60 ไอเดีย จิตตปัญญาในห้องเรียน

2. อาจารย์แบ่งผู้เรียนสวมบทบาทดงั นี้ • ด.ญ.ลิตา 1 คน • ผสู้ ังเกตการณ์ 3-4 คน คณะลกู ขุน ประกอบด้วย • พอ่ แม่ 2 คน • ครู 2 คน • เพ่ือนร่วมชน้ั 2 คน • เพอื่ นบ้าน/คนในชมุ ชน 2 คน • สมาคมผปู้ กครอง 2 คน • ต�ำรวจ 2 คน • เจ้าของโรงแรม 2 คน • คนในโซเชยี ล 2 คน • นกั ขา่ ว 2 คน • นักจิตวทิ ยา 2 คน • นักสิทธิมนษุ ยชน 2 คน (แต่ละบทบาทในคณะลูกขุน ให้มีผู้เรียนอย่างน้อย 2 คนเพื่อให้ช่วยกัน เขียนคำ� พพิ ากษา) 3. มอบหมายผเู้ รยี นทร่ี บั บทบาทคณะลกู ขนุ เตรยี มคำ� ตดั สนิ ตอ่ คดี ด.ญ.ลติ า โดยใหส้ วมบทบาทตามทสี่ งั คมเปน็ จริงๆ มใิ ช่เป็นการเขยี นคำ� ตดั สินจากจุดยนื ของผู้เรียน เช่น สังคมโดยท่ัวไปมักตัดสินและประณามเด็กผู้หญิงท่ีประพฤติ ตัวผิดไปจากบรรทัดฐานทางสังคม เด็กผู้หญิงท่ีดีต้องรักนวลสงวนตัว เช่ือฟัง พ่อแม่ ไม่ไปคา้ งอ้างแรมกบั ผชู้ ายสองตอ่ สอง การตงั้ ครรภ์ไมพ่ รอ้ มในวยั เรียน ถือเป็นเรอ่ื งน่าอบั อายของครอบครวั และโรงเรียน เปน็ ตน้ 4. ระหวา่ งที่มอบหมายให้คณะลกู ขนุ เขยี นคำ� พิพากษา ใหแ้ ยก ด.ญ.ลติ า กับผู้สังเกตการณ์ไปรอนอกห้อง ในส่วนของ ด.ญ.ลิตา ให้เตรียมสะท้อน ความรู้สึกหลังฟังค�ำตัดสิน ส่วนผู้สังเกตการณ์ให้เป็นผู้สะท้อนส่ิงที่ได้เรียนรู้ จากคำ� พิพากษา 5. อาจารยเ์ ปดิ หอ้ งพิพากษาเรยี ก ด.ญ.ลติ า และผสู้ งั เกตการณก์ ลับเข้ามา ในหอ้ ง จัดห้องฟังค�ำพิพากษา โดยให้ ด.ญ.ลิตายืนตรงกลาง โดยมีคณะลกู ขุน ติดป้ายกระดาษที่หน้าอกมีข้อความตามบทบาทของตัวเอง เช่น ผู้เรียนที่สวม บทเป็นพ่อแม่ ติดป้ายกระดาษท่ีเขียนค�ำว่า พ่อแม่ เพ่ือเป็นสัญลักษณ์ให้รู้ว่า 39

สวมบทบาทเป็นใคร คณะลูกขุนยืนล้อมรอบ ด.ญ. ลิตา ส่วนผู้สังเกตการณ์ ให้ยืนวงนอก จากน้ันให้ผู้เรียนท่ีสวมบทบาทเป็นคณะลูกขุนอ่านค�ำตัดสินคดี ด.ญ.ลิตา จนครบทกุ คน 6. อาจารย์ถาม ด.ญ.ลติ า ว่ารู้สกึ อยา่ งไรต่อคำ� ตดั สนิ 7. อาจารย์เปิดโอกาสให้ผูส้ ังเกตการณไ์ ด้สะทอ้ นส่ิงที่เห็นในหอ้ งพิจารณาคดี 8. อาจารย์ชวนผู้เรียนสังเกตถึงอคติที่เกิดขึ้นจากข้อเท็จจริงและความ คิดเห็นของแต่ละฝ่ายในห้องพิจารณาคดี อคติเหล่านั้นเกิดจากปัจจัยใดบ้าง ชวนผู้เรียนคุยต่อว่า อคติสร้างผลกระทบอย่างไรต่อความเป็นมนุษย์และ การท�ำงานของส่ือ หากจะต้องปฏิบัติงานส่ือผู้เรียนจะสามารถวางอคติ และวางการตัดสินผู้ที่เกี่ยวข้องในงานสื่อได้อย่างไร อภิปรายร่วมกันว่า ความ เทีย่ งธรรมจะสามารถทำ� ใหเ้ กิดขนึ้ ได้อยา่ งไรในการปฏิบัติงานส่ือ รกะรยะะบเววนลกาขารอเงรยี นรู้ อุปกรณ์ 2 ชัว่ โมง 1. กระดาษ A4 ส�ำหรบั เขยี นบทบาท 2. กระดาษกาวสำ� หรับตดิ กระดาษ ผลทค่ี าดว่าจะได้รับ 1. ผู้เรียนเข้าใจและตระหนักถึงผลกระทบของอคติที่มีต่อการตัดสิน ผู้อื่นในสังคม 2. ผู้เรียนสามารถประยุกต์การเรียนรู้เรื่องความเท่ียงธรรมและ อคตใิ นการท�ำงานส่อื ออกแบบโดย อ.ชเนตตี ทินนาม ภาควิชาการสอ่ื สารมวลชน คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั 40

