หน่วยที่ 5

ชุมชนชนบท

ความหมายของชมุ ชนชนบท ⚫ชมุ ชนชนบท ชมุ ชนในเขตชนบท ซงึ่ สมาชิกมโี อกาสพบปะสังสรรค์กันอย่างใกลช้ ดิ มีชีวิต ชมุ ชนรูปแบบเดยี วกัน ท้งั ด้านความประพฤติ ความคิดและความเช่ือ ⚫ชมุ ชน หมู่ชนหรือกลมุ่ คนทอี่ ยูร่ วมกนั เป็นสังคมขนาดเล็ก อาศยั อยใู่ นบรเิ วณ เดียวกนั และมผี ลประโยชนร์ ว่ มกนั Community กลุ่มคนท่อี าศัยอยู่ในบริเวณเดยี วกนั โดยทสี่ มาชกิ ในกลุ่ม รว่ มกันดาเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจและการเมอื ง ต้ังหน่วยทางสงั คมท่ีมี การปกครองตนเองโดยยดึ ถือคุณค่าและความผกู พนั ร่วมกนั ⚫ ชนบท สว่ นทอี่ ยนู่ อกเขตเมืองหรอื เขตเทศบาล ประชากรเลีย้ งชพี ดว้ ยการเกษตร มีระเบยี บที่ สอดคลอ้ งกับลกั ษณะหม่บู า้ น ตัง้ บ้านเรอื นเปน็ กล่มุ ก้อน กระจดั กระจายตามลกั ษณะ ภูมปิ ระเทศหรอื ตามประเพณี นิยมในทางสังคมศาสตร์

การกาหนดกลุ่มคนว่าเป็นชุมชน กายภาพ ประวัตศิ าสตร์ เศรษฐกจิ องคป์ ระ กอบ สังคม การเมอื ง

อาณาเขตของชุมชน อาณาเขตของชุมชนชนบทเท่ากับอาณาเขตของหมบู่ ้าน ชนบท

อาณาเขตของชมุ ชน อาณาเขตของชมุ ชนชนบทใหญ่กว่าอาณาเขตของหมูบ่ ้าน ชนบท

อาณาเขตของชมุ ชน อาณาเขตของชมุ ชนชนบทเลก็ กว่าอาณาเขตของหมูบ่ ้าน ชนบท

ลักษณะทางกายภาพของชมุ ชน ชนบท พจิ ารณาได้จากการตง้ั ถน่ิ ฐานของชมุ ชนบท

การตัง้ ถิ่นฐานแบบไร่นาแบบกระจดั กระจาย ⚫การตงั้ บา้ นเรอื นอยใู่ นที่ถือ ครองทีม่ ีอาณาเขต กวา้ งขวาง ทาใหไ้ มเ่ สียเวลา เดินทางไป –กลบั ระหว่าง บ้านกับที่ทาการเกษตร แต่มี ข้อเสยี ในเรือ่ งของ ความสมั พันธ์กบั ครวั เรอื นอืน่ ส่วนใหญ่เป็นชุมชนท่ีปลกู พ้ชื ไร่



การต้งั ถิ่นฐานแบบตั้งบา้ นเรอื นเป็นกระจกุ การต้งั บา้ นเรือนแบบเปน็ กลุม่ กอ้ น มีพื้นท่ีทาการเกษตรอยรู่ อบ นอก ทาใหค้ วามสมั พนั ธร์ ะหว่าง ครัวเรอื นใกล้ชดิ กัน แต่ทาให้เสียเวลาเดนิ ทางไป – กลบั ระหวา่ งพืน้ ที่ทาการเกษตร เปน็ ชมุ ชนทมี่ อี าชีพปลูกขา้ ว



การถน่ิ ฐานแบบต้ังบ้านเรอื นริมเส้นทางคมนาคม ⚫การตง้ั บา้ นเรอื นไปตามริมถนน ถนน หรือริมนา้ บรเิ วณทาการเกษตร แม่น้า มคี วามกว้างน้อย แตค่ วามยาว มาก มีความใกลช้ ิดระหว่าง ครวั เรือนและมีความสะดวกใน การขนสง่ ผลผลิต แตจ่ ะเสียเวลา เดนิ ทางไปยงั ส่วนปลายของ การเกษตร พบในชุมชนทม่ี ี อาชีพพปลกู พืชสวนหรอื ไมย้ ืนตน้



การต้งั ถ่นิ ฐานแบบนคิ ม ท่เี พาะปลูก ⚫การตั้งบ้านเรอื นคล้ายแบบ รวมตวั แบบกระจุก เกดิ ขึ้น จากการวางแผน จะพบใน ชมุ ชนทร่ี ฐั จดั สรรทด่ี นิ ทากนิ ใหแ้ กร่ าษฎร



ลกั ษณะทางประชากรของชมุ ชนชนบท ⚫จานวนและการกระจายของประชากรในชนบท อตั ราการเกิด อัตราการตาย และการย้ายถ่นิ หรอื การอพยพ ⚫องค์ประกอบเกย่ี วกบั ลกั ษณะของประชากร  เพศ อายุ การศึกษา เศรษฐกิจ วฒั นธรรม และสถานภาพ การสมรส ⚫ภาวะเจริญพนั ธุแ์ ละภาวะการตาย ประชากรในชนบทมีอัตราการเกิดทีส่ งู กว่าในเมอื ง

โครงสรา้ งของชมุ ชนชนบทไทย บคุ ลกิ ภาพ ค่านิยม และ ระบบครอบครัวและ ทศั นคติ เครือญาติ ความเป็นผนู้ า

