แผนการสอนมุ่งเน้นสมรรถนะ วิชางานเครื่องยนต์ดีเซล รหัสวิชา 20101-2002 หลักสูตาประกาศนียบัตรวิชาชีพ ประเภทวิชา อุตสาหกรรม งานเพลาข้อเหวี่ยงเครื่องยหนน่ต์วดยีเทซี่ ล9 นายธนาธิป ทองศิริ เเผนกวิชาช่างยนต์ วิทยาลัยเทคนิคชุมพร
แผนการจดั การเรยี นรทู้ ี่ 9 สอนครง้ั ท่ี 12
65 แผนการจัดการเรยี นรู้ที่ 9 ช่อื วชิ า งานเครอื่ งยนตด์ เี ซล เวลาเรียนรวม 126 ชั่วโมง ชอ่ื หนว่ ย งานเพลาข้อเหวย่ี งเคร่อื งยนตด์ ีเซล สอนคร้งั ที่ 12 ชอื่ เรื่อง งานเพลาขอ้ เหวยี่ งเครอื่ งยนตด์ เี ซล จานวนชวั่ โมง 7 ชว่ั โมง หวั ข้อเรอ่ื ง 1 ชอื่ และหนา้ ทแ่ี ละส่วนประกอบของลูกสูบงานเครื่องยนต์ดีเซล 2 การถอดเพลาข้อเหวี่ยง 3 การตรวจสอบกระบอกสบู 4 การตรวจสอบเพลาข้อเหว่ียง 5 การประกอบเพลาข้อเหว่ียง สาระสาคญั เพลาขอ้ เหว่ยี งเป็นเพลาหลกั ของเครื่องยนตเ์ ปน็ ชิ้นส่วนที่มขี นาดใหญ่ มีหนา้ ท่ถี ่ายทอดการ เปลยี่ นทิศทางการเคล่ือนที่ข้ึนลงของลกู สูบเป็นการเคลือ่ นทแ่ี บบหมนุ ของเพลาข้อเหวยี่ ง และถา่ ยทอดแรง จากการเผาไหม้ดนั ลงทหี่ ัวลกู สูบและพากา้ นสบู ให้เคลื่อนที่ลงตามวัฏจักรการทางานส่งผ่านแรงให้เพลาขอ้ เหวีย่ งหมุนนากาลังไปใชง้ าน เพลาข้อเหวี่ยงเม่ือใช้งานไปนาน ๆ ยอ่ มเกิดการชารดุ และเส่ือมสภาพตามการ ใชง้ าน หรอื อาจชารุดสึกหรอ และเสอ่ื มสภาพจากความบกพรอ่ งในการใช้งาน เช่น ไม่เปลยี่ นถา่ ย นา้ มนั เครื่องตามกาหนดและหากเกดิ ปัญหากับระบบหล่อลืน่ และระบบระบายความร้อนจะทาใหเ้ ครอ่ื งยนต์ ร้อนจดั ซ่ึงมผี ลกระทบโดยตรงกับเพลาขอ้ เหวยี่ ง และอาจมีอกี หลายสาเหตุทีจ่ าเปน็ ตอ้ งถอดเพลาข้อเหวี่ยง ออกมาเพ่ือตรวจสอบและซ่อมแซมแกไ้ ขต่อไป สมรรถนะหลัก (สมรรถนะประจาหนว่ ย) 1 แสดงความรู้เกย่ี วกบั งานเฟืองเพลาขอ้ เหวี่ยงเคร่ืองยนต์ดีเซล 2 ถอดประกอบชิน้ สว่ นงานเฟืองเพลาข้อเหวีย่ งเครื่องยนต์ดีเซลและสว่ นต่างๆตามคู่มือซ่อม
66 แผนการจดั การเรยี นรู้ที่ 9 ชอื่ วชิ า งานเครอ่ื งยนต์ดีเซล เวลาเรียนรวม 126 ช่วั โมง ชอื่ หนว่ ย งานเพลาข้อเหวย่ี งเครื่องยนต์ดเี ซล สอนครง้ั ท่ี 12 ชือ่ เร่ือง งานเพลาขอ้ เหวยี่ งเครอื่ งยนตด์ เี ซล จานวนชว่ั โมง 7 ชวั่ โมง สมรรถนะย่อย (สมรรถนะการเรียนร)ู้ สมรรถนะทวั่ ไป (ทฤษฎ)ี 1.แสดงความรเู้ ก่ียวกบั ช่ือและหนา้ ทแี่ ละส่วนประกอบของลูกสบู งานเคร่ืองยนตด์ ีเซล สมรรถนะทีพ่ งึ ประสงค์ (ทฤษฎี) เมอื่ ผเู้ รยี นไดศ้ ึกษาเนื้อหาในบทนแ้ี ลว้ ผเู้ รยี นสามารถ 1 บอกช่อื และหน้าท่แี ละส่วนประกอบของลูกสูบงานเครอื่ งยนตด์ เี ซลไดถ้ ูกต้อง สมรรถนะทวั่ ไป (ปฏบิ ัติ) 1 แสดงทกั ษะในการถอดเพลาขอ้ เหวี่ยง 2 แสดงทกั ษะในการตรวจสอบกระบอกสบู 3 แสดงทกั ษะในการตรวจสอบเพลาข้อเหว่ียง 4 แสดงทกั ษะในการประกอบเพลาข้อเหว่ยี ง สมรรถนะท่ีพงึ ประสงค์ (ปฏบิ ตั ิ) เมอ่ื ผู้เรยี นไดศ้ ึกษาเนอ้ื หาในบทนแ้ี ลว้ ผเู้ รยี นสามารถ 1 สามารถถอดถอดเพลาข้อเหวี่ยงเครอ่ื งยนตด์ ีเซลได้ถูกต้องตามค่มู ือ 2 สามารถถอดตรวจสอบกระบอกสบู เครื่องยนต์ดเี ซลได้ถกู ตอ้ งตามคมู่ ือ 3 สามารถตรวจสอบเพลาขอ้ เหว่ียงเครื่องยนตด์ เี ซลได้ถกู ต้องตามคมู่ ือ 4 สามารถประกอบเพลาข้อเหว่ยี งเคร่อื งยนต์ดเี ซลไดถ้ ูกต้องตามคูม่ ือ
67 \\ แผนการจดั การเรยี นรูท้ ่ี 9 ช่ือวชิ า งานเครื่องยนต์ดเี ซล เวลาเรยี นรวม 126 ชั่วโมง ชือ่ หนว่ ย งานเพลาข้อเหวี่ยงเคร่ืองยนต์ดีเซล สอนครงั้ ที่ 12 ชื่อเรอ่ื ง งานเพลาขอ้ เหวยี่ งเครอ่ื งยนตด์ เี ซล จานวนชวั่ โมง 7 ชว่ั โมง กิจกรรมการเรียนการสอน ในการจัดการเรียนการสอนรายวิชางานเครื่องยนต์ดีเซล ได้กาหนดกิจกรรมการเรียนการสอนให้ ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้โดยใช้วิธีการจัดการเรียนรู้ฐานสมรรถนะเชิงรุก (Active Learning Competency Based) ด้านเทคนิคการจัดการเรียนการสอนแบบ MAIP โดยมีขั้นตอนในการดาเนินกิจกรรมการเรียนการ สอน ดังน้ี กจิ กรรมการเรยี นการสอน (สอนคร้ังท่ี ๑ ) เวลา 7 ช่วั โมง/สัปดาห์ ๑. ผู้สอนช้ีแจงรายละเอียดเกี่ยวกับจุดประสงค์รายวิชา สมรรถนะรายวิชา และคาอธิบาย รายวิชา การวัดและประเมินผลการเรียนรายวิชา คุณลักษณะอันพึงประสงค์ของรายวิชา และข้อตกลงใน การจัดการเรยี นการสอนในรายวิชา ๒. ผสู้ อนแสดงตวั อยา่ งเกีย่ วกับงานเพลาข้อเหวี่ยงเครื่องยนตด์ ีเซล ๓. ผสู้ อนถ่ายทอดความรู้ในหน่วยท่ี 9 เรือ่ งงานเพลาข้อเหว่ียงเครื่องยนต์ดีเซล ๔. ผสู้ อนแสดงใบงานเรื่องงานเพลาข้อเหวีย่ งเคร่ืองยนต์ดเี ซลและอธบิ ายขั้นตอนวิธีการใน การปฏบิ ัติงานตามใบงานเรื่องงานเพลาขอ้ เหวี่ยงเครอ่ื งยนต์ดเี ซล ๕. ผู้สอนใหผ้ เู้ รียนปฏิบัตงิ านของตนตามใบปฏิบตั งิ านเรอ่ื งงานเพลาข้อเหว่ยี งเคร่ืองยนต์ ดเี ซล ๖. ผ้สู อนประเมนิ ผลการปฏบิ ัติงานของผูเ้ รยี นและใหผ้ ้เู รียนสรุปสาระสาคัญของเร่ืองท่เี รียน ประจาสปั ดาห์ สื่อการสอน ๑. เอกสารประกอบการสอน ๒. เอกสารประกอบการเรยี น ๓. ส่อื นาเสนอ PowerPointงานทม่ี อบหมาย/กจิ กรรม ให้นกั เรียนทาแบบฝึกเสรมิ ทักษะตามใบงานท้ายหน่วยการเรยี นท่ี 9
