ศาสนาและหน้าที่พลเมือง สค31002 (social 31002)

หนงั สอื เรียนสาระการพฒั นาสังคม รายวิชา ศาสนาและหนาทพี่ ลเมือง (สค31002) ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย หลักสตู รการศกึ ษานอกระบบระดับการศึกษาขัน้ พ้นื ฐาน พุทธศกั ราช 2551 (ฉบบั ปรับปรงุ พ.ศ. 2560) สํานักงานสงเสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั สาํ นกั งานปลัดกระทรวงศึกษาธกิ าร กระทรวงศกึ ษาธกิ าร หามจําหนา ย หนังสอื เรยี นเลม นี้จัดพมิ พดว ยงบประมาณแผน ดนิ เพือ่ การศกึ ษาตลอดชวี ติ สาํ หรบั ประชาชน ลิขสิทธิเ์ ปน ของ สํานกั งาน กศน. สํานกั งานปลัดกระทรวงศึกษาธกิ าร เอกสารทางวชิ าการลาํ ดบั ท่ี 43 /2557

หนังสอื เรยี นสาระการพัฒนาสงั คม รายวชิ า ศาสนาและหนา ท่พี ลเมอื ง (สค31002) ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย (ฉบับปรบั ปรุง พ.ศ. 2560) ลขิ สิทธเ์ิ ปน ของ สาํ นักงาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธกิ าร เอกสารทางวิชาการลาํ ดับที่ 43/2557

คํานาํ สาํ นักงานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัยไดดําเนินการจัดทําหนังสือเรียน ชุดใหมนี้ขึ้น เพ่ือสําหรับใชในการเรียนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551 ท่ีมวี ัตถุประสงคใ นการพัฒนาผูเรียนใหม คี ณุ ธรรม จริยธรรม มีสติปญญา และศักยภาพ ในการประกอบอาชพี การศึกษาตอ และสามารถดํารงชีวิตอยูในครอบครัว ชุมชน สังคมไดอยางมีความสุข โดยผูเ รยี นสามารถนําหนังสือเรียนไปใชในการศึกษาดวยวิธีการศึกษาคนควาดวยตนเอง ปฏิบัติกิจกรรม รวมท้งั ทําแบบฝก หดั เพอ่ื ทดสอบความรูใหก ับผูเรยี น และไดมกี ารปรับเพ่มิ เติมเนือ้ หาเกยี่ วกบั การมีสว นรว ม ในการปองกนั และปราบปรามการทจุ ริต เพือ่ ใหส อดคลอ งกับนโยบายของกระทรวงศึกษาธิการ นัน้ ขณะนี้ คณะกรรมการรักษาความสงบแหง ชาติ (คสช.) มีนโยบายในการปลุกจิตสํานึกใหคนไทย มคี วามรักชาติ เทดิ ทนู สถาบันพระมหากษตั ริย เสรมิ สรา งคุณธรรม จรยิ ธรรม คา นยิ มในการอยรู ว มกันอยา ง สามคั คี ปรองดอง สมานฉนั ท สํานกั งานสงเสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย จึงไดมีการ ดําเนนิ การปรับเพ่ิมตวั ชี้วัดของหลักสตู ร และเน้อื หาหนังสอื เรียนใหส อดคลอ งตามนโยบายดังกลา ว โดยเพมิ่ เน้ือหาเกี่ยวหลักอํานาจอธิปไตย หลักความเสมอภาค หลักนิติรัฐและนิติธรรม หลักเหตุผล หลักการ ประนีประนอม และหลักการยอมรับความเห็นตาง เพื่อการอยูรวมกันอยางสันติสามัคคี ปรองดอง สมานฉันท และ คุณธรรม จริยธรรมในการอยูรวมกันอยางสันติ สามัคคีปรองดอง สามานฉันท เพื่อให สถานศึกษานาํ ไปใชในการจดั การเรยี นการสอนใหกับนักศึกษา กศน. ตอ ไป ท้ังนี้ สาํ นกั งานสง เสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั ไดรบั ความรว มมอื ดวยดี จากผูทรงคุณวฒุ ิและผูเ กีย่ วขอ งหลายทา นที่คนควา และเรียบเรยี งเน้ือหาสาระจากส่อื ตาง ๆ เพ่ือใหไดส่ือที่ สอดคลองกบั หลกั สูตร และเปนประโยชนตอผเู รียนท่อี ยูนอกระบบอยางแทจริง ขอขอบคุณคณะท่ีปรึกษา คณะผเู รยี บเรยี ง ตลอดจนคณะผจู ัดทาํ ทุกทา นท่ีไดใ หความรว มมือดว ยดีไว ณ โอกาสนี้ สํานักงาน กศน. กันยายน 2557

สารบญั หนา คําแนะนําการใชห นังสือเรยี น โครงสรา งรายวชิ า ศาสนาและหนาที่พลเมือง (สค31002) ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย บทที่ 1 ศาสนาในโลก............................................................................................................1 เรื่องที่ 1 ความหมาย คุณคา และประโยชนข องศาสนา………………………................2 เรอ่ื งท่ี 2 พทุ ธประวัตแิ ละหลักธรรมคาํ สอนของพทุ ธศาสนา...................................3 เรอ่ื งที่ 3 ประวัติศาสดา และคาํ สอนของศาสนาอสิ ลาม .......................................20 เรื่องท่ี 4 ประวตั ิศาสดา และคําสอนของศาสนาครสิ ต..........................................22 เรอ่ื งที่ 5 ประวัตศิ าสนาพราหณ - ฮินดู และคาํ สอน ............................................25 เรื่องที่ 6 ประวัติศาสดาและคาํ สอนของศาสนาซกิ ซ.............................................34 เรอ่ื งที่ 7 การเผยแผศาสนาตา ง ๆ ในโลก.............................................................40 เรื่องท่ี 8 กรณตี วั อยางปาเลสไตน.........................................................................44 เรอ่ื งท่ี 9 แนวปองกัน และแกไขความขัดแยงทางศาสนา......................................46 เรื่องที่ 10 หลักธรรมในแตละศาสนาท่ีสง ผลใหอ ยูรวมกับ ศาสนาอื่นไดอยา งมีความสขุ ..................................................................47 เรือ่ งที่ 11 วิธีฝก ปฏิบัติพฒั นาจติ ในแตล ะศาสนา....................................................48 บทที่ 2 วฒั นธรรม ประเพณีและคานิยมของประเทศของโลก .......................................... 52 เรอ่ื งท่ี 1 ความหมาย ความสาํ คญั ของวฒั นธรรม .................................................53 เรอ่ื งท่ี 2 เอกลักษณวฒั นธรรมไทย.......................................................................54 เรอื่ งท่ี 3 การเปลี่ยนแปลงทางวฒั นธรรมและการเลอื กรบั วฒั นธรรม ...................55 เรอ่ื งท่ี 4 ประเพณีในโลก......................................................................................56 เร่ืองที่ 5 ความสําคัญของคานยิ ม และคา นยิ มในสังคมไทย ..................................56 เรอ่ื งที่ 6 คา นยิ มทพ่ี งึ ประสงคข องสังคมโลก.........................................................59 เรื่องที่ 7 การปอ งกนั และแกไขปญ หาพฤติกรรมตามคานยิ ม ทไ่ี มพ งึ ประสงคของสงั คมไทย................................................................61 บทท่ี 3 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย....................................................................... 63 เร่ืองที่ 1 ความเปนมาการเปลยี่ นแปลงรฐั ธรรมนญู ..............................................64 เร่อื งท่ี 2 สาระสาํ คญั ของรัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย................................66 เรอ่ื งท่ี 3 บทบาทหนาทข่ี ององคก รตามรฐั ธรรมนูญ และการตรวจสอบการใชอาํ นาจรัฐ........................................................74 เรอ่ื งที่ 4 บทบัญญัตขิ องรฐั ธรรมนูญท่มี ผี ลตอการเปลีย่ นแปลง ทางสงั คมและมีผลตอฐานะของประเทศไทยในสงั คมโลก.......................79 เร่ืองที่ 5 หนาทพี่ ลเมอื งตามรัฐธรรมนญู และกฎหมายอน่ื ๆ.................................81

สารบญั (ตอ) หนา เรอื่ งท่ี 6 หลักอํานาจอธิปไตย หลกั ความเสมอภาค หลักนติ ิรฐั และนติ ธิ รรม หลักเหตุผล หลักการประนปี ระนอมและ หลกั การยอมรับความคิดเหน็ ตางเพ่อื การอยูร ว มกนั อยา งสนั ติ สามคั คี ปรองดอง สมานฉันท...............................................83 เรื่องท่ี 7 การมีสว นรวมในการปอ งกนั และปราบปรมการทจุ รติ .............................98 บทท่ี 4 สิทธมิ นษุ ยชน ...................................................................................................... 123 เร่ืองท่ี 1 หลักสิทธิมนุษยสากล.......................................................................... 124 เรือ่ งที่ 2 สิทธิมนุษยชนในประเทศไทย.............................................................. 129 เรอ่ื งท่ี 3 แนวทางการปฏบิ ัตติ นตามหลักสิทธมิ นษุ ยชน..................................... 133 เฉลยกิจกรรม ........................................................................................................... 138 บรรณานุกรม ........................................................................................................... 141 คณะผูจัดทํา ........................................................................................................143

คาํ แนะนําในการใชหนังสือเรียน หนงั สือเรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวิชาศาสนาและหนา ที่พลเมือง ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย เปนหนังสอื เรียนทจ่ี ดั ทําขนึ้ สาํ หรับผูเรียนทเ่ี ปน นักศกึ ษานอกระบบ ในการศึกษาหนังสือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม รายวิชาศาสนาและหนา ท่ีพลเมือง ผูเรียนควรปฏิบัติ ดงั นี้ 1. ศกึ ษาโครงสรา งรายวิชาใหเ ขาใจในหัวขอสาระสําคัญ ผลการเรียนรูท ่ีคาดหวัง และขอบขาย เนอ้ื หา 2. ศึกษารายละเอยี ดเนื้อหาของแตล ะบทอยางละเอยี ด และทํากจิ กรรมตามที่กําหนดแลวตรวจสอบ กบั แนวตอบกจิ กรรมท่ีกาํ หนด ถา ผเู รียนตอบผิดควรกลบั ไปศึกษาและทําความเขา ใจในเนอ้ื หาน้นั ใหม ใหเ ขาใจ กอนท่จี ะศึกษาเรอื่ งตอ ไป 3. ปฏิบตั กิ จิ กรรมทา ยเรือ่ งของแตล ะเรือ่ ง เพอ่ื เปนการสรุปความรู ความเขา ใจของเนื้อหาในเร่ือง น้ัน ๆ อีกครง้ั และการปฏบิ ัติกิจกรรมของแตละเนือ้ หาแตล ะเรอ่ื ง ผเู รียนสามารถนําไปตรวจสอบกับครูและ เพอ่ื น ๆ ทรี่ ว มเรยี นในรายวชิ าและระดบั เดียวกนั ได 4. หนังสือเรียนเลม นีม้ ี 4 บท คอื บทที่ 1 ศาสนาในโลก บทที่ 2 วัฒนธรรม ประเพณี และคา นยิ มของประเทศไทยและของโลก บทที่ 3 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย บทท่ี 4 สิทธมิ นษุ ยชน

โครงสรา ง รายวิชา ศาสนาและหนา ท่ีพลเมือง (สค31002) ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย สาระสําคัญ เปน สาระที่เกี่ยวกับศาสนาตาง ๆ ที่เกี่ยวขอ งกับกําเนิดศาสนาและศาสดาของศาสนาตา ง ๆ หลักธรรมสําคัญของศาสนาตา ง ๆ การเผยแพรศาสนา ความขัดแยง ในศาสนา การปฏิบัติตนใหอยูรวมกัน อยางสนั ติสขุ การฝกจติ ในแตล ะศาสนา การพฒั นาปญ ญาในการแกไ ขปญ หา ตนเอง ครอบครัว ชุมชนและสงั คม วฒั นธรรม ประเพณดี านภาษา การแตง กาย อาหาร ประเพณีสําคญั ๆ ของประเทศตา ง ๆ ในโลก การอนุรักษ และสืบทอดวฒั นธรรม ประเพณี การมีสวนรวมในการสืบทอดและปฏิบัติตนเปนแบบอยางในการอนุรักษ วฒั นธรรมตามประเพณีของชาติ และการเลือกปรับใชว ัฒนธรรมตา งชาติไดอยางเหมาะสมกับตนเองและ สังคมไทย คานยิ มท่ีพึงประสงคของสงั คมไทยและประเทศตาง ๆ ในโลกการปฏิบัติตน เปน ผูน ําในการปองกัน และแกไ ขพฤตกิ รรมไมเ ปน ท่พี งึ ประสงคใ นสงั คมไทย ผลการเรียนรูท ่คี าดหวงั 1. อธิบายประวตั ิ หลักคาํ สอน และการปฏิบัตติ นตามหลกั ศาสนาทตี่ นนบั ถอื 2. เหน็ ความสาํ คญั ของวัฒนธรรม ประเพณี และมีสวนในการปฏิบัติตนตามวัฒนธรรม ประเพณี ทองถนิ่ 3. ปฏบิ ัตติ นตามหลกั ธรรมทางศาสนา วฒั นธรรม ประเพณี 4. ยอมรบั และปฏิบตั ิตนเพือ่ การอยรู ว มกนั อยา งสนั ตสิ ขุ ในสังคมท่ีมีความหลากหลายทางศาสนา วฒั นธรรม ประเพณี 5. วิเคราะหหลักการสําคัญของประชาธิปไตยและปฏิบัติตนตามคุณธรรม จริยธรรม คานิยมใน การอยรู วมกันอยา งสันติ สามคั คี ปรองดอง สมานฉันท 6. วิเคราะหแนวทางการแกปญหาการทุจริต และมีสวนรวมในการปองกันและปราบปราม การทจุ ริต ขอบขา ยเนื้อหา บทที่ 1 ศาสนาในโลก เรอ่ื งที่ 1 ความหมาย คุณคา และประโยชนข องศาสนา เรอ่ื งที่ 2 พทุ ธประวตั แิ ละหลักธรรมคําสอนของพทุ ธศาสนา เรื่องท่ี 3 ประวตั ิศาสดา และคาํ สอนของศาสนาอสิ ลาม เรอื่ งท่ี 4 ประวตั ศิ าสดา และคําสอนของศาสนาครสิ ต เรอ่ื งท่ี 5 ประวิตศิ าสนาพราหมณ - ฮนิ ดู และคําสอน เรอ่ื งท่ี 6 ประวตั ิศาสดาของศาสนาซกิ ซและคําสอน เรื่องท่ี 7 การเผยแผศ าสนาตา ง ๆ ในโลก เรื่องที่ 8 กรณตี ัวอยางปาเลสไตน

เรอ่ื งท่ี 9 แนวทางปอ งกนั และแกไขความขัดแยงทางศาสนา เร่ืองท่ี 10 หลักธรรมในแตละศาสนาทีส่ ง ผลใหอยูรวมกบั ศาสนาอ่ืนไดอ ยา งมคี วามสุข เร่ืองท่ี 11 วธิ ฝี กปฏิบตั ิพฒั นาจิตในแตล ะศาสนา บทท่ี 2 วฒั นธรรม ประเพณี และคานิยมของประเทศของโลก เรื่องท่ี 1 ความหมาย ความสําคัญของวัฒนธรรม เรื่องที่ 2 เอกลักษณวฒั นธรรมไทย เร่ืองที่ 3 การเปล่ียนแปลงทางวฒั นธรรมและรบั วัฒนธรรม เรอ่ื งท่ี 4 ประเพณใี นโลก เรื่องท่ี 5 ความสําคญั ของคา นิยม และคา นิยมในสงั คมไทย เร่อื งที่ 6 คา นิยมที่พึงประสงคข องสงั คมโลก เรอ่ื งที่ 7 การปอ งกันและแกไ ขปญ หาพฤตกิ รรมตามคา นยิ ม ที่ไมพงึ ประสงคข องสังคมไทย บทท่ี 3 รฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย เรื่องที่ 1 ความเปน มาการเปลี่ยนแปลงรัฐธรรมนูญ เรอ่ื งที่ 2 สาระสําคญั ของรัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย เร่อื งที่ 3 บทบาทหนา ทข่ี ององคก รตามรฐั ธรรมนญู และการตรวจสอบการใชอาํ นาจรฐั เรือ่ งท่ี 4 บทบัญญัติของรัฐธรรมนูญที่มีผลตอการเปล่ียนแปลงทางสังคมและมีผลตอ ฐานะของประเทศไทยในสังคมโลก เร่อื งท่ี 5 หนา ท่พี ลเมอื งตามรฐั ธรรมนูญและกฎหมายอื่น ๆ เรื่องท่ี 6 หลกั อํานาจอธิปไตย หลกั ความเสมอภาค หลกั นิตริ ัฐและนิติธรรม หลกั เหตผุ ล หลักการประนปี ระนอมและหลกั การยอมรับความคิดเห็นตา ง เพือ่ การอยูรว มกนั อยางสันติ สามคั คี ปรองดอง สมานฉันท เรื่องท่ี 7 การมสี วนรวมในการปองกนั และปราบปรามการทจุ รติ บทท่ี 4 สิทธิมนุษยชน เร่อื งท่ี 1 หลักสิทธิมนุษยสากล เรือ่ งท่ี 2 สิทธมิ นษุ ยชนในประเทศไทย เร่อื งท่ี 3 แนวทางการปฏิบัตติ นตามหลกั สทิ ธมิ นษุ ยชน บรรณานกุ รม คณะทาํ งาน

ส่อื ประกอบการเรียนรู 1. หนังสือ ศาสนาสากล 2. ซีดี ศาสนาพทุ ธ ศาสนาครสิ ต ศาสนาอสิ ลาม ศาสนาฮนิ ดู 3. หนังสอื วัฒนธรรม ประเพณีในสงั คมไทย 4. หนังสือวัฒนธรรม ประเพณขี องประเทศตา ง ๆ ในโลก 5. คอมพิวเตอร อินเทอรเ นต็

ห น า | 1 บทที่ 1 ศาสนาในโลก สาระสําคัญ ศาสนาตาง ๆ ในโลกมีคุณคาและเปนประโยชนตอชาวโลก เพราะกอใหเกิดจริยธรรมเปน แนวทางการดําเนินชีวิต ทําใหมนุษยสามารถปกครองตนเองได ชวยใหสังคมดีขึ้น สําหรับประเทศไทยมี ผูนับถือศาสนาพุทธมากท่ีสุด รองลงมา คือ ศาสนาอิสลาม ศาสนาคริสต ศาสนาฮินดู และศาสนาซิกข แตในโลกมีผูนับถือศาสนาคริสตมากที่สุด รองลงมา คือ ศาสนาอิสลาม ศาสนาฮินดู และศาสนาพุทธ การศึกษาคําสอนศาสนาตาง ๆ ของศาสนิกชน เพ่ือนํามาประพฤติสงผลใหสังคมมีความสุข ศาสนา ทุกศาสนาลวนสัง่ สอนใหคนเปนคนดี เมื่อสงั คมเกดิ ความขดั แยง ควรรบี หาทางแกไข โดยการนําคําสอนทาง ศาสนามาประพฤตปิ ฏบิ ตั ิจงึ จะสงผลใหสงั คมเกดิ ความสงบสขุ ตลอดไป ผลการเรียนที่คาดหวัง 1. มีความรูความเขา ใจศาสนาทสี่ ําคญั ๆ ในโลก 2. มีความรคู วามเขา ใจในหลกั ธรรมสําคัญของแตละศาสนา 3. เหน็ ความสาํ คัญในการอยูรว มกับศาสนาอ่ืนอยางสนั ติสุข 4. ประพฤตปิ ฏิบัติตนสงผลใหส ามารถอยรู ว มกนั กบั ศาสนาอื่นอยา งสันตสิ ุข 5. ฝกปฏิบัติพัฒนาจิตเพ่ือใหสามารถพัฒนาตนเองใหมีสติปญญาในการแกปญหาตาง ๆ และ พฒั นาตนเอง ขอบขายเนอื้ หา บทท่ี 1 ศาสนาในโลก เรอ่ื งท่ี 1 ความหมายคุณคาและประโยชนข องศาสนา เร่อื งที่ 2 พทุ ธประวตั ิและหลกั ธรรมคาํ สอนของพทุ ธศาสนา เรอ่ื งท่ี 3 ประวตั ิศาสดาและคําสอนของศาสนาอสิ ลาม เรื่องท่ี 4 ประวตั ศิ าสดาและคาํ สอนของศาสนาครสิ ต เรื่องท่ี 5 ประวัตศิ าสนาพราหมณ - ฮนิ ดู และคาํ สอน เรอ่ื งที่ 6 ประวัตศิ าสดาและคําสอนของศาสนาซกิ ข เรอ่ื งที่ 7 การเผยแพรศาสนาตาง ๆ ในโลก เรอ่ื งท่ี 8 กรณีตวั อยางปาเลสไตน เรอ่ื งท่ี 9 แนวทางปองกันและแกไขความขดั แยงทางศาสนา เรอ่ื งท่ี 10 หลักธรรมในแตละศาสนาทสี่ งผลใหอ ยรู ว มกบั ศาสนาอืน่ ไดอยา งมีความสขุ เรอ่ื งท่ี 11 วธิ ฝี กปฏิบตั พิ ฒั นาจิตในแตล ะศาสนา สื่อประกอบการเรียนรู ซีดศี าสนาสากล เอกสารศาสนาสากลและความขัดแยงในปาเลสไตน

ห น า | 2 เรอื่ งท่ี 1 ความหมายคุณคา และประโยชนของศาสนา ความหมายของศาสนา ศาสนา คอื คําสอนทศ่ี าสดานํามาเผยแผ ส่งั สอน แจกแจง แสดงใหม นษุ ยเวน จากความช่ัว กระทํา แตค วามดี ซึ่งมนษุ ยย ดึ ถือปฏบิ ตั ติ ามคาํ สอน นนั้ ดวยความเคารพเลอ่ื มใสและศรัทธา คําสอนดังกลาวจะมี ลกั ษณะเปน สัจธรรม ศาสนามคี วามสําคัญตอบุคคลและสังคม ทําใหมนุษยทุกคนเปนคนดีและอยูรวมกัน อยางสันติสุข ศาสนาในโลกน้ีมีอยูมากมายหลายศาสนาดวยกัน แตวัตถุประสงคอันสําคัญย่ิงของทุก ๆ ศาสนาเปนไปในทางเดียวกนั กลา วคือ จูงใจใหคนละความช่ัว ประพฤติความดีเหมือนกันหมด หากแตวา การปฏบิ ตั ิพธิ กี รรมยอ มแตกตา งกันตามความเชอื่ ถอื ของแตละศาสนา คณุ คา ของศาสนา 1. เปน ทีย่ ดึ เหนี่ยวจิตใจของมนุษย 2. เปน บอเกดิ แหงความสามัคคขี องหมูคณะและในหมูมนุษยชาติ 3. เปน เคร่อื งดบั ความเรารอ นใจ ทําใหส งบรมเย็น 4. เปน บอเกดิ แหงจรยิ ธรรมศลี ธรรมและคณุ ธรรม 5. เปน บอ เกดิ แหงการศกึ ษาขนบธรรมเนียมประเพณีอันดงี าม 6. เปน ดวงประทีบสองโลกท่ีมืดมดิ อวิชชาใหก ลับสวา งไสวดว ยวชิ ชา ประโยชนข องศาสนา ศาสนามีประโยชนมากมายหลายประการ กลา วโดยสรปุ มี 6 ประการ คอื 1. ศาสนาเปนแหลงกําเนิดจริยธรรม ศาสนาทุกศาสนา สอนใหเราทราบวา อะไรคือความชั่ว ทค่ี วรละเวน อะไรคือความดีที่ควรกระทํา อะไรคือส่ิงที่บุคคลในสังคมพึงปฏิบัติ เพ่ือใหอยูรวมกันอยางมี ความสุข ดังนั้น ทกุ ศาสนาจงึ เปนแหลง กาํ เนิดแหงความดที ั้งปวง 2. ศาสนาเปนแนวทางการดําเนินชีวิต ทุกศาสนาจะวางหลักการดําเนินชีวิตเปนข้ัน ๆ เชน พระพุทธศาสนาวางไว 3 ข้ัน คือ ขัน้ ตน เนนการพง่ึ ตนเองไดมีความสขุ ตามประสาชาวโลก ขั้นกลางเนน ความเจริญกา วหนาทางคุณธรรม และขน้ั สูงเนน การลด ละ โลภ โกรธ หลง 3. ศาสนาทําใหผูนับถือปกครองตนเองได หลักคําสอนใหรูจักรับผิดชอบตนเองคนท่ีทําตาม คาํ สอนทางศาสนาเครง ครัด จะมหี ิรโิ อตตัปปะ ไมทําช่วั ทง้ั ที่ลบั และท่ีแจง เพราะสามารถควบคุมตนเองได 4. ศาสนาชวยใหสังคมดีขึ้น คําสอนทางศาสนาเนนใหคนในสังคมเวนจากการเบียดเบียนกัน เอารัดเอาเปรยี บกนั สอนใหเ อือ้ เฟอ เผื่อแผ มีความซื่อสัตยสุจริตตอกัน เปนเหตุใหสังคมมีความสงบสันติ ยิ่งขน้ึ สอนใหอ ดทน เพียรพยายามทาํ ความดี สรางสรรคผลงานและประโยชนใหกับสังคม 5. ศาสนาชวยควบคมุ สงั คมดีขึ้น ทุกสังคมจะมีระเบยี บขอบังคับจารตี ประเพณีและกฎหมายเปน มาตรการควบคุมสงั คมใหสงบสขุ แตส ่ิงเหลานี้ไมส ามารถควบคุมสังคมใหสงบสุขแทจริงได เชน กฎหมาย ควบคมุ ไดเ ฉพาะพฤติกรรมทางกายและทางวาจาเทานนั้ ไมส ามารถลกึ ลงไปถงึ จิตใจได ศาสนาเทานน้ั จงึ จะ ควบคมุ คนไดทงั้ กาย วาจา และใจ