บคุ ลิกภาพ ⚫ปัจจัยทางธรรมชาติ นสิ ัยจะถูกสรา้ งให้เขา้ กบั สงิ่ แวดล้อมและธรรมชาติ ⚫ปัจจยั ทางจิตวิทยาสงั คม กลมุ่ ปฐมภูมิมีความสมั พันธ์แบบเปน็ กนั เองและรว่ มมือกนั ทา ⚫ปจั จยั ทางวัฒนธรรม เป็นวถิ ชี วี ติ ท่ีเรียบง่าย  วัฒนธรรมทางวตั ถุเน้นเร่อื งความจาเปน็ และคานึงถงึ การใชใ้ หเ้ ป็นประโยชน์ วฒั นธรรมทไี่ มใ่ ช่วตั ถุ เนน้ เรอ่ื งการรกั ษาพฤติกรรมความคิด ปรชั ญาชวี ติ กฎเกณฑ์เก่า ๆ

เจ้านาย การทาบญุ อานาจ ความ สนุกสนาน สิ่ง ศักดิ์สทิ ธิ์ ความมงั่ ค่านยิ ม รักพวก คง่ั พอ้ ง

เชอื่ ในเร่ือง นิยมยก ความสาเร็จเป็น บุญวาสนา ยอ่ งบุคคล ผลสืบ ที่รู้จกั อด ยึดถือทัศนคติและ เนื่องมาจาก คา่ นิยมแบบสาย กลน้ั จงั หวะชีวิตและ สัมพันธอ์ ยา่ ง โลกของแต่ละ่ ทัศนคติ เหนียวแน่น คน นิยมการ นิ่งเฉย มองโลกใน ให้ เหน็ ด้วยกบั พวกพอ้ งมาก แงร่ ้ายหรอื ความสาคัญ ขร้ี ะแวง ท่ีสดุ กบั การแตง่ กายเปน็ ระเบยี บร้อย ร้อย

ระบบครอบครัวและเครือญาติ คบู่ า่ วสาว ครอบครวั ครอบครัว เด่ยี ว ฝา่ ยใด ฝ่ายหน่งึ เมือ่ มลี ูก/ ครอบครวั แตง่ งาน ขยาย

ความเปน็ ผู้นา ⚫มีตาแหนง่ ในองค์กรภายในชมุ ชน ⚫มีฐานะทางเศรษฐกจิ ในระดบั ค่อนขา้ งดี ⚫มีความรแู้ ละความชานาญในเรื่องที่เปน็ ประโยชนต์ อ่ การดาเนนิ กจิ กรรมของชุมชน ⚫เข้าร่วมในกิจกรรมของชุมชน

การเปลี่ยนแปลงของชมุ ชนชนบทไทย ปัจจัยที่มีอทิ ธพิ ล การปรับปรุง การปรบั ปรุงรายได้ โครงสร้างพน้ื ฐาน จากภาคเกษตร และบริการทางสังคม การเคลอื่ นย้าย การปรบั ปรงุ คณุ ภาพ แรงงาน ชวี ิต

ภายใน การเปลี่ยนแปลง ทางธรรมชาติ ปจั จัยทมี่ ีผลตอ่ การ การเปลยี่ นแปลง เปลีย่ นแปลง ทางดา้ นประชากร ภายนอก เทคโนโลยี เศรษฐกิจ การปรบั ปรุงระบบ การศกึ ษา การแพรข่ ยายของ การคมนาคมและ การสอ่ื สาร

การปรับปรุงโครงสรา้ งพ้นื ฐานและบรกิ ารทางสังคม โครงสรา้ ง บริการ ส่งเสริม พนื้ ฐาน สงั คม การเกษตร

การเคลอ่ื นย้ายแรงงาน การ เคล่ือนยา้ ย ตามฤดูกาล

การปรับปรุงรายไดจ้ ากภาคเกษตร • มีการลงทนุการลงทุนเพ่ือ ัพฒนาการเกษตร • พืชทป่ี ลกู เพื่อ • พฒั นาด้าน อย่างจากดั รฐ ผลผลิตทางการเกษตร การค้าและยัง เทคโนโลยี มีบทบาทเพยี ง ชีพ ผ้ใู ห้การ แนวทางการปรับป ุรงรายไ ้ดจากาคเกษตร • พฒั นาดา้ น สนับสนนุ • พชื ทป่ี ลกู เพือ่ เศรษฐกิจ การค้าและ • ความ ส่งออก • พฒั นา สอดคลอ้ ง ทรพั ยากร ระหว่างการ • สินค้าเกษตรท่ี มนุษยแ์ ละการ ผลิตและ ผลติ เพ่อื ตลาด พฒั นาสถาบนั การตลาด ภายในประเทศ เป็นหลัก • พืชใหมห่ รือพชื ทดแทน

การปรับปรงุ คุณภาพชีวติ สภาวะการดารงชวี ติ ของบุคคลท้ังดา้ น รา่ งกาย สติปัญญา ด้านจติ ใจ

แนวทางการปรบั ปรุงคุณภาพชีวติ ⚫สนบั สนุนกจิ กรรมทางเศรษฐกจิ ⚫จดั บริการทางสงั คม ⚫ปอ้ งกันและแกไ้ ขภาวะมลพษิ ⚫ส่งเสริมให้อยู่ร่วมกันด้วยความมคี ุณธรรมตอ่ กัน ⚫สงเสรมิ ใหส้ มาชิกทกุ คนมีสว่ นรว่ มในการตัดสนิ ใจในกจิ กรรมของ ชมุ ชน