เนื้อหาหน่วย 5 การบันทึกบัญชีที่ไมสมบรูณ์(ต่อ)

หนว่ ยที่ 5 การบนั ทกึ บญั ชที ่ีไมส่ มบรูณ์ (ตอ่ ) จดุ ประสงค์พฤติกรรมการเรียนรู้ 1. อธบิ ายวธิ ีการคำนวณหาอัตรากำไรข้ันตน้ และการกำหนดราคาขายสินค้าได้ 2. คำนวณหายอดสนิ ค้าคงเหลอื ได้ 3. คำนวณหายอดขายสินคา้ ตน้ ทนุ ขายสินคา้ และลูกหน้ีของกจิ การได้ 4. คำนวณหายอดเจ้าหน้ี สาระสำคญั จากปญั หาทอี่ าจเกิดขน้ึ กบั ผูจ้ ดั ทำบญั ชีท่ไี มส่ ามารถรวบรวมขอ้ มลู เพอื่ ประกอบการคำนวณหายอดเงินของ รายการตา่ ง ๆที่จำเป็นตอ่ การจัดทำงบการเงนิ ของกจิ การ ซึ่งใชร้ ะบบบญั ชเี ดย่ี วไดค้ รบผู้จัดทำบญั ชสี ามารถแก้ปญั หา ดงั กลา่ วนีไ้ ด้ โดยใชอ้ ตั รากำไรขนั้ ตน้ ของงวดบญั ชีก่อน เพอ่ื ประกอบการคำนวณหยอดเงนิ ของรายการตา่ ง ๆ ทไี่ ม่ สามารถรวบรวมรายละเอยี ดไดค้ รบ เพราะการกำหนดอัตรากำไรของกิจการน้นั โดยท่ัวไปมักเป็นอัตราเดียวกนั หรือ ใกล้เคียงกัน ระหว่างงวดบญั ชกี อ่ นกับงวดบัญชี อตั รากำไรขนั้ ตน้ และการกำหนดราคาขาย อตั รากำไรขน้ั ตน้ กำไรขน้ั ต้น คือ ผลตา่ งระหวา่ งยอดขายสทุ ธิ กบั ยอดตน้ ทนุ ของสินคา้ ท่ขี าย ซ่งึ โดยปกติ การกำหนดอตั รากำไรขน้ั ต้นของกิจการ มกั จะกำหนดเป็นอัตราร้อยละตอ่ ยอดขายสุทธิ ด้วยการนำยอดขายสุทธิ ไปหายอดกำไรขน้ั ต้น ดังวธิ ีการคำนวณและกรณตี วั อย่างตอ่ ไปน้ี ยอดขายสทุ ธิ – ตน้ ทุนขาย = กำไรขน้ั ตน้ อตั รากำไรขน้ั ตน้ = กำไรขนั้ ตน้ x 100 ยอดขายสทุ ธิ อตั รากำไรขนั้ ตน้ การคำนวณโดยใชอ้ ัตรากำไรขั้นตน้ การทำงบการเงนิ จากหลกั ฐานตามระบบบัญชเี ดี่ยวดงั ตวั อยา่ งขา้ งตน้ ในวธิ วี ิเคราะหร์ ายการจากตัวเลขเท่าที่ รวบรวมได้ เช่น การคำนวณหายอดขายและยอดซ้ือเพื่อทำงบกำไรขาดทุนใชว้ ธิ ีคำนวณจากการวิเคราะห์รายละเอยี ด เกีย่ วกับบัญชลี กู หนี้และบญั ชเี จ้าหนี้ดังกล่าว ถา้ ในบางกรณกี ิจการไมอ่ าจทราบยออกลกู หนเ้ี จา้ หนี้คงเหลอื ต้นงวด หรอื ไม่ทราบยอดสินคา้ คงเหลือตน้ งวด ย่อมไม่สามารถคำนวณรายได้และค่าใช้จ่าย เพอื่ จดั ทำงบกำไรขาดทุนแสดง ผลการดำเนนิ งานตามวธิ ีการตา่ ง ๆนน้ั ได้ กรณีเช่นนี้อาจใชว้ ิธกี ารคำนวณอีกวธิ หี นงึ่ คือ การคำนวณโดยใช้ อตั รากำไรข้นั ตน้