ห น า | 3 ศาสนาในประเทศไทย ศาสนาพทุ ธ เปนศาสนาประจําชาติไทย มีผูนับถือมากที่สุด รองลงมา คือ ศาสนาอิสลาม ศาสนาคริสต ศาสนาพราหมณ - ฮินดู และศาสนาซิกข รายละเอียดของแตละศาสนา ดงั ตอไปนี้ คอื เรือ่ งที่ 2 พุทธประวตั ิและหลักธรรมคําสอนของพทุ ธศาสนา พระพุทธศาสนาเชอ่ื เรื่องการเวียนวาย ตาย เกิด ในวฏั สงสาร ถา สตั วโ ลกยงั มกี เิ ลส คือ โลภ โกรธ หลง จะตองเกิดในไตรภูมิ คือ 3 โลก ไดแก นรกภูมิ โลกมนุษย และเทวโลก และในการเกิดเปนพระพุทธเจา เพอ่ื ทจ่ี ะโปรดสัตวโลกใหบารมีสมบรู ณ จึงจะเกิดเปนพระพุทธเจา ใหพระพุทธเจาไดบําเพ็ญบารมีมาทุกภพ ทกุ ชาตแิ ละบาํ เพญ็ บารมีอยา งยงิ่ ยวดใน 10 ชาตสิ ดุ ทาย เรยี กวา ทศชาติ ซง่ึ ไดกลาวไวในพระสุตตันตปฎก โดยมคี วามยอ ๆ ดงั นี้ 1. เตมยี ช าดก เปนชาดกท่ีแสดงถึง การบําเพ็ญเนกขัมมบารมี คือ การออกบวช ความวา พระเตมียเกิดใน ตระกลู กษตั รยิ  แตทรงเกรงวาจะตองขน้ึ ครองราชยเปน พระราชา เพราะทรงเห็นการลงโทษโจรตามคําส่ัง ของพระราชา เชน เฆย่ี นบาง เอาหอกแทงบาง พระองคจ ึงทรงแกลงเปน งอ ยเปล้ยี หูหนวก เปนใบ ไมพูดจากับ ใครพระราชาปรึกษากับพราหมณใหน ําพระองคไ ปฝงเสยี พระมารดาทรงคัดคาน แตไ มส าํ เรจ็ จึงทรงขอให พระเตมีย ครองราชย 7 วัน เผื่อพระองคจ ะตรสั บาง ครัน้ ครบ 7 วนั แลว พระเตมียก ็ไมตรสั ดงั นัน้ สารถีจึง นาํ พระเตมยี ไปฝง ตามคําส่ังของพระราชา ขณะกําลังขุดหลุมพระเตมียลงจากรถ และตรัสปราศรัยแจงวา พระองคตองการจะบวช ไมตองการเปนพระราชา จากนั้นสารถีกลับไปบอกพระราชา พระราชาจึงเชิญ พระเตมียก ลบั ไปครองราชย พระเตมยี ก ลบั เทศนาส่งั สอนจนพระชนก ชนนี และบริวาร พากนั เลอ่ื มใสออก บวชตาม 2. มหาชนกชาดก ชาดกเรื่องนี้แสดงถึง การบาํ เพญ็ วิริยบารมี คือ ความเพียร ใจความสําคัญ คือ พระมหาชนก- ราชกุมาร เดนิ ทางไปทางทะเล เรอื แตก คนทงั้ หลายจมน้ําตายบาง เปนเหยื่อของสัตวนํ้าบาง แตพระองค ไมท รงละความอตุ สาหะ ทรงวา ยนาํ้ โดยกาํ หนดทิศทางแหง กรุงมิถลิ า ในทีส่ ุดก็ไดรอดชวี ติ กลับไปกรุงมิถิลาได ชาดกเรื่องน้ี เปนท่ีมาแหงภาษติ ท่วี า เปน ชายควรเพียรราํ่ ไปอยาเบ่ือหนา ย (ความเพียร) เสีย เราเหน็ ตัวเอง เปนไดอ ยางท่ีปรารถนา ขึน้ จากน้าํ มาสบู กได 3. สวุ รรณสามชาดก ชาดกเรือ่ งนีแ้ สดงถงึ การบําเพ็ญเมตตาบารมี คือ การแผไมตรีจิตคิดจะใหสัตวท้ังปวงเปนสุข ท่วั หนา มเี รอ่ื งเลา วา สุวรรณสาม เลี้ยงมารดาบดิ าของตนซึง่ เสยี จกั ษุในปา และเน่ืองจากเปนผูเมตตาปรารถนาดี ตอผูอืน่ หมูเ นื้อกเ็ ดนิ ตามแวดลอมไปในที่ตาง ๆ วันหนึ่งถูกพระเจากรุงพาราณสี ชื่อ พระเจากบิลยักษ ยิงเอา ดวยธนู ดวยเขาพระทัยผิด ภายหลังเมื่อทราบวาเปนมาณพ ผูเล้ียงมารดา บิดา ก็สลดพระทัย จึงไปจูง มารดาของสุวรรณสามมา มารดา บิดาของสุวรรณสามก็ต้ังสัจจกริยาอางคุณความดีของสุวรรณสาม สวุ รรณสามก็ฟนคนื สตแิ ละไดสอนพระราชา แสดงคติธรรมวา ผูใดเลี้ยงมารดาบิดาโดยธรรม แมเทวดาก็

ห น า | 4 ยอมรักษาผูนั้น ยอมมีคนสรรเสริญในโลกนี้ ละโลกนี้ไปแลวก็ไปเกิดในสวรรค ตอจากน้ัน เม่ือพระราชา ขอใหสั่งสอนตอไปอกี ก็สอนใหท รงปฏิบัติธรรมปฏิบัตชิ อบในบคุ คลทัง้ ปวง 4. เนมริ าชชาดก ชาดกเรอ่ื งน้ีแสดงถงึ การบําเพญ็ อธิษฐานบารมี คือ ความตง้ั ใจมน่ั คง มเี รื่องเลาวา เนมิราช ไดข้ึน ครองราชยต อ จากพระราชบิดา ทรงบาํ เพญ็ คณุ งามความดี เปนท่ีรักของมหาชน และในท่ีสุดเมื่อทรงมอบ ราชสมบัติแกพระราชโอรส เสด็จออกผนวชเชนเดียวกับท่ีพระราชบิดาของพระองคเคยทรงบําเพ็ญมา ทอดพระเนตรเห็นเสนพระเกศาหงอกบางกส็ ลดพระทยั ในสังขารจงึ ทรงออกผนวช 5. มโหสถชาดก ชาดกเรอ่ื งนี้แสดงถงึ การบําเพ็ญปญ ญาบารมี คือ มีปญ ญาลา้ํ เลิศ มีเร่ืองเลาวา มโหสถบัณฑิต เปนทปี่ รึกษาหนุม ของพระเจาวเิ ทหะ แหง กรุงมถิ ลิ า ทา นมคี วามฉลาดรู สามารถแนะนาํ ในปญหาตาง ๆ ได อยางถกู ตองรอบคอบ เอาชนะทป่ี รึกษาอนื่ ๆ ที่รษิ ยาใสความดวยความดี ไมพยาบาท อาฆาตครั้งหลัง ใช อุบายปองกนั พระราชาจากราชศัตรู และจับราชศัตรซู ่ึงเปนกษัตรยิ พ ระนครอ่นื ได 6. ภรู ทิ ตั ชาดก ชาดกเรอ่ื งนแี้ สดงถึง การบาํ เพ็ญศลี บารมี คอื การรกั ษาศลี มีเรื่องเลาวา ภูรทิ ัตตนาคราช ไปจําศีล อยูริมฝงแมนํ้ายมุนา ยอมอดทนใหหมองูจับไปทรมานตาง ๆ ท้ังท่ีสามารถจะทําลายหมองูไดดวยฤทธ์ิ ดวยความทมี่ ใี จมัน่ ตอ ศลี ของตนในท่ีสดุ กไ็ ดอ สิ รภาพ 7. จันทกุมารชาดก ชาดกเรื่องนแ้ี สดงถึง การบําเพ็ญขนั ติบารมี คือ ความอดทน จนั ทกมุ าร เปนโอรสของพระเจา- เอกราช พระองคท รงชว ยประชาชนใหพ น จากคดี ซง่ึ กณั ฑหาลพราหมณราชปุโรหิต เปนผรู บั สินบนตดั สนิ คดี ขาดความเปน ธรรม สงผลใหก ณั ฑหาลพราหมณผ ูกอาฆาตพยาบาท วนั หนึ่งพระเจาเอกราช ทรงพระสุบิน เหน็ ดาวดึงสเ ทวโลก เมื่อทรงต่ืนบรรทม ทรงพระประสงคเดินทางไปดาวดึงสเทวโลก จึงตรัสถามกัณฑหาล- พราหมณ กณั ฑหาลพราหมณ จงึ กราบทูลแนะนําใหต ัดพระเศียรโอรส ธิดา มเหสี บูชายัญ แมใครจะทัดทาน ขอรองก็ไมเปนผล รอนถึงทาวสักกะ (พระอินทร) ตองมาช้ีแจงใหหายเขาใจผิดวา วิธีน้ีไมใชทางไปสวรรค มหาชน จึงรุมฆากัณฑหาลพราหมณ และเนรเทศพระเจา เอกราช แลวกราบทูลเชญิ จันทกมุ ารขึน้ ครองราชย 8. นารทชาดก ชาดกเรื่องน้ีแสดงถึง การบําเพ็ญอุเบกขาบารมี คือ การวางเฉย พระพรหมนารถ ไดชวยให พระเจา อังคตริ าช แหงกรุงมถิ ลิ ามหานคร พนจากความคิดเห็นผิดที่ไดรับคําสอนจากคุณาชีวก วารูปกาย ของคน สตั ว เปน ของเทีย่ ง แมต ัดศีรษะผอู ื่นแลวไมบาป สขุ ทุกขเกิดไดเองไมมีเหตุ คนเราเวยี นวา ยตายเกิด หนักเขาก็บริสุทธ์ิเอง เม่ือพระองคมีความเห็น ดังน้ัน พระเจาอังคติราชจึงส่ังใหร้ือโรงทาน และมัวเมาใน โลกยี  รอ นถึงพระธดิ า คอื พระนางรุจา ทรงหว งพระบิดา จึงสวดออนวอน ขอใหพระบิดาพนจากความมัวเมา รอ นถึง พระพรหมนาทร ทรงจําแลงกายเปน นักบวช ทรงสอนใหพระเจาอังคติราชใหกลับความเห็นที่ผิดมา บาํ เพ็ญกศุ ลถือศีล ทําทานปกครองเมอื งโดยสงบรมเยน็ 9. วิทรู ชาดก ชาดกเรอื่ งนแ้ี สดงถงึ การบําเพญ็ สจั จบารมี คือ ความซ่ือสัตย บัณฑิต มีหนาที่ถวายคําแนะนํา แกพระเจาธนัญชัยโกรพั ยะ ซึง่ เปนพระราชาทีค่ นนบั ถือมาก ครั้งหนึง่ ปุณณกยกั ษมาทา พระเจา ธนัญชัยโกทพั ยะ เลน สกา ถาแพจะถวายมณรี ัตนะอันวเิ ศษ ถา พระราชาแพต องใหส ง่ิ ทีป่ ณุ ณกยักษต องการ ในทสี่ ุดพระราชาแพ ปณุ ณกยกั ษข อตัววฑิ รู บณั ฑติ พระราชาหนวงเหนี่ยวประการใดไมส าํ เร็จ วิฑรู บณั ฑติ รกั ษาสัจจะไปกับยักษ

ห น า | 5 ในท่สี ดุ แม แมยกั ษจะทาํ อยางไรวิฑูรบณั ฑติ ก็ไมตายกบั แสดงธรรม จนยกั ษเ ลอ่ื มใสและไดก ลบั คืนบานเมอื ง มกี ารฉลองรับขวญั เปน การใหญ 10. เวสสันดรชาดก เปนชาตสิ ุดทายของพระพทุ ธเจา ชาตติ อไปจึงจะเกิดเปน พระพทุ ธเจาชาดกเรอื่ งนี้ แสดงถึงการ บาํ เพญ็ ทานบารมี คือ การบริจาคทาน มีเรือ่ งเลาวา พระเวสสันดรผูใจดี บริจาคทุกอยางที่มีคนขอ ครั้งหน่ึง ประทานชางเผือกคูบ านคเู มืองแกพ ราหมณ ชาวกาลิงคะ ซึ่งตอมาขอชางไปเพอ่ื ใหเ มอื งของตนหายจากฝนแลง แตป ระชาชนโกรธ ขอใหเ นรเทศพระราชบิดา จึงจาํ พระทยั ตอ งเนรเทศพระเวสสนั ดร ซ่งึ พระนางมัทรีพรอม ดวยพระโอรสธิดาไดตามเสด็จไปดวย เม่ือชูชกไปขอสองกุมารก็ประทานใหอีก ภายหลังพระเจาสัญชัย พระราชบดิ าไดทรงไถส องกมุ ารจากชูชก และเสด็จไปรับพระเวสสันดรและพระนางมัทรีกลับกรุง (เรื่องนี้ แสดงการเสียสละสวนนอย เพ่ือประโยชนสวนใหญ คือ การตรัสรู เปนพระพุทธเจา อันจะเปนทางใหได บําเพญ็ ประโยชนส วนรวมได มิใชเ สยี สละโดยไมม จี ุดมงุ หมายหรอื เหตผุ ล) ประวตั พิ ระพทุ ธเจา พระพุทธเจา ทรงมพี ระนามเดิมวา “สทิ ธัตถะ” ทรงเปนพระราชโอรสของ “พระเจาสุทโธทนะ” กษตั รยิ ผ ูครองกรุงกบลิ พัสดุ แควน สักกะ และ “พระนางสิริมหามายา” พระราชธิดาของกษัตริยราชสกุล โกลิยวงศ แหง กรุงเทวทหะ แควน โกลิยะ ในคืนที่พระพุทธเจาเสด็จปฏิสนธิในครรภพระนางสิริมหามายา พระนางทรงพระสุบินนิมิตวา มีชา งเผือกมงี าสามคูไดเขามาสูพระครรภ ณ ที่บรรทม กอนที่พระนางจะมีพระประสูติกาลที่ใตตนสาละ

ห น า | 6 ณ สวนลุมพินวี นั เมื่อวนั ศุกร ข้นึ สบิ หาคาํ่ เดือนวสิ าขะ ปจอ 80 ปก อนพทุ ธศักราช (ปจจุบันสวนลุมพินีวัน อยูในประเทศเนปาล) ทันทีที่ประสูติเจาชายสิทธัตถะ ทรงดําเนินดวยพระบาท 7 กาว และมีดอกบัวผุดขึ้นมารองรับ พระบาท พรอ มเปลง วาจาวา “เราเปนเลิศท่ีสดุ ในโลก ประเสรฐิ ทส่ี ุดในโลก การเกดิ คร้งั นเี้ ปนคร้ังสุดทาย ของเรา” แตหลังจากเจาชายสิทธัตถะประสูติกาลไดแลว 7 วัน พระนางสิริมหามายาก็เสด็จสวรรคาลัย เจาชายสิทธตั ถะ จึงอยูในความดแู ลของพระนางประชาบดีโคตมี ซง่ึ เปน พระกนษิ ฐาของพระนางสริ ิมหามายา ท้ังนี้ พราหมณทั้ง 8 ไดทํานายวา เจาชายสิทธัตถะมีลักษณะเปนมหาบุรุษ คือ หากดํารงตนใน ฆราวาส จะไดเปน จักรพรรดิ ถาออกบวชจะไดเ ปนศาสดาเอกของโลก แตโกณฑัญญะพราหมณผูอายุนอย ท่ีสุดในจํานวนนั้นยืนยันหนักแนนวาพระราชกุมารสิทธัตถะ จะเสด็จออกบวชและจะไดตรัสรูเปน พระพทุ ธเจาแนน อน ชวี ิตในวยั เดก็ เจา ชายสิทธัตถะ ทรงศึกษาเลาเรียนจนจบศิลปศาสตรทั้ง 18 ศาสตร ในสํานักครูวิศวามิตรและ เนอื่ งจากพระบดิ าไมป ระสงคใ หเ จา ชายสทิ ธตั ถะเปนศาสดาเอกของโลก จึงพยายามทําใหเจาชายสิทธัตถะ พบเหน็ แตค วามสขุ โดยการสรางปราสาท 3 ฤดู ใหอ ยูป ระทบั และจดั เตรยี มความพรอ มสาํ หรบั การราชาภิเษก ใหเจาชายข้ึนครองราชย เม่ือมีพระชนมายุ 16 พรรษา ทรงอภิเษกสมรสกับพระนางพิมพาหรือยโสธรา พระธดิ าของพระเจากรงุ เทวทหะ ซึ่งเปนพระญาตฝิ ายมารดา จนเมือ่ มีพระชนมายุ 29 พรรษา พระนางพิมพา ไดใหประสตู ิพระราชโอรสมีพระนามวา “ราหลุ ” ซง่ึ หมายถงึ “บว ง” เสดจ็ ออกผนวช

ห น า | 7 วันหน่งึ เจาชายสิทธตั ถะ ทรงเบื่อความจําเจในปราสาท 3 ฤดู จึงชวนสารถีทรงรถมาประพาสอุทยาน ครั้งน้ันไดทอดพระเนตรเห็นคนแก คนเจ็บ คนตาย และนักบวช โดยเทวทูต (ทูตสวรรค) ท่ีแปลงกายมา พระองคจ งึ ทรงคิดไดว านี่เปน ธรรมดาของโลก ชวี ิตของทุกคนตองตกอยูในสภาพ เชนน้ัน ไมมีใครสามารถ หลีกเลย่ี งเกดิ แก เจ็บ ตายได จึงทรงเหน็ วา ความสขุ ทางโลกเปนเพียงภาพมายา เทานั้น และวิถีทางที่จะ พนจากความทุกข คือ ตองครองตนเปนสมณะ ดังนั้น พระองคจึงใครจะเสด็จออกบรรพชา ในขณะท่ีมี พระชนมายุ 29 พรรษา ครานนั้ พระองคไ ดเ สดจ็ ไปพรอ มกบั นายฉันทะ สารถีซึ่งเตรียมมา พระทีน่ ั่งนามวา กัณฑกะ มุงตรง ไปยังแมนํ้าอโนมานที กอนจะประทับน่ังบนกองทรายทรงตัดพระเมาลีดวยพระขรรคและเปลี่ยนชุด ผา กาสาวพัตร (ผายอ มดว ยรสฝาดแหงตน ไม) และใหน ายฉนั ทะนาํ เครื่องทรงกลับพระนคร กอนที่พระองค จะเสด็จออกมหาภิเนษกรมณ (การเสด็จออกเพ่ือคุณอันยิ่งใหญ) ไปโดยเพียงลําพัง เพ่ือมุงพระพักตรไป แควน มคธ บาํ เพ็ญทุกรกิรยิ า หลงั จากทรงผนวชแลว พระองคมุงไปท่ีแมน้ําคยา แควนมคธ ไดพยายามเสาะแสวงทางพนทุกข ดวยการศึกษาคนควาทดลองในสํานักอาฬารดาบสกาลามโคตรและอุทกดาบสรามบุตร เมื่อเรียนจบทั้ง 2 สํานักแลว ทรงเหน็ วานยี่ ังไมใ ชทางพนทกุ ข จากนั้นพระองคไดเ สดจ็ ไปทแี่ มน้าํ เนรญั ชรา ในตําบลอรุ ุเวลาเสนานิคมและทรงบําเพ็ญทุกรกิริยา ดวยการขบฟนดว ยฟน กล้ันหายใจ และอดอาหารจนรางกายซูบผอม แตห ลังจากทดลองได 6 ป ทรงเห็นวา น่ียังไมใชทางพนทุกขจึงทรงเลิกบําเพ็ญทุกรกิริยา และหันมาฉันอาหารตามเดิม ดวยพระราชดําริตามที่ ทา วสกั กเทวราชไดเ สดจ็ ลงมาดีดพิณถวาย 3 วาระ คือ ดีดพิณสาย 1 ขึงไวตึงเกินไป เม่ือดีดก็จะขาด ดีดพิณ วาระท่ี 2 ซึ่งขึงไวหยอน เสียงจะยืดยาด ขาดความไพเราะ และวาระท่ี 3 ดีดพิณสายสุดทายที่ขึงไวพอดี จงึ มีเสยี งกังวานไพเราะ ดังนั้น จึงทรงพิจารณาเห็นวา ทางสายกลาง คือ ไมตงึ เกินไป และไมหยอนเกินไป น้ัน คือ ทางท่จี ะนําสกู ารพนทุกข หลงั จากพระองคเ ลกิ บําเพ็ญทกุ รกิริยา ทําใหพระปญ จวคั คยี ทั้ง 5 ไดแ ก โกณฑัญญะ วัปปะ ภัททิยะ มหานามะ อสั สชิ ทมี่ าคอยรับใชพ ระองคด ว ยความคาดหวังวา เมื่อพระองคคนพบทางพนทุกข จะไดสอน พวกตนใหบรรลุดวย เกิดเสื่อมศรัทธาที่พระองคลมเลิกความตั้งใจ จึงเดินทางกลับไปท่ีปาอิสิปตน- มฤคทายวัน ตําบลสารนาถ เมืองพาราณสี