68 แผนการจดั การเรยี นรู้ที่ 9 ชอื่ วชิ า งานเครอ่ื งยนตด์ เี ซล เวลาเรียนรวม 126 ช่ัวโมง ชือ่ หนว่ ย งานเพลาข้อเหวี่ยงเครอ่ื งยนตด์ เี ซล สอนครงั้ ที่ 12 ชอื่ เรอื่ ง งานเพลาข้อเหวยี่ งเครอ่ื งยนตด์ เี ซล จานวนชวั่ โมง 7 ชว่ั โมง การวดั และประเมนิ ผล วดั ผล/ประเมนิ ผล วธิ กี าร เครื่องมือ เกณฑ์ ๑. สมรรถนะท่พี ึง - ทาแบบฝกึ เสรมิ ทักษะ - ผา่ นเกณฑร์ อ้ ยละ ๖๐ ประสงค์ ท้ายหน่วย - แบบฝกึ เสริมทักษะ ท้ายหนว่ ย - ผา่ นเกณฑร์ อ้ ยละ ๘๐ ๒. คุณลักษณะอันพึง - ประเมนิ คุณลักษณะอนั - แบบประเมนิ ประสงค์ (Attitude) พงึ ประสงค์ คณุ ลักษณะอนั พงึ ประสงค์
85 ภาคผนวก ใบความรู้ – แบบทดสอบ ใบปฏิบตั งิ าน – สื่อการสอน
ใบความรู้ เรอ่ื ง งานเพลาข้อเหวื่ยงเครอ่ื งยนตด์ ีเซล เพลาข้อเหวี่ยง มีหนา้ ที่รับแรงระเบดิ ภายในห้องเผาไหม้ ผ่านชุดลูกสบู ก้านสบู จนถึงเพลาข้อ เหว่ียง จากแรงในแนวการเคล่ือนท่ขี น้ึ ลง (Reciprocating motion) เปลย่ี นเป็นการหมนุ (Rotation) เพอื่ ส่ง ตอ่ ไปยังลอ้ ชว่ ยแรงของเคร่ืองยนต์ ลอ้ ช่วยแรง รูปที่ 1 แสดงเพลาข้อเหวีย่ ง ท่มี า : Automotive Encyclopedia : 73 แหวน ลกู สบู ลกู สบู กา้ นสบู แบรงิ่ กา้ นสบู \\ รูปที่ 2 แสดงชดุ ของลกู สบู และก้านสบู ทีม่ า : Automotive Technology : 46
คณุ ลักษณะของเพลาข้อเหวี่ยง คุณลักษณะของเพลาข้อเหว่ียงได้รับการออกแบบและสร้าง เพื่อให้รับแรงได้สูงสุดจากก้านสูบของ เครื่องยนต์ สร้างจากเหล็กหล่อชนิดพเิ ศษ มีความแข็งแรงทนทานตอ่ อุณหภูมิและความเค้นอัด นอกจากน้ัน ทีผ่ ิวสัมผัสกบั แบร่งิ มีการเคลือบผิวให้แขง็ ด้วยโลหะพิเศษระหวา่ งเหล็กกลา้ กับนิเกิล คุณลกั ษณะท่ีสาคญั ของ เพลาข้อเหว่ยี งคือ 1 มคี วามสมดุลขณะอยกู่ ับที่ (Static Balance) ขอ้ หลกั 2 มคี วามสมดุลขณะเคล่อื นท่ี (Dynamic Balance) 3 มีแนวระดบั เสมอกัน (Alignment) นา้ หนกั ถว่ ง ลม่ิ ปลายเพลา รปู ท่ี 3 แสดงสว่ นประกอบหลักเพลาข้อเหว่ียง ขอ้ กา้ น สบู ทีม่ า : Automotive Service Technology : 53 จากความสมดุลทั้ง 2 แบบจะช่วยให้เคร่ืองยนต์เดินเรียบ ลดการสั่นสะเทือน (Flywheel) แต่อย่างไรก็ตามการออกแบบเพลาข้อเหวี่ยงมีความจาเป็นอย่างย่ิงท่ีจะต้องติดต้ังล้อช่วยแรง ควบคู่กันไปอีกด้วย เพราะการหมุนของเพลาข้อเหวี่ยงเพียงอย่างเดียวไม่อาจทาให้เคร่ืองยนต์ทางานได้ เน่ืองจากไมม่ ีพลังงานสะสมที่จะทาให้เพลาข้อเหวย่ี งหมุนอยา่ งสมดุลและต่อเนื่องไปสู่รอบต่างๆ การติดต้ังล้อ ช่วยแรง (Flywheel) จะช่วยให้เครือ่ งยนต์มพี ลงั งานสะสมและสามารถนาไปใชง้ านได้อยา่ งมปี ระสิทธภิ าพ ส่วนประกอบโดยมาตรฐานในการสรา้ งเพลาขอ้ เหวย่ี ง 1 Carbon 0.40 – 0.50 % 2 Manganese 0.60 – 0.90 %
คุณลกั ษณะของเพลาข้อเหว่ียง กา้ นสบู เพลาขอ้ เหวีย่ ง การออกแบบและสรา้ ง เพลาขอ้ เหว่ยี ง รูปที่ 4 แสดงความสมดุลและลกั ษณะของเพลาขอ้ เหวย่ี งและก้านสูบ ท่ีมา : Automotive Service Technology :49 1 นา้ หนกั ตอ้ งสมดลุ ปอ้ งกนั การส่นั สะเทือน 2 มแี นวระดบั เสมอกนั (Alignment) 3 แขง็ แรง ทนตอ่ การ กระแทกไดด้ ี รูที่เจาะ เพื่อลดนา้ หนกั ของโลหะ สว่ นเกิน ทาใหม้ คี วามสมดลุ ยข์ ณะ หมนุ (Dynamic Balance) รูปที่ 5 แสดงส่วนประกอบของเพลาขอ้ เหวย่ี ง ทมี่ า : tpa.or.th ท่มี า : Auto Service and Repair :243
เพลาข้อเหว่ยี งและสว่ นประกอบทเี่ กี่ยวขอ้ ง โบลทย์ ดึ เพลาขอ้ เหว่ียง ชดุ ฝาครอบเพลาขอ้ ลอ้ ช่วย เหว่ียง แรง แบรงิ่ ปลาย เพลา ซีลนา้ มนั แบรงิ่ แหวนเพกลนั ารขุนอ้ เหวย่ี ง เสอื้ สบู รูปท่ี 6 แสดงโครงสรา้ งและส่วนประกอบของชดุ เพลาข้อเหว่ียง
โครงสร้างของเพลาข้อเหวย่ี ง โครงสรา้ งของเพลาข้อเหวีย่ งประกอบดว้ ยสว่ นตา่ งๆ เช่น 1 นาหนักถว่ ง (Courter weight) เพ่อื สร้างความสมดลุ ให้กับเพลา ลดการส่นั สะเทอื นขณะเพลาหมุน 2 รูน้ามันหล่อล่ืน (Oil passage) รูดงั กล่าวจะเจาะใหน้ า้ มันหล่อลนื่ ไหล มาหล่อลื่นบรเิ วณแบริง่ ของ เพลา รูท่ีเจาะไวส้ าหรบั นา้ มนั หลอ่ ลนื่ รูปท่ี 7 แสดงเสน้ ทางการไหลของน้ามันหล่อลื่น ที่มา : Automotive Service Technology : 52 การบรกิ ารเพลาขอ้ เหว่ียง เพลาข้อเหว่ยี งเป็นชน้ิ สว่ นหลกั และสาคัญของเคร่ืองยนต์ ทจ่ี ะต้องใหบ้ รกิ ารตามสภาพและอายุการ ใชง้ าน ซง่ึ โดยปกตอิ ายุการใชง้ านของเพลาข้อเหวี่ยงนานมากกวา่ 30,000 ชัว่ โมง ถา้ มีการดแู ลบารงุ รักษา ให้ถูกวธิ ีอาจจะใช้งานไดน้ านกว่านี้ ข้อกาหนดในการถอด ประกอบ เพลาข้อเหว่ียงมดี งั นี้ 1 ใหส้ งั เกต และจดบันทึกตาแหนง่ หรือเครื่องหมาย (Mark) ทีป่ รากฏอยู่บนชิน้ ส่วน 2 ชิ้นส่วนใดท่ีไมป่ รากฏเครื่องหมาย ใหท้ าเคร่ืองหมายกากับไว้ เชน่ ฝาครอบแบรง่ิ ตัวท่ี 1 ,2 , 3... 3 จัดวางชนิ้ ส่วนใหเ้ ป็นระเบยี บ ก่อน – หลัง , บน- ลา่ ง โดยปกติควรวางไวใ้ นชอ่ งทจ่ี ดั เตรียมไว้ Mark บอกตาแหนง่ รปู ที่ 8 แสดงตาแหน่งมาร์คทีป่ รากฏบนช้ินส่วนตวั จบั ยึดเพลาขอ้ เหวยี่ ง ท่ีมา: Auto Service and Repair :229
