63 5. ฉันไมด ่มื เหลา เบยี รทกุ ชนิด 6.4 ในแตละขอ เม่ือทุกคนยนื ตามจดุ แลว ผูดำเนนิ การถามเหตุผลของแตละกลมุ โดยสุมถามกลุมละ 2-3 คน ในทั้ง 4 กลุม เพื่อใหเห็นเหตุผลที่หลากหลาย และพยายามกระจายใหแตละคนไดแสดงความคิดเหน็ อยา งทั่วถึงในแตละขอ กลมุ “ทุกคร้ัง” ถามสาเหตุทีท่ ำไดทุกครัง้ กลมุ “บอ ยครงั้ ” ถามวา สว นใหญทำได แตท่ที ำไมไดบางครั้ง เปนเพราะเหตุใด กลมุ “บางครั้ง” ถามวา เมื่อไรทำ เม่ือไรไมท ำ เพราะเหตใุ ด กลมุ “นอ ยมาก/ไมเ คย” ถามวา ที่ไมทำ หรือทำนอ ยมากๆ เปน เพราะเหตุใด 6.5 เมอ่ื ถามครบทุกขอทเี่ ตรยี มไวแลว ผดู ำเนนิ การใชคำถามเพอ่ื ชวนวเิ คราะห ดังน้ี 1. พฤติกรรมแตล ะขอ เปนพฤตกิ รรมเสย่ี งหรือไม เสี่ยงตอ อะไร (เชน หากไมค าดเข็มขดั นิรภัย อาจเสี่ยงตออะไร, หากกนิ อาหารมันๆ หรือไมสุก เสี่ยงตออะไร, การกินเหลา เสี่ยงตอ อะไร เปนตน) 2. ช้ีใหเ ห็นวา ทกุ คนลว นรวู า พฤติกรรมเหลานี้ นำไปสูค วามเสี่ยงตอ สุขภาพ 3. แมทุกคนรูวาการทำหรือไมทำพฤติกรรมเหลานี้มีความเสี่ยง ทุกคนสามารถปฏิบัติได อยาง สมำ่ เสมอหรือไม (เชน คาดเข็มขัดทุกครั้ง เลอื กอาหารท่ีกนิ ทกุ ครงั้ ไมกนิ เหลา เลย) 6.6 นำฟลิบชารตที่ผูจัดกระบวนการจดประเด็นในการทำหรือไมทำพฤติกรรมของกลุมใหดู และ ช้ใี หเ หน็ ถึงเหตุผลในการทำหรือไมท ำ ทง้ั ทีร่ วู า มีโอกาสเสย่ี งตอสุขภาพ 6.7 ชี้ใหเห็นวา แมจะเลือกทำพฤติกรรมเดียวกัน แตก็อาจมีเหตุผลตางกัน (เชน กลุมที่คาดเข็มขัด บางคร้งั เพราะไปใกลๆ รูจกั ตำรวจ กลวั เส้ือยบั ) หรือทำพฤติกรรมตางกัน แตมเี หตุผลเดียวกนั เชน (ดื่มเหลา กบั ไมด ม่ื เหลา มีเหตุผลเพอื่ สขุ ภาพเหมอื นกัน) ดังน้ัน การปรบั เปลีย่ นพฤตกิ รรมจงึ ไมอ าจใชว ธิ กี ารสำเรจ็ รูปได เพราะคนแตล ะคนตา งกัน -นำแผน ขอความพฤติกรรมท้งั 5 ใหผ ูเขาอบรมดู และถามวา - หากเราตองการเปล่ยี นพฤติกรรมทั้ง 5 ขอ นี้ คดิ วาเราสามารถเปลีย่ นไดหรือไมงา ยหรอื ยาก เพราะเหตใุ ด
-การใชเหตุผลของคนทีท่ ำได ไปบอกคนที่ยังทำไมไดใหเปลีย่ นพฤติกรรม คิดวาจะไดผ ลหรอื ไม เพราะ เหตุใด (เชน บอกคนที่ชอบกิน และไมเลือกอาหารวา กินแลวอาจเปน โรคตางๆ หรือทำใหอวนจะไมสวย หรือ บอกคนกนิ เหลาวาอยากนิ เลย ไมอรอ ย เปลอื งเงนิ ฯลฯ) - เน่อื งจากเรารูแลววา พฤติกรรมนัน้ ๆ เปนพฤตกิ รรมเส่ยี งตอสุขภาพ ดังน้นั หากจะทำใหเรา เปลยี่ นได จะตองทำอยางไร - หากจะเปล่ยี น เราตดั สนิ ใจไดเองหรอื ไม - สรุปวา พฤติกรรมทั้ง 5 ขอนี้ เปนพฤติกรรมที่เราทำคนเดียว ถาตองการเปลี่ยน แมจะสามารถ ตัดสินใจไดเ อง แตก ็อาจจะเปลี่ยนไดไ มงา ยนัก 6.8 เปรียบเทียบพฤตกิ รรม 5 ขอนี้ กบั พฤติกรรมท่ีครทู ี่ปรกึ ษาเปนหวงในตวั นกั เรียน 1 เมื่อเทียบพฤติกรรมสุขภาพ ๕ ขอ กับพฤติกรรมที่ครูที่ปรึกษาเปนหวง (เชนการสูบบุหรี่ ของนักเรียน) ถามผเู ขา อบรมวา 2 เหตผุ ลในการทำหรอื ไมทำพฤติกรรมเสยี่ งในกิจกรรมน้ี เหมือนหรอื ตา งจาก พฤติกรรมการสบู บหุ รีข่ องนักเรยี น อยา งไร 3 พฤติกรรมการสูบบุหรี่ของนักเรียน การตัดสินใจทำหรือไมทำ ยากหรืองายกวาเพราะเหตุ ใด 4 ถาอยากใหน ักเรียนมีพฤติกรรมทป่ี ลอดภยั ตอ งทำอะไรบา ง 5 ชใี้ หเ ห็นวา ไมใ ชเ รอ่ื งงายที่จะใหค นเปลี่ยนพฤติกรรม หรอื ทำพฤตกิ รรมใหม แมจ ะรูว า มี ประโยชนกับตนเองก็ตาม ในฐานะครูที่ปรึกษาตองทำมากกวาการบอกประโยชนหรือใหความรู (ซึ่งคนๆ นั้น อาจจะรอู ยแู ลวก็ได) แตตองคิดวาจะแกเ หตผุ ลทท่ี ำใหค นยังทำพฤตกิ รรมนั้นๆ ไมไ ด อยา งไร 6.9 สรุปสาระสำคญั เรอ่ื งพฤติกรรมเสยี่ ง 1 แตล ะคนมีโอกาสท่ีจะทำพฤตกิ รรมเสีย่ ง และการตดั สินใจทำพฤตกิ รรมเสย่ี งของแตล ะคน จะแตกตางไปตามความเชื่อ หรือการใหความสำคัญ หรือใหคุณคากับบางสิ่งบางอยาง หรือคิดวาเปนความ เสย่ี งทีไ่ มสำคญั ตอชวี ิต 2 ในฐานะคนทำงานทีม่ คี วามรูในเรือ่ งสขุ ภาพเหลานเี้ ปน อยางดี แตเรายงั คงทำพฤติกรรม ตางๆ ที่เสี่ยงตอการทำลายสุขภาพและความปลอดภัยของเราเอง แลวเราจะคาดหวังให “กลุมเปาหมาย” ทำในสิ่งทีต่ า งจากเราไดอยางไร หรอื จะคาดหวงั ใหเกิดการปรับเปล่ยี นพฤตกิ รรมงายๆ ไดอยา งไร 3 ทางเลอื กในการลดโอกาสเส่ียงตางๆ ทจ่ี ะใหค นสามารถทำได จะตองไมใชทางเลือกที่ “ดูดี แตท ำไมได” หากตอ งเปน สิ่งทีท่ ำไดจรงิ และสามารถทำไดสำเร็จ เปนขน้ั ๆไป