ห น า | 8 ตรสั รู คราน้นั พระองคท รงประทบั นั่งขัดสมาธใิ ตตน พระศรมี หาโพธิ์ ณ อรุ เุ วลาเสนานิคม เมืองพาราณสี หนั พระพกั ตรไปทางทิศตะวนั ออกและตงั้ จิตอธิษฐานดว ยความแนวแนวา ตราบใดที่ยงั ไมบรรลุสัมมาสัมโพธิญาณ ก็จะไมลุกขึ้นจากสมาธบิ ลั ลังก แมจะมีหมูมารเขามาขัดขวาง แตก็พายแพพระบารมีของพระองคกลับไป จนเวลาผา นไปในที่สดุ พระองคท รงบรรลรุ ูปฌาณ คือ ยามตน หรือ ปฐมยาม ทรงบรรลุปุพเพนิวาสานุสตญิ าณ คือ สามารถระลึกชาติได ยามสอง ทรงบรรลจุ ุตูปปาตญาณ (ทิพยจักษุญาณ) คือ รูเ รื่องการเกิดการตายของสัตวท ั้งหลายวา เปน ไปตามกรรมที่กําหนดไว ยามสาม ทรงบรรลุอาสวักขยญาณ คือ ความรูที่ทําใหสิ้นอาสวะหรือกิเลสดวยอริยสัจ 4 ไดแก ทกุ ข สมุทัย นโิ รธ และมรรค และไดต รสั รดู วยพระองคเ องเปน พระสัมมาสมั พุทธเจาและเปนศาสดาเอกของโลก ซ่งึ วนั ท่พี ระสัมมาสัมพทุ ธเจา ตรสั รูตรงกับ วนั เพญ็ เดอื น 6 ขณะท่ีมีพระชนมายุ 35 พรรษา แสดงปฐมเทศนา หลงั จากพระสัมมาสมั พทุ ธเจาตรสั รแู ลว ทรงพิจารณาธรรมทีพ่ ระองคต รสั รมู าเปนเวลา 7 สปั ดาห และทรงเหน็ วาพระธรรมน้ันยากสําหรับบุคคลท่ัวไปท่ีจะเขาใจและปฏิบัติได พระองคจึงทรงพิจารณาวา บุคคลในโลกน้ีมีหลายจําพวกอยางบัว 4 เหลา ที่มีท้ังผูท่ีสอนไดงายและผูท่ีสอนไดยาก พระองคจึงทรง ระลึกถึงอาฬารดาบสและอุทกดาบสผูเปนพระอาจารยจึงหวังเสด็จไปโปรดแตทั้งสองทานเสียชีวิตแลว พระองคจ ึงทรงระลึกถึงปญจวคั คยี ท ้ัง 5 ทเ่ี คยมาเฝา รับใช จงึ ไดเ สด็จไปโปรดปญจวคั คียท่ปี าอิสิปตนมฤคทายวัน

ห น า | 9 ธรรมเทศนากณั ฑแ รกที่พระองคทรงแสดงธรรม คือ “ธัมมจกั กปั ปวัตตนสตู ร” แปลวา สูตรของ การหมุนวงลอแหงพระธรรมใหเปน ไป ซึ่งถือเปน การแสดงพระธรรมเทศนาครั้งแรกในวันเพ็ญ 15 ค่ํา เดือน 8 ซ่ึงตรงกบั วนั อาสาฬหบูชา ในการนพ้ี ระโกณฑญั ญะไดธรรมจกั ษุ คือ ดวงตาเห็นธรรมเปนคนแรก พระพุทธองคจึงทรงเปลง วาจาวา “อัญญาสิวตโกณฑัญโญ” แปลวา โกณฑัญญะไดรูแลว ทานโกณฑัญญะจึงไดสมญาวา อัญญา โกณฑญั ญะ และไดรับการบวชเปนพระสงฆองคแรกในพระพุทธศาสนา โดยเรียกการบวชที่พระพุทธเจา บวชใหว า “เอหิภิกขอุ ุปสมั ปทา” หลังจากปญจวัคคียอุปสมบทท้ังหมดแลว พุทธองคจึงทรงเทศนอนัตตลักขณสูตร ปญจวัคคีย จงึ สําเร็จเปนอรหนั ตใ นเวลาตอ มา การเผยแผพระพุทธศาสนา ตอมาพระพุทธเจาไดเทศนพระธรรมเทศนาโปรดแกสกุลบุตร รวมทั้งเพ่ือนของสกุลบุตรจนได สาํ เรจ็ เปนพระอรหนั ตท งั้ หมดรวม 60 รปู พระพุทธเจาทรงมพี ระราชประสงคจ ะใหม นษุ ยโลกพนทุกขพนกิเลส จึงตรัสเรียกสาวกทั้ง 60 รูป มาประชุมกนั และตรัสใหสาวก 60 รูป จาริกแยกยายกันเดินทางไปประกาศศาสนา 60 แหง โดยลําพังใน เสน ทางที่ไมซ ํ้ากัน เพอื่ ใหส ามารถเผยแผพระพทุ ธศาสนาในหลายพ้ืนท่อี ยางครอบคลมุ สว นพระองคเองได เสด็จไปแสดงธรรม ณ ตําบลอุรุเวลาเสนานคิ ม หลงั จากสาวกไดเ ดนิ ทางไปเผยแผพ ระพทุ ธศาสนาในพืน้ ทตี่ าง ๆ ทาํ ใหมผี ูเลื่อมใสพระพุทธศาสนา เปน จํานวนมาก พระองคจ งึ ทรงอนุญาตใหสาวกสามารถดําเนินการบวชไดโดยใชวิธีการ “ติสรณคมนูปสัมปทา” คือ การปฏิญาณตนเปนผูถึงพระรัตนตรัย พระพุทธศาสนาจึงหยั่งรากฝงลึกและแพรหลายในดินแดน แหง นัน้ เปนตน มา

ห น า | 10 เสดจ็ ดับขนั ธป รนิ ิพพาน พระสัมมาสัมพุทธเจา ไดทรงโปรดสัตวและแสดงพระธรรมเทศนาตลอดระยะเวลา 45 พรรษา ทรงสดบั วา อีก 3 เดือนขา งหนา จะปรนิ พิ พาน จงึ ไดท รงปลงอายสุ งั ขาร ขณะน้ันพระองคไดประทับจําพรรษา ณ เวฬคุ าม ใกลเ มืองเวสาลี แควนวชั ชี โดยกอ นเสดจ็ ดับขนั ธปรนิ พิ พาน 1 วัน พระองคไดเสวยสุกรมัททวะ ทีน่ ายจุนทะทาํ ถวาย แตเกดิ อาพาธลง ทําใหพ ระอานนทโ กรธ แตพระองคต รสั วา “บิณฑบาตที่มีอานสิ งสทีส่ ุด” มี 2 ประการ คอื เม่อื ตถาคต (พุทธองค) เสวยบิณฑบาตแลวตรสั รูและปรินิพพาน” และมีพระดํารัสวา “โย โว อานนท ธมม จ วนิ โย มยา เทสิ โต ปญญตโต โส โว มมจจเยน สตถา” อันแปลวา “ดูกอนอานนท ธรรม และวนิ ัยอนั ที่เราแสดงแลว บัญญัติแลวแกเธอทั้งหลาย ธรรมวินัยจักเปนศาสดาของเธอท้ังหลายเม่ือเรา ลวงลบั ไปแลว” พระพุทธเจาทรงประชวรหนักแตทรงอดกล้ันมุงหนาไปเมืองกุสินารา ประทับ ณ ปาสาละ เพื่อ เสด็จดับขันธปรินิพพาน โดยกอนที่จะเสด็จดับขันธปรินิพพานนั้น พระองคไดอุปสมบทแกพระสุภัททะ- ปรพิ าชก ซ่ึงถอื ไดว า “พระสภุ ทั ทะ” คอื สาวกองคสุดทา ยที่พระพุทธองคท รงบวชใหใ นทามกลางคณะสงฆ ท้งั ท่ีเปนพระอรหนั ตแ ละปุถชุ นจากแควนตาง ๆ รวมทงั้ เทวดาทมี่ ารวมตวั กันในวันนี้ ในครานั้นพระองคท รงมปี จฉิมโอวาทวา “ดกู อ นภิกษุท้งั หลาย เราขอบอกเธอทั้งหลายสังขารท้ังปวง มีความเส่ือมสลายไปเปนธรรมดา พวกเธอจึงทําประโยชนตนเองและประโยชนของผูอ่ืนใหสมบูรณดวย ความไมประมาทเถดิ ” (อปปมาเทนสมปาเทต) จากนัน้ ไดเสดจ็ ดบั ขนั ธป รนิ ิพพานใตตน สาละ ณ สาลวโนทยาน ของเหลามัลลกษัตริย เมืองกุสินารา แควนมัลละ ในวันข้ึน 15 ค่ําเดือน 6 รวมพระชนมายุ 80 พรรษา และวันน้ีถือเปนการเร่ิมตนของ พุทธศกั ราช

ห น า | 11 สรปุ หลกั ธรรมของพระพทุ ธศาสนา พระพทุ ธศาสนาเปนศาสนาประเภทเทวนยิ ม คอื ไมน บั ถอื พระเจา พระสัมมาสมั พทุ ธเจา ทรงตรัสรู ความจรงิ ของชวี ติ วา องคประกอบของชวี ติ มนษุ ยประกอบดวยรูปและนามเทานน้ั รปู และนามเมอื่ ขยายความกจ็ ะเปน รปู จติ และเจตสิก จากรูปจิตและเจตสิกกข็ ยายความดว ยขันธ 5 ไดแ ก รปู ขนั ธ วญิ ญาณขันธ เวทนาขนั ธ สญั ญาขนั ธ และสงั ขารขันธ สรุปไดด ังแผนภมู อิ งคป ระกอบของชวี ิต แผนภูมแิ สดงองคป ระกอบของชีวติ มนุษย จากแผนภูมิองคประกอบของชีวิตมนุษยดังกลาว ในทางพระพุทธศาสนาอธิบายวา ชีวิต คือ ความเปน อยขู องรา งกาย (รปู ) จิตและเจตสิก (นาม) โดยอาศัยความเปนผูนําเกิดและตามรักษาดํารงชีวิต และการกระทําตาง ๆ ไดโดยอาศยั จติ และเจตสิกเปนผูก าํ หนด รปู คือ รางกายเปน ธรรมชาตทิ ่ีไมมีความรสู ึกนึกคดิ ใด ๆ ทัง้ สน้ิ นาม คอื สว นท่ีเปนจติ และเจตสกิ เปนธรรมชาติท่รี ับรสู ิง่ ตาง ๆ และสามารถนึกคิดเร่ืองราวสง่ิ ตาง ๆ ได จิต คอื ธรรมชาติทร่ี ูอารมณ ทําหนาที่เห็น ไดยิน รูรส รูกล่ิน รูสึกตอการสัมผัส ถูกตองทางกาย และรสู ึกคิดทางใจ เจตสิก คือ ธรรมชาตทิ รี่ ูสกึ นกึ คิดเรอ่ื งราวสงิ่ ตา ง ๆ เมอื่ แยกรปู และนามใหละเอียดขึ้นกจ็ ะอธบิ ายดวยขนั ธ 5 คอื รปู ขนั ธ (รูป) หมายถึง อวยั วะนอ ยใหญ หรือกลุม รูปทม่ี ีอยใู นรางกายทัง้ หมดของเรา วิญญาณขนั ธ (จติ ) หมายถงึ ธรรมชาตทิ ่รี ับรูสิ่งตา ง ๆ ทมี่ าปรากฏทางตา หู จมูก ล้ิน กายใจ อีก ทัง้ เปน ธรรมชาตทิ ีท่ าํ ใหเ กดิ ความรสู ํานกึ คดิ ตา ง ๆ เวทนาขนั ธ (เจตสกิ ) หมายถึง ความรูสึกเปนสขุ เปนทุกข ดใี จ เสียใจหรือเฉย ๆ สัญญาขันธ (เจตสิก) หมายถงึ ธรรมชาติท่มี ีหนา ทใ่ี นการจํา หรือเปน หนวยความจําของจติ นน่ั เอง

ห น า | 12 สงั ขารขันธ (เจตสกิ ) หมายถงึ ธรรมชาตทิ ปี่ รงุ แตงจิตใหมลี กั ษณะตา ง ๆ เปนกุศลบาง การเกดิ ข้นึ ของ จติ (วญิ ญาณขันธ) จะเกดิ ข้นึ โดยมีเจตสิก (เวทนาขันธ สญั ญาขันธ สงั ขารขนั ธ) เกิดขน้ึ รวมดวยเสมอเฉพาะจิต อยา งเดียว ไมส ามารถรบั รหู รอื นกึ คิดอะไรไดเลย จติ และเจตสกิ จะแยกจากกันไมไ ด ตอ งเกดิ รวมกนั อิงอาศยั กัน จิตแตล ะดวงทเ่ี กิดจะตองมีเจตสกิ เกิดรว มดวยเสมอ จากความจริงของชีวิตท่ีพระพุทธองคทรงคนพบวา ชีวิตเปนเพียงองคประกอบของรูปและนาม เทา น้นั แตเหตุทีค่ นเรามีความทกุ ขอยู เพราะความรสู กึ นึกคิดท่ีเปนเร่อื งเปน ราววา “มีเรามีเขา” ทําใหเกิด การยึดมนั่ ถอื มัน่ ดว ยอวิชชา (ความไมร )ู วา สภาพธรรมเทานั้นเปนเพียงรูปและนามท่ี “เกิดข้ึน ตั้งอยู แลว ดับไป” เทาน้นั 1. หลกั ธรรมเพื่อความหลดุ พน เฉพาะตวั คือ อรยิ สจั 4 อรยิ สจั 4 แปลวา ความจริงอันประเสรฐิ มอี ยสู ปี่ ระการ คอื 1) ทุกข คือ สภาพที่ทนไดยากภาวะท่ีทนอยูในสภาพเดิมไมไดสภาพท่ีบีบคั้น ไดแก ชาติ (การเกดิ ) ชรา (การแก การเกา) มรณะ (การตาย การสลายไป การสญู สิ้น) การประสบกบั ส่งิ อนั ไมเ ปน ทีร่ ัก พลดั พรากจากส่ิงอนั เปน ทรี่ กั การปรารถนาส่งิ ใดแลว ไมสมหวังในสิ่งน้นั กลา วโดยยอ ทกุ ข ก็คือ อุปาทานขันธ หรอื ขนั ธ 5 2) ทุกขสมุทัย คือ สาเหตุท่ีทําใหเกิดทุกข ไดแก ตัณหา 3 คือ กามตัณหา – ความทะยาน อยากในกาม ความอยากไดทางกามารมณ, ภวตัณหา – ความทะยานอยากในภพ ความอยากเปนโนนเปนน่ี ความอยากท่ีประกอบดวย ภาวทิฏฐิ หรือสัสสตทิฏฐิ และวิภวตัณหา – ความทะยานอยากในความปรารถนา จากภพ ความอยากไมเปนโนน ไมเปน น่ี ความอยากท่ปี ระกอบดว ยวภิ วทฏิ ฐิ หรืออุจเฉททฏิ ฐิ 3) ทุกขนิโรธ คือ ความดับทุกข ไดแก ดับสาเหตุท่ีทําใหเกิดทุกขกลาว คือ ดับตัณหาทั้ง 3 ไดอ ยา งส้ินเชิง 4) ทกุ ขนิโรธคามินีปฏิปทา คือ แนวปฏิบัติที่นําไปสูหรือนําไปถึงความดับทุกข ไดแก มรรค อนั มีองคป ระกอบอยแู ปดประการ คือ (1) สัมมาทฏิ ฐิ – ความเห็นชอบ (2) สัมมาสังกัปปะ – ความดําหริชอบ (3) สัมมาวาจา - เจรจาชอบ (4) สมั มากมั มนั ตะ - ทําการงานชอบ (5) สมั มาอาชวี ะ – เลี้ยงชพี ชอบ (6) สมั มาวายามะ - พยายามชอบ (7) สมั มาสติ - ระลึกชอบ และ (8) สัมมาสมาธิ – ตั้งใจชอบ ซ่ึงรวมเรียก อีกชอื่ หนง่ึ ไดวา “มัชฌมิ าปฏปิ ทา” หรอื ทางสายกลาง 2. หลกั ธรรมเพ่ือการอยูรวมกนั ในสังคม 1) สปั ปรุ สิ ธรรม 7 สปั ปรุ สิ ธรรม 7 คือ หลักธรรมของคนดีหรอื หลกั ธรรมของสัตตบุรษุ 7 ประการ ไดแก (1) รจู กั เหตหุ รอื ธมั มัตุ า หมายถงึ ความเปน ผรู จู ักเหตุ รจู ักวเิ คราะหหาสาเหตขุ องส่ิงตาง ๆ (2) รูจ กั ผลหรืออัตถญั ุตา หมายถึง ความเปน ผูรูจักผลทเี่ กิดขน้ึ จากการกระทาํ (3) รูจักตนหรอื อัตตัญุตา หมายถึง ความเปนผูรูจักตนทั้งในดานความรู คุณธรรมและ ความสามารถ (4) รจู ักประมาณหรอื มตั ตัญุตา หมายถึง ความเปนผูรจู ักประมาณรจู กั หลกั ของความพอดี การดาํ เนนิ ชีวติ พอเหมาะพอควร (5) รจู ักกาลเวลาหรือกาลญั ตุ า หมายถงึ ความเปน ผรู จู กั กาลเวลา รจู ักเวลาไหนควรทาํ อะไร แลว ปฏบิ ัตใิ หเ หมาะสมกับเวลานนั้ ๆ

ห น า | 13 (6) รจู ักชุมชนหรือปริสัญตุ า หมายถึง ความเปน ผูรจู กั ปฏิบตั กิ ารปรับตนและแกไขตนให เหมาะสมกับสภาพของกลมุ และชุมชน (7) รจู ักบุคคลหรือปคุ คลัญุตา หมายถึง ความเปนผูรูจักปฏิบัติตนใหเหมาะสมกับบุคคล ซึ่งมีความแตกตางกัน การที่บคุ คลไดน ําหลักสปั ปุริสธรรม 7 มาใชใ นการดาํ เนินชีวติ พบกบั ความสขุ ในชวี ิตได 2) อทิ ธิบาท 4 อิทธบิ าท 4 คอื หลักธรรมทน่ี ําไปสูความสาํ เรจ็ แหง กจิ การมี 4 ประการ คือ ฉันทะ วิรยิ ะ จติ ตะ วมิ ังสา (1) ฉนั ทะ คอื ความพอใจใฝร กั ใฝหาความรแู ละใฝส รางสรรค (2) วิรยิ ะ คือ ความเพียรพยายามมคี วามอดทนไมท อ ถอย (3) จิตตะ คือ ความเอาใจใสแ ละต้งั ใจแนว แนในการทาํ งาน (4) วมิ ังสา คือ ความหม่นั ใชปญญาและสติในการตรวจตราและคิดไตรต รอง 3) กุศลธรรมบถ 10 กศุ ลกรรมบถ 10 เปน หนทางแหง การทาํ ความดีงามทางแหงกุศล ซ่ึงเปนหนทางนําไปสูความสุข ความเจรญิ แบง ออกเปน 3 ทาง คอื กายกรรม 3 วจีกรรม 4 และมโนกรรม 3 1. กายกรรม 3 หมายถงึ ความประพฤตดิ ีทีแ่ สดงออกทางกาย 3 ประการ ไดแ ก (1) เวนจากการฆาสัตว คือ การละเวนจากการฆาสัตว การเบียดเบียนกัน เปนผูเมตตา กรณุ า (2) เวน จากการลกั ทรัพย คอื เวน จากการลกั ขโมย เคารพในสทิ ธิของผูอ่ืน ไมหยิบฉวยเอา ของคนอื่นมาเปนของตน (3) เวน จากการประพฤติในกาม คือ การไมลวงละเมิดสามีหรือภรรยาผูอื่น ไมลวงละเมิด ประเวณที างเพศ 2. วจีกรรม 4 หมายถึง การเปนผูมีความประพฤติดีซ่ึงแสดงออกทางวาจา 4 ประการ ไดแก (1) เวน จากการพูดเท็จ คือ การพดู แตความจริงไมพ ูดโกหกหลอกลวง (2) เวนจากการพูดสอเสียด คือ พูดแตในส่ิงท่ีทําใหเกิดความสามัคคีกลมเกลียว ไมพ ูดจาในสงิ่ ทก่ี อ ใหเกิดความแตกแยกแตกราว (3) เวนจากการพูดคาํ หยาบ คือ พดู แตคําสุภาพ ออนหวาน ออนโยนกับบุคคลอ่ืนท้ังตอหนา และลับหลงั (4) เวน จากการพดู เพอเจอ คือ พูดแตค วามจริง มเี หตุผล เนน เน้ือหาสาระที่เปนประโยชน พดู แตส งิ่ ท่จี ําเปน และพดู ถกู กาลเทศะ 3. มโนกรรม 3 หมายถงึ ความประพฤติทีเ่ กิดขนึ้ ในใจ 3 ประการ ไดแ ก (1) ไมอ ยากไดของของเขา คือ ไมค ดิ โลภอยากไดของผูอืน่ มาเปน ของตน (2) ไมพ ยาบาทปองรายผอู นื่ คอื มจี ติ ใจปรารถนาดอี ยากใหผ ูอ่ืนมคี วามสขุ ความเจรญิ (3) มีความเห็นที่ถูกตอง คือ ความเช่ือท่ีถูกตองคือความเชื่อในเรื่องการทําความดีไดดี ทําช่วั ไดช ัว่ และมีความเช่ือวา ความพยายามเปนหนทางแหงความสําเร็จ

ห น า | 14 สงั คหวตั ถุ 4 สังคหวัตถุ 4 เปน หลักธรรมคาํ สอนทางพระพทุ ธศาสนาทเ่ี ปนวธิ ปี ฏบิ ัติเพ่อื ยึดเหน่ียวจิตใจของคน ท่ยี งั ไมเคยรักใครน บั ถือใหมีความรักความนับถือ สังคหวัตถุเปนหลักธรรมท่ีชวยผูกไมตรีซึ่งกันและกันให แนนแฟน ยิ่งข้นึ ประกอบดวย ทาน ปยวาจา อตั ถจริยา สมานตั ตตา 1. ทาน คือ การใหเปนสิง่ ของตนใหแกผ อู น่ื ดวยความเต็มใจ เพ่อื เปนประโยชนแ กผูรบั การใหเปน การยึดเหน่ียวนํา้ ใจกนั อยา งดยี ิง่ เปน การสงเคราะหส มานน้าํ ใจกันผกู มิตรไมตรีกันใหยัง่ ยืน 2. ปยวาจา คือ การเจรจาดวยถอยคําไพเราะออนหวานพูดชวนใหคนอ่ืนเกิดความรักและนับถือ คําพดู ท่ดี นี ั้นยอมผูกใจคนใหแ นนแฟน ตลอดไป หรือแสดงความเห็นอกเห็นใจใหกําลังใจรูจักพูดใหเกิดความ เขาใจดสี มานสามคั คยี อมทําใหเ กิดไมตรที ําใหรักใครน ับถอื และชวยเหลือเกอ้ื กูลกนั 3. อัตถจรยิ า คอื การประพฤตสิ ่ิงท่ีเปน ประโยชนแกกัน คือชวยเหลือดวยแรงกายและขวนขวาย ชวยเหลอื กจิ กรรมตา ง ๆ ใหล ลุ ว งไป เปนคนไมด ูดายชวยใหความผดิ ชอบชว่ั ดีหรือชว ยแนะนาํ ใหเกิดความรู ความสามารถในการประกอบอาชีพ 4. สมานัตตตา คือ การวางตนเปนปกติเสมอตนเสมอปลาย ไมถือตัว และการวางตนใหเหมาะสม กับฐานะของตนตามสภาพ ไดแก ผูใหญ ผูนอย หรือผูเสมอกัน ปฏิบัติตามฐานะผูนอยคาราวะนอบนอม ยําเกรงผูใหญ อบายมุข 6 คาํ วา อบายมขุ คอื หนทางแหงความเส่ือมหรือหนทางแหงความหายนะความฉิบหาย มี 6 อยาง ไดแก 1. การเปน นักเลงผหู ญิง หมายถงึ การเปนคนมีจติ ใจใฝในเรอื่ งเพศ เปนนักเจาชู ทําใหเสียทรัพยสิน เงนิ ทองสญู เสยี เวลาและเสยี สขุ ภาพ 2. การเปนนกั เลงสรุ า หมายถงึ ผูท่ดี ่มื สรุ าจนตดิ เปน นสิ ยั การดม่ื สุรานอกจากจะทําใหเ สียเงินเสียทอง แลว ยังเสยี สุขภาพ และบั่นทอนสตปิ ญญาอีกดว ย 3. การเปนนักเลงการพนัน หมายถึง ผูที่ชอบเลนการพนันทุกชนิด การเลนการพนันทําใหเสีย ทรัพยส นิ ไมเ คยทําใครร่าํ รวยมั่งมเี งินทองไดเ ลย 4. การคบคนช่ัวเปน มิตร หมายถงึ การคบคนไมดีหรือคนชั่ว คนช่ัวชักชวนใหทําในสิ่งที่ไมถูกตอง และอาจนําความเดือดรอนมาสตู นเองและครอบครัว 5. การเที่ยวดกู ารละเลน หมายถงึ ผทู ชี่ อบเทยี่ วการละเลน กลางคืน ทําใหเสียทรัพยสิน และอาจ ทาํ ใหเกดิ การทะเลาะเบาะแวง ในครอบครวั 6. เกยี จครา นทาํ การงาน หมายถงึ ผูไ มช อบทาํ งาน ไมข ยนั ไมทํางานตามหนาท่ที ร่ี บั ผดิ ชอบ