• เรยี นรูภ้ าษาไทยให้สนุก 41

5. ตวั อักษรสร้างสรรค์ เพราะชื่อนนั้ ส�ำคัญบง่ บอกถงึ ตวั ตนได้ เร่มิ ตน้ ดว้ ยใชต้ วั อักษรในช่ือของผู้ เรียนมาเป็นเน้ือหาหลกั ในการทำ� กจิ กรรมเพ่ือใหผ้ ้เู รียนไดร้ ู้จักตนเอง รจู้ กั ผ้อู ื่น เปิดพื้นท่ีให้ผู้เรียนได้กลับมาส�ำรวจตนเอง สะท้อนคิด รับฟังผู้อื่นอย่างเข้าใจ ฝกึ ทกั ษะการฟังอยา่ งลึกซงึ้ บอกเล่าเรอื่ งราวของตนเองและผอู้ ่ืนตามโจทย์ ฝึก การเป็นผู้รับฟังท่ีดี ฝึกทักษะการส่ือสารภาษาไทย และทักษะการใช้ชีวิตร่วม กนั อย่างมีความสุข ประเภทของกระบวนการเรยี นรู้ กิจกรรมในรายวิชา รายวิชา ทักษะภาษาไทยเชิงวิชาชพี กลมุ่ เป้าหมาย นักศึกษาระดับช้นั ปวส.1 สาขาวชิ าการตลาด กลมุ่ 1-2, สาขาวิชาการจดั การส�ำนักงาน กลุม่ 1-2 ผู้เขา้ ร่วมกจิ กรรม จ�ำนวน 53 คน วัตถปุ ระสงค์ 1. เพอื่ ให้นักศกึ ษารูจ้ ักตัวเอง 2. เพ่ือใหน้ ักศกึ ษาพฒั นาตนเองสู่คุณลกั ษณะที่พึงประสงค์ 3. เพ่อื ใหน้ ักศกึ ษาพฒั นาทักษะการฟงั การพดู การอ่าน และการเขยี น ภาษาไทย แนวคิด กจิ กรรมนเ้ี นน้ ใหผ้ เู้ รยี นไดร้ ถู้ งึ ความสำ� คญั และคณุ คา่ ของภาษาไทย สำ� รวจ คณุ ลักษณะของตนเอง รับฟังผู้อืน่ เข้าใจผอู้ ่ืน สามารถบูรณาการสิ่งทีไ่ ดเ้ รียนรู้ นำ� ไปพฒั นาทกั ษะการสอื่ สารภาษาไทย 42

วธิ ีการ/ข้ันตอน กจิ กรรมท่ี 1 ช่อื นม้ี คี วามหมาย (ทกั ษะการคน้ ควา้ ) - ใหน้ กั ศกึ ษาบอกทมี่ า และความหมายของชอ่ื ตนเอง ใน Google Forms (สง่ ลิงก์ให้นกั ศึกษา) กิจกรรมท่ี 2 “อักษรสร้างสรรค์” และ “รู้จักตัวตน” (ทักษะการคิด วิเคราะห)์ - ให้นักศึกษาแยกชื่อของตนเองเป็นตัวอักษร แล้วเขียนค�ำที่ข้ึนต้นด้วย ตัวอักษรในชื่อแต่ละตัว แล้ววิเคราะห์สิ่งที่อยากจะมี และอยากจะเป็นจาก ความหมายของคำ� น้นั โดยเขยี นตามรปู แบบที่ก�ำหนดให้ลงในใบงานที่ 1 กิจกรรมท่ี 3 ต้นแบบของฉัน (ทักษะการค้นคว้า + ทักษะการเขียน สรุปความ/ บรรยายความ) - ค้นควา้ หาบุคคลท่ีเปน็ ตน้ แบบของตนเองในคุณลักษณะทอ่ี ยากเปน็ - เขยี นเลา่ เร่อื งบคุ คลตน้ แบบ กจิ กรรมท่ี 4 พฒั นาตนเอง (ทกั ษะการคิดวเิ คราะห,์ สงั เคราะห์ + ทกั ษะ การเขียนบรรยาย) - เขยี นบรรยายวิธกี าร/แนวทางการพฒั นาตนเอง กิจกรรมท่ี 5 การฟังอย่างลึกซ้ึง (ฝึกทักษะการฟัง + ทักษะการพูด เล่าเรอื่ ง) - ให้นักศึกษาจับคู่เล่าเรื่องจากสิ่งที่ได้เขียนไว้กิจกรรมที่ 3 และ 4 (คนต้นแบบ + การพฒั นาตนเอง) 43

