ใบงาน เรื่อง ความฉลาดทางดิจิทัล....

ใบงาน เร่ือง ความฉลาดทางดจิ ทิ ัล (DQ:Digital Intelligence Quotient) จดั ทำโดย นางสาวสชุ าดา ทองคำ รหสั 634110027 ค.บ.2 สาขาวชิ าสังคมศึกษา เสนอ อาจารย์ สุธดิ า ปรีชานนท์ รายงานนเี้ ป็นสว่ นหนงึ่ ของรายวชิ า PC62506 นวตั กรรมและเทคโนโลยี สารสนเทศเพอื่ การสื่อสารการศกึ ษา ภาคเรยี นท่ี 1/2564 สาขาวชิ าสงั คมศึกษา คณะมนษุ ยศาสตร์และ สงั คมศาสตร์

ก มหาวทิ ยาลัยราชภัฏหม่บู า้ นจอมบงึ คำนำ รายงานฉบบั น้ีเป็นสว่ นหนึง่ รายวชิ า PC622506 นวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศเพือ่ การสื่อสารการศกึ ษา ภาคเรยี นท่ี 1 ครง้ั น้ีจัดข้นึ เพื่อศึกษาความฉลาดทางดจิ ิทลั และพลเมอื งดิจทิ ัลที่เกีย่ วกับโลกออนไลน์ ความรู้ ทักษะ ทศั นคติ ในการใชช้ วี ิตเพื่อปรบั ตวั ให้เขา้ กบั ชีวิตดิจิทลั มีความหลากหลายทางเชือ้ ชาติ อายุ ภาษา เพ่อื สรา้ งความสมดุลของการอยู่รว่ มกนั อยา่ งมีความสุข หรือทักษะการใชส้ ื่อและ การเข้าสงั คมในโลกออนไลน์ และมีทกั ษะสำคญั ทค่ี วรบม่ เพาะใหเ้ กดิ ขน้ึ กับพลเมอื งดิจิทลั ทุกคน ในศตวรรษท่ี 21 ผู้จดั ทำคาดหวังว่าการจะเปน็ พลเมืองดิจิทัลท่ีดีนน้ั ต้องมีความฉลาดทางดจิ ิทลั ทักษะและ ความร้ทู ัง้ ในเชิงเทคโนโลยแี ละการคดิ ขั้นสูง รวู้ ิธีป้องกันตนเองจากความเส่ียงตา่ งๆ ในโลก ออนไลน์ และใช้ประโยชนจ์ ากอินเทอรเ์ นต็ ไดอ้ ย่างสร้างสรรค์ ผูจ้ ัดทำ นางสาวสชุ าดา ทองคำ

สารบัญ ข เรื่อง หน้า คำนำ ก สารบญั ข ความฉลาดทางดิจทิ ลั ความหมายความฉลาดทางดจิ ิทลั 1 พลเมืองดจิ ทิ ลั ข้อ 1-4 2 พลเมืองดิจิทัล ข้อ 4-7 3 พลเมอื งดจิ ทิ ัล ขอ้ 8 4 บรรณานกุ รม 5

1 ความฉลาดทางดจิ ทิ ลั (DQ:Digital Intelligence Quotient) ความฉลาดทางดิจิทลั (Digital Intelligence Quotient : DQ) คือ กลมุ่ ของความสามารถทางสงั คม อารมณ์ และการรับรู้ ท่จี ะทำให้คนคนหนงึ่ สามารถเผชิญกบั ความท้าทายบนเส้นทางของชีวติ ในยุคดิจทิ ลั และสามารถ ปรับตวั ใหเ้ ข้ากบั ชวี ิตดจิ ทิ ัลได้ ความฉลาดทางดิจทิ ลั ครอบคลุมท้งั ความรู้ ทกั ษะ ทัศนคตแิ ละคา่ นยิ มท่ีจำเปน็ ตอ่ การใชช้ วี ิตในฐานะสมาชิกของโลกออนไลน์ กล่าวอกี นยั หน่งึ คือ ทกั ษะการใชส้ ่ือและการเขา้ สงั คมในโลก ออนไลน์ ดงั นน้ั พลเมอื งดจิ ิทลั จงึ หมายถงึ สมาชกิ บนโลกออนไลน์ ทใ่ี ช้เครือข่ายอินเทอร์เนต็ ซึง่ มีความหลากหลาย ทางเช้ือชาติ อายุ ภาษา และวัฒนธรรม ดังนน้ั พลเมอื งดจิ ทิ ัลทุกคนจึงตอ้ งมี ‘ความเปน็ พลเมืองดิจทิ ลั ’ ที่มี ความฉลาดทางดิจทิ ัลบนพนื้ ฐานของความรับผดิ ชอบ การมีจรยิ ธรรม การมีสว่ นร่วม ความเหน็ อกเห็นใจและ เคารพผู้อื่น โดยมงุ่ เน้นความเปน็ ธรรมในสังคม ปฏบิ ัติและรักษาไว้ซึ่งกฎเกณฑ์ เพอ่ื สรา้ งความสมดุลของการ อยูร่ ว่ มกันอยา่ งมีความสขุ การเป็นพลเมืองดิจทิ ัลนั้น มที ักษะสำคัญ 8 ประการ ท่คี วรบม่ เพาะให้เกิดข้ึนกบั พลเมอื งดิจิทัลทกุ คนใน ศตวรรษท่ี 21 ดังน้ี