รูปท่ี 9 จากรปู แสดงให้เหน็ การบอกตาแหน่ง เพื่อประโยชนใ์ นการถอด ประกอบเพลาขอ้ เหวีย่ ง ท่มี า : Auto Service and Repair : 230 การถอด ประกอบชนิ้ ส่วน ชิน้ สว่ นที่สาคญั เช่นฝาครอบจบั ยดึ เพลาขอ้ เหวย่ี ง (Cap) โบลท์ (Bolts) แบรง่ิ สลกั แหวนรอง (Washers) จะตอ้ งจดบนั ทกึ และจดั วางตามลาดบั ก่อนหลงั ทงั้ นเี้ น่ืองจากชิน้ สว่ นตา่ งๆเหลา่ นถี้ า้ ประกอบสบั เปลยี่ นตาแหนง่ เช่น ชดุ ดา้ นขวา นาไปไวด้ า้ นซา้ ย ชดุ ดา้ นหนา้ นาไปไวด้ า้ นหลงั จะสง่ ผล ตอ่ ความแขง็ แรง การร่วั ซมึ และความฝืดหรอื หลวม
ความเสยี หายที่เกิดขึ้นกับเพลาขอ้ เหวี่ยง ความเสียหายที่เกิดข้ึนกับเพลาขอ้ เหว่ียงมสี าเหตุทสี่ าคญั ดังนี้ 1 ขาดการหล่อลน่ื เชน่ นา้ มันหลอ่ ล่นื ไมเ่ พียงพอ หรอื น้ามันหล่อล่นื แหง้ ทาให้ระบบ หลอ่ ลนื่ ไม่สามารถทางานได้ 2 แบร่งิ รองรับเพลาเสอ่ื มสภาพ หรือหมดอายุการใช้งาน ทาให้แบร่ิง เสยี ดสีกับเพลา ข้อเหวย่ี งโดยตรง เกิดรอยไหม้ หรือรอยขดู ขีด 3 น้ามันหลอ่ ล่นื เสอ่ื มสภาพ เช่นมนี า้ รัว่ เขา้ ไปผสมกับน้ามนั หลอ่ ลื่น หรือใช้ น้ามนั หลอ่ ลน่ื ผิดประเภท รูปที่ 10 แสดงเพลาข้อเหวย่ี งเกดิ รอยขูดขดี อันเนื่องมาจากแบรงิ่ ชารดุ ท่ีมา: Auto Service and Repair: 231 ในการซ่อมบารุงเพลาข้อเหวยี่ งมีอยู่ 2 วิธี 4 กรณีที่เพลาข้อเหวี่ยงไม่เกิดการ สึกหรอมากจนเกินไป (ไม่เกิดรอยขูด ขีด ) จะใช้วิธีการล้างทาความสะอาด แล้วใช้ลมเป่าให้แห้ง หลังจากน้ันให้ ทาการตรวจวัดหาค่าการสึกหรอของ เพลาโดยการใช้ไมโครมิเตอร์ เพ่ือ นาไปพิจารณาซ่อมบารงุ ตอ่ ไป ถา้ การ สึกหรอยังอยใู่ นค่ามาตรฐาน ก็ให้นาไปใชง้ านตามปกติ
5 กรณีที่มีรอยขูดขีดเป็นริ้วรอยมาก จะใช้วิธีเจียรนัย (Regrinding crankshaft) โดย การเปล่ียนแบร่ิงให้มีขนาดเล็กลงกว่าเดิม (Under side) การบริการลักษณะนี้ทาให้ เพลาขอ้ เหวย่ี งมขี นาดเสน้ ผา่ ศูนย์กลางเล็กลงกว่าเดิมเพยี งเล็กนอ้ ย รปู ที่ 11 แสดงการเจียระไนเพลาข้อเหวี่ยง กรณีที่เพลาข้อเหว่ียงมีรอยขูดขีด เช่นเดียวกับกรณีท่ี 2 มีการซ่อมและบริการโดยการ เช่ือมไฟฟ้า( Are welding) ให้หนาขึ้นหรือมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางเพิ่มมากขึ้น การเช่ือม จะต้องหาช่างท่ีชานาญการ เพ่ือให้รอยเช่ือมติดแน่นเป็นเนื้อโลหะเดียวกัน หลังจากน้ัน จึงนาเพลาข้อเหว่ียงไปเจียรนัยให้มีขนาดความโตเท่าเดิม(Standard) การซ่อมโดยวิธี ดังกล่าวนี้ นิยมใช้กบั เพลาข้อเหวีย่ งของเครอ่ื งยนต์ท่ีมขี นาดใหญ่ รอยเชื่อมเพาะ เพ่ือ นาไปเจียระไน
รูปท่ี 12 แสดงรอยการเชือ่ มเพาะเพ่ือการซอ่ มบารงุ ท่มี า 11-8 , 12 - 8: Auto Service and Repair: 233, 234 แบริง่ เพลา แบร่ิง (Bearing) มีหน้าที่รองรับเพลาให้สามารถหมุนได้โดยอิสระ และช่วยลดความ ฝืดระหว่างโลหะทเ่ี คล่ือนไหว รปู ท่ี 13 แสดงแบริ่งเพลา ท่ีมา : Lannapoly.ac.th คณุ ลกั ษณะของแบริ่ง คุณลกั ษณะของแบริ่งเป็นโลหะแบนโค้งครง่ึ วงกลม ทาดว้ ยโลหะผสมผิวสัมผัสด้านใน ทาด้วยโลหะอ่อน เชน่ ตะก่ัว และทองแดง ท่ีมสี ว่ นผสมของกราไฟต์ คุณลกั ษณะพิเศษของแบร่ิ งคือ
1 สร้างด้วยโลหะอ่อน เช่นตะกั่วผสม ทองแดง และกราไฟต์ซึ่งมีคุณสมบัติเป็นวัสดุ หลอ่ ลนื่ ดังนน้ั เมื่อเสียดสีกบั เพลาข้อเหว่ียง จะทาให้แบริง่ ซงึ่ เป็นโลหะอ่อนสึกกรอ่ น โดยไม่ทาให้เพลาข้อเหวี่ยงชารุดเสียหาย เป็นการยืดอายุการใช้งานของเพลาข้อ เหวย่ี ง 2 ช่องวางของเพลาข้อเหวี่ยง ที่สัมผัสกับแบร่ิงจะต้องให้น้ามันหล่อลื่นแทรกตัวไหลซึม เข้าไปได้ เม่ือเพลาข้อเหวี่ยงหมุนน้ามันหล่อล่ืนจะเข้าไปรองรับ ช่วยให้การเสียดสี ระหว่างเพลาข้อเหวีย่ ง กบั แบริ่งน้อยลง รูปท่ี 14 แสดงใหเ้ หน็ ตาแหนง่ ทป่ี ระกอบแบร่ิง ท่ีมา : Auto Service Technology : 157 รปู ที่ 15 แสดงช่องวา่ งภายในแบรงิ่ ทาใหม้ ีสิ่งสกปรกเขา้ ไป ทาให้ การถา่ ยเทความร้อนระหวา่ งแบรงิ่ กับฝาครอบแบริง่ ไมส่ ะดวก ท่มี า : Automotive Service Technology : 46
รูปท่ี 16 แบริ่งทีม่ กี ารหลอ่ ล่ืนไมส่ มบูรณ์ ผวิ โลหะทีฉ่ าบไว้จะสกึ กร่อน ท่ีมา : Automotive Service Technology : 48 แบรง่ิ เป็นชิน้ สว่ นทร่ี องรบั แรงกระแทก และสง่ แรงใหก้ บั เพลาขอ้ เหว่ยี ง สรา้ งดว้ ยโลหะที่ทนตอ่ แรงกระแทกไดด้ ี ผวิ หนา้ สมั ผสั ฉาบดว้ ยโลหะออ่ น สกึ หรอไดง้ ่าย ช่องวา่ งระหวา่ งเพลาขอ้ เหว่ยี ง และแบรงิ่ มี ค่ามาตรฐาน ไมเ่ กิน 0.001 - 0.004 นวิ้ ชอ่ งวา่ ง ดงั กลา่ วนมี้ นี า้ มนั หลอ่ ลนื่ ขนั้ อยู่ การเลอื กใชน้ า้ มนั หลอ่ ลนื่ ท่ีมีคณุ ภาพสงู จะช่วยยืดอายกุ ารใชง้ าน ของแบรงิ่