กิจกรรมที่ 6 พูดเลา่ เร่อื ง (ทกั ษะการพูด + ทักษะการใช้สื่อเทคโนโลย)ี - น�ำเสนอเรอ่ื งราวของตนเองในรปู แบบต่างๆ โดยใชส้ ือ่ เทคโนโลยี กจิ กรรมท่ี 7 สะทอ้ นความรูส้ กึ - ใหน้ กั ศกึ ษาเขยี นความเรยี งสะทอ้ นความรสู้ กึ ในการทำ� โครงการตวั อกั ษร สรา้ งสรรค์ โดยมคี วามยาวของเนอื้ หา 3-5 บรรทดั อุปกรณ์ทจี่ �ำเปน็ การจัดห้อง - โทรศัพท์ (ส�ำหรบั กรอกขอ้ มลู - ควรจดั แบบไม่เป็นทางการ ใน Google Forms) นงั่ ลอ้ มวงกบั พื้น - ใบงาน กระรยะะบเววนลกาขารอเงรยี นรู้ 6-7 สัปดาห์ ผลทีค่ าดว่าจะไดร้ ับ 1. สรา้ งบรรยากาศช้นั เรียนวิชาภาษาไทยในรปู แบบ Active Learning เพอ่ื นำ� ไปสชู่ น้ั เรยี นวชิ าภาษาไทยทไี่ มน่ า่ เบอ่ื และสามารถประยกุ ตก์ บั ชวี ติ ของ ตนเองได้ 2. เป็นชั้นเรียนวงกลมแห่งการเรียนรู้ ทั้งครูและผู้เรียนแลกเปล่ียนซ่ึงกัน และกนั 3. ผู้เรียนได้กลับมาทบทวนตนเอง เข้าใจตนเอง และผู้อื่นมากขึ้น โดยใช้กระบวนการจิตตปัญญาในการจัดการเรียนการสอน ซึ่งครูท�ำหน้าที่ ออกแบบและจัดกระบวนการเรียนรู้ เปิดพื้นท่ีให้ผู้เรียนได้กลับมาส�ำรวจ ตนเอง สะทอ้ นคิด รบั ฟงั ผู้อน่ื อย่างเขา้ ใจ ออกแบบโดย อ.ยอดขวญั ศรมี ว่ ง วทิ ยาลัยอาชีวศึกษานครสวรรค์ 44

• การพยาบาลชมุ ชน 45

6. Deep Listening หวั ใจของงานพยาบาลชุมชน หวั ใจของงานพยาบาลชมุ ชนนน้ั ผใู้ หบ้ รกิ ารตอ้ งเขา้ ถงึ จติ ใจของผรู้ บั บรกิ าร ใหอ้ ยหู่ มดั ทกั ษะการฟงั จงึ ถอื เปน็ ทกั ษะทส่ี ำ� คญั ในทกุ ขน้ั ตอนของกระบวนการ พยาบาลส�ำหรบั พยาบาลชมุ ชน อีกท้ังการให้บริการด้วยหัวใจความเปน็ มนุษย์ จะต้องให้บริการบนพื้นฐานของความเข้าใจความต้องการที่แท้จริง เน้นการ มสี ว่ นรว่ มของผรู้ บั บรกิ าร ดงั นน้ั หากพยาบาลมที กั ษะการฟงั อยา่ งลกึ ซงึ้ ทไ่ี มใ่ ช่ แค่เพียงไดย้ ิน แตเ่ ข้าใจ ร้สู กึ สมั ผสั ไดถ้ ึงความต้องการทถี่ ่ายทอดผา่ นขอ้ ความ ความรู้สึก และท่าทางของผู้รับบริการ จะช่วยให้พยาบาลให้บริการด้วยหัวใจ ความเปน็ มนุษยอ์ ยา่ งแทจ้ รงิ ประเภทของกระบวนการเรียนรู้ กจิ กรรมในรายวชิ า รายวชิ า ปฏบิ ตั ิการพยาบาลชุมชน 1 กล่มุ เป้าหมาย นักศกึ ษาพยาบาลศาสตรช์ ั้นปที ี่ 3 วัตถุประสงค์ 1. เพ่ือใหน้ กั ศึกษาพฒั นาทักษะการฟงั อย่างลึกซง้ึ (Deep Listening) 2. เพอ่ื ใหน้ กั ศกึ ษานำ� ทกั ษะการฟงั อยา่ งลกึ ซง้ึ ไปใชใ้ นการใหก้ ารพยาบาล บุคคลและครอบครัว กระรยะะบเววนลกาขารอเงรียนรู้ 3 สัปดาห์ 46

วิธีการ/ขัน้ ตอน สัปดาหท์ ี่ 1: Day 1-3 1. One Minute Mindfulness • Sitting in Silence: อาจารย์ให้นักศึกษาน่ังหลับตาในท่าท่ีสบาย บนเก้าอ้ี หายใจเข้า-ออกชา้ โดยหายใจเข้าใหค้ ิดถงึ ค�ำว่า “ผอ่ น” หายใจออก ให้คดิ ถึงคำ� ว่า “คลาย” ใชเ้ วลาในการน่งั 1 นาที 2. Listen to the Sound without Judgment • อาจารยใ์ หน้ กั ศกึ ษานง่ั หลบั ตาในทา่ เดมิ แลว้ ตงั้ ใจฟงั เสยี งทอี่ ยรู่ อบตวั ว่าเสียงเกดิ ขน้ึ และเสียงน้นั หายไปอย่างไร 2 นาที • ฟังเสยี งน้ันอยา่ งตงั้ ใจ โดยห้ามจนิ ตนาการ ตัง้ ช่ือ หรอื วิเคราะห์เสียง ทไี่ ดย้ นิ และไมต่ อ้ งใสค่ วามรสู้ กึ เชอ่ื มโยงกบั ประสบการณเ์ ดมิ หรอื ความทรงจำ� ใดๆ • อย่าปฏิเสธเสยี งท่ีได้ยิน • ถา้ ไมไ่ ดย้ นิ เสยี งใดๆ ใหผ้ ่อนคลายกบั ความเงียบ 3. Reflection หลงั กจิ กรรมที่สอง ถามนักศกึ ษาดว้ ยค�ำถามตอ่ ไปน้ี • เกดิ อะไรข้ึนระหว่างท่ฟี งั • ระหว่างที่ฟัง นักศึกษาได้ละเมิดข้อห้ามในการฟังหรือไม่ ถ้าละเมิด นักศกึ ษาทำ� อยา่ งไรให้กลบั มาฟงั อย่างตั้งใจและจดจ่อได้ • ในชวี ติ ประจ�ำวัน นักศึกษาฟังโดยปราศจากการตัดสนิ หรือไม่ อยา่ งไร • นกั ศกึ ษาจะฟังผรู้ ับบริการโดยปราศจากการตดั สินอยา่ งไร * ท�ำทง้ั สามกจิ กรรมในวันแรกของการฝกึ * ทำ� กจิ กรรม 1 และ 2 ในวนั ท่ี 2 และ 3 ของการฝึก 47