2 1.ทักษะในการรกั ษาอตั ลกั ษณ์ทีด่ ีของตนเอง (Digital Citizen Identity) ตอ้ งมคี วามสามารถในการสรา้ งสมดุล บริหารจัดการ รักษาอัตลักษณท์ ี่ดขี องตนเองไวใ้ หไ้ ด้ ทง้ั ในสว่ นของโลก ออนไลน์และโลกความจริง โดยตอนน้ปี ระเดน็ เร่ืองการสรา้ งอตั ลกั ษณอ์ อนไลนถ์ อื เปน็ ปรากฏการณใ์ หม่ ทท่ี ำ ใหบ้ ุคคลสามารถแสดงออกถึงความเปน็ ตัวตนต่อสงั คมภายนอก โดยอาศัยช่องทางการสอ่ื สารผ่านเว็บไซต์ เครอื ข่ายสังคมในการอธิบายรูปแบบใหม่ของการสื่อสารแบบมีปฏสิ ัมพนั ธท์ างอนิ เทอร์เน็ต ซ่งึ เปน็ การ แสดงออกเกย่ี วกบั ตวั ตนผา่ นเว็บไซตเ์ ครือข่ายสงั คมต่างๆ 2.ทักษะในการรักษาข้อมลู สว่ นตวั (Privacy Management) ดุลพนิ จิ ในการบรหิ ารจดั การขอ้ มูลส่วนตัว โดยเฉพาะการแชร์ข้อมลู ออนไลนเ์ พ่ือป้องกันความเป็นสว่ นตวั ท้งั ของตนเองและผู้อนื่ เป็นสง่ิ สำคญั ทต่ี อ้ งประกอบอยใู่ นพลเมอื งดจิ ิทลั ทกุ คน และพวกเขาจะต้องมคี วาม ตระหนกั ในความเท่าเทยี มกันทางดจิ ิทัล เคารพในสทิ ธขิ องคนทกุ คน รวมถงึ ตอ้ งมีวจิ ารณญาณในการรักษา ความปลอดภัยของขอ้ มลู ตนเองในสงั คมดิจิทลั รู้ว่าขอ้ มลู ใดควรเผยแพร่ ขอ้ มูลใดไม่ควรเผยแพร่ และตอ้ ง จัดการความเสยี่ งของข้อมลู ของตนในส่อื สังคมดิจิทัลไดด้ ว้ ย 3.ทกั ษะในการคิดวิเคราะหม์ ีวจิ ารณญาณทด่ี ี (Critical Thinking) ความสามารถในการวิเคราะห์แยกแยะ ระหว่างขอ้ มูลทถ่ี กู ต้องและขอ้ มูลท่ผี ดิ ขอ้ มลู ที่มเี นอ้ื หาดแี ละข้อมูลท่ีเข้าขา่ ยอนั ตราย ร้วู า่ ขอ้ มูลลกั ษณะใดท ถูกส่งผา่ นมาทางออนไลน์แล้วควรต้งั ขอ้ สงสัย หาคำตอบใหช้ ดั เจนกอ่ นเชอื่ และนำไปแชร์ ดว้ ยเหตุน้ี พลเมือง ดจิ ิทัล จึงตอ้ งมคี วามร้คู วามสามารถในการเขา้ ถงึ ใช้ สรา้ งสรรค์ ประเมนิ สงั เคราะห์ และสื่อสารขอ้ มลู ข่าวสารผา่ นเครอ่ื งมอื ดจิ ทิ ลั ซ่งึ จำเป็นต้องมคี วามรดู้ ้านเทคนคิ เพ่ือใช้เครอ่ื งมอื ดิจทิ ลั เชน่ คอมพิวเตอร์ สมารต์ โฟน แทบ็ เล็ต ไดอ้ ย่างเชี่ยวชาญ รวมถึงมที กั ษะในการรู้คดิ ขั้นสงู เชน่ ทักษะการคดิ อยา่ งมีวจิ ารณญาณ ท่จี ำเปน็ ตอ่ การเลือก จดั ประเภท วิเคราะห์ ตคี วาม และเขา้ ใจข้อมลู ข่าวสาร มคี วามรแู้ ละทกั ษะใน สภาพแวดลอ้ มดิจิทลั การรดู้ ิจิทัลโดยมุ่งให้เป็นผใู้ ช้ทด่ี ี เปน็ ผู้เขา้ ใจบรบิ ททด่ี ี และเป็นผู้สรา้ งเนื้อหาทางดิจิทัล ท่ีดี ในสภาพแวดลอ้ มสงั คมดจิ ทิ ลั 4.ทักษะในการจัดสรรเวลาหน้าจอ (Screen Time Management) ทักษะในการบริหารเวลากับการใชอ้ ปุ กรณย์ ุคดิจทิ ลั รวมไปถึงการควบคุมเพ่ือให้เกดิ สมดลุ ระหวา่ งโลก ออนไลน์และโลกภายนอก นบั เป็นอีกหนง่ึ ความสามารถทบี่ ่งบอกถึง ความเป็นพลเมอื งดจิ ิทลั ไดเ้ ป็นอย่างดี