งานเฟื องเพลาข้อเหวย่ี งเคร่ืองยนตด์ เี ซล ลอ้ ช่วยแรง เพลาข้อเหวย่ี ง มีหนา้ ท่ีรบั แรงระเบิดภายในหอ้ งเผาไหม้ ผ่านชดุ ลกู สบู กา้ นสบู จนถงึ เพลาขอ้ เหว่ียง จากแรงในแนวการเคล่อื นท่ีขึน้ ลง (Reciprocating motion) เปล่ยี นเป็นการหมนุ (Rotation) เพ่ือ สง่ ตอ่ ไปยงั ลอ้ ช่วยแรงของเครอ่ื งยนต์
งานเฟื องเพลาข้อเหวยี่ งเคร่ืองยนตด์ เี ซล คุณลักษณะของเพลาข้อเหวย่ี ง ขอ้ หลกั นา้ หนกั ถ่วง ลม่ิ ปลายเพลา ขอ้ กา้ นสบู คุณลกั ษณะของเพลาขอ้ เหวยี่ งไดร้ ับการออกแบบและสร้าง เพ่ือใหร้ ับแรงไดส้ ูงสุดจากกา้ นสูบของ เคร่ืองยนต์ สร้างจากเหลก็ หล่อชนิดพิเศษ มีความแขง็ แรงทนทานต่ออุณหภูมิและความเคน้ อดั นอกจากน้นั ท่ีผวิ สมั ผสั กบั แบริ่งมีการเคลือบผวิ ใหแ้ ขง็ ดว้ ยโลหะพิเศษระหวา่ งเหลก็ กลา้ กบั นิเกิล คุณลกั ษณะท่ีสาคญั ของเพลาขอ้ เหว่ยี งคือ 1. มีความสมดุลขณะอยกู่ บั ท่ี (Static Balance) 2. มีความสมดุลขณะเคล่ือนท่ี (Dynamic Balance) 3. มีแนวระดบั เสมอกนั (Alignment)
คุณลักษณะของเพลาข้อเหวย่ี ง กา้ นสบู เพลาขอ้ เหวี่ยง รปู ท่ี 4 – 8 แสดงความสมดลุ และลกั ษณะของเพลาข้อเหว่ยี งและกา้ นสบู รูทเ่ี จาะ เพื่อลดนา้ หนกั ของ โลหะสว่ นเกิน ทาใหม้ คี วาม สมดลุ ยข์ ณะหมนุ (Dynamic Balance) การออกแบบและสรา้ งเพลาขอ้ เหวยี่ ง 1 นา้ หนกั ตอ้ งสมดลุ ปอ้ งกนั การส่นั สะเทือน 2 มีแนวระดบั เสมอกนั (Alignment) 3 แข็งแรง ทนตอ่ การกระแทกไดด้ ี
เพลาขอ้ เหว่ียงและสว่ นประกอบท่ีเก่ียวขอ้ ง โบลทย์ ดึ เพลาขอ้ เหวี่ยง ชดุ ฝาครอบเพลาขอ้ เหวย่ี ง แบรง่ิ ปลายเพลา ซีลนา้ มนั แบรงิ่ เพลาขอ้ เหว่ียง แหวนกนั รุน เสอื้ สบู
โครงสร้างของเพลาข้อเหวย่ี ง รูท่ีเจาะไวส้ าหรบั นา้ มนั หลอ่ ลน่ื โครงสรา้ งของเพลาขอ้ เหว่ียงประกอบดว้ ยสว่ นตา่ งๆ เชน่ 1. นาหนกั ถว่ ง (Courter weight) เพ่ือสรา้ งความสมดลุ ใหก้ บั เพลา ลด การส่นั สะเทือนขณะเพลาหมนุ 2. รูนา้ มนั หลอ่ ล่นื (Oil passage) รูดงั กลา่ วจะเจาะใหน้ า้ มนั หลอ่ ล่นื ไหล มาหลอ่ ล่นื บรเิ วณแบรง่ิ ของเพลา
การบริการเพลาข้อเหวยี่ ง Mark บอกตาแหนง่ เพลาขอ้ เหว่ยี งเป็นชิ้นส่วนหลกั และสาคญั ของเคร่ืองยนต์ ที่จะตอ้ งใหบ้ ริการตามสภาพและ อายกุ ารใชง้ าน ซ่ึงโดยปกติอายกุ ารใชง้ านของเพลาขอ้ เหว่ยี งนานมากกวา่ 30,000 ชวั่ โมง ถา้ มีการดูแล บารุงรักษาใหถ้ ูกวธิ ีอาจจะใชง้ านไดน้ านกวา่ น้ี ข้อกำหนดในกำรถอด ประกอบ เพลำข้อเหวย่ี งมดี งั นี้ ใหส้ ังเกต และจดบนั ทึกตาแหน่งหรือเครื่องหมาย (Mark) ท่ีปรากฏอยบู่ นชิ้นส่วน ชิ้นส่วนใดที่ไม่ปรากฏเคร่ืองหมาย ใหท้ าเครื่องหมายกากบั ไว้ เช่นฝาครอบแบร่ิงตวั ท่ี 1 ,2 , 3... จดั วางชิ้นส่วนใหเ้ ป็นระเบียบ ก่อน – หลงั , บน- ล่าง โดยปกติควรวางไวใ้ นช่องท่ีจดั เตรียมไว้
ความเสยี หายทเี่ กดิ ขนึ้ กับเพลาข้อเหวย่ี ง ความเสียหายที่เกิดข้ึนกบั เพลาขอ้ เหวีย่ งมีสาเหตุที่สาคญั ดงั น้ี 1. ขาดการหล่อล่ืน เช่น น้ามนั หลอ่ ลื่นไม่เพยี งพอ หรือน้ามนั หลอ่ ล่ืนแหง้ ทาใหร้ ะบบหลอ่ ล่ืนไม่สามารถทางานได้ 2. แบริ่งรองรับเพลาเส่ือมสภาพ หรือหมดอายกุ ารใชง้ าน ทาใหแ้ บริ่ง 3. เสียดสีกบั เพลาขอ้ เหวยี่ งโดยตรง เกิดรอยไหม้ หรือรอยขดู ขีด น้ามนั หล่อล่ืนเส่ือมสภาพ เช่นมีน้าร่ัวเขา้ ไปผสมกบั น้ามนั หลอ่ ลื่น หรือใชน้ ้ามนั หล่อลื่นผดิ ประเภท
ในการซ่อมบารุงเพลาข้อเหวยี่ งมอี ยู่ 2 วธิ ี 1. กรณีที่เพลาขอ้ เหวย่ี งไม่เกิดการสึกหรอมากจนเกินไป (ไม่เกิดรอยขดู ขีด ) จะใชว้ ธิ ีการลา้ งทาความสะอาด แลว้ ใชล้ มเป่ าใหแ้ หง้ หลงั จากน้นั ใหท้ าการตรวจวดั หาค่าการสึกหรอของเพลาโดยการใชไ้ มโครมิเตอร์ เพ่ือนาไปพจิ ารณาซ่อมบารุง ต่อไป ถา้ การสึกหรอยงั อยใู่ นค่ามาตรฐาน กใ็ หน้ าไปใชง้ านตามปกติ 2. กรณีท่ีมีรอยขดู ขีดเป็นริ้วรอยมาก จะใชว้ ธิ ีเจียรนยั (Regrinding crankshaft) โดยการเปลี่ยนแบร่ิงใหม้ ีขนาดเลก็ ลงกวา่ เดิม (Under side) การบริการลกั ษณะน้ีทาใหเ้ พลาขอ้ เหวยี่ งมีขนาดเสน้ ผา่ ศูนยก์ ลางเลก็ ลงกวา่ เดิมเพียง เลก็ นอ้ ย
ในการซ่อมบารุงเพลาข้อเหวีย่ งมอี ยู่ 2 วธิ ี รอยเช่ือมเพาะ เพ่ือ นาไปเจียระไน 1. กรณีที่เพลาขอ้ เหวยี่ งมีรอยขดู ขีด เช่นเดียวกบั กรณีท่ี 2 มีการซ่อม และบริการโดยการเชื่อมไฟฟ้า( Are welding) ใหห้ นาข้ึนหรือมีขนาด เสน้ ผา่ ศูนยก์ ลางเพม่ิ มากข้ึน การเช่ือมจะตอ้ งหาช่างท่ีชานาญการ เพื่อใหร้ อยเชื่อม ติดแน่นเป็นเน้ือโลหะเดียวกนั หลงั จากน้นั จึงนาเพลาขอ้ เหวยี่ งไปเจียรนยั ใหม้ ี ขนาดความโตเท่าเดิม(Standard) การซ่อมโดยวธิ ีดงั กลา่ วน้ี นิยมใชก้ บั เพลา ขอ้ เหวี่ยงของเครื่องยนตท์ ่ีมีขนาดใหญ่
