม ในการทากิจกรรม แกไ้ ขปัญหาร่วมกนั และสร้างอานาจในการตอ่ รองกบั กลมุ่ อนื่

บทบาทของนกั พัฒนาชุมชน  3. เป็ นผูป้ ระสานงาน เป็ นการทาหน้าที่ประสานงานระหว่างผูท้ ี่ เกี่ยวขอ้ งต่าง ๆ ท้งั รัฐ เอกชน และประชาชน เพอ่ื ระดมทรัพยากรทมี่ ีอย่มู าใช้ให้ เกดิ ประโยชน์มากที่สุด เพราะนกั พฒั นาไมใ่ ช่ผทู้ จ่ี ะเขา้ มาแกป้ ัญหาของชุมชนได้ ทกุ เร่ือง 4. เป็ นผรู้ ่วมปฏบิ ตั ิ นกั พฒั นาต้องเขา้ ไปมีส่วนร่วมในการปฏิบตั ิงาน พฒั นาชุมชนกับคนในชุมชนท้ังในการวางแผน การจัดรวมกลุ่มและการ ปฏิบตั งิ านในโครงการตา่ ง ๆ

บทบาทของนักพัฒนาชุมชน  5. เป็ นผสู้ ่งเสริมและเผยแพร่ คือจะต้องทาหน้าท่ีในการให้ความรู้ ฝึ กอบรมและการประชาสัมพนั ธ์ เพ่ือให้ประชาชนยอมรับการดาเนินงาน โครงการพฒั นาต่าง ๆ

คณุ สมบตั ิของนกั พัฒนาชุมชน  1. มีอดุ มคติ มีจิตสานึกพร้อมท่ีจะทางานอย่างเสียสละและอดทน เพื่อ ประโยชนข์ องส่วนรวม 2. สามารถปรับตวั ให้เขา้ กบั วถิ ีชวี ติ ในชุมชนไดด้ ี 3. มมี นุษยสัมพนั ธท์ ด่ี ี ให้ความเคารพนบั ถือประชาชน 4. เป็ นผมู้ ีความคิดริเริ่มและมีลกั ษณะของการเป็ นผสู้ ร้างคนในชุมชน มากกวา่ ที่จะเป็ นตวั ผนู้ าเสียเอง

คณุ สมบตั ขิ องนกั พฒั นาชุมชน  5. มีความรู้ความเข้าใจสภาพปั ญหาของชุมชน ตลอดจนศึกษาหา ประสบการณเ์ รียนรู้จากบคุ คลตลอดเวลา 6. มีความประพฤติดี ขยันขันแข็ง กระตือรือร้น มีวินัย สามารถเป็ น ตวั อย่างใหช้ าวบา้ นยอมรับนบั ถอื หรือศรัทธาเล่ือมใส 7. มีความสามารถในการโน้มน้าวจิตใจและถ่ายทอดความรู้ให้แก่ ประชาชนเป็ นอย่างดี

แบบฝึ กหัดท้ายบท   ให้นกั ศกึ ษายกหลกั ฐานทเ่ี กย่ี วข้องจากอลั กรอุ านหรอื อลั หะดษี ประกอบเน้อื หาแตล่ ะ หัวข้อต่อไปน้ี 1.ความหมายของการพัฒนาชมุ ชน 2.ปรชั ญาของการพฒั นาชุมชน 3.ความสาคัญของการพัฒนาชมุ ชน 4.บทบาทของนกั พัฒนาชมุ ชน 5.คุณสมบตั ิของนกั พฒั นาชมุ ชน