3 เพราะเป็นทร่ี ูก้ ันอยแู่ ลว้ ว่าการใชเ้ ทคโนโลยสี ารสนเทศท่ขี าดความเหมาะสมยอ่ มส่งผลเสยี ตอ่ สุขภาพโดยรวม ท้ังความเครยี ดต่อสุขภาพจิตและเปน็ สาเหตกุ อ่ ใหเ้ กิดความเจบ็ ปว่ ยทางกาย ซงึ่ นำไปสู่การสญู เสียทรพั ย์สนิ เพ่อื ใชร้ ักษา และเสียสุขภาพในระยะยาวโดยรู้เทา่ ไม่ถงึ การณ์ 5.ทกั ษะในการรบั มอื กบั การคกุ คามทางโลกออนไลน์ (Cyberbullying Management) จากขอ้ มลู ทางสถิติลา่ สุด สถานการณใ์ นเรอ่ื ง Cyber bullying ในไทย มคี า่ เฉลยี่ การกลนั่ แกล้งบนโลก ออนไลน์ในรูปแบบต่างๆ ท่สี งู กว่าคา่ เฉล่ียโลกอยูท่ ่ี 47% และเกดิ ในรปู แบบท่หี ลากหลาย อาทิ การดา่ ทอกัน ด้วยขอ้ ความหยาบคาย การตดั ตอ่ ภาพ สรา้ งข้อมูลเท็จ รวมไปถึงการต้งั กลุม่ ออนไลนก์ ดี กันเพ่อื นออกจากกลมุ่ ฯลฯ ดงั นน้ั ว่าท่พี ลเมอื งดจิ ิทัลทกุ คน จึงควรมคี วามสามารถในการรบั รแู้ ละรบั มอื การคกุ คามขม่ ข่บู นโลก ออนไลน์ไดอ้ ย่างชาญฉลาด เพือ่ ปอ้ งกันตนเองและคนรอบข้างจากการคกุ คามทางโลกออนไลน์ให้ได้ 6.ทกั ษะในการบริหารจัดการขอ้ มูลทผ่ี ู้ใช้งานท้งิ ไว้บนโลกออนไลน์ (Digital Footprints) มรี ายงานการศกึ ษาวจิ ัยยืนยนั ว่า คนรนุ่ Baby Boomer คอื กลุ่ม Aging ที่เกดิ ตงั้ แตป่ ี พ.ศ. 2487 – 2505 มักจะใชง้ านอปุ กรณค์ อมพวิ เตอร์หรือโทรศัพทเ์ คลอ่ื นที่ของผู้อนื่ และเปิดใช้งาน WiFi สาธารณะ เสรจ็ แล้ว มักจะละเลย ไมล่ บรหสั ผา่ นหรอื ประวัติการใช้งานถงึ 47% ซึง่ เสย่ี งมากทจ่ี ะถูกผู้อ่นื สวมสิทธิ ขโมยตวั ตนบน โลกออนไลน์ และเข้าถึงขอ้ มูลสว่ นบคุ คลไดอ้ ย่างง่ายดาย ดงั นั้น ความเป็นพลเมอื งดิจิทัล จึงต้องมที กั ษะ ความสามารถท่ีจะเขา้ ใจธรรมชาติของการใชช้ ีวิตในโลกดจิ ทิ ลั ว่าจะหลงเหลือรอ่ งรอยข้อมูลทงิ้ ไว้เสมอ รวมไป ถึงตอ้ งเขา้ ใจผลลพั ธท์ อี่ าจเกดิ ข้ึน เพ่ือการดูแลส่ิงเหลา่ นอ้ี ย่างมคี วามรบั ผดิ ชอบ 7.ทักษะในการรกั ษาความปลอดภัยของตนเองในโลกออนไลน์ (Cybersecurity Management) ความสามารถในการป้องกันขอ้ มลู ดว้ ยการสรา้ งระบบความปลอดภยั ท่เี ข้มแข็งและป้องกนั การโจรกรรมขอ้ มลู ไมใ่ หเ้ กดิ ขึ้นได้ ถา้ ตอ้ งทำธรุ กรรมกบั ธนาคารหรือซ้ือสินคา้ ออนไลน์ เชน่ ซื้อเส้อื ผา้ ชดุ เดรส เป็นต้น ควร เปลย่ี นรหัสบ่อยๆ และควรหลีกเลยี่ งการใชค้ อมพิวเตอร์สาธารณะ และหากสงสยั ว่าข้อมูลถูกนำไปใชห้ รอื สญู หาย ควรรีบแจ้งความและแจ้งหน่วยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ งทันที