ห น า | 15 เบญจศลี เบญจธรรม เบญจศีลเบญจธรรม คือ หลกั ธรรมทคี่ วรปฏิบตั ิควบคูกนั มงุ ใหบุคคลทาํ ความดลี ะเวน ความช่ัว เบญจศลี (สิ่งที่ควรละเวน) เบญจธรรม (สิ่งที่ควรประพฤติ) 1. เวนจากการฆา สตั ว 1. มคี วามเมตตากรณุ า 2. เวน จากการลักทรัพย 2. ประกอบอาชีพสุจริต 3. เวนจากการประพฤติผดิ ในกาม 3. มคี วามสาํ รวมในกาม 4. เวนจากการพดู เทจ็ 4. พูดความจรงิ ไมพดู โกหก 5. เวนจาการเสพของมึนเมา 5. มสี ตสิ ัมปชญั ญะ โลกบาลธรรมหรอื ธรรมคมุ ครองโลก โลกบาลธรรม หรือ ธรรมคุมครองโลก เปนหลักธรรมท่ีชวยใหมนุษยทุกคนในโลกอยูกันอยางมี ความสุข มีนาํ้ ใจเอ้ือเฟอ มคี ุณธรรม และทําแตส งิ่ ท่ีเปนประโยชน ประกอบดว ยหลกั ธรรม 2 ประการ ไดแก หริ ิโอตตัปปะ 1.หริ ิ คอื ความละอายในลักษณะ 3 ประการแลว ไมท ําความช่วั (บาป) คือ (1) ละอายแกใจหรือความรสู ึกท่ีเกดิ ขนึ้ ในใจตนเองแลว ไมทําความชว่ั (2) ละอายผูอ่ืนหรอื สภาพแวดลอ มตาง ๆ แลวไมท ําความช่ัว (3) ละอายตอความช่ัวท่ตี นจะทาํ นน้ั แลวไมท าํ ความชัว่ 2.โอตตปั ปะ คือ ความเกรงกลัว หมายถงึ (1) เกรงกลัวตนเอง ตเิ ตียนตนเองได (2) เกรงกลัวผอู ืน่ แลว ไมก ลา ทาํ ความช่ัว (3) เกรงกลัวตอผลของความชั่วที่ทําจะเกดิ ขน้ึ แกต น (4) เกรงกลวั ตอ อาญาของแผน ดนิ แลวไมกลา ทําความชั่ว นกิ ายสําคญั ของพระพทุ ธศาสนา หลังจากทพ่ี ระพทุ ธเจาปรินิพพานแลว ประมาณ 100 ป พระพุทธศาสนาก็เริ่มมีการแตกแยกใน ดานความคิดเห็นเก่ียวกับการปฏิบัติตามพระธรรมวินัย จนถึงสมัยพระเจาอโศกมหาราช ก็แตกแยกกัน ออกเปน นกิ ายใหญ ๆ 2 นิกาย คอื มหายาน (อาจาริยวาท) กบั หนิ ยาน (เถรวาท) มหายาน “มหายาน” แปลวา “ยานใหญ” เปน ลทั ธขิ องภิกษุฝายเหนือของอนิ เดยี ซึง่ มจี ุดมุงหมาย ที่จะเผยแพรพระพุทธศาสนาใหมหาชนเลือ่ มใสเสียกอนแลวจงึ สอนใหระงับดับกิเลส ทั้งยังไดแกไขคําสอน ในพระพุทธศาสนาใหผันแปรไปตามลําดับ ลัทธินี้ไดเขาไปเจริญรุงเรืองอยูในทิเบต จีน เกาหลี ญี่ปุนและ เวยี ดนาม เปน ตน

ห น า | 16 หินยาน คาํ วา “หินยาน” เปนคําท่ฝี า ยมหายานตง้ั ให แปลวา “ยานเล็ก” เปน ลทั ธขิ องภิกษฝุ ายใต ที่สอนใหพระสงฆปฏบิ ัติ เพื่อดับกิเลสของตนเองกอน และหามเปล่ียนแปลงแกไขพระวินัยอยางเด็ดขาด นิกายน้มี ีผูนับถือในประเทศศรีลังกา ไทย พมา ลาว และกัมพูชา โดยเฉพาะประเทศไทย เปนศูนยกลาง นิกายเถรวาท เพราะมีการนับถือพระพุทธศาสนานิกายนี้สืบตอกันมาต้ังแตบรรพชน พระพุทธเจาไมใช เทวดาหรือพระเจา แตเปนมนษุ ยทีม่ ีศักยภาพเหมือนสามัญชนท่วั ไป สามารถบรรลสุ จั ธรรมไดดวยความวิริยะ อุตสาหะ หลักปฏบิ ัติในชีวิตที่ทกุ คนควรกระทาํ คือ ทําความดี ละเวนความชั่ว ทําจิตใจใหผองแผว และการท่ี เราจะทําส่งิ เหลา นไี้ ดนนั้ จะตองมีศีล สมาธิ ปญญา เพ่ือเปนพาหนะนําผูโดยสารขามทะเลแหงวัฏสงสาร ไปสพู ระนพิ พาน

ห น า | 17 ความแตกตางของนกิ ายหินยานกับนกิ ายมหายาน นิกายหนิ ยาน นิกายมหายาน 1. ถือเร่อื งอรยิ สัจเปนสําคัญ 1. ถอื เรื่องบารมเี ปนสําคัญ 2. คุณภาพของศาสนกิ ชนเปนสําคัญ 2. ถือปรมิ าณเปน สําคญั กอ นแลว จงึ เขา ปรบั ปรุง คณุ ภาพในภายหลงั ดงั น้นั จึงตองลดหยอ น การปฏบิ ัตพิ ระวนิ ยั บางขอลง เขา หาบคุ คล และเพม่ิ เทวดาและพิธกี รรมสังคตี กรรม เพ่อื จูงใจคนไดอธิบายพทุ ธมติอยา งกวางขวางเกิน ประมาณ เพอื่ การเผยแพร จนทําใหพระพทุ ธ- พจน ซงึ่ เปนสจั นิยมกลายเปน ปรชั ญาและ ตรรกวิทยาไป 2. มพี ระพทุ ธเจาองคเ ดยี วคือพระ- 3. มีพระพทุ ธเจา หลายองค องคเ ดมิ คอื อาทพิ ุทธ สมณโคดมหรือพระศากยมนุ ี (กายสีนา้ํ เงนิ ) เมอ่ื ทานบําเพญ็ ฌานกเ็ กิด พระฌานิพุทธอกี เปนตนวา พระไวโรจน พทุ ธะ- อักโขภัย พุทธะรัตนสมภพ พทุ ธไภสัชชครุ ุ- โอฆสิทธิ และอมติ าภา เฉพาะองคน ี้มมี าใน รางคนเปน (มานุษีพทุ ธะ) คอื พระศากยมุนี 4. มีความพน จากกเิ ลสชาติภพ 4. มีความเปนพระโพธิสัตวหรือพุทธภูมิเพื่อ เปนอตั กตั ถจริยแลวบาํ เพญ็ บาํ เพ็ญโลกตั ถจรยิ าไดเต็มทีเ่ ปนความ ประโยชนแ กผ อู ่ืนเปนโลกตั ถจริย มุงหมายของพระโพธ์ิสัตวหลายองค เชน เปน ความมุงหมายสาํ คญั พระอวโลกเิ ตศวรมชั ชุลี วชิ รปาณี กษติ คสร 3 สมันตภัทรอริยเมตไตร เปน ตน 5. มีบารมี 10 ประการ คือ ทาน ศีล 5. มบี ารมี 6 ประการ คอื ทาน ศีล วนิ ยั ขนั ติ เนกขัมมะ ปญญา วริ ิยะ ขนั ติ สจั จะ ฌาน ปญญา อันใหถ งึ ความสาํ เรจ็ เปน อธิษฐาน เมตตา อุเบกขา อันใหถึง พระโพธสิ ัตวและเปนปฏปิ ทาของพระโพธิสตั ว ความเปน พระพทุ ธเจา 6. ถือพระไตรปฎกเถรวาท คือ 6. ถอื พระธรรมวินัยเกาและมพี ระสตู รใหม พระธรรมวนิ ยั ยตุ ิตามปฐม- เพม่ิ เตมิ เชน สุขวดียหู สูตรลงั กาวตาร สังคายนา ไมมพี ระวนิ ัยใหม ลัทธรรมปณุ ฑรกิ สูตร ปรัชญาปารมิตาสูตร เพ่มิ เตมิ เปนตน

ห น า | 18 นิกายหนิ ยาน นกิ ายมหายาน 7. รักษาวินัยเดมิ เอาไว 7. ปรับปรงุ พระธรรมวินัยใหเ ขา กับภาวะแวดลอม 8. ถือวาพระอรหันตเม่ือนิพพานแลว 8. ถือวาพระอรหันตเมื่อปรินิพพานแลวยอม ไมเ กดิ ใหมอ ีก กลบั มาเกดิ ใหมสาํ เรจ็ เปน พระพทุ ธเจา อีก 9. ยอมรบั แตธ รรมกาย และนริ มานกาย 9. ถอื วาพระพทุ ธเจา มี 3 กาย คือ ธรรมกาย นอกน้นั ไมย อมรบั ไดแก กายธรรมสมั โภคกายหรือกายจาํ ลอง หรือกายอวตารของพระพทุ ธเจา เปน กสั สปสัมพุทธะบา ง เปนพระศากยมนุ ีบาง เปนพระกกสุ นั ธะบาง เปนตน นั้น ลว นเปน สัมโภคกายของพระพทุ ธองคเดมิ (อาทิพทุ ธะ) ท้ังน้ัน และ นริ นามกาย คือ กายทตี่ องอยู สภาพธรรมดา คือ ตอ งแก เจ็บ และ ปรนิ ิพพาน ซงึ่ เปนกายทพี่ ระพทุ ธเจา สรางขึ้น เพ่ือใหคนเห็นความจรงิ ของชวี ติ แตส าํ หรบั พระพทุ ธเจา องคท่แี ทนั้นไมต อ งอยใู นสภาพ เชน นี้ แบบเดียวกนั กับปรมาตมนั ของพราหมณ

ห น า | 19 บุคคลสาํ คัญในสมยั พทุ ธกาล พระสารบี ตุ ร เปนอัครสาวกเบอื้ งขวาของพระพทุ ธเจา ไดร ับการยกยองจากพระพุทธเจาวา เปนเลิศ กวาพระสงฆท้ังปวง ในดานสติปญญา นอกจากน้ีพระสารีบุตร ยังมีคุณธรรมในดานความกตัญู และการ บําเพ็ญประโยชนใหแกพ ุทธศาสนาอกี ดวย ทานไดรับการยกยองวาเปน ธรรมเสนาบดีคูกับพระพุทธเจาที่ เปน ธรรมราชา เนอ่ื งจากทา นเปนผูมีปฏญิ าณในการแสดงพระธรรมเทศนา คือ ชแ้ี จงใหผ ูฟงเขาใจไดช ัดเจน สาํ หรบั ในดา นความกตัญู น้นั ทา นไดฟ ง ธรรมจากพระอิสสชเิ ปนทานแรก และเกิดธรรมจักษุ คือ ดวงตา เหน็ ธรรม หมายความวา ส่ิงใดเกดิ เปนธรรมดา ยอ มดับเปนธรรมดา จากนั้นเม่ือกอนท่ีทานจะนอนทานจะ กราบทิศที่พระอสั สชิอยแู ละหันศีรษะนอนไปยังทิศนัน้ พระมหาโมคคัลลานะ เปนอัครสาวกเบือ้ งซายของพระพุทธเจา เปนผูมีเอตทัคคะในดานผูมีฤทธิ์ ทานเปนผฤู ทธานุภาพมาก สามารถกระทําอทิ ธิฤทธ์ิไปเย่ียมสวรรคและนรกได จากน้ันนําขาวสารมาบอก ญาติมิตรของผทู ไี่ ปเกิดในสวรรคแ ละนรกใหไ ดท ราบ ประชาชนทั้งหลายจึงมาเลื่อมใสพระพุทธศาสนา ทําให ประชาชนเสอ่ื มคลายความเคารพเดยี รถีย (นักบวชลทั ธิหนงึ่ ในสมยั พทุ ธกาล) พวกเดยี รถยี จ ึงโกรธแคน ทา นมาก จึงลงความเห็นวา ใหกําจัดพระโมคคัลลานะ นอกจากนั้นจึงจางโจรไปฆาพระเถระ พวกโจรจึงลอมจับ พระเถระทานรูตัวหนีไปได 2 ครั้ง ในครั้งที่ 3 ทานพิจารณาเห็นวาเปนกรรมเกา จึงยอมใหโจรจับอยาง งายดาย โจรทบุ กระดกู ทา นจนแหลกเหลวไมม ีชนิ้ ดี กอนท่ที านจะยอมนิพพาน เพราะกรรมเกา ทานไดไป ทลู ลาพระพทุ ธเจากอ นแลว จึงนิพพาน อนาถบิณฑิกเศรษฐี เปน ผูไ ดร ับการยกยอ งเปนนายกฝายอุบาสก ทานเปนเศรษฐีอยูเมืองสาวัตถี เปนผมู ีศรัทธาแรงกลาเปน ผูสรา งพระเชตุวนั มหาวิหารถวายแกพระพุทธเจา พระพุทธเจาทรงประทับอยูท่ี วดั น้ถี ึง 19 พรรษา นอกจากทานจะอปุ ถมั ภบ าํ รงุ พระภกิ ษสุ งฆแลว ยังไดสงเคราะหคนยากไรอนาถาอยาง มากมายเปน ประจําจงึ ไดช อ่ื วา อนาถบิณฑกิ ซง่ึ แปลวา ผมู ีกอนขา วเพอ่ื คนอนาถา พระเจาพิมพิสาร เปนอุบาสกที่สําคัญอีกผูหน่ึง พระองคเปนพระเจาแผนดินครองแควนมคธ ครองราชยสมบตั ิอยูทีก่ รุงราชคฤห ทา นถวายพระราชอุทยานเวฬุวันแกพระพุทธเจานับวาเปนวัดแหงแรก ในพระพุทธศาสนา พระอานนท เปน สหชาติและพุทธอุปฏ ฐากของพระพุทธเจา ไดรับการยกยองวาเปนเอตทัคคะวา เปนผูมีพหูสูต เนื่องจากทรงจําพระสูตรท่ีพระพุทธเจาตรัสไว และเปนผูสาธยายพระสูตรจนทําให การปฐมสังคายนาสําเรจ็ เรยี บรอย นอกจากนน้ั ทานยงั ทาํ หนา ท่ีเปน พทุ ธอุปฏ ฐากของพระพทุ ธเจาไดอ ยางดี รวม 25 พรรษา ดวยความขยันขันแข็งที่เปนภารกิจประจําและไดรับการยกยองจากสมเด็จพระสัมมา- สมั พุทธเจาใหเปน เอตทัคคะ (เลิศ) 5 ประการ คือ 1. มีสติรอบคอบ 2. มีความทรงจําแมนยํา 3. มคี วามเพยี รดี 4. เปนพหสู ตู 5. เปน ยอดของพระภกิ ษุผูอ ปุ ฏฐากพระพทุ ธเจา นางวิสาขา ผูเปนฝายอุบาสิกาเปนเลิศในการถวายทานและนางเปนผูมีความงามครบ 5 อยาง ซ่ึงเรยี กวา เบญจกลั ยาณี ไดแ ก เปนผมู ีผมงาม คือ มีผมยาวถงึ สะเอวแลว ปลายผมงอนขึ้น เปนผูมีเน้ืองาม คือ รมิ ฝปากแดง ดจุ ผลตําลึงสกุ และเรยี บชดิ สนิทดี เปนผูมกี ระดูกงาม คอื ฟนขาวประดุจสังขแ ละเรยี บ

ห น า | 20 เสมอกนั เปนผมู ผี ิวงาม คือ ผวิ งามละเอียด ถา ดาํ กด็ ําดงั ดอกบวั เขยี ว ถา ขาวกข็ าวดงั ดอกกรรณกิ าร เปน ผูม ี วัยงามแมจะคลอดบุตรถึง 10 ครั้ง ก็คงสภาพรางกายสาวสวยดุจคลอดครั้งเดียว ปกตินางวิสาขาไปวัด วันละ 2 ครั้ง คอื เชา เยน็ และมขี องไปถวายเสมอ เวลาเชาจะเปนอาหาร เวลาเย็นจะเปนน้ําปานะ นางเปน ผูส รางวัดบปุ ผารามถวายพระบรมศาสดา และเปนผคู ดิ ถวายผา อาบนํ้าฝนแกพระเณร เพราะพระเณรไมมี ผา อาบน้ํา เปลือยกายอาบนาํ้ ฝนดไู มเ หมาะสม เรือ่ งที่ 3 ประวัตศิ าสดาและคําสอนของศาสนาอิสลาม ศาสดาของศาสนาอิสลาม คือ นบีมูฮัมหมัด ศาสนาอิสลามเกิดขึ้นในดินแดนทะเลทรายอาหรับ เมืองเมกกะ ประเทศซาอุดีอาระเบีย ในยุคนั้นชาวอาหรับแตกออกเปนหลายกลุม ขาดความสามัคคี ยากแกการปกครอง มีการรบพุง ฆา ฟน กนั ตลอดเวลา ไมมีศาสนาเปนแกน สาร คนสวนใหญนับถือเทพเจา และรปู เคารพตา ง ๆ ประชาชนไมม ีศีลธรรม สตรจี ะถูกขมเหงรังแกมากทสี่ ดุ นบีมฮู ัมหมดั เกิดข้ึนทามกลาง สภาพสงั คมทเ่ี สอื่ มทรามเชน นี้ จึงคดิ หาวิธีทจี่ ะชว ยปรับปรงุ แกไ ขสถานการณน้ีใหด ีขนึ้ นบมี ฮู มั หมัดเปนผทู ่ี ฝกใฝในศาสนาหาความสงบและบําเพ็ญสมาธิท่ถี า้ํ ฮีรอบนภูเขานูร ในคืนหนึ่งของเดือนรอมฎอนกาเบรียล ทตู ของพระเจาไดนาํ โองการของอัลลอฮมาประทาน นบีมูฮัมหมัดไดนําคําสอนเหลานี้มาเผยแผจนเกิด เปนศาสนาอิสลามข้นึ ในระยะแรกของการเผยแผศ าสนาไดรับการตอตา นเปนอยางมากถึงกับถูกทํารา ยจน ตองหลบหนไี ปอยเู มืองมะดีนะฮ จนเปนท่ียอมรับและมีคนนับถือมากมายก็กลับมายึดเมืองเมกกะทําการ เผยแผศ าสนาอสิ ลามอยางเต็มที่ การเผยแผศาสนาของอิสลามออกไปยังประเทศตา ง ๆ ในยุคหลังเปน ไป โดยไรสงครามเขา ยดึ เมอื งเพือ่ เผยแผศ าสนา โดยมคี ัมภีรในศาสนาอิสลาม คอื คัมภรี อัลกุรอาน แนวประพฤตปิ ฏิบตั ิและหลกั คาํ สอนของศาสนาอิสลาม แนวประพฤติปฏิบัติและหลักคําสอนของศาสนาอิสลามประกอบดว ยรายละเอียดท่ีสําคัญ ๆ ดงั ตอ ไปน้ี คือ 1. ศรัทธาตอ อัลเลาะห ใหศรัทธาโดยปราศจากขอ สงสัยใด ๆ วา พระอัลเลาะหท รงมีอยูจ ริง ทรงดํารงอยดู ว ยพระองค ทรงมมี าแตด้งั เดมิ โดยไมม ีส่ิงใดมากอนพระองค ทรงดํารงอยตู ลอดกาล ไมมีสง่ิ ใดอยู หลงั จากพระองคท รงสรางทุกอยางในทอ งฟาเพียบพรอ มดว ยคุณลกั ษณะอันประเสริฐ 2. ศรทั ธาตอ มลาอกิ ะฮุ ซง่ึ เปน บา วอัลเลาะหป ระเภทหนึง่ ทไี่ มอ าจมองเห็นตัวตนหรือทราบรูปรา ง ที่แทจ ริง บรรดามลาอิกะฮุน้ีปราศจากความผิดพลาดบริสุทธิ์จากความมัวหมองท้ังปวง มีคุณสมบัติ ไมเหมือนมนุษย คอื ไมก นิ ไมน อน ไมมเี พศ สามารถจําแลงรา งได 3. ศรทั ธาในพระคัมภีรของพระเจา คือ ศรัทธาวา อัลเลาะหท รงประทานคัมภีรใ หก ับบรรดาศาสนทูต เพื่อนําไปประกาศใหป ระชาชนไดท ราบหลกั คําสอนซงึ่ มีอยู 2 ประเภท คอื 1) สอนถงึ ความสัมพันธระหวางมนษุ ยกบั พระเจา 2) สอนถึงความสัมพันธระหวางมนุษยกับมนุษยดวยกันโดยบรรดาคัมภีรที่ประทานมานั้น มีวิธีประทานตาง ๆ กนั ดังนี้ (1) ถา ยทอดโองการตาง ๆ เขาจิตใจของศาสนา (2) การไดย นิ เสยี งในลักษณะอยใู นภวังคห รือการฝน