65 4 เชื่อมโยงเร่ืองกระบวนการปรบั เปลีย่ นพฤตกิ รรม 5 การทำงานปรับเปล่ียนพฤตกิ รรมตอ งเรม่ิ จากเขาใจพฤติกรรมที่เปน อยูข องนกั เรยี นกอ น และวเิ คราะหถ ึงสาเหตทุ ี่คนยงั ทำพฤติกรรมนั้นๆ และความตง้ั ใจจะเปลยี่ น
ใบความรู เร่อื ง ข้นั ตอนของการปรับเปลยี่ นพฤตกิ รรม โดย ดารณี สืบจากดี Stages of Change หรือขั้นตอนการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม เปนทฤษฎีของ James O. Prochaska, Ph.D. และ Carlo DiClemente , Ph.D. ทมี่ ีโครงสรา งข้ันตอนการเปลีย่ นแปลงเปน หวั ใจหลักในการอธิบาย ถึงการเปลีย่ นแปลงพฤติกรรมของบุคคล ซ่ึงเปนปรากฏการณที่เกิดขน้ึ ตอ เน่ืองไมใชเ ปนเพียงเหตุการณหนึ่งๆ เทานั้น ดังนั้นการเปลี่ยนแปลงจึงเปนกระบวนการที่เกิดขึ้นอยางตอเนื่อง เริ่มจากขั้นไมสนใจปญหาไป จนถึงขน้ั ลงมือปฏบิ ัตเิ พ่ือเปล่ียนแปลงแกไขไปสูพฤติกรรมใหม ดงั ภาพตอไปน้ี Precontemplation – ขั้นไมสนใจปญหา เปนขั้นที่บุคคลยังไมตั้งใจที่จะเปลี่ยนแปลง ตนเอง ไมรับรูไมใสใจตอพฤติกรรมที่เปนปญหาของตน อาจเปนเพราะไมไดรับรูขอมูลถึง ผลกระทบของพฤติกรรมนั้น เชน คนสวนใหญม ักไมคอยรูข อมูลความสัมพันธของการควบคมุ อาหาร การออกกำลังกายและสุขภาพ หรือบางคนไมรูเรื่องความเสี่ยงของการสูบบุหรี่ เปน ตน เมื่อคนเราไมรูขอมูลหรือขาดขอมูลทจ่ี ำเปน เก่ียวปญหาของพฤติกรรมก็จะไมเอาใจใสหรือ สนใจตอการเปล่ยี นพฤติกรรมน้ัน อาจจะมคี ำถามวา“...กฉ็ ันชอบสบู บหุ รี.่ ..ทำไมตองเลิกสูบ ดวยละ” หรืออาจเปนเพราะเบื่อที่จะเปลี่ยนแปลงตัวเองและคิดวาไมสามารถเปลี่ยนได บุคคลที่อยูในขั้นนี้มักจะหลีกเลี่ยงที่จะอาน พูดคุยหรือคิดเรื่องเกี่ยวกับพฤติกรรมเสี่ยง
67 ทฤษฎีการปรบั พฤติกรรมอน่ื มักจะมองการแสดงออกในลักษณะนีว้ า เปนการตอตานหรือขาดแรงจูงใจหรือไมมี ความพรอม แตทฤษฏีถือวาเปนโอกาสที่ผูชวยเหลือจะหาวิธีการตาง ๆ มาใชใหเหมาะสมกับความตองการ ของแตละบุคคล ในข้ันนี้บุคคลจำเปนตองไดรบั ขอมูลสะทอนกลบั ไดร บั ความรูความเขาใจโดยเนนส่ิงท่ีเปน ขอ เทจ็ จริง เปนเหตุเปนผล เปนกลาง ไมช้ีนำหรือขใู หกลวั Contemplation – ขั้นลังเลใจ เปนขั้นที่บุคคลมีความตั้งใจที่จะเปลี่ยนแปลง พฤติกรรม ในระยะเวลาอันใกลนี้ มีความตระหนักถึงขอดีของการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม แตก็ยังคง กังวลกับขอเสียในการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมดวยเชนกัน การชั่งน้ำหนักระหวางการลงทุน กับกำไรที่จะไดเมื่อมีการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม อาจทำใหเกิดความลังเลใจอยางมากจนทำ ใหบุคคลตองติดอยูในขั้นนี้เปนเวลานาน เหมือนกับการผัดวันประกันพรุง (behavioral procrastination) จึงยังไมพ รอมทีจ่ ะเปลีย่ นแปลงในทันที ในขั้นนี้ควรมีการพดู คยุ ถงึ ขอด-ี ขอ เสยี ของพฤติกรรมเกาและใหม เปด โอกาสใหไดช่ังน้ำหนัก และอาจมกี ารใหขอมูลทถี่ ูกตอง ไดด วย Preparation – ข ั ้ น ต ั ด ส ิ น ใ จ แ ล ะเ ต ร ี ย ม ต ั ว เ ป น ข ั ้ น ท ี ่ บ ุ ค ค ล ต ั ้ ง ใ จว า จ ะ ล ง ม ือ ป ฏ ิบัติ ในการเปลย่ี นแปลงพฤตกิ รรมเรว็ ๆ น้ี (ภายใน 1 เดอื น) เมอื่ ตดั สินใจแลว วาจะเปล่ยี น พฤตกิ รรมใดของตน อยางเชน เลิกบุหร่ี ลดนำ้ หนกั หรือออกกำลังกาย บางคนอาจ วางแผนวาจะตองทำอะไรบาง เชน เขา รวมฟง การบรรยายเรือ่ งสุขภาพ ขอคำปรึกษา พูดคุยกับแพทย คน ควาขอ มลู หรือซื้อหนังสอื เก่ยี วกับการปรับพฤติกรรมตนเองมาอาน กำหนดวนั ที่จะเริ่มเปลย่ี นพฤตกิ รรม เปน ตน บุคคลทีอ่ ยูในขั้นนี้ควรไดม ีทาง เลือกในการเปลีย่ นพฤตกิ รรม โดยใหเขาตัดสนิ ใจเลือกเอง และสง เสรมิ ศกั ยภาพใน การกระทำของเขา Action – ขั้นลงมือปฏิบัติ เปนขั้นที่บุคคลลงมอื ปฏิบัติหรือกระทำพฤติกรรมท่ีพึงประสงค โดยปรับเปลีย่ นพฤตกิ รรมภายนอกตามท่ีไดต ้ังเปา หมายไวเ ปนเวลาไมนอยกวา 6 เดอื น โดย สังเกตจากการกระทำที่ปรากฏใหเห็น สำหรับทฤษฏีนี้แลว การลงมือปฏิบัติ เปนเพียง 1 ใน 6 ของขั้นตอนการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมเทานั้น ฉะนั้นพฤติกรรมที่เปลี่ยนไปอาจไม