สปั ดาห์ที่ 1: Day 4-5 1. Check In • ท้องฟ้าของฉัน: ก่อน Pre- conference และ Post-conference ของทุกวัน อาจารย์เปิดโอกาสให้นักศึกษาส�ำรวจความรู้สึกของตนเอง พูด ความรู้สกึ ของตน โดยเปรียบเทยี บกบั สภาพท้องฟา้ 2. Becoming Deep Listener • อาจารย์ใหน้ กั ศึกษาจบั ค่กู นั และผลัดกันเป็นผู้เลา่ เรือ่ ง และผูฟ้ งั • อาจารยก์ ำ� หนดหวั ข้อในการเล่าเรือ่ ง - วันที่ 4: ความทรงจ�ำที่งดงามในชีวติ - วันที่ 5: ความกลัวในการฝึกปฏิบัติงานในวิชานี้ และการเผชิญ ความกลวั ของฉนั • อาจารย์ให้เวลา 3 นาที ในการเล่าเร่ืองแต่ละรอบ โดยในระหว่างท่ี เล่าเร่ือง ห้ามผู้ฟังพูดแทรกหรือถามค�ำถามใดๆ และให้สังเกตการสื่อสาร ทงั้ ทางภาษาและอวัจนภาษาของผู้เลา่ 3. Reflection หลังการเลา่ เร่อื งทง้ั สองรอบอาจารย์ถามนักศึกษาดว้ ยค�ำถามต่อไปนี้ • ผเู้ ล่ารสู้ กึ อยา่ งไร ในขณะทเ่ี ล่าเรื่องอยูค่ นเดยี ว และผู้ฟังรสู้ ึกอย่างไร ทีฟ่ งั อยา่ งเดยี ว • ระหว่างที่ฟัง ผู้ฟงั สังเกตเหน็ การส่ือสารทั้งทางภาษาและอวัจนภาษา อะไรบา้ ง • ระหว่างท่เี ล่า ผู้เลา่ รู้สึกได้อย่างไรว่าผู้ฟงั ก�ำลงั ฟังอยา่ งลกึ ซ้ึง • ระหวา่ งทฟี่ ัง ผ้ฟู งั รไู้ ด้อยา่ งไรวา่ ตนเองต้งั ใจฟงั อยา่ งลึกซึ้ง อะไรที่เป็น อปุ สรรคในการฟงั * ให้นักศกึ ษาประเมนิ ทักษะในการฟังอย่างลกึ ซ้งึ ของตนเอง 48

สัปดาห์ที่ 2 และ 3 1. Check In • ดอกไม้ในใจฉัน: ก่อน Pre-conference และ Post-conference ของทกุ วนั อาจารยเ์ ปดิ โอกาสใหน้ กั ศกึ ษาสำ� รวจความรสู้ กึ ของตนเอง พดู ความ รสู้ ึกของตน โดยเปรยี บเทียบกบั ชนดิ และลักษณะของดอกไม้ 2. Becoming Deep Listener • ในการเยี่ยมผู้รับบริการรายครอบครัวทั้งกลุ่มเส่ียงและผู้ป่วยโรค เรอื้ รงั อาจารยม์ อบหมายใหน้ กั ศกึ ษาใหก้ ารพยาบาลตามกระบวนการพยาบาล โดยในระหว่างการให้การพยาบาลนักศึกษาต้องอาศัยทักษะการฟังอย่าง ลึกซงึ้ (Deep Listening) 3. Reflection หลงั การเยย่ี มแตล่ ะวนั อาจารยใ์ หน้ กั ศกึ ษาสะทอ้ นคดิ ดว้ ยคำ� ถามตอ่ ไปน้ี • เกดิ อะไรข้นึ ระหว่างทีฟ่ งั • ระหวา่ งทฟี่ งั นกั ศกึ ษาสมั ผสั /รสู้ กึ ไดอ้ ยา่ งไรวา่ ตนเองตงั้ ใจฟงั อยา่ งลกึ ซงึ้ • การฟงั ในวันนข้ี องนกั ศึกษาเปน็ ไปตามท่คี าดหวังหรือไม่ เพราะอะไร • นักศึกษาอยากปรบั ปรุงทักษะการฟังอยา่ งลึกซ้ึงในคร้ังต่อไปอยา่ งไร * ในวนั สดุ ทา้ ยของการฝกึ อาจารยใ์ หน้ กั ศกึ ษาประเมนิ ทกั ษะในการฟงั อย่างลึกซง้ึ ของตนเองอกี ครั้ง * อาจารย์ถามว่าตลอดระยะเวลาการฝึก นักศึกษามีการพัฒนาทักษะ การฟงั อยา่ งลึกซ้งึ อยา่ งไร ผลทีค่ าดวา่ จะไดร้ ับ นกั ศกึ ษาพยาบาลทม่ี ที กั ษะการฟงั อยา่ งลกึ ซงึ้ จะสามารถใหก้ ารพยาบาล แก่ผู้รับบริการท้ังระดับบุคคลและครอบครัวด้วยหัวใจความเป็นมนุษย์ ปราศจากการตดั สนิ และเขา้ ใจถงึ ความตอ้ งการของผรู้ บั บรกิ ารอยา่ งแทจ้ รงิ ออกแบบโดย อ.ดร.พัชราภรณ์ ตลุ ยกลุ และ อ.พรรณปพร ชุนหบดี วิทยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี ตรัง 49