4 8.ทกั ษะในการใชเ้ ทคโนโลยอี ย่างมีจริยธรรม (Digital Empathy) ความสามารถในการเห็นอกเห็นใจและสรา้ งความสมั พนั ธ์ท่ีดกี ับผูอ้ นื่ บนโลกออนไลน์ พลเมืองดิจิทลั ที่ดจี ะต้อง รู้ถงึ คุณคา่ และจริยธรรมจากการใชเ้ ทคโนโลยี ตอ้ งตระหนกั ถงึ ผลพวงทางสังคม การเมือง เศรษฐกจิ และ วฒั นธรรม ท่เี กดิ จากการใช้อินเทอรเ์ น็ต การกดไลก์ กดแชร์ ขอ้ มลู ขา่ วสาร ออนไลน์ รวมถงึ รูจ้ ักสิทธิและ ความรบั ผิดชอบออนไลน์ อาทิ เสรภี าพในการพูด การเคารพทรัพย์สินทางปญั ญาของผู้อื่น และการปกป้อง ตนเองและชมุ ชนจากความเสี่ยงออนไลน์ เช่น การกลัน่ แกลง้ ออนไลน์ ภาพลามกอนาจารเด็ก สแปม เปน็ ตน้ กลา่ วโดยสรปุ การจะเป็นพลเมืองดิจทิ ัลทด่ี ีนัน้ ตอ้ งมคี วามฉลาดทางดิจทิ ัล ซ่งึ ประกอบข้ึนดว้ ยชดุ ทักษะและ ความรู้ทงั้ ในเชงิ เทคโนโลยแี ละการคดิ ขน้ั สงู หรือที่เรียกวา่ “ความรู้ดจิ ิทลั ” (Digital Literacy) เพ่อื ให้สามารถ ใช้ประโยชน์จากข้อมลู ขา่ วสารในโลกไซเบอร์ รู้วธิ ปี ้องกนั ตนเองจากความเสี่ยงต่างๆ ในโลกออนไลน์ เขา้ ใจถงึ สิทธิ ความรับผิดชอบ และจริยธรรมท่ีสำคญั ในยุคดิจทิ ัล และใช้ประโยชนจ์ ากอนิ เทอรเ์ นต็ ในการมสี ่วนรว่ ม ทางการเมอื ง เศรษฐกิจ สังคม และวฒั นธรรม ท่เี กี่ยวกับตนเอง ชมุ ชน ประเทศ และพลเมืองบนโลก ไดอ้ ยา่ ง สร้างสรรค์

5 บรรณนานุกรม ท่ีมา : บทความเร่ือง “พลเมอื งดิจิทัล (Digital Citizenship)” โดย Phichitra Phetparee| เผยแพรบ่ นเว็บไซต์ สสส. (วันที่ 27 มนี าคม 2562) เอกสารวิชาการออนไลน์เรื่อง “คมู่ ือพลเมืองดิจิทัล” โดย วรพจน์ วงศ์กจิ รุ่งเรอื ง เผยแพรค่ ร้งั แรก: มิถนุ ายน 2561