นับวาเปนขั้นลงมือปฏิบัติ (action) ไดทั้งหมด เพราะพฤติกรรมของบุคคลนั้นจะตองบรรลุ ตามขอกำหนดที่ผูเชี่ยวชาญหรอื เจาหนาที่วิชาชีพเหน็ ดวยวาเพียงพอที่จะลดพฤติกรรมเสี่ยง ได อยางเชน การสูบบุหร่ี - การลดจำนวนบุหรี่ที่สูบ หรือ การเปลี่ยนมาสูบบุหรี่ที่มี ทารแ ละนิโคตนิ ตำ่ ถอื วาเปนขั้นลงมือปฏบิ ตั ิ แตใ นปจจุบันน้ีมขี อ สรปุ เปนมตวิ า การหยดุ สบู บุหรี่เทานั้นท่ีถือวาเปน ขั้นลงมือปฏิบัติ การควบคุมน้ำหนัก – จะตองไดรับแคเลอรี่จาก ไขมันนอยกวา 30% ตอวัน นอกจากนี้ยังถือวา การเฝาระวังการกลับไปเสพซ้ำ (relapse) ถือเปนเรื่องสำคัญในขั้นลงมือปฏิบัตินี้ดวย บุคคลในขั้นนี้ควรไดรับการสงเสริมใหลงมือ กระทำตามวิธีการที่เขาเลือกอยางตอเนื่อง โดยชวยหาทางขจัดอุปสรรค และใหกำลังใจแก เขา Maintenance – ขั้นกระทำตอเนื่อง เปนขั้นที่บุคคลกระทำพฤติกรรมใหมอยางตอเนื่อง เกินกวา 6 เดือน โดยที่ยังคงทำกิจกรรมที่เปนการปองกันการกลับไปเสพซ้ำของตนตอไป แมจะไมเขมขนเทากับในขั้นลงมือปฏบิ ัติก็ตาม ในขั้นนี้ตัวกระตุนเรา ตาง ๆ จะลดอิทธิพลลง และมีความเชื่อมั่นวาตนสามารถเปลี่ยนแปลงไดตอไปเพิ่มขึ้น ระยะนี้ถือวาเปน การสรางความมั่นคงของพฤติกรรมจนกลายเปนนิสัยใหม โดยที่บุคคลจะตองทำพฤติกรรม ใหมท ีพ่ งึ ประสงคน ้ีไดอยางสม่ำเสมอ เหมอื นกับวา มนั เปน สว นหนึ่งของชวี ิตประจำวันโดยไม จำเปนตองเตรียมตัวไวลว งหนาอีกแลว บุคคลที่อยูในข้ันนี้ควรมี การปองกันการกลับไป เสพซ้ำ โดยการดำเนินชีวิตที่สมดุลอยางมีคุณคา มีการจัดการกับชีวิตประจำวันไดดี บรหิ ารเวลาอยางเหมาะสม ดูแลสขุ ภาพตนเอง และอื่นๆ อาจมคี ำถามวา “...นานเทา ไรสิ่ง ที่กระทำจะกลายเปนนิสัยใหมได?” ก็ขึ้นกับวาการกระทำนั้นเปนพฤติกรรมเกี่ยวกับอะไร ถาหากพฤติกรรมใหมเปนการใชประตูเปด-ปดอัตโนมัติ ก็นาที่จะกลายเปนนิสัยใหมไดใน 2-3 วัน ถาพฤติกรรมใหมนั้นเปนการใชไหมขัดฟนทุกวันก็อาจตองใชเวลา 6-8 สัปดาหที่จะ ทำใหกลายเปนนิสัยได และถาหากพฤติกรรมใหมคือการเอาชนะภาวะเสพติดใหได อยางเชน การเลิกสบู บหุ ร่ี กต็ องใชเ วลาเปนป ๆ กวาท่จี ะสามารถเลกิ สูบบุหร่ีไดอยา งเด็ดขาด Relapse – การกลับไปมปี ญ หาซำ้ คอื การท่ีบุคคลนัน้ ถอยกลับไปมพี ฤตกิ รรมแบบ เดมิ กอ นที่จะเปล่ียนแปลงอีก โดยทีบ่ ุคคลจะนำพาตนเองไปสูส ถานการณเ สี่ยง การปลอยใหต นเองมภี าวะอารมณจ ติ ใจท่เี ปราะบาง ไมส ามารถจัดการกบั ความอยากได ประมาทเลินเลอ จนพลัง้ พลาดกลับไปมพี ฤตกิ รรมเดมิ บา งหรอื กลบั ไปมีปญ หาซ้ำหรือ เสพซ้ำอยางเต็มตัว หากบคุ คลมีการกลบั ไปเสพซำ้ ควรจะตองดึงเขากลบั เขา สเู สน ทาง การเปลย่ี นพฤตกิ รรมใหเ รว็ ทีส่ ุด มีการใหก ำลงั ใจ มองส่ิงที่เกิดขึน้ อยา งตรงไปตรงมา มกี ารสรปุ บทเรียนเพื่อไมใหเ กิดซำ้ อกี และมุงมนั่ ในการเปลีย่ นพฤตกิ รรมตอไป
69 เอกสารอา งองิ องคการแพธ (PATH). (2). คมู ือฝกอบรมผจู ัดการเรียนรเู พศศึกษารอบดาน ภายใตโ ครงการกา วยางอยาง เขา ใจเพศศึกษาเพื่อเยาวชน . กรุงเทพฯ: โรงพมิ พเออรเ จนท แทค จำกัด. คณะครุศาสตร จฬุ าลงกรณมหาวิทยาลยั . (2553). ชดุ ฝกอบรมแนะแนว โครงการยกระดับคุณภาพครูทง้ั ระบบตามแผนปฏบิ ัตกิ ารไทยเขม แข็ง. กรุงเทพฯ: โรงพิมพแหง จุฬาลงกรณม หาวิทยาลัย. ดารณี สืบจากดี. (2551). Stages of Change - ข้นั ตอนของการเปลย่ี นแปลง. คดั ลอกมา วนั ที่ 6 กันยายน 2551 จาก http://www.203.155.220.21/doh/deptd/Article/article_07.doc เอกสารสำหรับศกึ ษาเพิ่มเตมิ สุรยิ เดว ทรปี าต.ี (2554). รูจ ักเดก็ ท้งั ตวั และหวั ใจ. แผนงานสขุ ภาวะเดก็ และเยาวชน สถาบนั แหงชาติ เพ่อื การพัฒนาเด็กและและครอบครัว มหาวิทยาลยั มหดิ ล. กรงุ เทพฯ: หางหุน สวนสามัญ นติ ิบุคคล เจย้ี ฮั้ว.