ห น า | 21 (3) โดยมลาอกิ ะฮฺ มนี ามวา ญบิ รลี ถูกสงมาพรอมกับโองการของพระเจา นํามาใหศ าสดาดว ย คาํ พูดอันชัดเจน สาํ หรับคัมภรี อัลกรุ อานไดถ ูกบันทกึ ตัง้ แตศ าสดานบีมูฮัมหมัดยังมีชีวิตอยูแ ละไดท อ งจําโดย สาวกของทา น คัมภรี นีไ้ มเ คยปรับปรงุ แกไ ขแตอยางไร มใิ ชวรรณกรรมทม่ี นุษยประพันธข ึ้นมา แตถ ูกประทาน มาจากอลั เลาะหเจา 4. ศรทั ธาในบรรดาศาสนทูต ใหศ รัทธาวา อลั เลาะห ทรงคัดเลือกบคุ คลเปน ผูสง สารนําบทบัญญัติ ของพระองคม าส่ังสอนแกปวงชน อัลกุรอานสอนวา ศาสนทูตที่ปรากฏช่ือในคัมภีรอัลกุรอานมี 25 ทาน มุสลิมทุกคนตอ งศรัทธาในบรรดาศาสนทตู ดังกลา วทัง้ หมด จะละเวนทา นหนึง่ ทา นใดมไิ ดแ ละถอื วา ทกุ ทาน ทก่ี ลา วมาน้ีเปน มุสลิมและเปนบา วของอัลเลาะหเ หมอื น ๆ กัน 5. ศรทั ธาตอ วันปรโลก มหี ลกั การวา มีวันหน่ึงที่เปนวันพิจารณาผลกรรมของมนุษยท ้ังหมด ท้ังนี้ เพ่อื ทุกสงิ่ ทุกอยางในจกั รวาลไดพ ินาศแตกดับหมดแลว จากนั้นอัลเลาะหจะไดใหท ุกคนคืนชีพมาชําระงาน ทีเ่ ขาประกอบไวใ นโลกดงั ขอ ความวา ผปู ระกอบความดีจะไดร ับตอบสนองดว ยส่งิ ดี ผปู ระกอบกรรมชัว่ กจ็ ะ ไดรบั ผลตอบสนอง คือ การลงโทษดังขอ ความวา ผูใดประกอบกรรมดีแมเ พียงนอ ยนิดเขาก็จะไดเ ห็นมัน และผูใดประกอบกรรมช่ัวแมเ พยี งนอยนิดเขากจ็ ะไดเห็นมัน 6. การศรัทธาตอกฎกําหนดสภาวะ คือ ระเบียบอันรัดกุมท่ีอัลเลาะหท รงกําหนดไวแกโลก การศรทั ธาตอ กฎกาํ หนดสภาวะ คือ การยอมรับในอาํ นาจของอัลเลาะหท ี่ทรงครอบครองความเปนไปของ ทกุ สง่ิ แตละสงิ่ เปน ไปตามพระประสงคท พี่ ระองคท รงกําหนดไวท กุ ประการ เชน การถือกําเนดิ ชาตพิ ันธุ เปนตน การนมัสการน้ีจะทําคนเดียวก็ได แตถ าจะรว มกันทําเปนหมูยิ่งไดก ุศลเพิ่มข้ึน มีขอ หามในการ นมัสการเม่ือเวลามนึ เมา 7. การถอื ศีลอด เปนหลักมูลฐานของอิสลามขอ หน่ึงที่มุสลิมทกุ คนตองปฏิบัติ มกี าํ หนดขนึ้ ในทุก ๆ ป ปละ 1 เดือน คือ ตกเดอื นรอมฎอน อันเปน เดอื นที่ 6 แหงปอ สิ ลาม นับแบบจนั ทรคติ การถือศีลอด คือ การงดเวน จากการบริโภคและอื่น ๆ ตามท่ีกําหนดไวแนนอน มีหลักเกณฑในการ ปฏบิ ตั ิ คือ 1. เปนมุสลิม 2. มอี ายบุ รรลศุ าสนาภาวะ (ประมาณ 15 ป) 3. มสี ตสิ ัมปชัญญะ 4. มีพลงั ความสามารถที่จะปฏิบตั ไิ ด กิจกรรมที่กระทําในพธิ ีศลี อด คอื 1. ตั้งจติ ปรารถนา (นียะฮ) ไวแ ตก ลางคืน วาตนจะถอื ศลี อด 2. งดเวนการกนิ ดื่ม และอน่ื ๆ ตาม ขอกําหนด จดุ ประสงคข องการถือศลี อด 1. เพือ่ ทําใหจิตใจบรสิ ทุ ธ์ิ 2. ใหรจู ักควบคมุ จติ ใจและตดั กิเลส 3. ใหรูจักรสของการมขี ันติ 4. ใหร จู ักสภาพของคนยากจนอนาถา จะทาํ ใหเกดิ ความเมตตาแกค นทว่ั ไป จุดเร่มิ ตนของการเขาถือศีลอดในเดอื นรอมฎอนตามศาสนาบญั ญตั ิ

ห น า | 22 เร่ืองท่ี 4 ประวัติศาสดาและคาํ สอนของศาสนาคริสต ศาสนาครสิ ต เปน ศาสนาประเภทเอกเทวนิยม คือ เช่ือวา มีพระเจา สูงสุดเพยี งองคเดียวเปนผูสราง โลกและสรรพสิง่ พระเจา องคน ้ัน คอื พระยะโฮวาห ศาสนาคริสตเ ช่อื วา มนุษยมบี าปมาแตก ําเนิด พระเจา จึงสง พระเยซูมาไถบ าป เช่อื วา วญิ ญาณเปนอมตะ เม่ือถึงวนั ตัดสินโลกมนุษยจะไปอยใู นสวรรค หรือในนรก ชว่ั นิรนั ดร เชอ่ื วามีเทวดาอยมู ากมายท้งั ฝายดแี ละฝา ยชว่ั ซาตานเปน หวั หนาฝา ยช่วั ในที่สุดก็จะถูกพระเจา ทําลาย ศาสนาคริสต เปนศาสนาท่มี ผี นู ับถือมากท่สี ุดในโลก คําวา Christ มาจากภาษาโรมันวา Christus และคําน้ีมาจากภาษากรีก อีกตอหน่ึง คือ คําวา Christos ซ่ึงแปลมาจากคําวา Messiah ในภาษาฮิบรู คําวา messiah แปลวา พระผปู ลดเปลื้องทกุ ขภัย ศาสนาครสิ ต เกิดในปาเลสไตน เมื่อ พ.ศ. 543 โดยคํานวณจากปเกิดของพระเยซูซ่ึงเปนศาสดา ของศาสนานี้ ศาสนาครสิ ต เปนศาสนาทพ่ี ัฒนามาจากศาสนายดู ายหรือยิว เพราะศาสนาคริสตน ับถือพระเจา องคเ ดียวกนั กบั ศาสนายูดาย คือ พระยะโฮวาห พระเยซูเปน ชาวยิวมิไดปรารถนาท่ีจะตั้งศาสนาใหม แต ทรงตอ งการปฏิรูปศาสนายิวใหบ ริสุทธิ์ขึ้น ทรงกลาววา “อยาคิดวา เรามาทําลายพระบัญญัติและคําของ ศาสดาพยากรณเ สีย เรามิไดมาทําลายแตม าเพ่ือทําใหส ําเรจ็ ” กอ นหนา ท่ีพระเยซปู ระสูติ ประเทศปาเลสไตน ไดต กเปนเมืองขึน้ ของจกั รวรรดิใกลเ คียงติดตอกัน เปนระยะเวลากวา 100 ป เร่มิ ตัง้ แตศตวรรษท่ี 1 กอ นคริสตกาล ตกเปน เมืองขึ้นของอัสซีเรีย บาบิโลเนีย จกั รวรรดิเปอรเ ซีย จักรวรรดิกรกี ในสมยั พระเจาอเล็กซานเดอรม หาราช และในที่สดุ ตกเปนของอาณานิคม จักรวรรดิโรมัน ตลอดเวลาทต่ี กเปนเมืองขึ้นนี้ ผพู ยากรณห ลายทานไดพ ยากรณถึงพระเมสสิอา (Messiah) พระผูชว ยใหรอด ซึ่งเปน พระบุตรของพระเจาที่จะเสด็จมาปลดแอกชาวยิวใหไ ดรับเสรีภาพและจะ ทรงไถบาปใหชาวยิวพน จากความหายนะและไดร ับความรอดชั่วนิรันดร ในสมัยนั้นชาวยิวเช่ือใน คําพยากรณน ี้มากและพระเยซูประสูติในชวงเวลาน้ันพอดี พระเยซูเกิดท่ีหมูบ า นเบธเลเฮม แขวงยูดาย กรงุ เยรซู าเล็ม มารดาชื่อมาเรยี บดิ าชอ่ื โยเซฟ ตามประวัติมาเรียน้ันตั้งครรภม ากอ นขณะที่ยังเปน คูหมั้น กบั โยเซฟ เทวทตู จงึ มาเขา ฝนบอกโยเซฟวา บตุ รในครรภมาเรยี เปนบุตรของพระเจาใหต งั้ ช่ือวา เยซู ตอมา จะเปนผูไถบ าปใหก ับชาวยิว โยเซฟจึงปฏบิ ตั ิตามและรบั มาเรียมาอยดู วยโดยไมสมสูเย่ียงภริยา พระเยซูได รับการเล้ียงดูอยางดี เปน ศิษยของโยฮนั ศกึ ษาพระคมั ภีรเ กา จนแตกฉาน ทานมนี ิสยั ใฝสงบชอบวิเวก เมื่ออายุ 30 ป ไดร ับศลี ลางบาปทแี่ มนํ้าจอรแดน ต้ังแตน้นั มาถือวา ทานสําเร็จภูมิธรรมสูงสุดในศาสนาพระองคม ีสาวก 12 คน เปน หลักในศาสนาทําหนาท่ีสืบศาสนามีนักบุญเปโตร (SaintPeter) เปนหัวหนาผูสืบตําแหนง นักบุญเปโตรตอ ๆ มาจนถึงปจจุบัน เรียกวา สมเด็จพระสันตะปาปา พระเยซูเผยแผศาสนาท่ัวดินแดน ปาเลสไตน เ ปนเวลา 3 ป มีพวกปุโรหิตธรรมาจารยและพวกซีซารเกลียดชัง ขณะท่ีพระองครับประทาน อาหารมือ้ คํ่ากับสาวก 12 คน เปน มอ้ื สดุ ทา ย ทหารโรมันจับตัวทา นในขอหาเปนกบฎและถูกตัดสินใหลงโทษ ประหารชีวิตโดยตรึงกับไมกางเขนไวจนสิ้นพระชนม

ห น า | 23 วิธีการเผยแผค ําสอนของพระเยซู พระเยซู ใชว ิธีการ 3 วธิ ี ในการเผยแผค าํ สอน คือ 1. การรักษาบุคคลท่ีเจ็บปวยใหหาย คนตายใหฟน เปน การปลูกศรัทธาของปวงชนใหเ กิดมีข้ึนตอ อํานาจของ พระเจา 2. การแสดงความฉลาดในการแกปญ หา เชน เมื่อ มีการใหตดั สนิ คดหี ญงิ ผดิ ประเวณี พระเยซูตรัสวา ลงโทษได แตผ ูลงโทษจะตองเปน ผบู ริสุทธิ์ เปน ตน 3. การประกาศหลักการแหงความรัก ความเมตตา กรณุ า และกลาววา จงรกั ศัตรู ทา นจงอธิษฐานเพื่อผูท่ีขมเหง ทา นทาํ ดงั น้ีแลว ทานจะเปนบุตรของพระบิดาของทานใน สวรรค หลกั ธรรมของศาสนาคริสต ศาสนาครสิ ตจ ารกึ หลกั ธรรมไวใ นคมั ภีรไบเบล้ิ หลกั ธรรมของพระเยซบู างขอตรงขา มกบั ศาสนายิว บางขอใหก ารปฏริ ปู และประยุกตเ สียใหม เชน 1. พระเจา ทรงเปน บิดาท่ีดพี รอ มท่ีจะประทานอภยั ใหแ กบตุ รทีก่ ลบั ใจ แตข ณะเดยี วกันก็ทรงเปน ผทู รงไวซ ่ึงความเดด็ เด่ยี วลงโทษผูท ่ีไมเ ชอ่ื ฟง 2. พระเยซูทรงเปน ผูป ระกาศขา วดีโดยแจง ใหท ราบวาอาณาจักรของพระเจา มาถงึ แลว ผูที่ศรัทธา จะไดร ับมหากรุณาธคิ ุณจากพระเจา 3. หลักการสํานึกผิด ใหพ ิจารณาตนเองวา ใหทําผิดอะไร และต้ังใจที่จะเลกิ ทําความชัว่ นั้นเสยี 4. หลกั ความเสมอภาค คือ ความรักความเมตตาของพระเจา ที่มีตอมนุษยทั้งมวล โดยไมเ ลือกชั้น วรรณะ ผูทีท่ าํ ความดีแลว ตองไดร บั รางวัลจากพระเจาโดยเสมอภาคกนั 5. ใหล ะความเคียดแคนพยาบาทการจองเวรซ่ึงกันและกัน ใครรักก็รักตอบ ใครอาฆาตมุงรา ย กต็ องใหอ ภยั คาํ สอนของพระเยซูทส่ี ําคญั ๆ อกี คอื 1. พระเยซูเปนบุตรของพระเจา ทรงสง ใหม าเกิดในโลกมนุษยเ พ่ือไถบาปใหมนุษย มิไดเ สด็จมา ปราบศตั รดู วยอาวธุ แตท รงมาสรา งสนั ติ 2. ผูท่เี ชอ่ื พระเยซจู ะไดร บั ความรอดและชวี ติ นริ นั ดรจะไมถูกพพิ ากษาวันสนิ้ โลก สวนผทู ไ่ี มศรทั ธา จะถูกพพิ ากษาในวันสน้ิ โลก 3. ทรงส่ังสอนใหช าวยิวกลับใจใหมม ิใหนับถือเฉพาะในดา นประกอบพิธีกรรมหรือทองคําสวดดว ย ปากไมจ รงิ ใจ ทรงติเตยี นพวกพระยวิ วาเปน พวกปากวาตาขยิบไมรจู กั พระเจา ที่แทจ ริง 4. บัญญัติของพระเยซทู ีส่ ูงสดุ คือ “การรักพระเจาสดุ ใจและรักเพื่อนบา นเหมือนตัวเราเอง” ผูท ่ี พระเจาโปรดปราน คือ ผูท ี่อยูใ นความดีความชอบธรรมทั้งกาย วาจา ใจ ผูท ี่ผิดดา นจิตใจถือวามีบาปเทากับ การกระทํา

ห น า | 24 5. สอนไมใ หก งั วลความสขุ ทางโลกอนั ไดจากวัตถใุ หแ สวงหาความสุขดานจิตใจผูที่หว งสมบัติจะไมได ข้ึนสวรรค ไมไดพ บกับพระเจา 6. ในดา นการปฏิบัติตอเพ่ือนมนุษยท รงสอนวา การไมท ําช่ัวตอบแทนกรรมชั่วหรือทําดี ตอบแทน ความดีเทาน้ันยังไมเ พียงพอ ใหท ําดีตอบแทนความช่ัว และใหรักศัตรูดังที่ไดเปรียบเทียบวา อยา ตอ สูค นชั่ว ถาผใู ดตบแกม ขวาของทา นกจ็ งหนั แกม ซายใหเ ขาดวย 7. ความดีสูงสดุ คอื การทําตัวตามแบบพระเยซู คุณธรรมสูงสุด คือ ความรัก ความเมตตากรุณา ความออนโยน ความถอมตน ความอดทนตอความทกุ ขทง้ั ปวง พธิ ีกรรมสาํ คญั ของศาสนาครสิ ต เรียกวา พธิ ศี ักดิส์ ิทธิ์ 7 ประการ คือ 1. ศีลลา งบาปหรือศีลจุม (Baptism) กระทาํ เมอื่ เปนทารกหรือเมื่อเขาเปนคริสตศาสนิกชน พิธีนี้ กระทําตามแบบของพระเยซูเมื่อกอ นทรงออกเทศนาใหน ิกายคาทอลิก ปจ จุบันไมจ ุมตัวในนํ้าแตใช นํา้ ศักด์ิสิทธิเ์ ทบนศรี ษะเพ่ือเปน สญั ลกั ษณของการลา งบาป ศลี นี้สาํ คัญทส่ี ดุ ผใู ดไมไดรับศีลลางบาปจะไมได ชื่อวา เปนบตุ รของพระเจาและจะไมไ ดช ีวิตนิรนั ดร 2. ศีลกําลัง (Confirmation) กระทําอีกครั้งหนึ่งเมื่อพนวัยเด็กและเปนผูใหญแลวเพ่ือเปน คริสตศาสนกิ ชนท่ีสมบูรณ 3. ศลี มหาสนิท (Holy Communion) สาํ หรบั คริสตศาสนกิ ชนอาจทาํ ทุกวัน ทกุ สัปดาห ทุกเดือน หรอื อยา งนอ ยปละ 1 คร้ัง โดยรบั ประทานขนมปง และเหลา องุนเปนสัญลักษณต ามแบบที่พระเยซกู ระทําแก อัครสาวกในพระกระยาหารม้อื สดุ ทา ยกอนถูกตรึงกางเขน ขนมปง คือ พระกาย เหลา องุน คือ พระโลหิต ของพระเยซู ฝายคาทอลกิ เชอื่ วา การกระทําพิธีน้ีผูไ ดร บั ประกาศจะมีชวี ติ นริ นั ดร 4. ศีลแกบาป (Penance) สําหรับคาทอลิกท่ีกระทําบาปประสงคจ ะไดรับการอภัยบาปตองไป สารภาพบาปนั้นตอ นกั บวชดวยความสํานึกผิดอยา งแทจริง ถือวา นักบวชไดรับอํานาจในการยกบาปโดยตรง จากสันตะปาปา ซึ่งเปนผแู ทนของพระเยซคู รสิ ต นกั บวชจะยกบาปและตักเตือนสั่งสอนไมใหท าํ บาปอกี 5. ศีลเจิมคนไข (Extreme Unetion) กระทําเมื่อคนไขเจ็บหนักใกลจ ะตายเม่ือชําระบาป ขนั้ สุดทา ยจะชวยใหมีสตกิ าํ ลังสามารถตอ สูกับความตายจนถึงที่สุด วิธีทําบาทหลวงใชนํ้ามันศักด์ิสิทธิ์เจิม ทาท่หี ู จมกู ปาก มอื และเทา ของคนไข พรอ มกบั สวดอวยพรทุกคนในบา นจะตอ งสวดพรอม 6. ศีลสมรสหรอื ศีลกลาว (Matrimony) กระทําแกค บู า วสาวในพธิ สี มรส ผูร ับศลี สมรสโดยถูกตอง แลวจะหยารางกันไมไ ด และหา มสมรสใหมขณะที่สามีภรรยายังมีชีวิตอยู การจดทะเบียนสมรสตาม กฎหมายโดยไมไ ดรบั ศีลสมรสไมถือวาเปน สามภี ริยาโดยถูกตองตามกฎหมายของศาสนา 7. ศีลอนุกรม (Holy Order หรือ Ordination) เปน ศีลบวชใหกับบุคคลท่ีเปนบาทหลวง ผูมี อาํ นาจโปรดศลี อนุกรม คือ สังฆราช ซึ่งถอื เปนผูแทนของพระเยซูครสิ ตเมื่อไดร ับศีลอนุกรมแลวไมอนุญาต ใหส มรส กฎขอนเ้ี กดิ ข้ึนภายหลงั โดยศาสนาจักรเปน ผอู อกกฎน้ี นิกายของศาสนาคริสต เดิมศาสนาคริสตม ีนิกายเดียว คือ โรมันคาทอลิก มีศูนยก ลางอํานาจอยูท่ีสํานักวาติกัน กรุงโรม ใชภ าษาละตนิ เปนภาษาของศาสนา ประมุขของศาสนาคอื สนั ตะปาปา เนนวาเปน ผูส ืบทอดศาสนาคําสอน ของพระเยซูมีพระคือบาทหลวง เปน นกิ ายที่เชือ่ เรือ่ งบุญบาป รูปเคารพถือไมกางเขนท่ีพระเยซูถูกตรึงอยู ตอมาอาณาจักรไบเซนไทนมีศูนยก ลางท่ีกรุงคอนสแตนติโนเปล ประเทศตุรกี ปจจุบันมีความเปนอิสระ ไมย อมอยูใตอํานาจของสนั ตะปาปา จึงแยกนกิ ายมาชอื่ วา กรกี ออรธอดอกซ ไมม ีศูนยก ลางอํานาจท่ีใดโดย

ห น า | 25 เฉพาะใหค วามสําคัญของประมุขท่ีเรียกวา ปาตริอารค หรืออารคบิชอป ตอมามีบาทหลวงชาวเยอรมัน ช่ือมารตินลูเธอร ไมพอใจการปกครองของสํานักวาติกันและโดนขับออกจากศาสนาจักรในป ค.ศ.1521 จึงแยกตนเองออกมาตัง้ นกิ ายใหมคอื โปรเตสแตนต เนน คมั ภรี ไมม ีนกั บวช รับศีลศกั ด์ิสิทธิ์เพียง 2 อยา งคือ ศีลลา งบาปและศีลมหาสนิท เรื่องที่ 5 ประวตั ศิ าสนาพราหมณ - ฮนิ ดแู ละคาํ สอน ศาสนาพราหมณ หรือ ฮินดู เกิดในเอเชียใต คือ ประเทศอินเดีย เมื่อประมาณ 1,400 ป กอนคริสต ศกั ราช เกดิ จากพวกอารยันที่อพยพเขา มาในประเทศอินเดีย ถือกันวาเปนศาสนาท่ีเกา แกท่ีสุดในโลกพระเวท เปน คมั ภีรศาสนาพราหมณไ ดร ับการยกยองวาเปนคมั ภรี ท เี่ กาแกท่ีสดุ ในโลก และเปนวรรณคดที ีเ่ กา แกท ่สี ดุ ในโลกช่อื ของศาสนาเปล่ยี นไปตามกาลเวลา ในตอนแรกเร่มิ เรียกตัวเองวา “พราหมณ” ตอ มาศาสนาเส่อื มลงระยะหนง่ึ และไดม าฟนฟูปรับปรุง ใหเ ปน ศาสนาฮินดู โดยเพิ่มบางสิ่งบางอยางเขา ไป มีการปรับปรุงเนื้อหาหลักธรรมคําสอนใหดีข้ึน คําวา “ฮนิ ดู” เปนคําทใี่ ชเรยี กชาวอารยันท่อี พยพเขาไปตงั้ ถิ่นฐานในลุม แมน ํ้าสินธุ และเปน คําท่ีใชเ รียกลูกผสม ของชาวอารยันกับชาวพ้ืนเมืองในชมพูทวีป และชนพื้นเมืองน้ีไดพ ัฒนาศาสนาพราหมณโดยการเพ่ิมเติม อะไรใหม ๆ ลงไปแลวเรยี กศาสนาของพวกน้วี า “ศาสนาฮนิ ดู” เพราะฉะนนั้ ศาสนาพราหมณจ งึ มีอีกช่ือใน ศาสนาใหมวา “ฮนิ ด”ู จนถงึ ปจ จุบัน ในอดีตศาสนาพราหมณหรือฮินดูจะมีการจัดคัมภีรออกเปน 3 พวก ตามการยกยองนับถือเทวะ ทั้ง 3 โดยแยกเปน 3 นิกายใหญ ๆ นิกายใดนับถือเทวะองคใ ดก็ยกยอ งวา เทวะองคน้ันสูงสุด ตอ มา นักปราชญช าวฮนิ ดูไดกาํ หนดใหเทวะท้งั 3 องค เปน ใหญสงู สดุ เสมอกัน เทวะทงั้ 3 องคนี้ รับการนํามารวมกัน เรยี กวา “ตรมี รู ต”ิ ใชค าํ สวดวา “โอม” ซึง่ ยอมาจาก “อะอมุ ะ” แตล ะพยางคแ ทนเทวะ 3 องค คอื “อะ” แทนพระวษิ ณหุ รือพระนารายณ “อ”ุ แทนพระศวิ ะหรอื อศิ วร “มะ” แทนพระพรหม