การคำนวณยอดขายสนิ ค้า ถา้ กิจการไม่ทราบยอดลูกหน้ีคงเหลอื ต้นงวดหรือลกู หนี้คงเหลือปลายงวด ย่อมไมส่ ามารถคำนวณหายอด ขายเชื่อโดยการวเิ คราะหร์ ายการจากรายละเอยี ดต่างๆ เกย่ี วกบั บัญชีลกู หนไ้ี ด้ กรณเี ช่นนี้กิจการอาจคำนวณ หายอดขายโดยใช้อัตรากำไรขน้ั ต้นได้ การคำนวณยอดซ้ือสินคา้ ถา้ กิจการไม่สามารถหายอดซื้อเช่ือโดยการวิเคราะห์รายละเอียดเก่ียวกับการบญั ชีเจา้ หนไี้ ด้เพราะไม่ทราบยอด เจา้ หนตี้ ้นงวดหรือเจา้ หนี้ปลายงวด ก็อาจใชอ้ ตั รากำไรข้ันต้นคำนวณหายอดซอื้ ไดท้ ำนองเดยี วกบั คำนวณหา ยอดขายดงั กล่าว การคำนวณยอดลูกหนต้ี น้ งวด เมื่อกิจการคำนวณหายอดขายโดยใช้อัตรากำไรข้ันตน้ ไดแ้ ล้ว จะใช้ยอดขายชว่ ยในการคำนวณหายอด ลกู หนีต้ น้ งวดได้ การคำนวณยอดเจ้าหนตี้ น้ งวด ถา้ กิจการคำนวณหายอดซ้ือโดยใชอ้ ัตรากำไรขน้ั ตน้ ได้แลว้ กจ็ ะสามารถหายอดเจ้าหนีต้ น้ งวดไดท้ ำนองเดยี วกนั การคำนวณสนิ ค้าคงเหลอื ต้นงวด ถ้าปรากฏวา่ กจิ การสามารถคำนวณหายอดซอื้ สินคา้ คงเหลอื ปลายปีไดแ้ ล้วแตก่ ิจการไมท่ ราบยอด สนิ คา้ คงเหลือต้นปี อาจใช้อตั รากำไรข้นั ต้นช่วยในการคำนวรหาสนิ ค้าคงเหลือต้นปี การคำนวณสนิ ค้าคงเหลือปลายงวด ทำนองเดยี วกันถา้ กิจการทราบยอดขายสินค้า ยอดซ้ือสนิ ค้าและยอดสนิ ค้าคงเหลอื ตน้ ปกี ็อาจใช้อัตรา กำไรข้ันตน้ เพ่ือคำนวณหายอดสินคา้ ปลายปี การคำนวณยอดขายทัง้ สิ้น กิจการอาจคำนวณยอดขายทัง้ สน้ิ โดยใชอ้ ัตรากำไรขน้ั ต้น ในกรณีท่ไี ม่สามารถคำนวณยอดขายเช่อื ได้ โดยการวเิ คราะหร์ ายการจากบัญชีลูกหนี้ เพราะไม่ทราบยอดลกู หนตี้ น้ งวด กรณีตวั อย่าง ในการคำนวณหายอดขายสินค้าของกจิ แหง่ หนงึ่ ปรากฏข้อมลู ทีร่ วบรวมได้ คือ มีตน้ ทุนของสินค้า ท่ีขายจำนวน 30,000 บาท และกจิ การคิดอัตรากำไรขนั้ ต้น 25% ของราคาขาย

การคำนวณหาจำนวนกำไรขั้นต้นและยอดขายสนิ ค้า จะเป็นดงั น้ี ต้นทนุ 75 บาท กำไรขั้นตน้ = 25 บาท ต้นทนุ 30,000 บาท กำไรข้ันตน้ = 25 x 30,000 บาท 75 = 10,000 บาท ยอดขายสนิ ค้า = 30,000 + 10,000 บาท = 40,000 บาท หรอื ราคาทุน 75 บาท ราคาขาย = 100 บาท ราคาทุน 30,000 บาท ราคาขาย = 100 x 30,000 บาท 75 = 40,000 บาท การคำนวณหายอดลกู หน้ีต้นงวด เมอื่ กจิ การสามารถคำนวณหายอดขายจากอตั รากำไรขั้นต้นได้แล้ว กจ็ ะคำนวณยอดลกู หนี้ต้นงวดได้ จากตัวอยา่ งเดมิ ถา้ กจิ การมียอดเกบ็ เงินจากลกู หน้แี ละขายสด 400,000 บาท ลูกหนส้ี ้ินงวด 40,000 บาท หนีส้ ญู 4,000 บาท เกบ็ เงนิ จากลูกหนี้และขายสด 400,000 บวก รบั คนื สินค้า 6,000 ส่วนลดจา่ ย 8,000 หนส้ี ูญ 4,000 ลกู หน้ีส้ินงวด 40,000 ลูกหน้ีทัง้ ส้นิ และขายสด 458,000 หัก ขายท้ังสนิ้ 389,000 ลกู หนต้ี น้ งวด 69,000