กิจกรรม: หลกั การใหคำปรกึ ษาเพอื่ คลายความทกุ ขใจแกผ ูเรยี น 1. สาระสำคัญ ในวิถีชีวิตของบุคคลทั่วไป โดยธรรมชาติแลวจะตองมีโอกาสประสบกับความทุกข หรืออยูใน สภาวะที่ไมสามารถแกไขปญหาของตนเองได เมื่อเกิดภาวะเชนนี้ บุคคลจะมีความสับสน และคับของใจ ความรูสึกนี้จะไปปดกั้นความสามารถในการใชเหตุผลที่มีอยู ทำใหไมสามารถชวยตนเองจากความทุกขได กระบวนการที่จะสามารถเขามาชวยใหหลุดพนจากความทุกขใจ ใหมีความเขาใจตอความเปนจริงที่เกิดขึ้น เหน็ ความเชื่อมโยงของปญ หา และคล่คี ลายปญ หาตางๆ ไดดวยตนเอง คอื กระบวนการใหคำปรกึ ษา และหาก กลุมที่ประสบกับความทุกขใจ เปนนักเรียนในโรงเรียน ผูดำเนินการใหคำปรึกษาจึงตองทำความเขาใจถึง พัฒนาการและความตองการของนักเรียนรวมดวย ดวยเหตุนี้ทางโรงเรียนแตละแหงจึงจัดการใหคำปรึกษา เปนบริการทางการศกึ ษาอยา งหนึ่ง และระบุวา “ครู” ทุกคนตองทำหนาที่ครูท่ีปรึกษาทีส่ ามารถใหคำปรึกษา นักเรียนได เพื่อพัฒนาสงเสริมผูเรียน ชวยปองกันและแกไขปญหา ทั้งดานการเรียน ดานอาชีพ สวนตัวและ สงั คม ได 2. วัตถุประสงค 2.1 ผูเขา รับการอบรมรู และเขาใจหลกั การและกระบวนการใหค ำปรกึ ษา 2.2 ผูเขารบั การอบรมตระหนกั ถึงความสำคญั ของตนในการชวยเหลือผเู รยี นดวยกระบวนการให คำปรึกษาได 2.3 สามารถนำส่ิงที่ไดเรียนรูไปประยุกตใชใ นหองเรียนได 3. เวลา 1 ช่ัวโมง 30 นาที 4. อปุ กรณแ ละสื่อ 4.1 คลปิ วดิ ีโอ “เดก็ หญงิ เรยา” 4.2 ใบกจิ กรรมท่ี 4.1 เรือ่ งราวของ “เด็กหญิงเรยา” 4.3 ใบกจิ กรรมท่ี 4.2 เร่ือง ตัวอยา งการฝก ทักษะการใหคำปรกึ ษา 4.4 ใบความรูท่ี 4.1 เรื่องกระบวนการขัน้ ตอนการใหคำปรึกษา 4.5 ใบความรูท ี่ 4.2 เร่อื งทักษะที่สำคญั สำหรับการใหก ารใหค ำปรกึ ษา
71 5. ข้นั ตอนการดำเนนิ การ 5.1 ผูดำเนนิ การอธบิ ายประกอบการซักถามแลกเปลีย่ นในหวั ขอ กระบวนการขั้นตอนการให คำปรึกษา 5.2 ผูดำเนินการอธบิ ายประกอบการซักถามแลกเปลี่ยนในหวั ขอ ทกั ษะทสี่ ำคญั สำหรับการให คำปรึกษา 5.3 ผูดำเนนิ การใหผเู ขา รบั การอบรมดูคลปิ วิดีโอ “เดก็ หญิงเรยา” 5.3.1 เมื่อดจู บแลว ใหจ บั กลุมรว มกนั ออกแบบบทสนทนาการใหคำปรึกษา โดยออกแบบ ใหค รอบคลุมกระบวนการใหคำปรกึ ษาที่ถูกตอ ง และระบุทกั ษะในการใหคำปรึกษาทน่ี ำมาใชด วย 5.4 ผูเขา รับการอบรมออกมาแสดงบทบาทสมมุติการใหคำปรกึ ษา 5.5 ผูดำเนินการจบั ประเดน็ ทนี่ า สนใจเพื่อชวนคยุ หลงั จากการแสดงบทบาทสมมุติ
ใบกจิ กรรม คลปิ วดิ โี อ “เดก็ หญงิ เรยา” คำชแี้ จง ใหผูเขา รับการอบรมดคู ลิปวดิ ีโอ “เด็กหญิงเรยา” ขอมูลโดยทั่วไป : อายุ 14 ป 5 เดือน รูปรางหนาตาดี แตงกายเรียบรอย มักมีสีหนาเรยี บเฉย ไมแสดงความรสู กึ บางครั้งพดู จาแบบหว น ๆ ไมมหี างเสยี ง ขอมูลดานการศึกษา : กำลังศึกษาชั้นมัธยมศึกษาปที่ 3 (อยูชั้น ม. 3 เทอมปลาย) โรงเรียน มัธยมสหศึกษาแหงหนึ่ง มักเขาชั้นเรียนสาย บางครั้งนั่งหลับ เหมอลอย และไมสนใจเรียน มีผลการเรียน 1.89 และมคี วามสนใจอยากเรยี นตอ ดานพาณชิ กรรม และอยากทำอาชีพดานคหกรรม อาหาร ขอ มลู กบั กลมุ เพื่อน : เวลาอยกู ับเพ่อื นบางคร้ังคุยเลนกันสนุกสนาน โดยกลมุ เพือ่ นของเรยาทุกคน มีแฟน และเท่ียวกลางคืน ขอ มูลดา นครอบครวั : บดิ ากบั มารดาเลกิ ทางกนั โดย case อาศัยอยูกับบิดา โดยบดิ าอายุ 50 ป นับถือศาสนาพุทธ สำเร็จการศึกษาชั้นประถมศึกษาปที่ 4 มีอาชีพเปนพนักงานทำความสะอาดบริเวณลาน จอดรถบริษัทแหงหนึ่งบนถนนพระราม 3 รายไดเดือนละ 8,000 บาท มีสุขภาพไมแข็งแรง ไมสามารถ ทำงานหนกั ได มารดา อายุ 45 ป การศกึ ษาชน้ั ประถมศึกษาปท่ี 4 นบั ถือศาสนาพุทธ ปจจุบันตองโทษ คดียาเสพติด ศาลพิพากษาจำคุก 6 ป 6 เดือน ยาย อายุ 67 ป ตองโทษคดียาเสพติด หลังจากรูขา ว ศาลพพิ ากษาจำคุก ยายหวั ใจวายตายในเรือนจำ พีส่ าว อายุ 25 ป เพิ่งพนโทษจากคดยี าเสพติด ถูกศาล พิพากษาตัดสินจำคุก 4 ป 6 เดือน มีสามีตั้งแตอายุนอย อาชีพเย็บผา พี่ชาย อายุ 21 ป เคยติดยา เสพติด (เฮโรอนี ) แตเลกิ ไดแลว ขณะนีบ้ วชเปนพระ ลักษณะที่พักอาศยั : ที่พักอาศยั เปน หองเชาเลก็ ๆ คอ นขางแออดั สาเหตุการศึกษา : บิดาตองทำงานในตอนกลางคืน ทำให case มักถูกเพื่อนบานหองเชาขาง ๆ จบั เนอ้ื ตอ งตวั อยูบ อย ๆ และบางครัง้ ก็รูสกึ เหงาเพราะท่บี านไมม ใี ครอยู จงึ ไดอ อกไปนอนบานเพอ่ื น และเม่ือ บิดาทราบ จึงทำใหบิดาโกรธ ดาทอ และทะเลาะกัน เพราะคิดวา case ตองทำอะไรที่ไมเหมาะไมควร หลังจากโดนบดิ าไมเขา ใจ case จึงเรมิ่ เท่ยี วกลางคืน ดมื่ แอลกอลฮอล และมเี พศสมั พนั ธกบั แฟนที่เปนรุนพ่ี อายุมากกวา 3 ป ทำงานรับจางท่ัวไป จนเกิดการตั้งครรภขึ้น โดย case เองหาทางออกไมไดและไมรูจะ ทำอยา งไรดี ไมร ูวา จะออกจากโรงเรยี นและไปขออยกู ับแฟนดีไหม หรือจะไปทำแทง ตามคำแนะนำของเพ่ือน หรืออยูโรงเรียนตอไปโดยทองตอ และเก็บเร่ืองนี้เปนความลบั และ case มีความคิดอยากฆาตัวตาย