ห น า | 26 ในประเทศอนิ เดยี ไดม กี ารแบงชนชัน้ ออกเปน 4 วรรณะ คือ พราหมณ กษตั ริย แพศย คือ พอคา คหบฎี และศทู ร กรรมกรคนใชแ รงงาน วรรณะพราหมณ ถอื วา เปนวรรณะสงู สดุ เปนพวกทําหนาที่ ทางศาสนา “พราหมณ” เปนคาํ ศัพททีเ่ นื่องมาจาก คําวา “พรหม” คนในวรรณะนี้ถอื วา ตนสืบเชื้อสายมา จากพรหม สามารถติดตอเกี่ยวของกับโองการตาง ๆ จากพรหมซ่ึงเปนพระผูเปนเจามาแจงแกชาวโลก มนุษยได สามารถติดตอบวงสรวงออ นวอนเทพเจาใหมาประสาทพรหรอื บนั ดาลความเปนไปตาง ๆ ในโลก มนุษยไ ด พวกพราหมณจึงเปน ท่ีเคารพยําเกรงของคนทุกวรรณะ แมแตก ษัตริยผ ูเ ปน ใหญใ นการปกครอง เมื่อพวกพราหมณม ีอํานาจมากมคี นยาํ เกรงมากโอกาสที่จะแสวงหาลาภสกั การะจึงมีมาก พวกพราหมณแ ตละ พวกจะแขง ขันในการทําพธิ ีโดยถอื วา การจดั ทาํ พธิ ตี าง ๆ ใหถกู ตองตามพธิ ที ี่กาํ หนดไวใ นพระเวทเปนส่ิงสําคัญ ชนวรรณะพราหมณไดร วบรวมสรรพวิชาท้ังหลายท่ีตนคนพบหรือเขา ใจเรื่องประมวลความรู เรียกวา “ไสยศาสตร” ซง่ึ ข้ึนตนดวยวชิ าทีส่ ําคัญท่ีสุด คอื “พระเวท” อันหมายถงึ วิชาการที่เก่ียวกับพรหม เทวดา และสงิ่ ศกั ดิ์สิทธทิ์ ง้ั หลายที่มนุษยต องเคารพบชู า สมยั นั้นยังไมม หี นังสือ จึงตอ งใชว ธิ ที องจําและสอนตอ ๆ กันมา พระเวท ประกอบดวย “มนตรี” คือ คาถาสําหรับทองจํากับ “พราหมณะ” ซึ่งเปน คัมภีรคูม ือท่ีพวกพราหมณ แตล ะกลมุ ไดเพม่ิ เติมในพธิ ีกรรมของตนใหล ะเอียดพิศดารขน้ึ จนพราหมณเ องไมส ามารถทองจําได จึงตองมี คมู ือ “พราหมณะ” คอื คาํ อธิบายลัทธพิ ธิ ีกรรมตา ง ๆ ของพระเวท แตเ ดมิ มี 3 อยาง เรียกวา “ไตรเพท” ไดแ ก 1. ฤคเวท เปน คัมภีรเกาแกที่สุด ถือกันวา ออกจากโอษฐของพระพรหม ซ่ึงพวกฤาษีไดส ดับแลว นาํ มาอนุศาสนนรชนอกี ตอหนึ่ง กลา วดว ยเทวดาตา ง ๆ และการบนบานใหชวยขจัดภยั ทัง้ มวล 2. ยชุรเวท กลา วดวยพิธกี รรมตา ง ๆ เปนตําราการทาํ พิธีกรรมของพราหมณโ ดยตรง 3. สามเวท กลา วดวยบทคาถาสังเวยสําหรับเหกลอมเทวดา บชู านํา้ โสมแกเ ทวะท้ังหลาย (“สาม แปลวา สวด”) ดงั มีบทเหกลอมพระนเรศร - พระนารายณ หลงั พธิ ตี รียมั ปวายเสร็จสิ้นแลว ตอ มาเพิ่ม “อาถรรพเวท” ซ่ึงเปน พระเวทท่เี กีย่ วกบั อาถรรพต าง ๆ มีมนตรสําหรับใชใ นกิจการท้งั ปวงรักษาโรคภัยไขเจบ็ หรือกําจดั ผลราย อนั จะมมี าแตพยาธแิ ละมรณภยั และรวมทั้งสาํ หรบั ใชทาํ รายแกหมูอมิตร โดยเสกสิ่งหน่ึงสง่ิ ใดเขา ตัวหรอื ฝง รูป ฝงรอยหรือทาํ เสนห ย าแฝด นอกจากพระเวทท้งั 4 นแ้ี ลว ยงั มี “พระเวทรอง” อีก 4 อยา ง เรียก “อปุ เวท” เปนวชิ าทกี่ ลา วดวย วทิ ยาศาสตรต า ง ๆ อนั เปนวทิ ยาการโดยเฉพาะ คอื 1. อยุรเวท ไดแ ก ตาํ ราแพทยศาสตร กลา วดว ยการใชสมุนไพร และมนตตา ง ๆ ในการรักษาโรค มเี ทวดาประจําเปนเจา ของ คอื ฤาษีทัง้ แปด ซ่ึงไมปรากฏนามแนนอน 2. คานธรรมเวท ไดแ ก ตาํ ราขับรอ งและดนตรีกับนาฏศาสตรหรือการฟอ นรํา มีเทวดาประจํา คือ พระนารทฤๅษี หรอื ทเ่ี รียกวา พระนารอท หรือ พระปรคนธรรพ 3. ธนุรเวท ไดแ ก วชิ ายิงธนแู ละการใชอาวุธสงคราม ซง่ึ บดั นเ้ี รียก “ยุทธศาสตร” มีเทวดาประจํา คอื พระขนั ทกมุ าร 4. สถาปตยเวท ไดแ ก วชิ ากอสราง ซง่ึ เรยี กวา “สถาปตยกรรม” เทวดาประจาํ คอื พระวษิ ณุกรรม

ห น า | 27 วรรณะพราหมณในศาสนาฮนิ ดู ในประเทศอินเดยี ไดแ บงออกเปน 4 วรรณะ คือ พราหมณ กษตั รยิ  แพศย ศูทร ในท่ีนี้จะกลาวถึง วรรณะพราหมณห รอื ตระกลู นกั บวชเทา น้นั แบงออกเปน 4 ช้ัน คอื 1. พรหมจารี คอื พวกนักเรียน มีหนา ท่ีเปน ผูป ฏิบัติและศึกษาพระเวทในสํานักคณาจารยคนใด คนหนึ่ง (เทียบกับศาสนาพุทธ คือ สามเณร และนวกะ) 2. คฤหบดี คือ ผูค รองเรือน มีภรรยา มีครอบครัว เปนหัวหนา ในบาน อานและสอนพระเวท ทาํ การบชู าเอง หรอื ชว ยผูอ ่นื กระทาํ ยญั กรรม ใหท าน และรบั ทกั ษิณา 3. วานปรสั ถ คอื ผูอยปู า ละเคหสถานและครอบครวั เขา ปาเพื่อทรมานตน มักนอ ยในอาหารและ เครื่องนงุ หม กระทาํ ทกุ รกริ ยิ า สมาธิมนั่ คงในกจิ วตั ร ไดแ ก ฤๅษี แปลวา ผแู สวง หมายถึง แสวงหาโมกษะ คอื การหลดุ พนจากการเวยี นวาย ตาย เกิด โยคี แปลวา ผูบ ําเพ็ญโยคะ คือ ทรมานกายโดยวิธีแหงอิริยาบถตาง ๆ เพื่อหวังผลสําเร็จเปน ผูวเิ ศษ เชน ยืนขาเดยี วเหนย่ี วกินลมนานนับสบิ ป นั่งสมาธิโดยไมลุกข้นึ เลยเปน เวลาสบิ ป ดาบส แปลวา ผูบําเพ็ญตน คือ ความเพง เล็งในดวงจิตเพ่ือประโยชนใ หอาตมันเขา รว มอยูใน ปรมตั ถ (หรือปรพรหม) ใหเ กิดความบรสิ ุทธใ์ิ สสะอาด แมกระทบอารมณใด ๆ ก็ไมแ ปรปรวน มุนี แปลวา ผูสงบ ไดแก ผสู ําเร็จฌานสมาบัติ คือ ผกู ระทําตบะและโยคะจนถงึ ท่สี ดุ แลว สิทธา แปลวา ผูสําเร็จฌานสมาบัติ คือ ผูก ระทาํ ตบะและโยคะจนถงึ ที่สดุ แลว นกั พรต แปลวา ผบู วชและถือพรตตามลัทธพิ ราหมณ ชฎิล แปลวา ฤๅษีผูมนุ มวยผมสงู เปนชฎา นกิ ายและลทั ธิ มี 4 นิกายดวยกัน คอื 1. นิกายไศวะ ถอื พระอศิ วรเปน ใหญ และนบั ถือพระนารายณ พระพรหมกบั เทพอนื่ ๆ ดวย 2. นิกายไวษณพ ถอื พระนารายณเปน ใหญ และนับถอื พระศิวะ พระพรหม กบั เทพอ่ืน ๆ ดว ย 3. นิกายศากต ถือวาพระแมอ าทิศักตีหรือพระแมปราศักตีเปน ใหญ และนับถือพระพรหม พระนารายณก ับเทพอนื่ ๆ ดว ย 4. นกิ ายสมารต ถอื เทพหา องคดวยกัน คอื พระพฆิ เณศวร พระแมภ วานี คอื พระศักตี พระพรหม พระนารายณ พระศวิ ะ ไมม อี งคใดใหญก วา โดยเฉพาะ ลทั ธิ ปรมาตมนั คือ พรหมัน แบง ออกเปน 2 ระดับ อปรหมันความเจรญิ สูงสุด (UltimateReality) ละปรพรหมัน คือ ความจริงขัน้ เทพเจาสงู สดุ (SupremeBeing) คําสอนในคัมภีรอ ุปนษิ ัท ทําใหศ าสนาพราหมณ เปน เอกนยิ ม (Monoism) เช่อื วา สรรพสิ่งมาจากหนงึ่ และกลับไปสคู วามเปน หนึ่ง หลงั จากคมั ภีรอ ุปนษิ ทั ได พฒั นาจนถึงขดี สดุ ทําใหเ กดิ ลัทธปิ รัชญาอกี 6 สํานกั ดงั ตอ ไปน้ี 1. นยายะเจา ลัทธิ คอื โคตมะ 2. ไวเศษกิ ะเจาลทั ธิ คือ กนาทะ 3. สางขยะเจาลัทธิ คอื กปล ะ

ห น า | 28 4. โยคะเจาลทั ธิ คือ ปตัญชลี 5. มมี างสา หรอื ปูรวมมี างสา เจาลทั ธิ คือ ไชมินิ 6. เวทานตะ หรืออุตตรมมี างสา เจาลัทธิ คือ พาทรายณะ หรอื วยาส ลัทธนิ ยายะ นยายะ แปลวา การนําไป คือ นําไปสูการพิจารณา สอบสวน อยา งละเอียดถี่ถว นหรือวิธีการหา ความจรงิ ซึ่งอาศยั หลกั ตรรกวิทยา เพราะเหตนุ ้ชี ่อื เรียกสําหรบั ลัทธินยายะจึงมหี ลายอยาง เชน ตรรกวิทยาบา ง วชิ าวา ดวยวาทะบาง โคตมะผูเปน เจา ของลัทธิน้ีเกิดประมาณ 550 ป กอน ค.ศ. หรือกอนพระพุทธเจา ปรินิพพานประมาณ 7 ป วิธีท่ีจะไดค วามรู ความเขาใจที่ถูกตองตามหลักของลัทธินยายะน้ันมีอยู 16 ประการ เชน 1. ประมาณหรือวิธีใหเ กิดความรูชอบน้ัน มี 4 อยา งคือ 1. การรูป ระจักษ 2. การอนุมานหรือ คาดคะเน 3. การเปรียบเทยี บ 4. บรรยายถอ ยคํา 2. ประเมยะ เรอื่ งทพี่ ง่ึ รชู อบมี 12 อยา ง คือ 1. อา 9 มนั 2. สรีระ 3. อนนิ ทรีย 4. อรรถ 5. พุทธิ 6. มนะ 7. พฤตกิ รรม 8. โทษ 9. การเกดิ อีก (หลงั ตายไปแลว) 10. ผลแหง ความดีความชั่ว 11. ความทุกข 12. ความหลดุ พน 3. สงั สะยะ ความสงสยั เปน ตน ลทั ธิไวเศษกิ ะ คาํ วา ไวเศษิกะ คอื วเิ ศษ หมายถึง ลกั ษณะท่ีทาํ ใหสิ่งหน่งึ ตางไปจากอกี หนึ่ง ฤๅษีกณาทะ ผูตั้งลัทธินี้ เกดิ ในศตวรรษที่ 3 กอนครสิ ตศักราช ลัทธนิ ี้สอนเพือ่ ความหลดุ พนไป การหลดุ พนนั้น การรูอ าตมันไดอ ยา ง แจม แจง เปนวิธีการสาํ คัญยิง่ ลัทธินี้ใชวิธีตรรกวิทยา คือ ส่ิงที่มีอยูจริงช่ัวนิรันดร มีอยู 9 อยางคือ 1. ดิน 2. นํ้า 3. ไฟ 4. ลม 5. อากาศ 6. กาละ 7. ทิศ 8. อาตมนั 9. ใจ ดวยการรวมตวั ของสิ่งเหลา น้สี ่งิ อน่ื ๆ ยอ มเกิดข้นึ มากมาย ลัทธสิ างขยะ ลทั ธิสางขยะนี้ถอื วา เปน ปรชั ญาฮินดทู ่เี กาแกท ีส่ ดุ เพราะนับเปน ครัง้ แรกที่ไดมีการพยายามทําให ปรชั ญาของพระเวทกลมกลืนกบั เหตุผล ฤาษกี ปละ เปน ผแู ตง คมั ภีรแหงลัทธนิ ี้ ทานเกดิ ในสมยั ศตวรรษที่ 6 กอ น ค.ศ. รวมสมัยกับพระพุทธเจา คาํ วา สางขยะ แปลวา การนับหรือจํานวน กลาวถึงความจริงแท 25 ประการ ยอมลงเปน 2 คือ บุรุษ ไดแ ก อาตมนั หรอื วิญญาณสากล และประกฤติ (ปกติ) คอื ส่ิงทีเ่ ปน เนื้อหาหรือตนกําเนิดของสง่ิ ทั้งหลาย ความมุง หมายของลัทธิน้ี เพ่ือสรา งปญญาใหเกิดเพ่ือทําลายเหตุแหง ความทุกขท้ังปวงและ ปลดเปล้อื งอาตมันออกจากสิง่ ผกู พัน ความทุกขใ นความหมายของลัทธิน้ีแบงออกเปน 3 ประการ ดังนี้ 1. ความทุกขทเ่ี กิดข้นึ จากเหตภุ ายใน เชน ความผิดปกตขิ องรา งกายและจติ ใจ 2. ความทุกขท ่ีเกิดขึ้นจากเหตภุ ายนอก เชน มนุษย สตั ว หรอื ส่งิ ไมมีชวี ติ อื่น ๆ 3. ความทกุ ขท่ีเกดิ ขึน้ จากเหตุนอกอํานาจ หรือเหนือธรรมชาติ เชน บรรยากาศดาวพระเคราะห การแกทุกขเ หลาน้ีตอ งใชป ญญาท่ีสามารถปลดเปล้ืองอาตมันออกจากสิ่งผูกพัน โดยหลักการแลวลัทธิน้ี เปน อเทวนิยม ไมเชื่อเร่ืองพระเจา สรางโลก เปน ทวินิยม คือ เชื่อวา ของจริงมีอยู 2 อยาง คือ 1. อาตมัน 2. เนื้อหาของสิ่งที่เขา มาผสมกับอาตมนั

ห น า | 29 ลัทธิโยคะ ลัทธโิ ยคะ คําวา โยคะ เปนศาสตรเ ดมิ ทมี่ มี านานแลว ปตัญชลีเปน ผรู วบรวมเรียบเรียงข้ึน ทา นจึง ไดรับเกียรติวา เปนผูต ง้ั ลทั ธโิ ยคะ ประมาณ 3 หรือ 4 ศตวรรษกอน ค.ศ. โยคตะ แปลวา การประกอบหรือ การลงมอื ทาํ ใหเ กิดผล ลัทธนิ ี้อาศัยปรชั ญาของสางขยะเปน ฐานจดุ หมาย คอื จะชว ยมนุษยใ หหลุดพนออก จากความทุกข 3 ประการ ดังกลาวในลัทธสิ างขยะ คอื 1. ในการทาํ ใหหลดุ พนจากความทุกขซ งึ่ เกิดจากเหตุภายใน เชน โรคภัยไขเ จบ็ หรอื ความประพฤติผิด ตองพยายามใหบรรลคุ วามไมย ึดถอื โลก โดยไมจ าํ เปน ตองแยกตัวออกจากโลก 2. ในการทาํ ใหห ลุดพนจากความทกุ ข ซึง่ เกดิ จากเหตภุ ายนอก เชน สัตวราย หรือโจรผูรา ย เปน ตน พงึ สํารวมจิตใจใหบ รสิ ุทธ์สิ ะอาด 3. ในการทาํ ใหหลดุ พนจากเหตนุ อกอาํ นาจ หรือเหนือธรรมชาติ เชน ธาตุ หรืออํานาจอันเรน ลับ ละเอยี ดออ นพึงบําเพญ็ สมาธซิ ่งึ เปนจดุ ประสงคอ ันแทจ รงิ ของลัทธินี้ โยคีหรอื ผูบ ําเพ็ญโยคะ ยอมพยายามท่ีจะเปน ผูหลุดพน จากวงกลมแหงชีวิตและความตายอยา ง เด็ดขาด โดยพิจารณาเห็นธรรมชาติวาเปนพลังอันเดียวแตทํางานสองแง คือ จากภายนอก พลังงานนี้ พยายามที่จะแยกส่ิงทั้งหลายออกจากกัน ท่ีเรียกวา ความตาย จากภายใน พลังงานน้ีพยายามที่จะรวม ส่ิงทั้งหลายเขาดวยกนั ท่เี รยี กวา ชีวิต การบําเพ็ญโยคะกเ็ พื่อรวมพลังงาน 2 อยา งนี้เขาดวยกนั โยคะวางกฎ สําหรับปฏิบัติและวางพิธีเพื่อควบคุมหรือสํารวมระวังจิตของแตละบุคคลที่เรียกวา ชีวะ จนเปน อันหนึ่ง อันเดยี วกนั จติ ใจสากลทีเ่ รียกวา ปุรุษะ เมือ่ ชวี ะบรรลถุ งึ สภาพดง้ั เดิมของตน คือ ปุรุษะ ก็ชื่อวา เปนอิสระ หรือหลดุ พน จากสถานการณท ้ังปวงแหงพายแุ ละความสงบ ความสุข ความทุกข และเช่ือวาพนจากความทุกข ท้ังปวง คาํ วา “โอม” เปน คาํ ศักดส์ิ ทิ ธใ์ิ นลทั ธโิ ยคะ ใชสําหรับรวมความหมายที่เน่ืองดวยพระเปน เจา แลว กลาวซ้ํา ๆ กนั เพ่อื ใหเ กดิ ความรถู งึ ส่งิ สงู สุด และเพื่อปองกันอุปสรรคในการบําเพ็ญโยคะ อบุ ายวธิ ใี นการบําเพ็ญโยคะ มี 8 ประการ ดังนี้ 1. ยมะ สาํ รวจความประพฤติ 2. นยิ มะ การบําเพญ็ ขอ วัตรทางศาสนา 3. อาสนะ ทา น่งั ท่ถี ูกตอ ง 4. ปราณายามะ การบงั คับลมหายใจไปในทางทต่ี องการ 5. ปรตั ยาหาระ การสาํ รวม ตา หู จมูก ลนิ้ กาย 6. ธารณา การทาํ ใจใหม่นั คง 7. ธยานะ การเพง 8. สมาธิ การทําใจแนวแน ต้งั มน่ั อยางลกึ ซ้งึ ลทั ธมิ ีมางสา คําวา มมี างสา แปลวา พิจารณา สอบสวน หมายถึง พิจารณาสอบสวนพระเวท ไดแก สอบสวน มนั ตระกับพราหณะ ไชมิณิ ผแู ตงคัมภีรมีมางสาสตู ร เกดิ ขึน้ สมยั ระหวาง 600 - 2000 ป กอนครสิ ตศักราช ความมงุ หมายของลัทธิมมี างสา คอื สอบสวนถงึ ธรรมชาติแหงการกระทําที่ถูกตอ ง ซ่ึงเรียกสั้น ๆ วา “ธรรม” ขอ เสนออันเปน ฐานของลัทธิมีอยูวา หนา ท่ีหรือการกระทําเปน สาระอันสําคัญยิ่งของความเปน มนษุ ย ถาไมมกี ารทาํ ปญญากไ็ มม ีผล ถา ไมม กี ารกระทําความสุขก็เปน สิ่งที่เปน ไปไมได ถา ไมมีการกระทํา

ห น า | 30 จดุ หมายปลายทางของมนุษยกไ็ มม ีทางจะทําใหส มบรู ณได เพราะฉะน้นั การกระทาํ ทถี่ ูกตอ ง ซง่ึ เรียกวาสนั้ ๆ วา “ธรรม” จึงเปนส่งิ จําเปนในเบื้องตนของชวี ติ การกระทําทุกอยาง มีผล 2 ทาง คอื ผลภายนอกกับผลภายใน ผลภายนอก เปนผลหยาบเปน ส่ิงท่ี แสดงตัวออกมา ผลภายใน เปนผลละเอียดเปนสิ่งท่ีเรียกวา “ศักยะ” คือ ยังไมแ สดงตัว แตอ าจใหผลได เหมือนนาฬกิ าท่ไี ขลานไว ยอมมีกําลังงานสะสมพรอ มท่จี ะแสดงผลออกมา ผลภายนอก เปน ของชั่วคราว ผลภายใน เปน ของชั่วนิรันดร เพราะฉะน้ัน การกระทําทั้งหลายจึง เทา กับเปนการปลกู พชื ในอนาคต ในขอเสนอขนั้ มูลฐานน้ี ลทั ธิมีมางสาสอบสวนถงึ การกระทําหรือกรรมท้งั ปวง อันปรากฏพระเวทแลว แบง ออกเปน 2 สว น คอื มนั ตระ กบั พราหมณะ มี 5 หวั ขอ ดงั นี้ 1. วธิ รี ะเบียบวธิ ี 2. มนั ตระหรอื บทสวด 3. นามเธยะช่อื 4. นเิ สธะขอ หา ม 5. อรรถวาทะคําอธิบายความหมายหรือเนอ้ื ความ ลัทธเิ วทานตะ ลัทธิเวทานตะ สอบสวนถึงสว นสุดทายของพระเวท จึงมีรากฐานตั้งอยูบ นปรัชญาของอุปนิษัท ซ่ึงเปนที่สุดแหงพระเวท และมีหลักการสวนใหญว า ดว ยเรื่องญาณหรือปญญาอันสอบสวนถึงความจริง ข้ันสดุ ทา ยเกีย่ วกับ ปรุ ุษะ หรอื พระพรหม ผูเรยี บเรียงคัมภรี เ วทานะ คอื พาทรายณะ กลา วกันวา ทา นเปน อาจารยข องทา นไชมิณิ ผูต้ังลัทธิ มมี างสา พาทรายณะอยูในสมยั ระหวาง 600 - 2000 ป กอ นครสิ ตศักราช ในการปฏบิ ัตเิ พ่อื ใหบ รรลุจดุ หมายปลายทางของลัทธิน้ี มหี ลกั การอยู 4 ขอ ดังน้ี 1. วิเวกะ ความสงดั หรือความไมเกย่ี วในฝา ยหนึ่ง ระหวางสิ่งอันเปนนริ นั ดรกับมใิ ชน ิรันดรระหวา ง สิง่ แทก บั สงิ่ ไมแท 2. ปราศจากราคะ คอื ไมมีความกาํ หนดั ยินดหี รือความตดิ ใจ ความตองการ เชน ความปรารถนา ทจ่ี ะอภริ มยใ นผลแหงการกระทําทัง้ ในปจ จบุ นั และอนาคต 3. สลัมปต ความประพฤตชิ อบ ซงึ่ แจกออกอีกหลายอยา ง เชน สมะ ความสงบ ทมะ การฝกตน อปุ รติ มีใจกวา งขวาง ไมต ดิ ลทั ธินิกายติตกิ ษา ความอดทน ศรัทธา ความเช่ือ สมาธานะความต้งั ม่ันสมดลุ แหง จิตใจ 4. มุมุกษตุ วะ ความปรารถนาทชี่ อบเพอื่ จะรคู วามจริงขั้นสุดทา ยและเพือ่ ความหลดุ พน คาํ สอนท่สี าํ คญั ของศาสนาพราหมณ - ฮินดู หลกั ธรรมสาํ คัญของศาสนาพราหมณ - ฮินดู หลักธรรม 10 ประการ 1. ธฤติ ไดแ ก ความมั่นคง ความเพียร ความพอใจในส่งิ ทีต่ นมี 2. กษมา ไดแก ความอดทนอดกล้นั และมเี มตตากรณุ า 3. ทมะ ไดแก การขมจิตมิใหหวนั่ ไหวไปตามอารมณ มสี ติอยเู สมอ 4. อัสเตยะ ไดแ ก การไมล ักขโมย ไมกระทาํ โจรกรรม