แบบทดสอบหลังเรยี นเรือ่ งเพลาขอ้ เหวยี่ ง วิชางานเครอ่ื งยนตด์ เี ซล รหสั วชิ า 20101 - 2002 คำส่งั จงเลอื กคำตอบที่ถกู ตอ้ งทสี่ ุด (X) ลงในข้อสอบเพียงคำตอบเดียว (10 คะแนน) 1. เพลาขอ้ เหว่ยี งมหี นา้ ท่ีอยา่ งไร ก. รบั แรงจำกกำรเคลอ่ื นทข่ี ึ้นลง เปลี่ยนเปน็ กำรหมุน เพ่ือส่งตอ่ ไปยงั ล้อชว่ ยแรงของเครอ่ื งยนต์ ข. รบั แรงบิดที่เกดิ จากการระเบดิ ภายในหอ้ งเผาไหม้ โดยสง่ ตอ่ กาลงั ไปยังเพลางานของเครอื่ งยนต์ ค. สง่ กาลงั ไปขบั ลอ้ ชว่ ยแรงให้หมนุ เพอื่ ให้เคร่ืองยนต์ทางานได้ ง. ส่งกาลงั ไปขบั ใหเ้ คร่อื งยนตท์ างานได้ โดยการรับแรงกระแทกจากลูกสบู ของเครื่องยนต์ 2. คุณลักษณะทสี่ าคญั ของเพลาขอ้ เหวี่ยงคืออะไร ก. มีแนวระดับเสมอกัน (Alignment) ข. มีความสมดลุ ขณะอยกู่ บั ที่ (Static Balance) ค. มคี วามสมดลุ ขณะเคลื่อนที่ (Dynamic Balance) ง. ถกู ทุกขอ้ 3. ความสมดลุ ของเพลาขอ้ เหวยี่ งเกดิ ผลดีอย่างไร ก. เพม่ิ แรงบดิ ขณะทีห่ มนุ ข. ลดการสกึ หรอของแบร่งิ ค. ความเร็วจะสงู ข้นึ ง. ลดกำรส่นั สะเทือน 4. ลอ้ ช่วยแรง (Flywheel) มปี ระโยชนอ์ ย่างไร ก. เกบ็ และสะสมพลงั งำนให้เครื่องยนตส์ ำมำรถทำงำนต่อไปได้ ข. ลดการส่นั สะเทอื น ทาให้เครอ่ื งยนตเ์ ดนิ เรยี บในทุกความเร็วรอบ ค. เพม่ิ กาลังของเครื่องยนต์ใหม้ ากขนึ้ ง. รักษาระดับความเร็วใหค้ งท่ขี ณะทเ่ี ครอ่ื งยนตท์ างาน 5. ขอ้ ใดไมใ่ ชโ่ ครงสร้างของเพลาข้อเหว่ียงเครอ่ื งยนต์ ก. สลักข้อเพลำ (Crank Journal) ข. ลอ้ ชว่ ยแรง (Fly Wheel) ค. น้าหนักถว่ ง (Counterweight) ง. รนู า้ มันหลอ่ ล่นื (Oil Passage) 6. เพลาข้อเหวี่ยงชารดุ มีรอยสกึ ขูดขดี โดยปกตมิ ีการซ่อมบารงุ อย่างไร ก. นาไปบดดว้ ยกากเพชร ข. นาไปล้างด้วยผงโซดาไฟ ค. นำไปเจยี ระไน ง. นาไปขดั ด้วยกระดาษทราย 7. คณุ ลกั ษณะของแบร่ิงเปน็ โลหะแบนโคง้ คร่ึงวงกลม ทาด้วยโลหะผสมผวิ สัมผสั ด้านในทาดว้ ยวสั ดชุ นดิ ใด ก. ตะกว่ั และทองแดง ข. เหล็กหล่อแขง็ และทงั สเตน ค. โครเมยี มและนิกเกลิ ง. เหลก็ กล้าและทองแดง 8. “พลาสติกเกจ” หมายถงึ อะไร ก. แผน่ วัดค่าความเปน็ กรดและเปน็ ดา่ งของสารเคมชี นิดเหลว ข. เครื่องมอื พเิ ศษ ใชใ้ นกำรวัดหำค่ำระยะห่ำงระหวำ่ งแบริ่งกับเพลำ ค. แผ่นรองเพือ่ เพ่ิมความหนาของชนิ้ งาน ง. เคร่อื งมอื พิเศษ ใชใ้ นการร่างแบบในการทาช้นิ ส่วน
9. แผน่ กันรนุ (Thrust Washers) โดยปกตติ ิดต้งั อยู่ทสี่ ่วนใด ก. แบริ่งกบั ลอ้ ช่วยแรง ข. เพลาข้อเหวย่ี งกับฝาครอบแบรง่ิ ค. บูชก้านสบู กับสลักลกู สบู ง. ลอ้ ชว่ ยแรงกบั เพลาขอ้ เหวยี่ ง 10. มดี 3 เหล่ยี มใช้ประโยชน์อยา่ งไร ก. ควา้ นรูให้โตขึ้น ข. เจาะแผน่ โลหะและตดั ขน้ึ รูป ค. ตดั ปะเกน็
•185 ใบงานที่ 9 งานเพลาขอ้ เ วี่ยงเคร่อื งยนตด์ ีเซล จดุ ประ งคก์ ารเรียนรู้ 1. ถ ดเพลาข้ เ ่ียงได้ 2. ตร จ บกระบ ก บู ได้ 3. ตร จ บเพลาข้ เ ีย่ งได้ 4. ประก บเพลาข้ เ ย่ี งได้ 5. มีเจตคตแิ ละกจิ นิ ัยที่ดีในการเรียนและในการปฏบิ ัติงาน เครื่องมอื วั ดุอุปกรณใ์ นการปฏิบตั งิ าน 1. เคร่ื งยนต์ดเี ซล 2. เครื่ งมื ชุดประแจกระบ ก ชดุ ประแจแ น ประแจ ัดแรงบดิ ฟลี เล รเ์ กจ พลา ทเิ กจ ขนั้ ตอนการปฏิบัติงาน 1. เตรยี มเคร่ื งมื ั ดแุ ละ ปุ กรณ์ ตเู้ คร่ื งมื เตรียมประแจร ม
•186 2. เตรียมประแจกระบ ก า รบั ใชข้ นั น็ ตและ ลักเกลีย จากน้ันเตรยี มประแจ ัดแรงบิด า รับขนั ลกั เกลีย ฝา ูบเพื่ ใ ไ้ ด้คา่ การขนั ท่ีเท่ากัน มี น่ ยเปน็ กิโลกรมั -เมตร (kg-m), ป นด-์ ฟตุ (lb-ft) และนิ ตนั เมตร (Nm) ประแจกระบ ก ประแจ ัดแรงบิด 3. ถ ดล้ ช่ ยแรง 3.1 ใชป้ ระแจกระบ กคลาย ลกั เกลีย ยดึ ล้ ช่ ยแรงซงึ่ ประก บ ยู่ท้ายข งเพลาข้ เ ีย่ ง โดยคลาย กครั้งละน้ ยในทิ ทางท นเข็มนา ิกา ลับกันจนครบทุกตั ตาม มายเลขในภาพ ข้อควรระวัง: ลักเกลีย ยึดล้ ช่ ยแรงมีค ามแข็งแรงและแน่นมากใ ้ใช้ด้ามขันแข็ง รื ด้ามเลื่ น า้ มใช้ด้ามขนั กร กแกรกเพราะ าจทาใ เ้ คร่ื งมื เ ีย ายได้ คลาย ลกั เกลีย ยดึ ล้ ช่ ยแรงตาม มายเลข
•187 คลาย ลักเกลีย ยึดล้ ช่ ยแรง 3.2 ถ ดล้ ช่ ยแรง กจากเพลาข้ เ ่ียง ล้ ช่ ยแรงประก บและยึดติด ยู่กับดา้ นท้าย ข งเพลาข้ เ ี่ยง และเน่ื งจากล้ ช่ ยแรงเป็นชิ้น ่ นท่ีมีน้า นักมากใ ้ระ ังเร่ื งค ามปล ดภัย ในการปฏิบัตงิ าน ถ ดล้ ช่ ยแรง 4. ถ ด า่ งน้ามันเคร่ื ง ใช้ประแจคลายน็ ตยึด ่างน้ามันเคร่ื งในทิ ทางท นเข็มนา ิกาโดย คลายน็ ตครั้งละน้ ย ลับกนั จากนั้นใชป้ ระแจคลายน็ ตยดึ ปั๊มนา้ มันเคร่ื งในทิ ทางท นเข็มนา ิกา ถ ดน็ ตยึด า่ งน้ามนั เคร่ื ง