73 ใบความรู เร่อื ง กระบวนการและขั้นตอนการใหคำปรึกษา การใหค ำปรึกษามักจะไดร ับการอธิบายในลักษณะ ทเ่ี ปน กระบวนการ ซง่ึ หมายถงึ การดำเนินการ อยางตอเนื่องจนกระทั่งยุติ การยุติก็คือปญหานั้นไดรับการแกไข การดำเนินการอาจจะอธิบายเปนขั้นตอนซึง่ ผูใหค ำปรกึ ษาและผรู บั คำปรกึ ษาจะดำเนินไปพรอมกนั ซ่งึ ขั้นตอนในการใหคำปรึกษามีดงั น้ี 1 การสรางสัมพันธภาพและตกลงบรกิ าร ผูใหค ำปรกึ ษาจะสรางสัมพันธภาพท่ีดกี บั ผรู บั คำปรึกษา โดยอาศยั เทคนคิ และทกั ษะตางๆ เพอื่ ชว ยใหผใู หคำปรกึ ษาไดมสี ว นรว มในกระบวนการใหการใหคำปรึกษาใน ขณะเดียวกันก็ใหผูรับคำปรึกษาทราบและทำความเขาใจเกี่ยวกับขอตกลงในการบริการเกี่ยวกับ วัตถุประสงค เปาหมาย กระบวนการ เนื้อหา บทบาทของทั้งสองฝาย พฤติกรรม เวลาและการรักษาความลับ ท้ังนี้ ผูใ หค ำปรกึ ษาจะตองชแ้ี จงหากผูรับคำปรึกษาไมใ หความรวมมือ ในกระบวนการใหการใหค ำปรกึ ษา 2 การสำรวจปญหา ผูใหคำปรึกษาจะตองใชทักษะตางๆ เพื่อเอื้ออำนวยและกระตุนใหผูรับ คำปรกึ ษาใชศักยภาพของตนที่มีอยเู พอื่ สำรวจปญหาและความตองการของตนเอง ซึ่งขั้นตอนน้ีจะใชระยะเวลา มากนอ ยเพยี งใดข้นึ อยูกับพ้นื ฐาน สติปญญา ความสามารถ ลักษณะนสิ ยั ของผูรบั คำปรึกษา และความชำนาญ ในการใชทกั ษะของผูใหค ำปรึกษา 3 เขาใจปญหา สาเหตุของปญหาและความตองการ ขั้นตอนนี้เปนหัวใจของกระบวนการให คำปรึกษา ซึ่งผูใหคำปรึกษาใชทักษะเพื่อใหผูรับคำปรึกษาเกิดความกระจางในปญหาของตนเองอยางแทจริง และมองเหน็ แนวทางทจี่ ะแกไขปญหานั้น 4 การวางแผนการแกปญหา ผูใหคำปรึกษาไมควรเรงรีบและดวนตัดสินใจจัดการปญหาของผูรบั คำปรึกษา แตจะคอยใหกำลังใจผูรับคำปรึกษาในการวางแผนปฏิบัติ เพื่อแกไขปญหาดวยตนเองกอน หากผูรับ คำปรึกษาหมดหนทางและคิดไมออก ผูใหคำปรึกษาจึงจะเสนอแนะ แลวเปดโอกาสใหผูร ับคำปรกึ ษาไดแสดง ความคิดเห็นในขอเสนอแนะนั้นๆ เพื่อใหเขาพิจารณาความเหมาะสมและเลือกทางแกไขปญหาที่ดีที่สุดดวย ตนเอง ซึ่งผูรับคำปรึกษาเห็นวาสามารถทำไดจริงมีโอกาสประสบความสำเร็จและมีความตัง้ ใจท่ีจะปฏิบัติดวย ตนเอง มิใชเ ปน เรื่องที่ ตองบงั คบั ใหป ฏบิ ัติ 5 ยุติกระบวนการ ควรใหสัญญาณแกผูรับคำปรึกษาไดรูตัวกอนหมดเวลาของการใหคำปรึกษา และ เปด โอกาสใหผรู ับคำปรึกษาไดส รุปสิ่งตางๆ ท่ีไดจากการสนทนาคร้งั น้ี โดยผใู หค ำปรึกษาเพ่ิมเติมในประเด็นท่ี ขาดหายไป ในกรณีที่จำเปน ตองสงตอใหไปพบกับผูเช่ียวชาญอื่นๆ จะตองใหขอมูลและทำความเขาใจกบั ผูรบั คำปรกึ ษาอยา งชัดเจน แตถ า ไมมีการสง ตอผูใหคำปรึกษาควรเปดโอกาสใหผูรับคำปรึกษาทราบวาเขาสามารถ พบไดในครั้งตอไปถาเขาตองการ และนัดหมายวันเวลาที่เหมาะสม พรอมทั้งใหกำลังใจแกผูรับคำปรึกษาใน การปฏิบัติตามท่ีไดตัดสนิ ใจระหวางการใหคำปรึกษากอนยุติการใหคำปรึกษาควรสนทนาเล็กนอยในเร่ืองท่ัวๆ ไป และกลาวอำลา (จีน แบร่ี, 2537 )
ภาพท่ี 1 กระบวนการใหคำปรึกษาของ ดร.จนี แบรี่ ท่มี า : ( ดร. จีน แบร่ี, 2549 : 4-7 อา งถงึ ใน คณะครุศาสตร จุฬาลงกรณม หาวทิ ยาลยั และศนู ยเ ครอื ขายทว่ั ประเทศ,2554 :112)
75 ใบความรู เรื่อง ทักษะทีจ่ ำเปนในการใหค ำปรกึ ษา กระบวนการใหคำปรึกษาจะดำเนินไปอยางมีประสิทธิภาพ บรรลุถึงเปาหมายและยังสามารถชวยให เกดิ ความเขาใจอันดรี ะหวางผใู หค ำปรึกษากับผูรับคำปรึกษา ตอ งอาศัยทักษะการใหคำปรึกษา และเปนความ จำเปนที่ผูใหคำปรึกษาจะตองเขาใจและฝกฝนทักษะดังกลาว สำหรับทักษะตาง ๆในการใหคำปรึกษาแบบ จุลภาค (วัชรี ทรัพยมี, 2533) และทักษะที่มีความจำเปนในการใหคำปรึกษา (พงษพันธ พงษโสภา, 2544) ไดแก การฟง การถาม การเงียบ การสะทอนความรูสึก การทวนความ การใหขอมูลยอนกลับ การตีความ การเจาะจง การใหก ำลงั ใจ การสรุปความ มรี ายละเอียดดังน้ี 1. ทักษะการฟง สิ่งที่สำคัญที่สุดในการใหคำปรึกษาคือความสามารถของผูใหคำปรึกษาที่จะสื่อสารกับผูรับ คำปรึกษาดวยการฟง และการพูดคุย การฟงผูมารับคำปรึกษานัน้ เปนการวิเคราะหคำพูดตางๆ ซึ่งสามารถทีจ่ ะ พูดคุยหรือสำรวจปญหาไดอยางตอเนื่อง (Ivey, 2007) ทักษะการฟงไดถูกนำมาประยุกตใชอยา งกวางขวาง รอยละ 50 ของการใหคำปรึกษาจะใชท ักษะการฟงท่ีมปี ระสิทธิภาพ การฟงยงั หมายถึงการใหการสนับสนุน การใหความ ชวยเหลือใหบคุ คลไดสำรวจสงิ่ ท่ีเขาคดิ หรือรูส ึก การฟง สามารถชว ยใหบ ุคคลไดแกปญ หาที่กำลังเผชิญอยู หรือ เกดิ ความชดั เจนในปญ หาที่ประสบอยูมากขนึ้ (D’Andrea. 1983) เมธนิ ินทร ภิณูชน (2539) ไดกลา วถงึ ทักษะการฟง ดงั น้ี 1. การฟงที่มีประสิทธภิ าพ เปนเครื่องมือการสือ่ สารที่สำคัญและจำเปนสำหรับผูใ หคำปรึกษา เพราะจะชวยใหผูใหคำปรึกษาสามารถเรียนรูโลกสวนตัว การรับรูความคิด ความรูสึก และเจตคติของผูรับ คำปรกึ ษาไดอยางดี 2. การฟงเปนกระบวนการที่ประกอบดวย 3 ขั้นตอน คือ การรับขาวสาร การทำความเขาใจ กับขาวสาร และการสง ขาวสารยอนกลับ 3. ผูใหคำปรึกษาที่ดีเมื่อรับขาวสารแลว ควรทำความเขาใจกับขาวสารโดยไมสอดแทรกความคิด และความรูสึกสวนตวั และไมใ ชบรรทดั ฐานและคา นิยมของตนเองตดั สินผูร ับคำปรึกษา การสงขาวสารยอนกลับ หรือการตอบสนองตอขาวสารที่รับมา ที่ผูใหคำปรึกษาใชกันอยู ไดแก การทำความกระจาง การทวนความ การสะทอน และการสรุปความ การตอบสนองแตละลักษณะมี วัตถปุ ระสงคเฉพาะ ดังนนั้ ผูใหคำปรึกษาจึงจำเปนตองเรียนรูและฝกฝนการใชทักษะดังกลาวใหสอดคลองกับ วตั ถุประสงค เพื่อใหก ารตอบสนองเปนประโยชนตอการใหค ำปรึกษามากทีส่ ุด
