ภูมิศาสตร์ เรื่อง เครื่องมือทางภูมิศาสตร์

ภมู ศิ าสตร์ ชน้ั มธั ยมศึกษาปีท่ี ๑ กลมุ่ สาระการเรยี นรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม หน่วยกำรเรียนรทู้ ่ี ๑ หนว่ ยกำรเรียนรู้ท่ี ๒ หนว่ ยกำรเรียนรทู้ ี่ ๓ หนว่ ยกำรเรยี นรู้ที่ ๔ หนว่ ยกำรเรยี นรู้ที่ ๕ ๑_หลักสตู รวิชาภูมิศาสตร์ ๒_แผนการจดั การเรียนรู้ ๓_PowerPoint_ประกอบการสอน ๔_ใบงาน_เฉลย ๕_ขอ้ สอบประจาหน่วย_เฉลย ๖_การวดั และประเมนิ ผล ๗_เสริมสาระ ๘_สอ่ื เสริมการเรยี นรู้ บริษัท อักษรเจรญิ ทัศน์ อจท. จำกัด : 142 ถนนตะนำว เขตพระนคร กรุงเทพฯ 10200 Aksorn CharoenTat ACT.Co.,Ltd : 142 Tanao Rd. Pranakorn Bangkok 10200 Thailand โทรศพั ท์ : 02 622 2999 โทรสำร : 02 622 1311-8 [email protected] / www.aksorn.com

๑หน่วยการเรียนรู้ที่ เครอ่ื งมือทางภูมศิ าสตร์ และการแบ่งเขตเวลาของโลก จุดประสงคก์ ารเรียนรู้ ๑. สำมำรถเลือกใช้เคร่อื งมือทำงภมู ิศำสตร์ (ลูกโลก แผนท่ี กรำฟ แผนภมู )ิ ในกำรสบื ค้นขอ้ มลู เพอื่ วิเครำะห์ลกั ษณะทำงกำยภำพและสังคมของประเทศ ไทยและทวปี เอเชีย ออสเตรเลยี และโอเชยี เนียได้ ๒. สำมำรถอธบิ ำยเส้นแบง่ เวลำ และเปรยี บเทียบวนั เวลำของประเทศไทยกับทวปี ตำ่ งๆ ได้

เคร่ืองมือทางภมู ิศาสตร์ ลูกโลก (globe) ลกั ษณะและประโยชนข์ องลกู โลก ลกู โลก เปน็ ห่นุ จำลองของโลก แสดงตำแหนง่ และกำรกระจำยตัวของ พ้นื ท่ีประเทศ ทวปี ทะเล และมหำสมทุ รต่ำงๆ ได้ตรงตำมท่ปี รำกฏที่ผิวโลก การใชล้ กู โลก ใชเ้ พอ่ื ศึกษำทศิ ทำงกำรหมนุ และกำรโคจรของโลก ที่ตงั้ ของทวปี และประเทศตำ่ งๆ รวมท้งั กำรศกึ ษำเสน้ เมริเดยี น เส้นละติจูด เปน็ ต้น เส้นเมรเิ ดยี น ภาพตัวอยา่ งเส้นเมรเิ ดียน ภาพตวั อย่างเส้นละติจูด

แผนท่ี (map) แผนที่ เป็นส่ิงที่สร้ำงขึ้นเพ่ือเสนอข้อมูลเกี่ยวกับรูปลักษณะและท่ีตั้งของส่ิงต่ำงๆ ที่ปรำกฏอยู่บนผิวโลก ด้วยกำร เขียนย่อสว่ นลงในวัสดพุ ้นื ทแี่ บนรำบหรือแผ่นกระดำษ และใช้สญั ลักษณ์แทนสิ่งต่ำงๆ ซ่ึงแผนที่ท่ีนิยมใช้กันโดยท่ัวไปแบบ เปน็ ๒ ประเภท คือ แผนทีอ่ ้างอิง และแผนท่เี ฉพาะเร่ือง แผนท่อี า้ งอิง แผนที่ธรณีวิทยาจังหวดั นครราชสีมา แผนทีเ่ ฉพาะเรอ่ื ง

เขม็ ทศิ (compass) เข็มทิศ เป็นเคร่ืองมือที่ให้ข้อมูลด้ำนทิศทำง มีหลักกำรทำงำนโดยอำศัย แรงดึงดูดระหว่ำงแม่เหล็กขั้วโลกกับเข็มแม่เหล็กของเข็มทิศ เข็มทิศถือเป็น เคร่ืองมือทม่ี คี วำมสำคญั ตอ่ กำรเดินทำงเพื่อไปยงั สถำนที่ตำ่ งๆ กำรบอกทิศทำงโดยทวั่ ไป คอื กำรบอกเปน็ ทิศทส่ี ำคัญ 4 ทศิ คอื ทิศเหนือ ทิศใต้ ทิศตะวนั ออก และทศิ ตะวนั ตก โดยมกี ารแทนสญั ลักษณ์ คอื N = ทิศเหนอื E = ทิศตะวันออก W = ทิศตะวนั ตก S = ทิศใต้

รปู ถ่ายทางอากาศ (aerial photograph) เปน็ รปู ถำ่ ยท่ีได้จำกกำรนำกล้องไปตดิ ตง้ั กับอำกำศยำน แลว้ ถำ่ ยรปู ในแนวดิ่งหรอื เฉยี ง กับผวิ โลก ทำให้ไดร้ ูปของพ้ืนผิวโลกตำมจริง ที่ปรำกฏในเวลำน้นั ซ่งึ มักนำรปู ถ่ำยทำงอำกำศ มำใชท้ ำแผนที่ โฉนดทดี่ นิ กำรกอ่ สร้ำงถนน กำรวำงผังเมือง เปน็ ตน้ รูปถ่ายทางอากาศ บรเิ วณอนุสาวรีย์พิทกั ษ์รัฐธรรมนูญ