•188 5. ตร จ บระยะรนุ ข งเพลาข้ เ ่ียง เพื่ นาค่าท่ีได้ไป ิเคราะ ์ผลการซ่ ม 5.1 ตดิ ต้ังเกจ น้าปดั (dial gauge) ใ ้ ั ัดตงั้ ฉากกบั เพลาข้ เ ยี่ ง 5.2 ใช้ไขค งปากแบน รื เ ล็กงัด งัดเพลาข้ เ ่ียงใ ้เคล่ื นท่ีในทิ ทางตามยา ทางใด ทาง น่ึงจน ุดระยะการเคลื่ นท่ี ปรับเกจใ ้ นา้ ปัดตรงเลข 0 5.3 ดันเพลาข้ เ ี่ยงกลับจน ุดระยะและ ่านค่าที่เกจ น้าปัด ค่ามาตรฐานตามคู่มื ซ่ ม 0.05 มลิ ลิเมตร รื น้ ยก า่ ค่าจากดั ูง ดุ ไม่เกนิ 0.08 มลิ ลิเมตร ถ้าต้ งเปลีย่ นร งลน่ื กันรนุ ใ ม่ ตร จ บระยะรุนข ง เพลาข้ เ ่ยี ง 6. ถ ดเพลาข้ เ ่ยี ง 6.1 ใช้ประแจกระบ กคลาย ลกั เกลีย ยึดฝาร งลน่ื ลัก รื ร งล่นื เพลาข้ เ ยี่ ง ทิ ทาง ท นเข็มนา ิกา โดยฝาร งล่ืน ลกั มจี าน น 5 ตั ลกั เกลีย ยดึ ฝาร งลน่ื ลกั มีจาน น 10 ตั ใ ้ขัน กที่ละน้ ย ลบั กันจนครบทกุ ตั โดยเริ่มคลาย กจากด้านน กเข้า าด้านในตาม มายเลขในภาพ คลาย ลักเกลีย ยดึ ฝาร งลื่น ตาม มายเลข
•189 6.2 ถ ด ลักเกลีย ยดึ ฝาร งล่ืน ลัก จากนนั้ ถ ดฝาร งลน่ื ลกั กโดยก่ นถ ดใ ้ งั เกต เครื่ ง มายด้านฝาร งล่ืน ลักก่ นถ ด เพื่ ใ ้ง่ายในการประก บและจัด างฝาร งลื่น ลักตาม ลาดับ บู เครื่ งยนต์ ข้อควรระวัง: ้ามใช้ไขค ง รื ข งมีคมงัดฝาร งล่ืน ลักเน่ื งจากจะทาใ ้ฝาร งลื่น ลักชารุด เ ยี ายไดใ้ ้ถ ดฝาร งลน่ื ลัก กโดยใช้ ลกั เกลีย ยดึ ฝาร งลื่น ลกั ท่ีถ ด กมา ใ ่กลับเข้าไปใน รู ลักเกลีย ไม่ต้ งขันเกลยี จากนัน้ กแรงโยกซ้ายข าไปมาเพื่ ถ ดฝาร งล่นื ลกั ดังภาพ คลาย ลกั เกลีย ยดึ ฝาร งลื่น ลัก ถ ดฝาร งล่ืน ลักโดยโยก ลักเกลีย ไปมาซ้ายข า
๏190 ถ ดฝาร งล่ืน ลัก ขอ้ ังเกต: ฝาร งลนื่ ลักตั กลางมกี นั รุน ยู่ 4 ตั ยดู่ า้ นบน 2 ตั ยู่ด้านล่าง 2 ตั ประก บใ ้ครบ และระ งั กนั รนุ ล่น เครื่ ง มายประก บ ฝาร งล่นื ลกั ร งล่นื กันรนุ 6.3 ถ ดเพลาข้ เ ี่ยงโดยยกเพลาข้ เ ่ียง กจากเ ื้ บู ด้ ยค ามระมดั ระ งั เน่ื งจาก เพลาข้ เ ี่ยงเปน็ ช้ิน ่ นทีม่ ีขนาดใ ญแ่ ละมนี ้า นักมาก ใ ้ระ ังเรื่ งค ามปล ดภยั ในการทางาน
•191 ถ ดเพลาข้ เ ยี่ ง กจากเ ้ื ูบ 6.4 ถ ดร งลนื่ กันรนุ และร งลืน่ ลัก กจากเ ้ื ูบ โดยใชม้ ื ดนั กทางดา้ นขา้ งด้ ย ค ามระมัดระ งั ระมัดระ ัง ขอ้ งั เกต: ร งลนื่ กนั รนุ มีจาน น 4 ตั ตร จ บใ ค้ รบทุกตั ข้อควรระวัง: ้ามใช้ไขค ง รื ข งมีคมงัดร งลื่นกันรุนใ ้ใช้นิ้ ั แม่มื ดัน กด้านข้างตามแน ยา ข งเ ้ื บู ร งล่นื ลกั ร งลื่นกันรุน ร่ งน้ามนั ร งลน่ื กนั รนุ การตรวจ อบกระบอก บู 1. ทาค าม ะ าดกระบ ก บู ใช้ลมเปา่ นา้ มนั ใ ้ ะ าดตร จ ภาพร่ งร ยการชารดุ กึ ร ข งกระบ ก บู ด้ ย ายตา (ถ้ามีร่ ง รื ร ยลึก าจแ ดง ่าแ นลูก ูบ ลูก ูบ ทางานผิดปกติ รื าจมีปัญ าท่ีระบบ ล่ ลื่นต้ งรบี แกไ้ ข)
•192 ตร จ บร่ งร ยชารดุ ทีก่ ระบ ก ูบด้ ย ายตา บันทึกผลการตร จ บกระบ ก ูบ ปกติ ผิดปกติ (ระบุ) ……………………………………………………………………. 2. การตร จ บขนาดเ ้นผ่าน ูนยก์ ลางกระบ ก บู ด้ ยเกจกระบ ก บู (Cylinder bore gauge) 2.1 ใช้เ รเ์ นียรค์ าลปิ เป ร์ตร จ บขนาดเ ้นผ่าน นู ยก์ ลางข งกระบ ก ูบ 2.2 เลื กกา้ นเ ริมและแ นปรับต้ังประก บเข้ากบั ชดุ เกจกระบ ก ูบ (Cylinder bore gauge) ใ ม้ ขี นาดยา ก ่าคา่ ที่ ัดได้ในเบื้ งตน้ ประมาณ 0.50-1.00 มิลลิเมตร ตั ล็ กก้านเ รมิ ดา้ มจบั ชดุ ั ดั ก้านเ รมิ แ นปรบั ตงั้ เกจ นา้ ปดั 2.3 นาเกจกระบ ก บู (Cylinder bore gauge) ดา้ นท่มี ชี ุด ั ดั ใ ่ลงไปในกระบ ก ูบ ในลัก ณะเ ียงเข้าจากน้ันโยกเกจกระบ ก ูบ (Cylinder bore gauge) ข้ึนลงเพ่ื าตาแ น่งที่แคบ ท่ี ุดและตั้งฉากกับผิ ข งกระบ ก บู โดยตาแ น่ง รื จุดท่ี ัดตามมาตรฐานคู่มื ซ่ มจะ ยู่ ่างจาก ข บบนข งกระบ ก ูบลงมา าจุดที่ 1 ตามภาพประมาณ 11-15 มิลลิเมตร และ ัดในตาแ น่งแน X X และตาแ นง่ Y Y
•193 ตร จ บขนาดเ ้นผา่ น นู ย์กลางข ง กระบ ก ูบเบื้ งตน้ ด้ ยเ ร์เนียรค์ าลิปเป ร์ ตร จ ัดกระบ ก ูบด้ ย เกจกระบ ก บู ตาแ น่งการตร จ ัด ตามมาตรฐานคู่มื ซ่ ม 2.4 ่านค่าที่ นา้ ปดั เกจกระบ ก ูบ (Cylinder bore gauge) ถ้าเขม็ ยา ที่ นา้ ปัด เคล่ื นทที่ นเข็มนา กิ าใ น้ าค่าท่ี า่ นไดม้ าร มกับคา่ ทต่ี ัง้ ไ ้ แตถ่ ้าเข็มยา ที่ น้าปัดเคลื่ นท่ีตามเข็ม นา ิกาใ ้นาค่าที่ า่ นไดม้ าลบกบั คา่ ที่ตงั้ ไ ้
•194 งั เกตเขม็ ท่ี นา้ ปดั เคลื่ นที่ ในทิ ทางเข็มนา ิกา รื ทิ ทางตามเข็มนา ิกา บันทึกผลการตร จ บกระบ ก บู ด้ ยเกจกระบ ก บู (Cylinder bore gauge) ตาแ นง่ ตร จ ัด บนั ทกึ ค่าผลการตร จ ัด (มลิ ลเิ มตร) กระบ ก ูบที่ 1 กระบ ก บู ท่ี 2 กระบ ก ูบท่ี 3 กระบ ก บู ท่ี 4 จุดที่ 1 ดา้ น X X จดุ ท่ี 1 ดา้ น Y Y มายเ ตุ: คา่ มาตรฐานตามคู่มื ซ่ ม เคร่ื งยนต์4JA1 กา นดขนาดเ ้นผา่ น นู ยก์ ลางกระบ ก ูบ มาตรฐาน 93.021-93.060 มลิ ลิเมตร ค่าจากดั งู ดุ ไม่เกิน 93.10 มิลลิเมตร การตรวจ อบเพลาข้อเ ว่ียง 1. ทาค าม ะ าดเพลาข้ เ ี่ยง ใช้ลมเป่าน้า น้ามันเ ิ่ง กปรก กจากเพลาข้ เ ่ียง ตร จ บเพลาข้ เ ี่ยงด้ ย ายตา ตร จ าร่ งร ยการชารุด ึก ร คราบ กปรกร ยไ ม้จากการ ใช้งาน ถ้าพบร่ งร ยขีดข่ นเป็นตามด รื ลุมลึกใ ้ซ่ มแซมปรับปรุงแก้ไข โดยนาเพลาข้ เ ่ียง ไปเจียระไนใ เ้ รยี บ ตร จ บเพลาข้ เ ี่ยง