2. ทกั ษะการถาม ทักษะการถาม เปน ทกั ษะท่ีสำคัญในการใหคำปรึกษา เพราะการถามเปน ตัวนำในการจดั ระบบ จดั ทิศทางของการสัมภาษณเ พ่ือการปรกึ ษา คำถามชว ยใหเ กดิ การเร่ิมตน รวมทง้ั ชวยเชือ่ มโยงไปสูเปาหมายท่ี ผูใหคำปรึกษาตองการนำผรู ับคำปรึกษาไป คำถามทดี่ ีของผูใหคำปรึกษาชวยใหผูรับคำปรึกษาไดสำรวจตัวเอง ทั้งในแงพฤติกรรม ความคิด ความรูสึก ความหมายที่เขาใหกับประสบการณตางๆ และอื่นๆ อีกมากมาย (อาภา จันทรสกุล. 2544) ดั้งนั้น ผูใหคำปรึกษาสามารถใชคำถามเพื่อใหไดขอมูลในดานตางๆ เพิ่มเติม เชน ภูมิหลัง ความสนใจ จุดดี จุดออนของผูรับคำปรึกษา เพื่อที่จะชวยผูรับคำปรึกษาไดมีโอกาสเขาใจถึงปญหา และตวั ของผูรับคำปรึกษาไดดยี ่ิงขน้ึ คำถามที่ดีจะเปนคำถามท่ชี วยใหผูรับคำปรึกษาไดเขาใจถึงปญหาตลอดถึง อารมณ และความรูสึกของตนเอง คำถามที่จะนำไปสูคำตอบวา “ใช-ไมใช” “จริง-ไมจริง” เปนคำถามที่จะตัด การสนทนา หรือการบอกเลา อยางละเอยี ดจากปากของผูร ับคำปรกึ ษา เชน “เธอไมเหน็ ดวยกับเรือ่ งที่เกิดข้ึนนี้ ใชไหม” แตควรจะเปลี่ยนเปน “ลองเลาถึงสาเหตุของเรื่องที่เกิดขึ้นนี้ใหฟงหนอยซิ” หรือ “เธอมีความรูสึก อยางไร กับเร่ืองทเ่ี กิดขน้ึ ” (พงษพนั ธ พงษโสภา, 2543) การใชค ำถามทีข่ ึ้นตนดว ย “ทำไม” มกั ทำใหผ ูร บั คำปรกึ ษา เกดิ ความรูส ึกวา ตนเองไดท ำผิดอยู ซึ่ง อาจจะทำใหกระทบกระเทือนความสัมพันธระหวางผูใหคำปรึกษาและผูรับคำปรึกษาได นอกจากนั้น การใช คำถามในลักษณะนี้มักจะนำไปสูการหาเหตุผลตางๆ ซ่ึงเหตุผลนั้นอาจมีบางสวนที่ไมเปนจริงได ดงั น้ันคำถาม วา “ทำไม” จึงไมค อ ยเหมาะสม ทีจ่ ะนำมาใชในระหวา งการใหคำปรึกษา (จีน แบรี.่ 2537) 3. ทกั ษะการเงียบ การเงียบ ( Silence) เปนกลวิธีหนึ่งที่ใชภายหลังจากที่ผูใหคำปรึกษาตั้งคำถามใหแกผูรับ คำปรึกษาและผูรับการปรึกษากำลังคดิ วาจะตอบปญหานั้นหรอื ไมหรอื จะตอบปญ หาน้ันอยางไรดีการใชกลวิธี การเงยี บเพ่ือคอยฟงคำตอบจากผูรบั คำปรึกษานั้นอาจสรางความอึดอัดใหแ กผูใหคำศึกษาท่ีเลือกฝกหัดเพราะ ขาดประสบการณเ มอ่ื ผูรับคำปรกึ ษาไมพดู จึงมักจะรีบพดู เสียเองซ่ึงทำใหความคิดของผูรบั คำปรึกษาหยุดชะงัก ลงเมอื่ ผูร บั คำปรึกษาน่งิ เงยี บ ผใู หค ำปรกึ ษาจะแสดงก็เพียงแตทา ทีของความสนใจและใหผ รู บั คำปรึกษาทราบ วาเราตั้งใจรอฟงเรื่องราวอยู ซึ่งการเงียบอาจเกินเวลานานถึง 2 -3 นาที แตถาเห็นวาผูรับคำปรึกษานี้เงียบ เหงาเกินไปเพราะหากพูดขึ้นวา “บางครั้งเรื่องราวที่เกิดขึ้นกับเรานั้นมันยากที่จะบรรยายออกมาเปนคำพูด” หรือ “คุณรูสึกอยางไรก็พูดออกมาอยางนั้นก็ได” หรือ “คุณคงกำลังคิดอยูวาจะพูดออกมาอยางไร คุณคอยๆ คิดกไ็ ดเ มอ่ื คดิ ไดแ ลวคอ ยพูดออกมาผมจะคอยฟง คุณพดู ” (พงษพนั ธ พงษโสภา, 2554 :14) 4. ทกั ษะการสะทอ นความรูสึก การสะทอนความรสู ึกเปนการตอบรับที่ผูใหคำปรึกษาใชตอบตอสาระ ทผ่ี ูคำปรกึ ษากลาวในสวนที่ เปนอารมณความรูสึกที่แฝงอยูเบื้องหลังคำพูด เปนการสื่อความเขาอกเขาใจ (กรรณิการ นลราชสุวัจน. 2545) จดุ ประสงคของการสะทอนความรูสึก ก็คือการชว ยนำความรสู ึกที่คลุมเครือออกมาใหกระจางข้ึน กอน จะสะทอนความรูสึก ผูใหคำปรึกษาจะตองมีความสามารถในการฟงและติดตามไปดวยวาคำพูดเชนนั้นของ ผูรับคำปรึกษาเกิดจากความรูสึกอยางไร แลวจึงสะทอนออกมา (วัชรี ทรัพยมี. 2533) ถาจะกลาวถึงขั้นตอน ของการสะทอนความรูส กึ (D’Andrea. 1983) ไดก ลาวถึง ดังนี้