7. สู่การเป็นหมอครอบครัวอย่างแทจ้ ริง เรียนรู้เคล็ดลับการเป็นหมอท่ีครอบครัวในชุมชนวางใจ ตระหนักรู้ถึง คุณค่าและความหมายท่ีแท้จริงของ “หมอครอบครัว” ในงานพยาบาลชุมชน ผ่านกระบวนการเรียนรู้ท่ีช่วยให้ผู้เรียนรู้จักตนเอง เข้าใจผู้อ่ืน เพ่ือน�ำไปสู่ การเข้าใจถงึ ปัญหาและความตอ้ งการของครอบครัวได้อย่างแทจ้ รงิ ชื่อกจิ กรรม “สกู่ ารเปน็ หมอครอบครัวอย่างแทจ้ รงิ ” ประเภทของกระบวนการเรียนรู้ การปฐมนิเทศรายวิชา ช่วง Pre-clinic จำ� นวน 2 รอบ รายวิชา ปฏบิ ัตกิ ารพยาบาลอนามยั ชุมชน 1 กลมุ่ เปา้ หมาย นกั ศกึ ษาพยาบาลศาสตรบ์ ณั ฑติ ชนั้ ปที ่ี 2 จำ� นวน 6 กลมุ่ กล่มุ ละ 7-8 คน และอาจารยผ์ ู้สอนภาคปฏิบตั ิ จ�ำนวน 6 คน วตั ถปุ ระสงค์ เพื่อให้นกั ศกึ ษา 1. มีความพร้อมในการฝึกภาคปฏิบัติวิชาปฏิบัติการพยาบาลอนามัย ชมุ ชน 1 2. ทบทวนตนเอง รู้จัก เข้าใจ ตระหนักรู้ในตนเอง และเข้าใจคนอื่น มากข้นึ 3. สามารถเข้าถึงครอบครัว เข้าถึงปัญหาและความต้องการของ ครอบครัวได้อย่างแท้จรงิ 4. ใหบ้ ริการด้วยหัวใจความเป็นมนษุ ย์ เอื้ออาทร และดแู ลผใู้ ช้บริการ อยา่ งเตม็ ใจดจุ ญาติของตน 50

วิธีการ 1. ขัน้ เตรยี มอาจารยผ์ ู้สอนภาคปฏบิ ตั ิ 1.1. จัดประชุมอาจารย์ผู้สอนภาคปฏิบัติวิชาปฏิบัติการพยาบาล อนามยั ชมุ ชน 1 เพื่อเตรยี มความพรอ้ มและทบทวนความรูค้ วามเข้าใจเกีย่ วกบั จุดมุ่งหมายและวตั ถุประสงค์ของรายวชิ า 1.2. ชแี้ จงเปา้ หมายและวตั ถปุ ระสงคข์ องการจดั กจิ กรรม “สกู่ ารเปน็ หมอครอบครัวอยา่ งแทจ้ ริง” โดยใชก้ ระบวนการจิตตปัญญา 1.3. อธบิ ายลกั ษณะและของกจิ กรรมตา่ งๆ ประกอบดว้ ย (1) Check In (2) Dialogue Conversation & Deep listening (3) Celtic Wheel (4) Reflection และ (5) Check-out 2. ขั้นเตรยี มนกั ศกึ ษา จดั กจิ กรรม “สกู่ ารเปน็ หมอครอบครวั อยา่ งแทจ้ รงิ ” ในชว่ั โมง Pre-clinic เปน็ เวลา 2 ช่ัวโมงประกอบดว้ ย (1) เปิดวงการเรียนรู้ร่วมกัน โดยให้นักศึกษาและอาจารย์ผู้สอน ภาคปฏบิ ัตปิ ระจ�ำกลุ่ม นั่งอยูใ่ นกลมุ่ เดียวกนั (2) Check In ใหน้ กั ศกึ ษานง่ั เปน็ วงกลมตามกลมุ่ ยอ่ ยทจ่ี ะฝกึ ภาคปฏบิ ตั ิ ร่วมกับอาจารย์ผู้สอนภาคปฏิบัติประจ�ำกลุ่ม ให้นักศึกษาแต่ละคนตรวจสอบ พืน้ ฐานอารมณ์ ความรู้สึกของตนเองในปจั จุบนั รว่ มกบั นักศกึ ษาและอาจารย์ ผ้สู อนภาคปฏบิ ัตปิ ระจ�ำกลุ่มของตนเองใชเ้ วลาประมาณ 10 นาที (3) Dialogue Conversation & Deep Listening นักศึกษาแต่ละคน ในกลมุ่ ยอ่ ย คดิ ใครค่ รวญทบทวนตนเองเกยี่ วกบั ความรสู้ กึ ความกงั วล จดุ ออ่ น จุดแขง็ ของตนเองท่จี ะฝึกภาคปฏิบัตวิ ิชาการพยาบาลอนามัยชุมชน 1 แล้วเลา่ ให้สมาชิกในกล่มุ ฟังคนละ 2 นาที (4) Reflection ใหน้ กั ศกึ ษาทกุ คนดคู ลปิ วดิ โี อเกยี่ วกบั การฟงั ดว้ ยหวั ใจ การพยาบาลดว้ ยหวั ใจความเปน็ มนษุ ย์ แลว้ ใหน้ กั ศกึ ษาแตล่ ะคนพดู สะทอ้ นคดิ จากการดคู ลปิ วดิ ีโอกับสมาชิกภายในกลุ่มยอ่ ย 51