•195 บันทกึ ผลการตร จ บเพลาข้ เ ี่ยง ปกติ ผิดปกติ (ระบุ) ……………………………………………………………………. 2. ตร จ บขนาดเ ้นผ่าน ูนย์กลางข้ ลักและข้ ก้านข งเพลาข้ เ ่ียงด้ ยไมโครมิเต ร์ เพื่ ต้ งการ ัดค ามเรีย ข งข้ ลักและข้ ก้าน ูบเทียบกับค่ามาตรฐาน ากเกินค่ามาตรฐานที่ กา นด แก้ไขโดยการเจียระไนข้ ลัก รื ข้ ก้าน ูบการเจียระไนข้ ลักและข้ ก้าน ูบทาใ ้ขนาด ข งข้ เล็กลง ่งผลโดยตรงกับร งลื่น ลักและร งล่ืนก้าน ูบ ทาใ ้ ่ นใ ญ่ต้ งเปล่ียนร งลื่น ลัก และร งลน่ื ก้าน ูบไปด้ ย ตาแ น่งการ ัด Y Y และ X X ม งจากด้าน นา้ ข งเพลาข้ เ ี่ยง ตาแ น่งการ ดั A A และ B B ม งจากดา้ นข้างข งเพลาข้ เ ีย่ ง ัดข้ ลักข งเพลาข้ เ ยี่ ง ข้ ลักเพลาข้ เ ย่ี ง
•196 บันทึกผลการตร จ บขนาดเ น้ ผา่ น ูนยก์ ลางข้ ลกั ข งเพลาข้ เ ยี่ ง ตาแ น่งตร จ ัด ข้ ลักที่ 1 บันทกึ ค่าผลการตร จ ัด (มลิ ลิเมตร) ข้ ลักที่ 5 ข้ ลกั ที่ 2 ข้ ลกั ท่ี 3 ข้ ลกั ที่ 4 ดา้ น Y Y จุด A ดา้ น X X จุด A ด้าน Y Y จดุ B ด้าน X X จดุ B คา่ มาตรฐานตามคมู่ ื ซ่ ม 4JA1 (59.917-59.932 มลิ ลิเมตรค่าจากัดไมต่ า่ ก ่า 59.910 มลิ ลเิ มตร) บนั ทึกผลการตร จ บขนาดเ ้นผ่าน ูนยก์ ลางข้ กา้ นข งเพลาข้ เ ย่ี ง ตาแ น่งตร จ ัด บันทึกคา่ ผลการตร จ ัด (มิลลเิ มตร) ข้ ก้าน บู ท่ี 1 ข้ ก้าน ูบท่ี 2 ข้ ก้าน ูบที่ 3 ข้ ก้าน ูบที่ 4 ด้าน Y Y จดุ A ดา้ น X X จดุ A ดา้ น Y Y จดุ B ด้าน X X จุด B คา่ มาตรฐานตามค่มู ื ซ่ ม 4JA1 (52.915-52.930 มลิ ลิเมตรค่าจากดั ไม่ต่าก ่า 52.906 มลิ ลิเมตร) 3. ตร จ บค ามคดข งเพลาข้ เ ยี่ งด้ ยเกจ น้าปัด (Dial gauge) 3.1 างเพลาข้ เ ่ียงบนแท่น ีบล็ ก ติดตั้งเกจ น้าปัดที่ตาแ น่งข้ กลางเพลาข้ เ ่ียง จากนน้ั ปรบั เข็มเกจ นา้ ปดั ใ ต้ รงกบั เลข 0 3.2 มนุ เพลาข้ เ ่ียงใ ้เคล่ื นท่ีไป นึ่งร บ ังเกตเข็มที่ น้าปัดและ มุนเพลาข้ เ ่ียง ต่ ไป ีก นงึ่ ร บใ ้เขม็ ที่ น้าปดั กลบั ไปชี้จดุ ูง ุดข งร บแรก ่านคา่ และบนั ทึกผลการตร จ ัด เกจ นา้ ปดั ตร จ บเพลาข้ เ ี่ยง ด้ ยเกจ นา้ ปัด บี ล็ ก
•197 บนั ทึกผลการตร จ บค ามคดข งเพลาข้ เ ยี่ ง ตาแ นง่ ตร จ ดั บันทึกค่าผลการตร จ ดั (มลิ ลิเมตร) ข้ กลางข งเพลาข้ เ ยี่ ง ค่ามาตรฐานตามคู่มื ซ่ ม 4JA1 (0.05 มลิ ลเิ มตรค่าจากัด งู ดุ ไมเ่ กนิ 0.08 มลิ ลเิ มตร) 4. ตร จ บร งล่ืน ลกั ดา้ นบนและร งลืน่ ลักดา้ นลา่ งข งเพลาข้ เ ี่ยงด้ ย ายตาทกุ ตั ขอ้ งั เกต: ร งลื่นท่ีดีจะมีลัก ณะเป็น ีเงินมัน า ไม่มีร่ งร ยชารุด ึก ร ากพบร งล่ืนล ก รื ึก ร เ น็ เปน็ ที งแดงแ ดง า่ เ ่ื ม ภาพ ร งลื่น ลกั ที่ ึก ร เ ื่ ม ภาพล กเปน็ ที งแดง ผลการตร จ บร งลืน่ ลักด้านบนและดา้ นล่างข งเพลาข้ เ ีย่ ง ปกติ ผดิ ปกติ (ระบุ) ……………………………………………………………………. 5. ตร จ บช่ ง า่ งนา้ มนั ล่ ลื่น ระ า่ งร งลื่น ลักกบั ข้ ลักข งเพลาข้ เ ี่ยงด้ ย พลา ทิเกจ (plastigage) 5.1 ประก บร งลืน่ ลกั เขา้ กับเ ้ื ูบจากนัน้ ประก บเพลาข้ เ ี่ยงเขา้ กบั เ ื้ ูบ าง เพลาข้ เ ย่ี งลงบนร งล่ืน ลกั ด้านเ ื้ บู ตร จ บช่ ง า่ งมนั ล่ ล่นื ด้ ยพลา ทิเกจ
•198 5.2 ตัดพลา ทเิ กจยา เทา่ กับร งลื่น ลัก จากนั้น างพลา ทเิ กจบนข้ ลกั เพลาข้ เ ี่ยง ประก บฝาร งล่ืน ลักเพลาข้ เ ่ียง ใช้ประแจกระบ กขัน ลักเกลีย ยึดฝาร งลื่น ลักทิ ทางตาม เขม็ นา กิ าทล่ี ะน้ ย ลบั กนั จากนน้ั ขนั ใ แ้ น่นด้ ยประแจ ัดแรงบิดตามค่ามาตรฐานข งค่มู ื ซ่ ม 5.3 ถ ด ลักเกลีย ยึดฝาร งลนื่ ลกั ใชป้ ระแจกระบ กคลาย ลักเกลีย ยดึ ฝาร งลนื่ ลัก ในทิ ทางท นเข็มนา กิ าคลาย กครงั้ ละน้ ย ลบั กันและถ ดฝาร งลื่น ลกั ก 5.4 ดั ระยะ ่างช่ ง า่ งนา้ มนั ล่ ลนื่ โดยใช้ เกลด้านขา้ งซ งพลา ทเิ กจ ัดเปรียบเทยี บ กบั พลา ทิเกจทีแ่ บน กบนข้ ลักเพลาข้ เ ี่ยง นาค่าท่ีได้ไปเทียบกับค่ามาตรฐาน (ตามคู่มื ซ่ ม เครื่ งยนต์ 4JA1 กา นด 0.035-0.080 มลิ ลเิ มตร คา่ จากัด งู ุดไม่เกิน 0.11 มลิ ลิเมตร) ดั ขนาดข งพลา ทเิ กจที่แบน ก เทยี บกับดา้ นข้างซ งพลา ทเิ กจ ซ งพลา ทเิ กจ บนั ทึกผลการตร จ บช่ ง ่างนา้ มัน ล่ ล่นื ระ า่ งร งลืน่ ลกั กบั ข้ ลกั ข งเพลาข้ เ ี่ยง ข้ ลกั ที่ 1 ข้ ลักที่ 2 ข้ ลกั ที่ 3 ข้ ลกั ที่ 4 ข้ ลักท่ี 5 ปกติ ผิดปกติ (ระบุ) ……………………………………………………………………. การประกอบเพลาข้อเ ว่ยี ง 1. ประก บร งลนื่ ลกั และร งลน่ื กันรุนตั บนดา้ นเ ื้ ูบ โดย นั ร่ งน้ามนั ทรี่ งล่ืนกนั รนุ กด้านน ก