77 ขน้ั ที่ 1 ระบคุ วามรูสึกทเ่ี กิดขนึ้ ซ่ึงขน้ั นี้จะทำใหความรสู ึกบางอยางไดถูกเปดเผยออกมาดวยการที่ ผูใหคำปรึกษาถามถึงความรูสึกของผูรับคำปรึกษาวา “คุณรูสึกอยางไร” การทวนคำพูดท่ีแสดงถึงความรูสึก เพื่อทำใหผ รู ับคำปรึกษาเกิดความชดั เจนกบั ความรูสึกของตนเอง และการสะทอ นความรูส ึกเปนหน่ึงในวิธีการท่ี ดีทส่ี ดุ เพ่ือนำความรสู ึกของผรู ับคำปรึกษาใหแสดงออกมา แตว า การสะทอนความรูสึกเปนสิ่งที่ยากท่ีสุด และงาย ทส่ี ดุ เพราะวาความรูสกึ ของผูรบั คำปรึกษาจะสะทอนออกมาเปนภาษาทา ทาง ขั้นที่ 2 การนิยามและสรางความชัดเจนใหกับความรูสึก ความรูสึกของผูรับคำปรึกษา ทเ่ี กิดขนึ้ เชน “ฉนั รสู ึกพา ยแพ” ซงึ่ เปน ส่งิ สำคญั มากที่จะพบสิ่งทแี่ สดงความหมายของคำวา “พายแพ” ในข้ันนี้ จึงตองใหความหมายความรสู ึกที่แสดงออกมา ขัน้ ที่ 3 การยอมรับกับความรูสึกที่เกิดขนึ้ ผูร ับคำปรึกษาจะตองยอมรับความรูสึกของตนเอง และ รบั ผดิ ชอบตอความรสู ึกทเี่ กดิ ขึ้นกับตนเอง ข้ันที่ 4 การจดั การกบั ความรสู ึก เมอ่ื เกิดความชัดเจนกับความรูสึกท่ีเกิดขนึ้ แลว ผูรับคำปรึกษาจะ เกิดการยอมรบั และจดั การกับความรสู ึกของตนเองได 5. ทกั ษะการทวนความ การทวนความคือการทวนเนื้อหาที่สำคัญในคำพูดของผูรับคำปรึกษากลับไปใหเขา ไดยิน โดยผูใหคำปรึกษาเรียบเรียงประโยคดวยการใชคำพูดใหมที่กระชับและกระจางชัดเจนแตไดสาระหรือ ประเด็นสำคัญๆ เทากับคำพูดที่ผูรับคำปรึกษาสื่อมาเพื่อชวยใหผูรับคำปรึกษาไดสำรวจ ทำความเขาใจกับ ความคิด พฤติกรรมของตนเองและสถานการณแวดลอมตางๆ ใหกระจางชัดเจนยิ่งขึ้น (อาภา จันทรสกุล. 2544) การทวนความทดี่ ี คอื การทผี่ ูใ หคำปรึกษาสามารถสะทอนเน้ือหาท่ีตนเองรับรจู ากการฟงผรู ับคำปรึกษา ดวยภาษาพดู ของตนเองทีม่ ีความชัดเจน สั้น กระชบั และตรงประเดน็ โดยไมใสค วามคดิ เหน็ สวนตัวเขาไปแลว ทำใหเกิดผลดีตอการใหคำปรึกษา เพราะชว ยใหผูร ับคำปรึกษาเขาใจตนเองมากข้ึน เกิดความกระจางในความคิด และสถานการณที่ตนเองประสบอยู ในขณะเดียวกันก็คลายกับเปนการตรวจสอบการรับรูขาวสารของผูให คำปรึกษาวาถูกตองหรือคลาดเคลื่อนอยางไร หากผูใหคำปรึกษาสามารถทวนความไดถูกตองก็จะทำใหผูรับ คำปรึกษารูสึกวาตนเองไดรับความเขาใจ ทำใหเกิดเจตคติที่ดี ตอผูใหคำปรึกษา ซึ่งจะชวยสงเสริมใหเกิดการ สำรวจไดลึกซึ้งขึ้น หากการทวนความเกิด ความคลาดเคลื่อนผูรับคำปรึกษามีโอกาสที่จะแกไขการรับรูที่ ผิดพลาดไปของผูใหค ำปรึกษา แตไมควรที่จะใหเกิดขึ้นบอยนักเพราะมนั เปน การแสดงใหเห็นวา ผูใหคำปรึกษา ไมม สี มาธิหรือใจจดจอในเร่ืองท่ผี ูรับคำปรึกษาพดู หรอื ไมมีทักษะท่จี ะสะทอนความที่เหมาะสมหรืออาจจะเปน ทงั้ สองอยา ง (เมธนิ นิ ทร ภิณูชน. 2539) 6. ทักษะการใหขอมลู ยอ นกลับ การใหขอมูลยอนกลับ เปนการพูดเพื่อใหผูรับคำปรึกษาไดทราบขอมูลที่ชัดเจนเกี่ยวกับการ ประพฤติปฏิบัติของตนเอง เพื่อใหไดรูวาผูอื่นมองเขาอยางไร วัตถุประสงคของทักษะการใหขอมูลยอนกลับ อยางมีประสิทธิภาพ คือ การที่ผูรับคำปรึกษาสามารถมองเห็นหรือรับรูตนเองไดเหมือนกับที่ผูอื่นมอง (จีน แบร่ี. 2537) ซึ่งเมื่อไหรค วรใช การใหขอ มลู ยอ นกลบั (อาภา จันทรสกลุ . 2544) พจิ ารณาดงั น้ี
1. เมื่อตองการใหผูรับคำปรึกษาสำรวจและรับรูพฤติกรรมของเขาที่แสดงออกมาในสายตาของ ผูใหค ำปรึกษา 2. เมื่อตองการใหผูรับคำปรึกษาตระหนักวา ผูอื่นรับรูพฤติกรรม ความคิด ความรูสึกเขาได และ พฤติกรรมของเขามีผลตอปฏิสัมพนั ธ 7. ทกั ษะการตีความ พงษพันธ พงษโสภา (2544 :16) การตีความ คือ ในระหวางการใหคำปรึกษาผูรับคำปรึกษา อาจกลาวถึงเรื่องราวบางสิ่งที่มีความหมายสืบเนื่องมาจากเรื่องราวที่ไดเคยกลาวมาแลวและในขณะนั้นผูให คำปรึกษาอาจมองเห็นความสัมพันธกับพฤติกรรมเดิม จึงใชวิธีการตีความเพื่อใหผูรับคำปรึกษาเห็นความ เก่ยี วขอ งของปญหาและยอมรบั ในปญหานั้น หรอื อาจกลา วไดอ ีกนยั หน่งึ วา การตีความเปน กระบวนการที่ผูให คำปรึกษาอธิบายความหมายของเหตุการณใหผูรับการศึกษาไดเขาใจปญหาของตนเองในดานอื่นที่อาจจะยัง ไมไดม องมากอนซงึ่ ตา งกบั การทบทวนประโยค (Paraphrasing)ในแงท วี่ าการตคี วามหมายน้ัน ผูใหคำปรึกษา ไดเสนอกรอบแนวคิด ( Frame of Refrence) ใหมใหผูรับการปรึกษาไดพิจารณาปญหาของตนเอง การ ตคี วามจะชว ยผรู ับคำปรกึ ษาเขา ใจถงึ ปญ หาของตนเองไดกวางขวางมากยิ่งขน้ึ ตัวอยางเปรียบเทียบกลวิธีแบบการทบทวนประโยค (Paraphrasing) การสะทอนความรูสึก (Refrection of Feeling) และการตีความ (Interpreting) ผูรับคำปรึกษา : เมื่อคืนนีผ้ มไปงานวันเกดิ ของเพื่อนรวมงานทีบ่ ริษัทผมลมื จัดแลว ผมก็รองไห ออกมาควรคางเหมือนเดก็ ผมรูสกึ ละอายใจตนเองเหลือเกิน การทบทวนประโยค (Paraphrasing) ผูใหค ำปรกึ ษา : คณุ รูสึกอดสใู จเกยี่ วกับเหตกุ ารณเ มือ่ คนื นี้ การตีความ(Interpreting) ผใู หค ำปรึกษา : คุณรูส กึ ละอายใจทไี่ มส ามารถควบคุมตัวเองไดในคืนนนั้ 8. ทกั ษะการเจาะจง ทักษะการเจาะจงเปนทักษะหนึ่งที่ผูใหคำปรึกษาใชเพ่ือชว ยใหผูขอรับคำปรึกษาพูดเก่ียวกับตนเอง ใหมากที่สุด และประกอบกับการเลือกใหความใสใจตอคำพูดหนึ่ง โดยเฉพาะจะชวยใหผูรับคำปรึกษารูและ ตัดสินใจวา จะพูดเกี่ยวกับเรื่องอะไรตอไป จุดประสงคของการใหคำปรึกษาก็คือเพื่อชวยเหลือผูขอคำปรึกษา ไมใชเพื่อผูอื่น แตเพื่อบุคคลที่อยูตรงหนาผูใหคำปรึกษา ดังนั้นจะตองใชทักษะการเจาะจง เพื่อใหการให คำปรึกษาเปน ประโยชนตอผรู ับคำปรึกษามากท่ีสดุ เลอื กใหค วามใสใ จในคำใดคำหนึง่ ที่ผูขอคำปรกึ ษาเลา โดย พิจารณาความเปนไปได ทุกทางที่เกี่ยวของกับเรื่องราวของผูขอคำปรึกษาซึ่งประกอบดวย 6 องคประกอบ (Ivey, 2007) 1. การเจาะจงท่ผี ขู อคำปรึกษา (Client Focus)