(5) Celtic Wheel หรือกงล้อส่ีทิศ ให้นักศึกษาทุกคนดูแผ่นภาพสัตว์ ส่ีทิศ แล้วส�ำรวจตัวเองว่า เป็นคนเช่นไร มีลักษณะนิสัยอย่างไร ข้อดีข้อเสีย ของตนเองคืออะไร แล้วเลือกทิศหรือสัตว์ทิศที่สะท้อนลักษณะที่เด่นชัดที่สุด ของตนเอง เมอ่ื ไดแ้ ลว้ ใหอ้ ยรู่ วมเปน็ กลมุ่ คนทที่ ศิ หรอื สตั วเ์ ดยี วกนั กระบวนกร สุ่มถามนักศึกษา 4-5 คนถึงการเลือกทิศหรือสัตว์น้ันๆ แล้วให้เพื่อนๆ ช่วย มองว่าลักษณะนิสัยตรงกับท่ีเจ้าตัวเลือกหรือไม่ เมื่อได้ครบทุกคนแล้วจึง แยกย้ายกลบั ไปยงั กลมุ่ ยอ่ ยของตนเอง ใหแ้ ต่ละกล่มุ ตรวจสอบทศิ ของสมาชิก ในกลุ่มว่าประกอบด้วยทิศหรือสัตว์อะไรบ้าง กระบวนกรแนะน�ำประโยชน์ ของกงล้อสีท่ ศิ เพมิ่ เติม (6) Check Out ให้นักศึกษาแต่ละคนในกลุ่มพูดและฟังเพื่อนในกลุ่ม ถึงความรู้สึกและสิ่งท่ีตนเองได้เรียนรู้ในวันน้ีคืออะไร ส่ิงที่ฉันจะน�ำไปพัฒนา ตนเองเพ่ือการเป็นหมอครอบครัวอย่างแท้จริงคืออะไร จากน้ันให้นักศึกษา วาดภาพหรือเขียนเป็นบันทึกสรุปการเรียนรู้ที่ได้ส่งให้แก่อาจารย์ผู้สอน ภาคปฏบิ ัตปิ ระจ�ำกลุ่มเพอ่ื รว่ มกนั สง่ เสรมิ การเรียนรตู้ ่อไป 3. ขน้ั ฝึกภาคปฏิบตั ิ “สกู่ ารเปน็ หมอครอบครัวอยา่ งแทจ้ ริง” 3.1 นักศึกษาได้รับมอบหมายให้ดูแลครอบครัวท่ีมีปัญหาสุขภาพ คนละ 1 ครอบครัวเป็นระยะเวลาคนละ 5 สัปดาห์ โดยประยุกต์ใช้ศาสตร์ ทางการพยาบาลและศาสตร์ที่เกี่ยวข้อง ผสมผสานภูมิปัญญาท้องถ่ิน และ ความหลากหลายทางวัฒนธรรมในการเสริมสร้างศักยภาพการดูแลตนเอง ของบุคคล ครอบครัว ผ่านการใช้กระบวนการพยาบาลอนามัยครอบครัว 5 ขนั้ ตอน คอื (1) การประเมนิ ภาวะสขุ ภาพครอบครวั (2) การวนิ จิ ฉยั ปญั หาและ ความตอ้ งการทแี่ ทจ้ รงิ ของครอบครวั (3) การวางแผนการพยาบาลครอบครวั (4) การปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลครอบครวั และ (5) การประเมนิ ผลการพยาบาลครอบครวั ซง่ึ นกั ศกึ ษาจะตอ้ งทำ� การเยย่ี มบา้ นกรณศี กึ ษาอยา่ งตอ่ เนอื่ งสปั ดาหล์ ะ 1-2 ครง้ั ทัง้ การไปเยีย่ มบ้านร่วมกับอาจารย์ พยาบาลพี่เลี้ยง หรอื ด้วยตนเองตามลำ� พัง 52

