ว่านไพลดำ

ว่านไพลดำ ชือ่ สมนุ ไพร : ไพลดำ ชื่ออื่นๆ : ไพลมว่ ง (กรงุ เทพมหานคร), ปเู ลยดำ (ภาคเหนอื ), ดากเงาะ (ปตั ตาน)ี , ว่านกระทือดำ ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ : Zingiber ottensii Valeton ชอื่ วงศ์ : Zingiberaceae ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร์ ไม้ล้มลุก ลำต้นใต้ดิน สูงได้ถึง 5 เมตร มีเหง้าอยู่ใต้ดิน มีอายุหลายปี เน้ือในเป็นสีม่วง หรือสีม่วงอม นำ้ ตาล มีกลิ่นฉุนรอ้ นคล้ายไพล ใบ เป็นใบเด่ียว ออกเรยี งสลับ แผ่นใบหนา รูปขอบขนาน ปลายใบเรียว โคน ใบมน ขอบใบเรียบ กว้าง 6-8 เซนติเมตร ยาว 26-30 เซนติเมตร เส้นกลางใบเป็นร่องสีเขียวอ่อน ด้านล่าง และเสน้ กลางใบมีขน กา้ นใบเป็นกาบหุ้มลำต้น มีสีมว่ งคลำ้ กาบใบซ้อนกันแน่น ไมม่ ีขนหรือมปี ระปราย ลิ้น ใบยาวท่ีปลายกาบใบ รูปไข่ ปลายมน ดอกออกเป็นช่อ จากโคนต้นแทงออกมาจากเหง้าใต้ดิน ก้านช่อดอก ยาวประมาณ 14 เซนติเมตร ช่อดอกยาวประมาณ 9 เซนติเมตร ช่อดอกเป็นรูปทรงกระบอกถึงเกือบกลม กลีบดอกโคนเช่ือมตดิ กัน สีเหลืองอ่อน มีประสีม่วงแดงอ่อนๆ กลีบดอกมี 5 กลีบ บาง โคนดอกเชื่อมติดกนั มี ใบประดับสเี ขียวปนแดงวางเรียงซ้อนกันเป็นชั้นๆ อย่างเป็นระเบียบคลา้ ยเกล็ดปลา ใบประดับเมื่อยังอ่อนมีสี แดงอมเขียวแล้วเปลี่ยนเป็นสีชมพูหรือแดงเข้ม กลีบเล้ียง เช่ือมติดกันเป็นหลอดสีใส เกสรเพศผู้ ส่วนท่ีเป็น กลีบมี 3 หยัก หยักข้างมี 2 หยักส้ัน รูปไข่ ปลายมน สีเหลืองอ่อน หยักกลางหรือกลีบปากใหญ่ รูป กลมแกมขอบขนาน ปลายแยก 2 หยักต้ืน พ้ืนสีเหลืองแกมน้ำตาลอ่อน ประสีน้ำตาลแดงแกมชมพูอ่อน เกสรเพศผู้ปลายเป็นจงอยยาวโค้ง สีเหลืองส้ม เกสรเพศเมีย ก้านเกสรยาว สีขาว ยอดเกสรรูปคล้ายกรวย สี ขาว รอบ ๆ ปากมีขน รังไข่สีขาว ผล เป็นผลแห้งแตกได้ รูปทรงกระบอก สีแดง มีถ่ินกำเนิดแถบเอเชีย ตะวันออกเฉียงใต้ พบตามป่าเขตร้อนชื้น ออกดอกราวเดือนมิถุนายนถึงกรกฎาคม ติดผลราวเดือนตุลาคมถึง พฤศจิกายน ไพลดำนี้มคี วามเชื่อว่าเปน็ ว่านทางคงกระพนั ชาตรี สรรพคณุ ตำรายาไทย เหง้า ฝนทาแก้เคล็ดขัดยอก ฟกบวม แก้เหน็บชา แก้เม่ือยขบ สมานแผล ขับ ประจำเดือน แก้บิด สมานลำไส้ น้ำมันจากเหง้า ทาถูนวดแก้เหน็บชา แก้เส้นสายตามร่างกายตึง แก้เม่ือยขบ เหง้าสด ตำค้ันเอาน้ำผสมกับเกลือสะตุ 1 ช้อนโต๊ะ กินเป็นยาระบายอ่อนๆ แก้บิด ขับลม ขบั ประจำเดือนสตรี สมานลำไส้ เหง้าสด ตม้ กับนำ้ ใส่เกลือเล็กน้อย ดื่มก่อนอาหารเช้า-เย็น ใช้รักษาโรคกระเพาะอาหารและลำไส้ หรือนำมาบดเป็นผง ผสมกับน้ำผ้ึงแล้วปั้นเป็นยาลูกกลอน เก็บไว้รับประทานเช้า-เย็น วันละ 2-3 เม็ด เป็นยา ช่วยเจริญอาหาร บำรงุ กำลัง เป็นยาอายวุ ัฒนะ แกธ้ าตพุ ิการ ใบ รสขนื่ เอยี น แก้คร่ันเน้ือครน่ั ตัว แก้ปวดเมื่อย ดอก รสขื่น แก้ช้ำใน กระจายเลือดท่ีเป็นก้อนลิ่ม ราก รสขื่นเอียน แก้เลือดกำเดาออกทางปากทางจมูก แก้ อาเจยี นเป็นเลอื ด