79 2. การเจาะจงท่ผี อู ่นื (Other-person Focus) 3. การเจาะจงท่ีปญ หา และโครงเร่อื งสำคญั (Problem/Main Theme Focus) 4. การเจาะจงท่ผี ใู หค ำปรกึ ษา หรอื ผูสมั ภาษณ (Interviewer Focus) 5. การเจาะจงทก่ี ลมุ (“We” Focus or Mutual Group Focus) 6. การเจาะจงที่วัฒนธรรม (Cultural) สิ่งแวดลอม (Environmental) และบริบททางสังคมที่ เกีย่ วของ (Contextual Focus) ทักษะการเจาะจงจะทำใหผูขอคำปรึกษาใหความใสใจเกี่ยวกับพฤติกรรม ความคิด และ ความรูส กึ ของตนเองพรอมท่ีจะเปดเผย สำรวจเพ่ือความเขาใจตนอยางลึกซ้ึง 9. ทักษะการใหก ำลังใจ การใหกำลงั ใจเปนการแสดงความสนใจ ความเขาใจในสิ่งท่ีผูรับคำปรกึ ษาพูดมาแลว (จนี แบ ร่ี, 2537) และเปน การกระตนุ ใหผรู ับคำปรึกษารูส กึ วามผี ใู หกำลังใจ ชว ยใหเ ขามคี วามคดิ ริเรมิ่ ที่จะตอสู รวมถงึ มคี วามม่นั ใจตนเองมากขน้ึ (พชั รวี ัลย กำเนดิ เพชร. 2533) การใหก ำลงั ใจจะชวยกระตนุ ใหผูรับคำปรึกษาเลา เรื่องตอ หรือใหรายละเอียดเพิ่มเติม (Ivey. 2007) ดังนั้น วิธีใหกำลังใจวาควรปฏิบัติ (วัชรี ทรัพยมี. 2533) ดังนี้ 1. สนบั สนุนคำพดู ของผูร บั คำปรกึ ษา เชน พูดวา “นน่ั เปนความคดิ ท่ดี ีทีเดยี ว” 2. ชี้แจงแกผูรับคำปรึกษาวาปญหาของเขามีทางแกไขได เชน บอกวา มีวิธีการที่จะชวยให เขาเรยี นดขี ึ้น 10 ทกั ษะการสรุปความ การสรุปความ คอื การจดั ลำดบั และรวบรวมประเด็นสำคัญตางๆ ท่พี ูดคุยกนั ไปแลวระหวาง ผใู หค ำปรึกษาและผรู ับคำปรึกษา มาเชื่อมโยงกันใหเปนระบบ แลวสรุปกลบั ไปใหผรู ับคำปรึกษา (อาภา จันทรส กุล, 2544) ในระหวางการใหคำปรึกษา ผูใหคำปรึกษากับผูรับคำปรึกษา อาจสนทนากันหลายเรื่องพรอมๆ กัน และอาจเกิดความสับสน ดังนั้น การใชทักษะในการสรุปความก็คือ การพยายามรวบรวมสิ่งที่พูดกันไปแลวนั้นให เปนประโยคเดียว โดยครอบคลุมเนื้อเรื่องตางๆ ที่ไดสนทนามาแตละตอนของการสนทนา ในการสรุปความ จำเปนตองอาศัยความจำในเรื่องตางๆ ท่ีพูดคุยกันมาเปนอยางดี ส่ิงทพ่ี ึงระลกึ ถงึ ในการสรปุ ก็คือ อยานำเอา ความคิดใหมเติมเขามาในการสรุปแตควรเปนการรวบรวมสิ่งตางๆ ที่ไดพูดคุยกันมาแลว (พงษพันธ พงษ โสภา. 2543)
เอกสารอา งองิ กฤตวรรณ คำสม. (2557). เอกสารประกอบการสอนรายวิชาจิตวิทยาสำหรับครู. อุดรธานี : คณะครุศาสตร มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏอุดรธาน.ี คณะครุศาสตร จุฬาลงกรณม หาวทิ ยาลยั และศูนยเ ครอื ขา ยทั่วประเทศ.(2554). คมู ืออบรมแนะแนว โครงการยกระดบั คณุ ภาพครทู ั้งระบบตามแผนปฏิบตั ิการไทยเขม แข็ง.กรงุ เทพฯ : โรงพิมพ จฬุ าลงกรณมหาวทิ ยาลยั จีน แบรี่. (2537). คมู ือการฝกทักษะใหการปรึกษา. กรงุ เทพฯ: จฬุ าลงกรณม หาวทิ ยาลยั . พงษพันธ พงษโสภา. (2543). ทฤษฎีและเทคนคิ การใหคำปรกึ ษา. กรงุ เทพฯ พัฒนาศกึ ษา. . (2544). จิตวิทยาการศึกษา. กรุงเทพฯ : พฒั นาศึกษา. พชั รวี ัลย กำเนดิ เพชร. (2533). “การแนะแนวและการใหคำปรึกษาเชิงจติ วิทยาสำหรบั อาจารย มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม”, ในเอกสารประกอบการฝกอบรมเชิงปฏบิ ตั ิการ. กรุงเทพฯ: ศูนยการใหคำปรึกษามหาวิทยาลยั ศรีนครินทรวโิ รฒประสานมติ ร. เมธนิ นิ ทร ภิณูชน. (2539). เอกสารคำสอนวชิ าแนะแนว 622: การฝก ปฏิบัตกิ ารใหค ำปรกึ ษา. กรงุ เทพฯ: ภาควชิ าการแนะแนวและจิตวทิ ยาการศึกษา คณะศึกษาศาสตร มหาวิทยาลัย ศรีนครนิ ทรวิโรฒ ประสานมิตร. วัชรี ทรัพยมี. (2533). ทฤษฎีและกระบวนการใหบ รกิ ารปรกึ ษา. กรุงเทพฯ: ภาพพมิ พ อาภา จันทรสกุล. (2545). ทฤษฎีและเทคนคิ การปรึกษาในสถาบันการศกึ ษา. พิมพคร้งั ท่ี 10. กรุงเทพฯ: คณะศึกษาศาสตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร. D’ Andrea, V.J. & Salovey, P. (1983). Peer counseling skill and Perspectives. Polo Alto, California : Science and Behavior Books. Lvey, A.E., & Bradford-lvey, M. (2007). Intentional Interviewing and Counseling : Faciling Client development in a multicultural society 6th ed. Belmont, CA : Thomson Brooks/cole.
81 ประมวลภาพกจิ กรรม คณะทำงานร่วมประชมุ พฒั นาหลกั สูตร
คณะทำงานรว่ มประชมุ พฒั นาหลกั สตู ร
83 ผรู ับผิดชอบโครงการ 1. นางสาวรงุ ทวิ า จนั ทนว ฒั นวงษ หัวหนา โครงการ 2. ผชู ว ยศาสตราจารยพวงทอง เพชรโทน กรรมการ 3. ผูชวยศาสตราจารยส ุนิสา วงศอารีย กรรมการ 4. นางภวิศา พงษเ ลก็ กรรมการ 5. นางสาวพรพสิ ทุ ธ์ิ ดวงเงิน กรรมการ 6. นางสาวทรรศนีย วันชาดี กรรมการ 7. นางสาวชาครยิ า พันธทอง กรรมการ
Search