3.2 อาจารย์ผู้สอนภาคปฏิบัติสร้าง “พ้ืนที่ปลอดภัย” ให้นักศึกษา ได้แสดงออกทางความคิด สามารถพูดคุยซักถามได้ สามารถแสวงหาโอกาส ในการเรยี นร้จู ากแหลง่ ทรัพยากรตา่ งๆ ในชุมชนได้ โดยอาจารย์มีบทบาทเปน็ ผอู้ ำ� นวยความสะดวก (Facilitator) หากนกั ศกึ ษาประสบปญั หาอาจารยจ์ ะเปน็ ผ้ชู ่วยเหลอื ช้ีแนะ หรอื ลงมือทำ� ให้ดูดว้ ยท่าทีกลั ยาณมติ ร 3.3 อาจารยผ์ สู้ อนภาคปฏบิ ตั จิ ดั ประชมุ ปรกึ ษาทงั้ Pre-conference และ Post-conference การเย่ียมบ้าน การประชุมปรึกษารายกรณี (Case- conference) ให้แก่นักศึกษาทุกสัปดาห์ โดยใช้กระบวนการ Check In, Check Out เปิดโอกาสให้นักศึกษาแต่ละคนได้น�ำเสนอข้อมูลด้านต่างๆ ของครอบครัวท่ีดูแลให้สมาชิกกลุ่มทราบและร่วมกันอภิปราย แลกเปล่ียน เรียนรู้ร่วมกันเกี่ยวกับปัญหา/ความต้องการทางการพยาบาลของผู้รับบริการ โดยใช้ “หลักการเปิดพื้นที่” ไม่ครอบครองการพูด ทุกคนมีโอกาสพูดอย่าง เท่าเทียมกัน และต้องพูดแสดงความคิดเห็น เน้นการรับฟังโดยไม่ตัดสิน (Deep Listening) 3.4 อาจารย์ผู้สอนภาคปฏิบัติมีการกระตุ้นให้นักศึกษาแต่ละคน มีส่วนร่วมในการอภิปรายไปตามล�ำดับข้ัน ให้ข้อมูลย้อนกลับ (Feedback) และเสรมิ สร้างก�ำลงั ใจ (Empowerment) เพอ่ื ให้เกดิ การปรับปรุงและพัฒนา ตนเอง โดยเฉพาะด้านการพฒั นาตนเองสกู่ ารเป็นหมอครอบครวั อยา่ งแทจ้ รงิ 3.5 นักศึกษาแต่ละคนมีการสรุปสาระท่ีได้จากการประชุมปรึกษา และการเรยี นรทู้ น่ี กั ศกึ ษาแตล่ ะคนไดร้ บั ทงั้ สง่ิ ทท่ี ำ� ไดด้ แี ลว้ สงิ่ ทตี่ อ้ งการพฒั นา โดยเขยี นเป็นบันทึกสะท้อนคดิ เสนออาจารย์ผูส้ อนภาคปฏบิ ัติทุกสปั ดาห์ 3.6 ในสัปดาห์สุดท้ายของการฝึกภาคปฏิบัติ มีการประชุมปรึกษา โดยใหน้ กั ศกึ ษาสะทอ้ น ประเดน็ เกยี่ วกบั “การเปน็ หมอครอบครวั อยา่ งแทจ้ รงิ คอื อะไร มคี วามหมาย และความส�ำคญั กบั ชมุ ชนอย่างไร” โดยเชอ่ื มโยงความรู้ และประสบการณ์ที่เกดิ ขึ้นระหว่างการฝกึ ภาคปฏบิ ัติและการเรยี นภาคทฤษฎี 53

3.7 มอบหมายให้นักศึกษาแต่ละคนเขียน “การเขียนบทความการ สะท้อนคิด (Reflection): เร่ืองเล่าท่ีสะท้อนประสบการณ์การเปล่ียนแปลง ของตนเองสกู่ ารเป็นหมอครอบครวั อย่างแทจ้ ริง” ในชว่ งระยะเวลาของการฝกึ ปฏิบัติการพยาบาลอนามยั ชมุ ชน 1 โดยสามารถเขียนสะท้อนความคดิ ความรู้ ประสบการณข์ องตนเองไดอ้ ยา่ งอสิ ระ ความยาว 4-8 หนา้ กระดาษ A4 กำ� หนด ส่งตามความสมัครใจของนักศึกษาแต่ไม่เกิน 1 สัปดาห์หลังส้ินสุดการฝึก ภาคปฏบิ ตั ิวชิ าการพยาบาลอนามยั ชมุ ชน 1 4. ขน้ั ประเมนิ ผล 4.1 การสังเกตพฤตกิ รรมการปฏบิ ตั ิ 4.2 การนำ� เสนอ การประชมุ ปรกึ ษา การพดู สะทอ้ นคิด 4.3 การสอบ Pre-test/Post-test 4.4 รายงานการดแู ลสุขภาพครอบครัว 4.5 การเขยี นบทความการสะทอ้ นคดิ (Reflection): เรอื่ งเลา่ ทสี่ ะทอ้ น ประสบการณก์ ารเปลย่ี นแปลงของตนเองสกู่ ารเปน็ หมอครอบครวั อยา่ งแทจ้ รงิ ระยะเวลาของกระบวนการเรียนรู้ 1. ระยะปฐมนิเทศ Pre-clinic จำ� นวน 2 ชัว่ โมง 2. ระยะเวลาการฝึกปฏิบตั งิ านวิชาการพยาบาลอนามัยชมุ ชน 1 จ�ำนวน 5 สัปดาห์ 54