ห น า | 31 5. เศาจะ ไดแ ก การทาํ ตนใหสะอาดท้ังกายและใจ 6. อินทรียนิครหะ ไดแ ก การขม การระงับอินทรีย 10 คือ ตา หู จมูก ลิ้น ผิวหนัง มือ เทา ทวารหนกั ทวารเบา และลําคอ ใหเปน ไปในทางที่ถกู ตองอยใู นขอบเขต 7. ธี ไดแก การมีสติ ปญ ญา รูจ ักการดาํ เนินชวี ติ ในสังคม 8. วิทยา ไดแ ก ความรูทางปรัชญา 9. สตั ยา ไดแ ก ความจริง คอื ความซือ่ สตั ยสจุ รติ ตอ กัน 10.อโกธะ คอื ความไมโ กรธ หลกั อาศรม 4 1. พรหมจารี ศึกษาเลาเรยี นและประพฤตพิ รหมจรรยจนถงึ อายุ 25 ป ศึกษาจบจึงกลับบา น 2. คฤหัสถ ครองเรือน จบจากการศึกษา กลับบา น ชว ยบิดามารดาทํางาน แตงงานเพื่อรักษา วงศต ระกูล ประกอบอาชีพโดยยดึ หลักธรรมเปน เคร่ืองดาํ เนินชวี ติ 3. วานปรสั ถ สงั คมกาล มอบทรัพยส มบัติใหบตุ รธดิ า ออกอยูปา แสวงหาความสงบ บําเพ็ญประโยชน ตอสังคม การออกอยปู า อาจจะทําเปน ครั้งคราวกไ็ ด 4. สันยาสี ปริพาชก เปน ระยะสุดทา ยแหงชีวิต สละความสุขทางโลกออกบวชเปน ปริพาชก เพื่อ หลุดพน จากสังสารวัฏ การเผยแผข องศาสนาพราหมณในประเทศ ศาสนาฮินดูท่ีมีอิทธิพลตอ วัฒนธรรมไทยน้ันคือ ชว งที่เปนศาสนาพราหมณ ไดเขามาที่ประเทศไทย เมือ่ ใดนัน้ ไมปรากฏระยะเวลาทแี่ นน อน นักประวตั ิศาสตรส ว นมากสนั นษิ ฐานวา ศาสนาพราหมณน ้นี า จะเขา มา ยคุ สมัยสโุ ขทยั โบราณสถานและรปู สลกั เทพเจา เปน จาํ นวนมากไดแสดงใหเ ห็นถึงอิทธิพลของศาสนา เชน รูปลักษณะนารายณ 4 กร ถือสังข จักร คทา ดอกบัว สวมหมวกกระบอก เขา ใจวา นา จะมีอายุประมาณ พุทธศตวรรษที่ 9 - 10 หรือเกาไปกวา น้นั (ปจจบุ ันอยพู พิ ิธภัณฑสถานแหง ชาติพระนคร) นอกจากนีไ้ ดพบรูปสลกั พระนารายณท าํ ดวยศิลาท่ีอําเภอไชยา จังหวัดสรุ าษฎรธานี โบราณสถานท่ี สําคญั ท่ขี ดุ พบ เชน ปราสาทพนมรงุ จงั หวดั บุรรี มั ย ปราสาทหนิ พมิ าย จังหวัดนครราชสมี า พระปรางคส ามยอด จังหวัดลพบุรี เทวสถานเมืองศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ ตอมาในสมัยสุโขทัย ศาสนาพราหมณไดเ ขา มามี บทบาทมากข้นึ ควบคูไ ปกับพุทธศาสนา ในสมัยน้ีมีการคน พบเทวรูปพระนารายณ พระอิศวร พระพรหม พระแมอ ุมา พระหริหระ สว นมากนยิ มหลอ สาํ ริด

ห น า | 32 นอกจากหลกั ฐานทางศิลปกรรมแลว ในดานวรรณคดไี ดแ สดงใหเ ห็นถึงความเช่อื ของศาสนาพราหมณ เชน ตํารบั ทา วศรจี ุฬาลกั ษณห รือนางนพมาศ หรอื แมแ ตป ระเพณลี อยกระทง เพอ่ื ขอขมาลาโทษพระแมคงคา นา จะไดอิทธพิ ลจากศาสนาพราหมณ เชน กนั ในสมัยอยุธยา เปนสมัยท่ีศาสนาพราหมณเขามามีอิทธิพลทางวัฒนธรรมประเพณีเชน เดียวกับ สุโขทัย พระมหากษัตริยห ลายพระองคท รงยอมรับพิธีกรรมที่มีศาสนาพราหมณเ ขามา เชน พิธีแชง นํ้า พิธีทําน้ําอภิเษกกอ นขึ้นครองราชยสมบัติ พิธีบรมราชภิเษก พระราชพิธีจองเปรียง พระราชพิธีจรด พระนังคัลแรกนาขวัญ พระราชพธิ ีตรียมั ปวาย เปน ตน โดยเฉพาะสมเด็จพระนารายณมหาราช ทรงนับถือทาง ไสยศาสตรม ากถงึ ขนาดทรงสรา งเทวรปู หมุ ดว ยทองคาํ ทรงเครอ่ื งทรงยาราชาวดสี ําหรบั ตง้ั ในการพระราชพิธี หลายองค ในพิธตี รยี มั ปวายพระองคไ ดเสด็จไปสงพระเปน เจา นับถือเทวสถานทกุ ๆ ป ตอมาในสมัยรัตนโกสินทร- ตอนตน พิธีตาง ๆ ในสมัยอยุธยายังคงไดร บั การยอมรับนบั ถือจากพระมหากษัตริยและปฏบิ ตั ติ อ กันมา คอื 1. พระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก พระราชพิธีน้ีมีความสําคัญ เพราะเปนการเทิดพระเกียรติขององคพระประมุขพระบาทสมเด็จ- พระพุทธยอดฟา จฬุ าโลกไดโปรดเกลา ฯ ใหผ ูรูแบบแผนครง้ั กรงุ เกา ทําการคนควา เพ่ือจะไดส รา งแบบแผนท่ี สมบูรณต ามแนวทางแตเ ดมิ มาในสมัยกรุงศรอี ยธุ ยาและเพ่ิมพธิ ีสงฆเ ขาไป ซึง่ มี 5 ข้นั ตอน คือ 1. ขั้นเตรยี มพิธี มกี ารทําพิธีเสกนํ้า การทําพิธีจารึกพระสุพรรณบัฏดวงพระราชสมภพและแกะ พระราชลัญจกรประจํารชั กาล 2. ขน้ั พิธเี บอื้ งตน มกี ารเจรญิ พระพทุ ธมนต 3. ขั้นพิธีบรมราชาภิเษก มีการสรงพระมุรธาภิเษก จากน้ันรับการถวายสิริราชสมบัติและ เคร่อื งสิรริ าชกกธุ ภัณฑ 4. ขั้นพิธีเบื้องปลาย เสด็จออกมหาสมาคมและสถาปนาสมเด็จพระบรมราชินีแลวเสด็จพระราช- ดําเนินไปทําพิธีประกาศพระองคเปนศาสนูปถัมภกในพระพุทธศาสนา พรอ มท้ังถวายบังคมพระบรมศพ พระบรมอัฐิพระเจาอยูหัวองคกอน และเสดจ็ เฉลิมพระราชมณเฑียรเสด็จเลียบพระนคร 2. การทํานํ้าอภิเษก พระมหากษตั รยิ ท ่จี ะเสดจ็ ขน้ึ เถลิงถวัลยราชสมบัติบรมราชาภิเษกจะตองสรงพระมุรธาภิเษกและ ทรงรับนา้ํ อภเิ ษกกอนไดร ับการถวายสริ ริ าชสมบัติตามตําราพราหมณ น้ําอภิเษกน้ีใชน ํ้าจากปญ จมหานที คือ คงคายมุนา มหิ อจิรวดี และสรภู ซึ่งทําเปนนํ้าท่ีไหลมาจากเขาไกรลาส อันเปนท่ีสถิตของพระศิวะ สมัยกรุง- รัตนโกสินทร ต้ังแตร ชั กาลที่ 1 ถึงรัชกาลท่ี 4 ใชน า้ํ จาก 4 สระ ในเขตจงั หวดั สุพรรณบุรี คือ สระเกษ สระแกว สระคงคา และสระยมนุ า และไดเพ่ิมนํา้ จากแมน ํา้ สําคญั ในประเทศอีก 5 สาย คือ 1) แมน ้ําบางปะกง ตักที่บงึ พระอาจารย แขวงนครนายก 2) แมน้าํ ปาสกั ตกั ที่ตาํ บลทา ราบ เขตสระบุรี 3) แมน า้ํ เจา พระยา ตกั ทตี่ าํ บลบางแกว เขตอางทอง 4) แมน้ําราชบุรี ตกั ทตี่ ําบลดาวดงึ ส เขตสมุทรสงคราม 5) แมน ํา้ เพชรบุรี ตักทตี่ าํ บลทาไชย เขตเมืองเพชรบรุ ี

ห น า | 33 3. พระราชพิธีจองเปรยี ง (เทศกาลลอยกระทง) คือ การยกโคมตามประทีปบชู าเทพเจา ตรมี ูรติ กระทําในเดอื นสิบสองหรอื เดอื นอาย โดยพราหมณ เปน ผทู ําพธิ ใี นพระบรมมหาราชวัง พระราชครูฯ ตอ งกินถั่วกินงา 15 วัน สวนพราหมณอ ่ืนกินคนละ 3 วัน ทุกเชาตอ งถวายน้ํามหาสังขทุกวนั จนถงึ ลดโคมลง ตอ มาสมัยรัชการที่ 4 ไดท รงโปรดใหเพิ่มพิธีทางพุทธศาสนา เขามาดวย โดยโปรดใหม สี วดมนตเย็นแลวฉันเชา อาลักษณอ านประกาศพระราชพิธีจากน้ันแผพ ระราช- กศุ ลใหเ ทพยดาพระสงฆเ จรญิ พุทธมนตตอไป จนไดฤกษแ ลวทรงหลั่งน้ําสังขและเจิมเสาโคมชัย จึงยกโคมข้ึน เสาโคมชยั นที้ ย่ี อดมีฉตั รผาขาว 9 ช้ัน โคมประเทียบ 7 ช้ัน ตลอดเสาทานํ้าปูนขาว มีหงสติดลูกกระพรวน นอกจากน้ีมเี สาโคมบริวารประมาณ 100 ตน ยอดฉตั รมผี า ขาว 3 ชนั้ 4.พระราชพธิ ตี รยี ัมปวาย เปนพิธีสงทายปเกาตอนรับปใหมข องพราหมณ เช่ือกันวา เทพเจา เสด็จมาเยี่ยมโลกทุกป จึงจัดพิธี ตอนรับใหใ หญโตเปน พิธหี ลวงทม่ี มี านานแลว ในสมัยรตั นโกสินทรไดจ ัดกันอยางใหญโตมาก กระทําพระราชพิธีน้ี ที่เสาชิงชาหนาวัดสุทัศน ชาวบานเรียกพิธีน้ีวา “พิธีโลชิงชา ” พิธีน้ีกระทําในเดือนอา ยตอมาเปล่ียนเปน เดอื นยี่ 5.พระราชพิธีพชื มงคลจรดพระนงั คลั แรกนาขวัญ แตเ ดิมมาเปนพราหมณ ภายหลงั ไดเ พ่ิมพธิ ีสงฆ จึงทําใหเ กิดเปน 2 ตอนคือ พิธีพืชมงคลเปนพิธีสงฆ เร่ิมต้ังแตก ารนําพันธุพืชมารวมพิธี พระสงฆส วดมนต เยน็ ท่ีทองสนามหลวง จนกระท่งั รุง เชา มีการเลีย้ งพระ ตอ สว นพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญเปนพิธีของ พราหมณก ระทําในตอนบา ย ปจ จุบันน้ีพิธีกรรมของพราหมณท ่ีเขามามี อิทธิพลตอสังคมไทยเร่ิมลดบทบาทลงไปมากเพราะ พุทธศาสนาไดเ ขามามีอิทธิพลแทนท้ังในพระราชพิธี และพิธีกรรมท่ัว ๆ ไปในสังคม อยางไรก็ตามพิธี- พราหมณเทา ท่ีเหลืออยแู ละยงั มีผปู ฏิบตั ิสบื กนั มา ไดแ ก พิธีโกนผมไฟ พิธีโกนผมจุก พิธีตั้งเสาเอก พิธีตั้ง- ศาลพระภมู ิ พิธีเหลานยี้ งั คงมผี นู ยิ มกระทํากนั ท่วั ไปในสังคม สว นพระราชพิธีที่ปรากฏอยู ไดแ ก พระราชพิธี- พืชมงคลจรดพระนงั คัลแรกนาขวญั พระราชพิธบี รมราชภเิ ษก และพธิ ที าํ นา้ํ อภิเษก เปนตน สําหรับพธิ กี รรมในศาสนาฮนิ ดซู ึง่ เปนพราหมณใ หม ไมใ ครม อี ทิ ธพิ ลมากนัก แตกม็ ผี นู ับถอื และสนใจ รวมในพิธกี รรมเปน ครง้ั คราว ท้ังนอี้ าจเปน เพราะความเช่อื ในพระเปนเจาตรีมูรติท้ัง 3 องค ยังคงมีอิทธิพล ควบคูไ ปกับการนับถือพุทธศาสนา ประกอบกับในโบสถข องพวกฮินดูมักจะต้ังพระพุทธรูปรวม ๆ ไปกับ รปู ปน ของพระผูเปน เจา ทั้งน้ีสืบเนื่องมาจากความเชื่อในเร่ืองอวตารของพระวิษณุทําใหค นไทยที่นับถือ พทุ ธศาสนาบางกลุมนิยมมาสวดออ นวอนขอพรและบนบาน หลายคนถึงขนาดเขารว มพิธีของฮินดูจึงเขา ลกั ษณะท่ีวานับถือท้งั พุทธทั้งฮนิ ดูปนกนั ไป

ห น า | 34 ศาสนาพราหมณ - ฮินดูในโลก ปจ จุบันศาสนาพราหมณ - ฮินดู นับถือกันมากในประเทศอนิ เดยี และมอี ยเู ปนสว นนอยในประเทศ ตาง ๆ เชน ลงั กา บาหลี อนิ โดนเี ซยี ไทย และแอฟริกาใต เร่ืองที่ 6 ประวัตศิ าสดาและคาํ สอนของศาสนาซิกข 1. ประวตั ศิ าสดา ศาสนาซิกข เปน ศาสนาประเภทเอกเทวนิยม มีทานคุรุนานักเทพเปนศาสดาองคท ี่ 1 สืบตอ มาถึง ทานครุ โุ ควินทสิงห เปนศาสดาองคที่ 10 มีสุวรรณวิหารตั้งอยูท่ีเมืองอัมริสสา แควน ปญ จาป ประเทศอินเดีย เปนศูนยช าวซิกขทวั่ โลก ตามทีป่ รากฏในประวัติศาสตร มปี ระมขุ แหง ศาสนาซิกขอยู 10 ทา นดวยกนั คอื 1. คุรุนานัก กอ นสิ้นชีพไมส ามารถพ่ึงลูกชายสองคนเปน ผูส ืบตอทางลัทธิได ทา นจึงไดประกาศ แตง ตัง้ ศษิ ยท ี่รักของทานคนหน่ึงซง่ึ เปน คนขวั้นเชอื กขาย ช่ือ ลาหนิ า (Lahina) เปน ผสู บื ตอ แตเ น่อื งจากศษิ ย ผูน้ีมีการเสียสละตอทา นคุรุนานักตลอดมา ทานจึงเปล่ียนนามใหใ หมวา อังคัต (Angal) แปลวา ผูเสียสละ รางกาย 2. ครุ ุองั คัต (พ.ศ. 2081 - 2095) ทา นผูนเี้ ปนนักภาษาศาสตรส ามารถเผยแผคําสอนของอาจารย ไปไดย่ิงกวา คุรุคนใด ทา นเปน คนแรกท่ีแนะนาํ สาวกใหนับถือคุรุนานกั วาเปนพระเจา องคห น่ึง 3. ครุ ุอมาร ทาส (Amardas พ.ศ. 2095 - 2117) ทา นเปน ผูท ไ่ี ดช อื่ วา เปน คนสุภาพ ไดต ั้งองคก าร ลทั ธิซิกขขนึ้ มา ไดช่อื วา เปนผสู งเสริมลัทธิซิกขไ วไดอ ยา งมนั่ คง 4. คุรุรามทาส (Ramsas พ.ศ. 2117 - 2124) ทา นเปน ผูส รา งศูนยก ลางของลัทธิซิกขไ วแ หง หน่ึง ใหชือ่ วา “หริมณเฑียร” คอื วิหารซกิ ขไวในทะเลสาบเล็ก ๆ แหง หน่ึง อยูทางทิศตะวันออกเฉียงใตของแควน ลาฮอร สถานท่ีดังกลาว เรยี กวา อมฤตสระ กลายเปน ทบี่ าํ เพญ็ บุญศูนยก ลางลัทธิซิกขเชน เดียวกับเมืองเมกกะ ศูนยกลางของลทั ธอิ สิ ลาม ทา นไดต ั้งแบบแผนไววาผูสืบตอตําแหนง คุรุจําเปน ตองเปน เชื้อสายของตนเอง ดังน้นั ทานไดแ ตง ตง้ั บุตรชายของทา นเปนครุ ุตอ ไป 5. ครุ ุอรชุน (Arjan พ.ศ. 2124 - 2149) เปน ผูร วบรวมคมั ภรี ใ นลทั ธิซิกขไดมากกวา ผูใด คัมภีร ที่รวบรวมเก็บจากโอวาทของครุ ทุ งั้ สี่ทา นท่ผี า นมา และไดเ พิ่มโอวาทของทานเองไวใ นคัมภีรดว ย เปนผูออก บญั ญัติวา ชนชาติซิกข ตองแตงตัวดวยเคร่ืองแตงกายของศาสนานิยม ไมนิยมแตงตัวดวยวัตถุมีราคาแพง ต้ังกฎเกณฑเก็บภาษีเพ่ือบํารุงศาสนา ไดช ื่อวาเปน ผูเผยแผล ัทธิไดอ ยา งกวา งขวาง สรา งหริมณเฑียรขึ้นเปน สวุ รรณวหิ าร สิ้นชพี ในการตอ สกู ับกษัตรยิ ก รุงเดลี 6. คุรุหรโิ ควนิ ทะ (HarI Covind พ.ศ. 2149 - 2181) เปนคุรคุ นแรกท่สี อนใหชาวซกิ ขนิยมดาบ ใหถ อื ดาบเปนเครื่องหมายของชาวซิกขผเู ครงครัดในศาสนา เปน ผสู งเสรมิ กาํ ลงั ทหารสัง่ สอนใหช าวซิกขเปน ผกู ลา หาญตานทานศตั รู (ซึง่ เขา มาครองดินแดนอนิ เดยี อยใู นขณะนั้น) เปน ท่ีนา สังเกตวานับตั้งแตสมัยน้ีเปน ตน ไป เร่ืองของศาสนาซิกขเ ปนเร่ืองของอาวุธ เร่ืองความ กลา หาญ เพอื่ ตอ สูศ ัตรผู มู ารกุ รานแผน ดิน

ห น า | 35 7. คุรุหริไร (HarI Rai พ.ศ. 2181 - 2207) ทานผูน ี้ไดทําการรบตา นทานโอรังเซฟกษัตริยมุสลิมใน อินเดยี 8. คุรุหริกิษัน (HarI Rai พ.ศ. 2207 - 2281) ไดด ําเนินการเผยแพรล ัทธิดว ยการตอตานกษัตริย โอรงั เซฟเชนเดยี วกบั คุรุหรไิ ร 9. คุรุเทคพาหาทรู  (Tegh Bahadur พ.ศ. 2218 - 2229) เปน นกั รบที่แกลวกลา สามารถตา นทาน การรกุ รานของกษัตริยอ ิสลามท่ีเขามาครอบครองอินเดียและขมขูศาสนาอื่น ทา นไดเ ผยแพรศาสนาซิกข ออกไปไดก วางขวางสุดเขตตะวนั ตกเฉยี งเหนือของประเทศอินเดยี และแผม าทางใตจ นถึงเกาะลงั กา ทา นได ตา นทานอิสลามทกุ ทาง พวกมสุ ลมิ ในสมัยนน้ั ไมกลาสรู บกบั ครุ ทุ า นนีไ้ ด 10. ครุ โุ ควินทสงิ ห (Covind Singh พ.ศ. 2229 - 2251) เปน บตุ รของคุรุเทคพาหาทูร เปนผูร ิเริ่ม ต้ังบทบัญญัติใหมในศาสนาซิกข ดว ยวิธีปลุกใจสานุศิษยใหเปน นักรบ ตอ ตานกษัตริยม ุสสิมผูเ ขา มาขม ขี่ ศาสนาอ่ืน เพื่อจรรโลงชาติทา นไดต ้ังศูนยก ลางการเผยแผลัทธิซิกขอยูท ่ีเมืองดัคคา (Dacca) และ แควน อสั สมั ในเบงกอลตะวนั ออก ทา นไดป ระกาศแกสานุศษิ ยท้ังหลายวา ทุกคนควรเปน นักรบตอ สูกับศัตรู เพ่อื จรรโลงชาติศาสนาของตน ซิกขท กุ คนตอ งเปน คนกลาหาญ คําวา “สิงห” อันเปนความหมายของความ กลาหาญ เปนชื่อของบรรดาสานุศิษยแหง ศาสนาซิกขมาต้ังแตคร้ังน้ัน และ “สิงห” ทุกคนตอ งรวมเปน ครอบครวั บริสุทธ์ิ 2. พระคมั ภีร เปนส่ิงสาํ คญั ที่ตอ งเคารพสงู สดุ จัดวางในท่สี ูงบนแทนบูชา จะตอ งมีผูปรนนบิ ัติพระคัมภีรอยูเ สมอ คือ การศกึ ษาและปฏบิ ัตติ ามอยางเครง ครัด ชาวซกิ ขทกุ คนจะตองถอดรองเทาและโพกศรี ษะกอ นเขาไปใน โบสถ จะตอ งเขา ไปกราบพระคมั ภีรด วยความเคารพเสยี กอน คัมภรี ของศาสนาซิกข เรยี กวา ครันถ - ซาหิป หรือ คันถะ (ในภาษาบาลี) หมายความวา คัมภีรหรือ หนงั สือ สว นใหญเปน คํารอ ยกรองส้ัน ๆ รวม 1,430 หนา มีคาํ ไมน อยกวา ลานคํามี 5,894 โศลก โศลกเหลา นี้ เขา กับทาํ นองสังคตไี ดถ งึ 30 แขนง จัดเปนเลม ได 37 เลม ภาษาทใ่ี ชใ นคัมภรี มีอยู 6 ภาษาหลัก คือ ปญจาบี (ภาษาประจําแควน ปญจาปอันเปนถนิ่ เกิดของศาสนา) มุลตานี เปอรเ ซียน ปรากริตฮินดี และมารถี ศาสนาซิกขโบราณประมาณรอยละ 90 เชนเดียวกบั ศาสนิกชนในศาสนาอ่ืนท่ีไมเคยรอบรูค ัมภีรข อง ศาสนาของตน ดังนั้น คมั ภีรจ ึงกลายเปนวัตถุศักดิ์สิทธิ์ ผูไ มเ กี่ยวขอ งไมส ามารถแตะตองได ที่หริมณเฑียร หรอื สุวรรณวิหาร ในเมืองอมฤตสรา แควนปญจาป มีสถานทป่ี ระดิษฐานคมั ภรี ถ ือเปนศนู ยก ลางศาสนาซกิ ข