•199 ข้อ ังเกต: ร งล่ืนกันรนุ มีจาน น 4 ตั ดา้ นบน 2 ตั ด้านล่าง 2 ตั ฝ่ังซ้ายและข า ซ่ึง ่ นมากทั่ ไป ร งลืน่ กันรุนจะ ยู่กบั ร งล่ืน ลักตั กลางตั เดีย ร งลื่น ลกั ร งลนื่ กนั รนุ ร่ งนา้ มนั ร งลนื่ กันรนุ นั กด้านน ก 2. ประก บเพลาข้ เ ่ยี ง โดยชโลมนา้ มนั ล่ ลื่นท่ีข้ ลกั และข้ กา้ นข งเพลาข้ เ ่ยี ง จากน้ันยกเพลาข้ เ ่ียง างลงบนร งลื่น ลักและร งลื่นกันรุนท่ีประก บไ ้ในเ ื้ ูบเรียบร้ ยแล้ ข้อควรระวัง: เนื่ งจากเพลาข้ เ ่ียงเป็นชิ้น ่ นขนาดใ ญ่และมีน้า นักมาก ใ ้ระ ังเร่ื งค าม ปล ดภัยในการทางานและระ งั ร งลนื่ กันรนุ ล่น ประก บเพลาข้ เ ่ยี งเขา้ กับเ ้ื ูบ 3. ประก บร งลนื่ กันรุนตั ล่างดา้ นท่ี ยกู่ บั ฝาร งล่นื ลกั เข้ากบั ฝาร งลนื่ ลกั โดย ัน ร งลน่ื กันรนุ ด้านทมี่ รี ่ งนา้ มนั กดา้ น
•200 ร่ งนา้ มันร งลน่ื กนั รุน ัน กดา้ นน ก 4. ประก บฝาร งลื่น ลกั พร้ มร งลืน่ กันรุนเขา้ กับเพลาข้ เ ยี่ ง ระ งั ร งลนื่ กนั รุน ลน่ ข้อ ังเกต: ท่ีฝาร งล่ืน ลักจะมีเครื่ ง มายใ ้ ังเกตในการประก บโดยใ ้ ันไปทางด้าน น้า เครื่ งยนตเ์ ม ขอ้ ควรระวัง: ระ งั ร งล่ืนกนั รนุ ลน่ และระ ัง ้าม ลับฝาร งล่ืน ลัก ร งล่นื กนั รุน ประก บฝาร งล่ืน ลกั พร้ ม ร งลื่นกนั รนุ เข้ากบั เพลาข้ เ ่ยี ง
๏201 ประก บเพลาข้ เ ่ียง แ ดงเคร่ื ง มายการประก บ 5. ประก บ ลักเกลยี ยึดฝาร งลน่ื ลัก ใชป้ ระแจขนั ลกั เกลยี ยดึ ฝาร งล่นื ลักทิ ทางตาม เข็มนา ิกา ลับกันท่ีละข้างครั้งละน้ ยใ ้ครบทุกตั โดยเร่ิมขันจาก ลักเกลีย ตั กลางด้านใน ก ู่ ด้านน กดังภาพ จากน้ันขันใ ้แน่นด้ ยประแจ ัดแรงบิดค่ามาตรฐานตามคู่มื ซ่ มเคร่ื งยนต์ 4JA1 กา นด 16.0-18.0 kg-m รื 115.7-130.2 lb-ft รื 156.9-176.5 Nm ขัน ลักเกลีย ตาม มายเลข
•202 ขัน ลกั เกลีย ยดึ ฝาร งล่ืน ลกั ขนั ลกั เกลีย ยึดฝาร งลืน่ ลัก ด้ ยประแจ ดั แรงบิด 6. ประก บล้ ช่ ยแรงเข้ากบั ดา้ นท้ายข งเพลาข้ เ ยี่ งด้ ยค ามระมัดระ ัง จากน้นั ใช้ ประแจกระบ กขนั ลกั เกลีย ยึดล้ ช่ ยแรงทิ ทางตามเข็มนา กิ าขัน ลบั กนั ท่ลี ะน้ ย จากนั้นขันใ ้ แน่นด้ ยประแจ ดั แรงบิดค่ามาตรฐานตามคู่มื ซ่ มเคร่ื งยนต์ 4JA1 กา นด 11.5-12.5 kg-m รื 83.2-90.4 lb-ft รื 112.8-122.6 Nm ประก บล้ ช่ ยแรง
•203 ขนั ลักเกลีย ยึดล้ ช่ ยแรง ตาม มายเลข ขัน ลกั เกลยี ยดึ ล้ ช่ ยแรง 7. ประก บปม๊ั นา้ มนั เคร่ื ง ใช้ประแจกระบ กขันน็ ตยดึ ปั๊มน้ามันเครื่ งในทิ ทางตามเข็ม นา กิ า (รายละเ ยี ดตามใบงานที่ 8) และประก บ า่ งนา้ มันเคร่ื งจากนน้ั ใชป้ ระแจกระบ กขันน็ ต ยดึ ่างน้ามนั เคร่ื งทิ ทางตามเข็มนา กิ าโดยขันครั้งละน้ ย ลับกนั จากดา้ นใน กมาด้านน กตาม ภาพคา่ มาตรฐานตามคู่มื ซ่ มเคร่ื งยนต์ 4JA1 กา นด 1.4-2.4 kg-m รื 10.1-17.3 lb-ft รื 13.7-23.5 Nm 8. ประก บพูลเลยเ์ พลาข้ เ ่ยี ง ใช้ประแจกระบ กขนั น็ ตยึดพลู เลย์เพลาข้ เ ่ยี งทิ ทาง ตามเข็มนา ิกา มุนเครื่ งยนต์จาน น 2 ร บ เพ่ื ตร จ บการ มุนข งเพลาข้ เ ่ียงและกลไก การทางานข งเครื่ งยนต์ ลงั การปฏบิ ตั ิงาน
•204 ภาพแ ดงการขนั น็ ต า่ งนา้ มันเครื่ งตาม มายเลข มุนเครื่ งยนต์ ตามเขม็ นา ิกา 9. ทาค าม ะ าดจดั เกบ็ เคร่ื งมื ั ดุและ ปุ กรณ์
•205 ใบ ัง่ งานท่ี 9 งานเพลาข้ เ ยี่ งเคร่ื งยนต์ดเี ซล คา ่ัง ใ ้ถ ดและประก บเพลาข้ เ ่ียงเคร่ื งยนต์ดเี ซล (เ ลา 40 นาท)ี คา ่ังย่อย 1. ปฏิบตั ิเ ร็จถึงขน้ั ต นที่ 5 ร ใ ้ตร จ 2. ปฏบิ ตั ิเ ร็จถึงขน้ั ต นท่ี 10 ร ใ ต้ ร จ 3. ปฏบิ ตั ิเ ร็จถงึ ขัน้ ต นท่ี 11 ร ใ ้ตร จ 4. ปฏบิ ตั ิเ ร็จถึงขนั้ ต นท่ี 13 ร ใ ้ตร จ 5. ปฏิบตั เิ ร็จถงึ ข้ันต นท่ี 15 ร ใ ต้ ร จ ลาดบั ขั้นการปฏิบตั ิงาน 1. เตรียมเคร่ื งมื ั ดแุ ละ ุปกรณ์ 2. ถ ดล้ ช่ ยแรง 3. ตร จ บ ภาพระยะรนุ ข งเพลาข้ เ ่ยี ง 4. ถ ดฝาร งลื่น ลักและร งล่นื กันรนุ 5. ถ ดเพลาข้ เ ีย่ ง 6. ตร จ บขนาดเ ้นผา่ น ูนย์กลางกระบ ก บู 7. ตร จ บขนาดเ น้ ผ่าน ูนย์กลางข้ ลักและข้ กา้ นข งเพลาข้ เ ย่ี ง 8. ตร จ บค ามคดข งเพลาข้ เ ่ียง 9. ตร จ บร งลนื่ ลักและร งลนื่ กันรุน 10. ตร จ บช่ ง า่ งนา้ มัน ล่ ลน่ื ระ ่างร งลนื่ ลกั กับข้ เ ีย่ ง (จาน น 1 ข้ ) 11. ประก บร งลื่น ลักและเพลาข้ เ ่ียงเข้ากับเ ้ื ูบ 12. ประก บร งลน่ื กนั รนุ เขา้ กบั ฝาร งล่นื ลกั และ 13. ประก บฝาร งล่ืน ลักเข้ากับเพลาข้ เ ีย่ ง 14. ประก บล้ ช่ ยแรง 15. มนุ เครื่ งยนตท์ ิ ทางตามเข็มนา ิกาจาน น 2 ร บ 16. ทาค าม ะ าดจดั เก็บเครื่ งมื ั ดุ ุปกรณ์ เครือ่ งมือวั ดุอปุ กรณ์ เคร่ื งยนตด์ ีเซล ชุดเคร่ื งมื ประแจกระบ ก ชุดประแจแ น ประแจ ัดแรงบิด ฟลี เล ร์เกจ พลา ทเิ กจ ผ้า ะ าด น้ามัน ล่ ลนื่ และถุงมื
Search