ภาพจากดาวเทียม (satellite image) อักษร ตวั อยา่ งภาพจากดาวเทยี ม พยำกรณอ์ ำกำศ ภาพจากดาวเทียม เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยระบบกล้องหลำยช่วงคลื่น โดยบันทึกข้อมูลเชิงตัวเลขของค่ำกำรสะท้อนช่วงคล่ืนแสง โดยข้อมูลท่ีบันทึก สำมำรถส่งกลับมำยงั สถำนีรบั บนโลกได้ทันที จึงทำให้ได้ข้อมูลท่ีทันสมัยที่สุด ซ่ึงกำรใช้ข้อมูลภำพจำกดำวเทียมจำเป็นต้องมีกำรแปลควำมของส่ิงท่ีปรำกฏ บนภำพก่อน

เครื่องมอื สาคญั ทางภูมิศาสตร์อ่ืนๆ แผนภูมิ เวบ็ ไซต์ แผนภาพ

เทคโนโลยแี ละรูปแบบของขอ้ มูลภูมศิ าสตร์ ระบบกาหนดตาแหนง่ บนพนื้ โลก (GPS : global positioning system) จีพีเอส (GPS) เป็นเครื่องมือรับสัญญำณ จำกดำวเทียม เพื่อหำหรือกำหนดจุดตำแหน่งบนพื้น โลก โดยข้อมูลที่แสดงบนหน้ำจอ GPS ได้แก่ ค่ำละติจูด ค่ำลองจิจูด และค่ำระดับควำมสูง ปั จ จุ บั น นิ ย ม ใ ช้ ใ น ก ำ ร ห ำ เ ส้ น ท ำ ง เ พื่ อ เ ดิ น ท ำ ง กำรสำรวจรงั วดั ใช้บอกตำแหนง่ ผปู้ ว่ ย เป็นต้น ปจั จบุ นั มกี ารใช้ GPS มากข้นึ ในการหาเส้นทาง เพอื่ เดินทางไปยงั จุดหมาย

รปู แบบการนาเสนอขอ้ มูลภูมิศาสตร์ แบบบรรยาย แผนภมู ิ แผนผงั กราฟ

การแบ่งเขตเวลาของโลก ความสาคญั ของการแบ่งเวลา เนื่องจำกโลกมีสัณฐำนเป็นทรงกลม ทำให้แต่ละพ้ืนท่ีเกิดกลางวันและกลางคืน ไม่ตรงกัน จึงจำเป็นต้องมีกำร กำหนด “เวลาปานกลางกรีนิช” หรอื “เวลาสากล” เพ่อื ใชก้ ำหนดเวลำมำตรฐำนของแตล่ ะประเทศ ส่งผลให้สะดวกต่อ กำรตดิ ต่อสมั พันธ์กนั ระหวำ่ งประเทศในทุกๆ ด้ำน การเปรียบเทียบเวลาการรับประทานอาหารของคนแตล่ ะภูมิภาค

เสน้ เมริเดยี นกับการกาหนดเขตเวลา เส้นเมรเิ ดียน เป็นเสน้ สมมติที่ลำกจำกขั้วโลกเหนอื ไปข้วั โลกใต้ ซง่ึ มีท้งั หมด ๓๖๐ เสน้ ห่ำงกนั เสน้ ละ ๑ องศำ ภาพแสดงเสน้ เมรเิ ดยี น

ในเวลำ ๑ ชวั่ โมง โลกจะหมนุ ทำใหแ้ นวควำมสว่ำงกับควำมมืดเคลื่อนผ่ำนไป ๑๕ องศำตำมเส้นเมริเดียน ทำให้เกดิ เป็นควำมสวำ่ งและควำมมืดบนโลก ภาพแสดงแนวความสว่างและความมดื

การกาหนดเขตภาคเวลา แผนท่ีแสดงเขตภาคเวลาของโลก กำรกำหนดเขตภำคเวลำ จะกำหนดตำมระยะห่ำงของเสน้ ชว่ งละ ๑๕ องศำ โดยกำหนด ตำมเส้นเมริเดียน ทั้งด้ำน ทิศตะวันออกและทิศตะวันตก ซ่ึงท่ัวโลกมีเขตภำคเวลำทั้งหมด ๒๔ เขตภำคเวลำ และกำหนดให้เส้นเมริเดียนแรก (๐ องศำ) เป็นเวลำปำนกลำงกรีนิช

เวลามาตรฐาน เวลามาตรฐานทอ้ งถน่ิ เวลามาตรฐานสากล ตารางเวลา GMT ทว่ั โลก ประเทศไทย กัมพูชา ลาว และเวียดนาม ใชเ้ วลาท่ีเสน้ เมริเดียน 105° ตะวันออก เปน็ เสน้ เมรเิ ดียนกลางเขตภาคเวลา ทาใหใ้ ชเ้ วลามาตรฐานเดยี วกัน เวลำท่ีกำหนดขึ้นใช้ในเขตภำคเวลำ ต่ำงๆ ท่ัวโลก ซ่ึงประเทศที่มีขนำดใหญ่จะ เวลำของแต่ละพื้นที่ท่ีแตกต่ำงกันออกไป ครอบคลมุ พื้นที่หลำยเขตภำคเวลำ เช่น รัสเซีย ตำมเขตภำคเวลำของแต่ละดินแดนหรือประเทศ ๑๑ เขต สหรฐั อเมรกิ ำ ๕ เขต เป็นต้น ต่ำงๆ ซง่ึ มเี วลำมำตรฐำนของแต่ละเขตหรือแต่ละ ทอ้ งถิ่น