ห น า | 36 ในวิหารของศาสนาซิกขไ มบ ังคับใหม ีรูปเคารพ นอกจากคัมภีร ใหถือวา คัมภีรน ั้นคือ ตัวแทนของ พระเจา ทุกเวลาเชา ผูรักษาวิหารจะนําผาปกดิ้นราคาแพงมาหุมหอคัมภีรเปนการเปลี่ยนผาคลุมทําความ สะอาด วางคัมภีรลงบนแทนภายในมานซ่ึงปก ดว ยเกล็ดเพชร กอนพิธีสวดในเวลาเชา ครั้นตกเย็น ก็นาํ คัมภีรไปประดิษฐานไวบนตั่งทองในหอ งพิเศษ ไมย อมใหฝ นุ ละอองจับตอ งได คัมภีรเดิมหรือชว งแรกของศาสนานี้เรียกวา อาทิคันถะ รวบรวมโดยคุรุทานที่หา คือ คุรุอรชุน (เทพ) ประมวลจากนานาโอวาทซง่ึ ครุ ทุ า นแรก คือ ครุ นุ านกั และโอวาทของคุรทุ า นตอ ๆ มา พรอ มทั้งวาณี (คําภาษิต) ของภคัต คอื ปราชญผ ทู ่ีมคี วามภกั ดอี ยา งยิ่งตอ ลัทธิน้ีอีก 11 ทาน และมีวาณีของภคัตผูม ีอาชีพ ประจาํ สกุลมารวมไวในอาทิคนั ถะดว ย ในเวลาตอ มาไดม ีการรวบรวมโอวาทของครุ ุอีกครงั้ หน่ึง โดยคุรุโควินทสิงห ไดรวบรวมโอวาทของ ครุ เุ ทคพาหาทรู รวมเปน คมั ภีรครันถ - ซาหปิ อนั สมบูรณ 3. จรยิ ธรรมของซกิ ข คาํ สอนตามคัมภรี ค รันถ - ซาหิป ซึ่งบรรดาทา นครุ ุทง้ั หลายไดป ระกาศไวเ กยี่ วกบั จริยธรรมอันเปน เคร่ืองยังสังคมและประเทศชาตใิ หม ่นั คงอยไู ด และยงั จติ ใจของผปู ฏบิ ัติใหบ รรลถุ งึ ความผาสุกข้ันสุดทายได มนี ัยโดยสงั เขป คือ เกี่ยวกบั พระเจา “รูปทง้ั หลายปรากฏขน้ึ ตามคาํ ส่ังของพระเจา (อกาลปรุ ษุ ) ส่ิงมีชวี ิตทัง้ หลายอบุ ตั ิ มาตามคาํ สง่ั ของพระเจา บุตรธิดาจะไดร ถู ึงกาํ เนิดบิดามารดาไดอยา งไร โลกทง้ั หมดรอ ยไวด ว ยเสน ดาย คือ คําสั่งของพระเจา” “มนุษยท้งั หลายมพี ระบิดาผูเ ดียว เราทั้งหลายเปน บุตรของทาน เราจงึ เปน พีน่ อ งกนั ” “พระเจาผสู รางโลก (อกาลปุรษุ ) สิงสถิตอยูในส่ิงทั้งหลายท่ีพระเจาสรางและสิ่งทั้งหลายก็อยูใน พระเจา ” “อา หลา (อัลลอห) ไดส รางแสงสวา งเปนคร้ังแรก สตั วท งั้ หลายอุบัติมาเพราะศักดิ์ของอาหลา สิ่งที่อา หลา สรา งข้ึนเกดิ มาแตแ สงสวา งน้ันเองจึงไมม ีใครสูง ไมม ีใครต่ํา ใครจะไมถ ามถึงวรรณะ และกําเนิดของทา น ทานจงแสวงหาความจริงซึง่ พระเจาแสดงแกทาน วรรณะและกาํ เนิดของทา นเปน ไปตามจารตี ของทานเอง” “อยาใหใครถือตัวเพราะวรรณะของตน ผูซึ่งรูจักพรหมนั่นแหละเปน พราหมณอยา ถือตัวเพราะ วรรณะ ความถือตัวเชนนเ้ี ปน บอเกดิ แหงความช่วั ฯลฯ” “คนท้งั หลาย บา งก็เปน อุทาสี สันยาสี โยคี พรหมจารี ยติ ฮินธุ ฯลฯ บางคนเปนอิมานซาฟ จึงถือวา คนท้ังหลายเปน วรรณะเดียวกันหมด กรุตา (ผูสรา งโลกตามสํานวนฮินดู) และกรีม (อา หลาตามสํานวน มุสลิม) เปน ผูเดียวกัน เปน ผเู ผอื่ แผป ระทานอภยั อยาเขา ใจผิด เพราะความสงสัยและเชอื่ ไปวามีพระเจาองค ท่สี อง คนท้ังหลายจงปฏิบัตแิ ตพระเจาองคเ ดียว คนทัง้ หลายยอมมีพระเจา เดยี ว ทา นจงรูไ วซึ่งรปู เดียว และ วิญญาณเดียว” เก่ยี วกบั การสรา งโลก ซกิ ขส อนวา แตเรมิ่ แรกมีแตก าลบุรุษ ตอ มามีหมอกและกา ซหมุนเวียนอยู ไดล านโกฎิป จึงมีธรณี ดวงดาว น้ํา อากาศ ฯลฯ อุบัติขึ้นมา มีชีวิตอุบัติมาบนส่ิงเหลานี้นับดวยจํานวน 8,400,000 ชนิด มนษุ ยม ีฐานะสงู สุด เพราะมีโอกาสบาํ เพ็ญธรรมเปนการฟอกดวงวิญญาณใหสะอาดอันเปน หนทางใหห ลดุ พน จากการเกิดการตาย ซกิ ขสอนวา โลกมีมากตอ มาก ดวงสุริยะ ดวงจันทร มีมากตอ มาก อากาศ และอวกาศกวางใหญไพศาล อันผูมกี เิ ลสยากทีจ่ ะหย่ังรูไ ด

ห น า | 37 เกีย่ วกบั เศรษฐกิจสังคม ซกิ ขสอนวา 1. ใหตื่นแตเ ชา อยางนอ ยครึ่งชั่วโมงกอนรงุ อรุณ 2. ต่ืนแลว ใหบ รกิ รรมทางธรรม เพ่อื ฟอกจติ ใจใหส ะอาด 3. ใหป ระกอบสมั มาชีพ 4. ใหแบง สวนของรายได 10 สว น มอบใหแกก องการกศุ ล 5. ใหละเวนการเสพของมึนเมา ประพฤตผิ ิดประเวณี เก่ยี วกบั ประเทศชาติ ศาสนาซกิ ขตัง้ ข้นึ โดยคุรุนานกั ผมู องเห็นภยั ท่ปี ระเทศชาตกิ ําลังไดรบั อยจู าก คนตา งชาติและคนในชาติเดียวกัน จึงไดป ระกาศธรรมสั่งสอนเพื่อความดํารงอยูของชาติ คุรุวาณีของทาน เปน เคร่อื งกระตนุ ใหผูรบั ฟงมคี วามสามคั คมี คี วามรักชาติ โดยไมเ กลยี ดชาติอ่นื ตอ มาในสมยั คุรโุ ควินสู งิ ห ทานไดส งั่ สอนใหช าวซกิ ขเปน ทหารหาญ เสยี สละเลือดเนอื้ และชวี ติ เพอ่ื ชาติ ครุ หุ ลายทา น เชน ครุ อุ รชนุ เทพ และครุ ุเทคบาหาทรู  ไดสละชีพเพ่ือชาติและศาสนา และบางทานสละชีพ เพือ่ ปอ งกนั ศาสนาซกิ ข กลาวคอื - ครุ ุชุนเทพ ถกู กษัตรยิ อ ิสลาม คอื ชาหันครี  บังคบั ไมใหทา นประกาศศาสนา ทา นถูกจับขังที่ปอ ม เมืองลาฮอร ถูกทรมานใหนั่งบนแผนเหล็กเผาไฟและถูกโบยดวยทรายคั่วรอนบนราง กษัตริยชาหันคีร บังคบั ใหทานเลิกประกาศศาสนาซิกข และหันมาประกาศศาสนาอิสลามแทน แตทา นไมยอมทําตามจึงถูก นาํ ตัวไปใสห มอตม และถกู นาํ ตัวไปถวงในแมนา้ํ ระวี จนเสียชีวิต พ.ศ. 2149 คุรเุ ทคบาหาทุร ถกู กษัตรยิ อ สิ ลามประหาร เพราะเร่อื งการประกาศศาสนาซิกขเชน กัน ในการกูเอกราชของประเทศอินเดีย ปรากฏวาชาวซิกขไ ดส ละชวี ิตเพ่ือการน้เี ปนจํานวนมาก เก่ียวกับฐานะของสตรี ศาสนาซิกขย กสตรีใหม ีฐานะเทา บุรุษ สตรีมีสิทธิในการศึกษา รว ม สวดมนตห รือเปน ผูนําในการสวดมนตเทากับบุรษุ ทุกประการ ครุ นุ านกั ใหโ อวาทแกพวกพราหมณผ เู ครงใน วรรณะส่ี ไวว า “พวกทา นประณามสตรดี ว ยเหตุใดสตรีเหลาน้เี ปนผูใหก าํ เนดิ แกราชาคุรศุ าสดาและแมแตต วั ทา นเอง” เกยี่ วกบั เสมอภาคและเสรีภาพ ครุ ุนานกั สอนวา “โลกท้ังหมดเกดิ จากแสงสวางอันเดียวกนั คือ (พระเจา) จะวา ใครดีใครชว่ั กวา กนั ไมไ ด” คุรโุ ควนิ ทสิงห สอนวา สเุ หรา มณเฑยี ร วิหาร เปนสถานที่บาํ เพญ็ ธรรมของคนทั้งหลายเหมือนกัน ที่เหน็ แตกตา งกันบา งเพราะความแตกตา งแหง กาลกาละและเทศะ วิหารของซิกขม ีประตูสี่ดาน หมายความวา เปด รับคนทั้งส่ีทิศ คือ ไมจํากัดชาติ ศาสนา เพศ หรอื วรรณะใด ในการประชุมทางศาสนาทกุ คนไดรบั การปฏิบัติทเี่ สมอภาค ผูแ จกหรือผูร ับแจกอาหารจาก โรงทานของกองการกศุ ลจะเปนคนในวรรณะใด ๆ ชาตใิ ดก็ไดคนทุกฐานะตอ งนัง่ กนิ อาหารในท่เี สมอหนา กนั เร่อื งของโรงอาหารเปนสง่ิ สําคัญมากของศาสนสถาน คุรุรามทาส ไดต้ังกฎไววาใครจะเขา พบ ทานตอ งรับอาหารจากโรงทานเสียกอน เพือ่ เปนการแสดงใหเ หน็ ประจักษวารับหลักการเสมอภาคของทา นคุรุ ครั้งหน่ึงอักบารม หาราชไปพบทา นเห็นทานน่ังกินอาหารในที่เดียวกับสามัญชน ทําใหอ ักบารม หาราช พอพระทัยถวายเงนิ ปแดทานครุ ผุ ูนี้

ห น า | 38 อีกประการหนึ่งจะเปน ผใู ดก็ตามจะตอ งปฏบิ ัตสิ ังคตี (พธิ ชี มุ นุมศาสนิก) ดว ยมือของตนเอง คือ ตองเช็ดรองเทา ตกั นา้ํ ทําทุกอยางดวยตนเอง ไมมใี ครไดรับยกเวนเปนพเิ ศษ ผูใดปฏิบัติตามไดม ากย่ิงเปน ซกิ ขท ่ีดมี าก 4. ศาสนาซกิ ขเ ขา สูประเทศไทย ชาวซกิ ขส วนมากยึดอาชีพขายอิสระ บา งก็แยก ยายถิน่ ฐานทํามาหากินไปอยูตา งประเทศ บา งก็เดินทางไปมา ระหวา งประเทศ ในบรรดาชาวซิกขดังกลาวมีพอ คา ชาวซิกข ผูหน่ึงช่ือ นายกิรปารามมาคาน ไดเดินทางไปประเทศ อัฟกานิสถาน เพอื่ หาซ้ือสินคา แลว นําไปจําหนา ยยังบานเกิด สนิ คาทซี่ ือ้ ครง้ั หน่งึ มมี าพนั ธุดรี วมอยหู นง่ึ ตัว เมื่อขายสินคา หมดแลวไดเ ดินทางมาแวะที่ ประเทศสยาม โดยไดนํามา ตัวดังกลาวมาดวย เขาไดมา อาศยั อยใู นพระบรมโพธิสมภารของพระมหากษัตริยส ยาม ไดร บั ความอบอนุ ใจเปนอยา งยิ่ง ดังนั้น เขามีโอกาสเขา เฝา พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลาเจา อยูห ัว และไดถวายมา ตัวโปรดของเขาแดพ ระองคด ว ยความสํานึกในพระมหา- กรณุ าธิคุณ พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลาเจาอยูห ัว เห็น ในความจงรักภักดขี องเขา ไดพ ระราชทานชางใหเ ขาหน่งึ เชอื ก ตลอดจนขา วของเคร่ืองใชท จี่ าํ เปนในระหวา ง เดินทางกลับอินเดยี เมอื่ เดนิ ทางกลบั มาถึงอนิ เดียแลว เห็นวา ของทไี่ ดร บั พระราชทานมาน้ันสูงคาอยา งย่ิงควรท่ีจะเก็บ รกั ษาใหสมพระเกยี รตยิ ศแหง พระเจากรงุ สยาม จึงไดน าํ ชา งเชือกนน้ั ไปถวายพระราชาแหงแควนแคชเมียร และยํามู พรอมทั้งเลา เรอ่ื งที่ตนไดเ ดนิ ทางไปประเทศสยามไดร ับความสุขความสบายจากพี่นอ งประชาชน ชาวสยาม ซ่ึงมีพระเจา แผนดนิ ปกครองดวยทศพธิ ราชธรรมเปน ทยี่ กยองสรรเสรญิ ของประชาชน พระราชาแหง แควนแคชเมียร ไดฟ งเรื่องราวแลว ก็มีความพอพระทัยอยางยิ่ง ทรงรับชา งเชือก ดงั กลา วเอาไวแ ลว ขึน้ ระวางเปน ราชาพาหนะตอ ไป พรอมกับมอบแกวแหวนเงินทองใหนายกิรปารามมาคาน เปน รางวลั จากนนั้ เขาก็ไดเดินทางกลับบา นเกิด ณ แควนปญ จาป แตคร้ังน้ีเขาไดร วบรวมเงินทอง พรอมทั้ง ชักชวนเพ่ือนพอ งใหไ ปตัง้ ถน่ิ ฐานอาศัยอยใู ตรมพระบรมโพธสิ มภารพระเจากรงุ สยามตลอดไป ตอ มาไมนานผูคนท่ีเขาไดช ักชวนไวก ็ทยอยกันมาเรื่อย ๆ ดังน้ัน ศาสนาสถานแหงแรกจึงไดถ ูก กาํ หนดขึ้น โดยศาสนิกชนชาวซกิ ขไดเ ชา เรือนไมหนง่ึ คหู าที่บริเวณบา นหมอ หลงั โรงภาพยนตรเ ฉลมิ กรงุ ปจ จบุ ัน เมื่อป พ.ศ. 2455 มาตกแตง ใหเ หมาะสมเพ่อื ใชประกอบศาสนากิจ

ห น า | 39 ตอ มาเมือ่ สงั คมซิกขเติบโตข้ึนจึงไดย า ยสถานท่ีจากที่เดิมมาเชาบานหลังใหญก วาเดิม ณ บริเวณ ยา นพาหรุ ดั ในปจจุบนั แลว ไดอ ญั เชญิ พระมหาคมั ภีรอาทคิ รนั ถมาประดิษฐานเปน องคประธาน มีการสวดมนต ปฏบิ ตั ิศาสนกิจเปน ประจาํ ทกุ วนั ไมมีวนั หยุดนับ ตงั้ แตป  พ.ศ. 2456 เปน ตนไปจนถึงป พ.ศ. 2475 ศาสนิกชน ชาวซกิ ขจ งึ ไดร วบรวมเงนิ เพ่อื ซือ้ ทด่ี ินผนื หนึง่ เปน กรรมสทิ ธิ์ เปนจาํ นวนเงิน 16,200 บาท และไดก อสรา ง อาคารเปน ตึกสามช้ันครงึ่ ดวยเงนิ จํานวนประมาณ 25,000 บาท เปน ศาสนสถานถาวรใชช ือ่ วา ศาสนาสถาน สมาคมศรคี รุ สุ ิงหส ภา สรางเสร็จเมื่อป พ.ศ. 2476 ตอ มาเกดิ สงครามมหาเอเชยี บรู พา ศาสนสถานแหง นถ้ี กู ระเบดิ จากฝา ยสัมพนั ธมติ รถึงสองลูกเจาะ เพดานดาดฟา ลงมาถงึ ช้ันลา งถงึ สองชั้น แตลกู ระเบดิ ดงั กลาวดาน แตท าํ ใหต ัวอาคารรา วไมสามารถใชงานได หลงั จากไดทําการซอมแซมมาระยะหนึ่งอาคารดงั กลา วใชงานไดดงั เดมิ และไดใชป ระกอบศาสนากิจมาจนถึง ปจจบุ นั ตอ มาเมอ่ื ศาสนกิ ชนชาวซกิ ขมจี าํ นวนมากขึน้ ตามลําดับ จึงตางก็แยกยายไปประกอบกิจการคา ขาย ตามหวั เมืองตา ง ๆ อยางมสี ทิ ธเิ สรีภาพยิ่ง และทุกแหง ที่ศาสนิกชนชาวซิกขไปอาศัยอยูก็จะรวมกันกอตั้ง ศาสนสถานเพ่ือประกอบศาสนกจิ ของตน ปจจบุ นั มีศาสนสถานของชาวซิกขทีเ่ ปน สาขาของสมาคมอยู 17 แหง คือ ศาสนสถานสมาคมศรีคุรุสิงหสภา (ศูนยร วมซิกขศาสนิกชนในประเทศไทย) กรุงเทพฯ และต้ังอยูใน จังหวัดตา ง ๆ อีก 16 แหง คือ จังหวัดนครสวรรค ลําปาง เชียงใหม เชียงราย นครราชสีมา ขอนแกน อุดรธานี นครพนม อุบลราชธานี ชลบุรี (พัทยา) ภเู กต็ ตรัง สงขลา (อาํ เภอเมอื งสงขลา และอําเภอหาดใหญ) ยะลา และจังหวดั ปต ตานี ในป พ.ศ. 2525 มีศาสนิกชนชาวซกิ ขอยใู นประเทศไทยประมาณสองหม่ืนคน ทกุ คนตา งมงุ ประกอบ สัมมาอาชพี อยูภายใตพ ระบรมโพธิสมภารแหงพระมหากษัตริยไ ทย ดว ยความม่ังค่ังสุขสงบทั้งกายและใจ โดยท่ัวหนา สมาคมศรีครุ สุ ิงหส ภา (ศูนยร วมซกิ ขศ าสนิกชนในประเทศไทย) ไดอ บรมสงั่ สอนกุลบตุ รกุลธิดาใหเปน ผมู คี วามรูความสามารถ เปน ผูดีมีศีลธรรม รูจักรักษาธรรมเนียมประเพณีอันดีงาม ละเวน จากสิ่งเสพติด ทั้งปวง ดาํ เนนิ การอุปการะชวยเหลอื เออื้ เฟอเผอื่ แผตอ ผูป ระสบทุกขยากอยเู สมอมิไดข าด จัดสรา งโรงเรียนซกิ ขว ิทยา ที่สาํ โรงเหนอื จงั หวดั สมุทรปราการ มีหองเรียน 40 หอง มีนักเรียน 300 คน ทัง้ ชายและหญิง สอนตามหลกั สตู รกระทรวงศึกษาธิการ

ห น า | 40 จัดสรา งสถานพยาบาล คลนิ กิ นานกั มิชชนั เพือ่ เปด การรักษาพยาบาล มีคนไขท่ียากจนเขา รับการ รักษาพยาบาลโดยไมเ สยี เงิน โดยไมจํากดั ช้นั วรรณะ และศาสนาแตป ระการใด เปดบริการหองสมดุ นานัก บรกิ ารหนงั สือตาง ๆ ทัง้ ในภาคภาษาไทย ภาษาอังกฤษและภาษาปญ จาบี เปด สถานสงเคราะหค นชรา เพื่อสงเคราะหช ว ยเหลือผูส ูงอายุที่ยากจนขัดสน และขาดแคลน ผอู ปุ การะ จัดต้ังมูลนิธิพระศาสดาคุรนุ านักเทพ เม่ือป พ.ศ. 2512 นําดอกผลมาสงเคราะหนกั เรียนทีเ่ รียนดแี ต ขดั สนทนุ ทรัพย ใหความรวมมือในการชวยเหลือสังคมในดานตาง ๆ กับหนวยงานตาง ๆ เชน กรมการศาสนา สภากาชาดไทย มูลนิธิเด็กพิการ มูลนิธิชวยคนปญญาออ น สภาสังคมสงเคราะหแหงประเทศไทย (ในพระบรม- ราชปู ถัมภ) เพ่ือใหเกดิ ความสมคั รสมานสามคั คใี นหมศู าสนิกชนศาสนาตาง ๆ เชญิ ชวนใหช าวซิกขออกบําเพ็ญตน เพอื่ ใหประโยชนต อสังคมสว นรวม เรอื่ งที่ 7 การเผยแผศาสนาตาง ๆ ในโลก ในจาํ นวนประชากรประมาณ 4,500 ลานคน มผี ูนบั ถือศาสนาตา ง ๆ ดังตอ ไปน้ี คือ 1) ศาสนาคริสต ประมาณ 2,000 ลา นคน 2) ศาสนาอสิ ลาม ประมาณ 1,500 ลานคน 3) ศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดปู ระมาณ 900 ลา นคน 4) ศาสนาพุทธ ประมาณ 360 ลา นคน 5) ทเ่ี หลอื เปน นับถือลทั ธิตา ง ๆ เทพเจา หรือไมน ับถือศาสนาอะไรเลย ศาสนาท่ีสําคัญของโลกทุกศาสนาตางเกิดในทวีปเอเชีย ซ่ึงแหลง กําเนิดดังน้ี เอเชียตะวันตก- เฉยี งใต เปนตนกาํ เนิดของศาสนายดู าย ศาสนาคริสต และอิสลาม ศาสนายูดาย เปน ศาสนาทเ่ี กา แกที่สุดใน เอเชียตะวันตกเฉยี งใต เปนตน กําเนดิ ของศาสนาครสิ ต ซง่ึ เปนศาสนาทมี่ ผี นู บั ถือมากที่สดุ ในโลกขณะนี้ โดยได เผยแผไปสยู โุ รป ซกี โลกตะวนั ตกอ่นื ๆ และชาวยุโรปนํามาเผยแผสูทวีปเอเชียอกี คร้ังหนึ่ง ศาสนาอสิ ลาม เกิดกอ นศาสนาครสิ ตป ระมาณ 600 ป เปน ศาสนาท่สี าํ คัญของเอเชียตะวันตกเฉียงใต ปจจบุ ันศาสนาน้ีไดเ ผยแผไปทางภาคเหนอื ของอินเดีย ดินแดนทางตอนเหนือของอาวเบงกอล คาบสมุทร มลายู และประเทศอินโดนีเซีย เอเชยี ใตเปนแหลงกาํ เนิดศาสนาฮินดู ศาสนาซิกข ศาสนาพุทธ ศาสนาฮินดู มคี วามเช่อื มาจากศาสนา- พราหมณ ซึง่ เปนศาสนาเกาแกของโลก เมอ่ื ประมาณ 5,000 ป และเปนแนวทางการดาํ เนินชวี ิตของชาวอินเดีย จนกระทั่งถึงปจจุบันนี้ สวนพุทธศาสนาเกิดกอนศาสนาคริสต 500 ป และถึงแมจ ะเกิดในอินเดียแต ชาวอินเดยี นบั ถอื พระพุทธศาสนานอ ย แตม ีผูน บั ถือกันมากในทเิ บต ศรีลังกา พมา ไทย ลาว และกัมพูชา เอเชยี ตะวันออกเปนแหลงกําเนิดของลทั ธิขงจอื้ เตา และชินโต ตอมา เมอื่ พระพทุ ธศาสนาไดเผยแผ เขาสูจนี ปรากฏวาหลักธรรมของศาสนาพุทธสามารถผสมผสานกับคําสอนของขงจ้ือไดด ี สว นในญ่ีปุนนับถือ พุทธศาสนาแบบชินโต