การคำนวณหายอดสินคา้ คงเหลือสิน้ งวดบัญชี การคำนวณหายอดสนิ คา้ คงเหลือในวนั สน้ิ งวดบญั ชี กรณตี วั อยา่ ง กิจการแห่งหน่ึงมียอดซ้ือสุทธิ 32,500 บาท สนิ คา้ คงเหลือตน้ งวดบัญชี 5,000 บาท ขายสนิ ค้า 50,000 บาท อัตรากำไรขน้ั ตน้ 40% ของยอดขาย สินค้าคงเหลือสิ้นงวดคำนวณได้โดย ซอ้ื สุทธิ 32,500 บวก สินคา้ คงเหลือตน้ งวดบญั ชี 5,000 สนิ คา้ มไี ว้เพอื่ ขาย 37,500 หัก ตน้ ทุนขาย 30,000 สนิ ค้าคงเหลอื ส้นิ งวดบญั ชี 7,500 การคำนวณสินคา้ คงเหลือต้นงวด ในระบบบัญชีเดยี่ วน้นั เราสามารถคำนวณหาสินค้าคงเหลอื สนิ้ งวดได้ จากการตรวจนับและตีราคา ส่วนสินคา้ ตน้ งวดน้อี าจไมท่ ราบได้ เนอื่ งจากกิจการมิได้จัดทำงบแสดงฐานะการเงนิ ในวันตน้ งวด ทำให้ไมส่ ามารถ แสดงยอดต้นทุนขายในงบกำไรขาดทนุ ได้ แตถ่ ้ากจิ การสามารถคำนวณหายอดซ้ือ ยอดขายได้ กจิ การอาจหายอด สนิ คา้ คงเหลือต้นงวดได้ โดยใช้อตั รากำไรขน้ั ตน้ กรณตี ัวอยา่ ง กจิ การแห่งหน่ึงตรวจนับสนิ ค้าสน้ิ งวดและตรี าคาได้ 100,000 บาท ระหว่างปี กิจการขายสนิ คา้ ได้ทัง้ สน้ิ 1,085,000 บาท รบั คืน 5,000 บาท ซอ้ื ทง้ั สนิ้ 700,000 อัตรากำไรขั้นตน้ 30% ของยอดขาย สนิ คา้ คงเหลือตน้ งวดอาจคำนวณไดโ้ ดยประมาณ ดงั นี้ ขาย 1,085,000 หัก รบั คืน 5,000 ขายสทุ ธิ 1,080,000 หัก กำไรขน้ั ตน้ 30% (ของ 1,080,000) 324,000 ต้นทุนขาย 756,000 บวก สินค้าคงเหลือส้นิ งวด 100,000 สินค้าที่มอี ย่ทู ง้ั ส้นิ 856,000 หัก ซือ้ 700,000 สนิ ค้าตน้ งวด 156,000

การคำนวณยอดซื้อสินคา้ กิจการอาจใชอ้ ตั รากำไรข้นั ต้นในการคำนวณหายอดซ้อื ได้ ในกรณที ่ไี ม่ทราบยอด เจ้าหน้ีตน้ งวด กรณตี ัวอยา่ ง กิจการแห่งหนึง่ มยี อดขายสด 250,000 บาท รับชำระหนี้จากลกู หน้ี 300,000 บาท ลูกหน้ีตน้ งวด 15,000 บาท ลูกหนี้ปลายงวด 30,000 บาท รับคืนสินคา้ 4,000 บาท สว่ นลดจา่ ย 8,000 บาท ตัดหนีส้ ญู 2,500 บาท สง่ คืนสินคา้ 2,750 บาท ส่วนลดรบั 10,000 บาท สนิ ค้าคงเหลอื ต้นงวด 50,000 บาท สนิ ค้าคงเหลือส้ินงวด 40,000 บาท อตั รากำไรข้ันต้นเทา่ กบั 30% ของยอดขาย จะคำนวณยอดซื้อสนิ คา้ ทัง้ สน้ิ ดงั น้ี ขายสด 250,000 ขายเช่ือ : เกบ็ เงินจากลูกหนี้ 300,000 บวก ลูกหนส้ี ิ้นงวด 30,000 รบั คืน 4,000 สว่ นลดจา่ ย 8,000 หนสี้ ญู 2,500 ลูกหน้ที ั้งสนิ้ 334,500 หกั ลูกหน้ตี น้ งวด 15,000 329,500 ขายทั้งส้นิ 579,500 หัก รบั คืน 4,000 ส่วนลดจ่าย 8,000 12,000 ขายสทุ ธิ 567,500 หัก กำไรขน้ั ต้น 30% (567,500 x 30%) 170,250 ต้นทนุ ขาย 397,250 บวก สินคา้ สน้ิ งวด 40,000 สินค้าท่ีมีเพื่อขาย 437,250 หัก สินคา้ ตน้ งวด 50,000 ซอ้ื สทุ ธิ 387,250 บวก สง่ คนื สนิ ค้า 2,750 ส่วนลดรับ 10,00 12,750 ซ้อื ท้งั ส้ิน 400,000