อุปกรณท์ ตี่ อ้ งใช้ 1. กระดาษรา่ งแบบ (Flipchart) 2. ปากกาเคมี 3. แผ่นภาพกงลอ้ 4 ทิศ 4. กระดาษ A4 ผลท่คี าดวา่ จะไดร้ บั 1. นกั ศึกษาไดท้ บทวนตนเอง รู้จกั เข้าใจ ตระหนกั รใู้ นจดุ อ่อน จุดแขง็ ของตนเองดขี นึ้ 2. นักศึกษาเข้าใจคนอื่นมากขึ้น เข้าถึงครอบครัวกรณีศึกษาท่ีดูแล เขา้ ถึงปัญหาและความตอ้ งการของครอบครวั ไดอ้ ย่างแท้จรงิ 3. นักศกึ ษามคี วามอ่อนโยน เอือ้ อาทร รับฟังด้วยใจ ดูแลและให้บริการ ด้วยหวั ใจความเป็นมนุษย์ 4. นักศึกษามีความภูมิใจในวิชาชีพ พร้อมในการเป็นส่วนหน่ึงของทีม หมอครอบครวั 5. นักศกึ ษามีสมรรถนะในการจัดการภาวะสขุ ภาพชมุ ชนอย่างยั่งยืน ออกแบบโดย อ.อจั ฉรา สุขส�ำราญ พยาบาลวชิ าชีพช�ำนาญการพเิ ศษ (ด้านการสอน) และ อ.อารีวลั ย์ จงเจรญิ พยาบาลวิชาชพี สาขาวิชาการพยาบาลอนามยั ชมุ ชน วิทยาลัยพยาบาลพระจอมเกลา้ จังหวดั เพชรบุรี 55

• การอบรมเชิงปฏบิ ัตกิ าร 56

8. ทกั ษะความเปน็ ผูน้ ำ� เพอ่ื การเรยี นรู้ในศตวรรษที่ 21 แนวทางสกู่ ารคน้ พบศกั ยภาพการเปน็ ผนู้ ำ� ทม่ี อี ยใู่ นตนเอง และฝกึ ฝนทกั ษะ การเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21 การอบรมเชิงปฏิบัติการฝึกทักษะความเป็นผู้น�ำ ให้กับนักศึกษาพยาบาล มีการให้ความรู้และทักษะด้านการประกันคุณภาพ การศึกษาส�ำหรับนักศึกษา การเขียนโครงการตามหลัก PDCA ส�ำหรับผู้น�ำ นักศึกษา โดยใช้กระบวนการสร้างการตระหนักรู้ในตนเอง สุนทรียสนทนา การฟังอย่างลึกซ้ึง กระบวนการกลุ่ม และการสะท้อนคิด เพื่อให้นักศึกษา เกิดทักษะความเป็นผู้น�ำ ทักษะการคิดอย่างเป็นระบบ ทักษะการสื่อสาร อย่างมีประสทิ ธภิ าพ และทักษะการทำ� งานเปน็ ทีม ประเภทของกระบวนการเรยี นรู้ การอบรมเชงิ ปฏิบตั ิการฝึกทกั ษะ ความเปน็ ผนู้ �ำของนกั คกึ ษา รายวชิ า โครงการอบรมเชงิ ปฏบิ ตั ิการ เสรมิ หลกั สตู ร กลุ่มเปา้ หมาย นักศึกษาคณะสาธารณสขุ ศาสตร์ และสหเวชศาสตร์ สถาบันพระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสุข (จาก9 วทิ ยาลัย วทิ ยาลยั ละ 5 คน รวม 45 คน) วัตถุประสงค์ เพอ่ื สรา้ งเสรมิ สมรรถนะความเป็นผนู้ ำ� ของนกั ศึกษาตามทกั ษะ การเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21 รกะายระจเัดวกลาารเรยี นรู้ 4 วัน วธิ กี าร จดั อบรมเชิงปฏิบตั ิการ โดยมีกจิ กรรมมดังนี้ 57

วนั ที่ 1 19.00-21.00 น. กจิ กรรมกลมุ่ สมั พนั ธ์ “แกนนำ� นกั ศกึ ษากบั การเตรยี ม ความพร้อมสู่การเรยี นร้ใู นศตวรรษที่ 21” (กระบวนการเรียนรู้ใช้กระบวนการ สุนทรียสนทนา ใน 3 ประเด็น ตัวฉนั วันวาน ตวั ฉนั วันนี้ จดุ เปลีย่ นในชีวติ ฉนั ) 21.00 น. พกั ผอ่ นตามอธั ยาศยั วันท่ี 2 09.00-10.00 น. พธิ เี ปดิ โครงการฯ และบรรยายพเิ ศษ หวั ขอ้ “นโยบาย การพัฒนานักศึกษาสังกัดคณะสาธารณสุขศาสตร์และสหเวชศาสตร์ สถาบัน พระบรมราชชนก” 10.00-11.00 น. บรรยาย “ภาวะการเปน็ ผู้นำ� ในศตวรรษที่ 21” 11.00-12.00 น. กิจกรรมกลุ่ม “เสริมสร้างทักษะการเป็นผู้น�ำ เพื่อ การเรยี นรใู้ นศตวรรษท่ี 21” (กระบวนการเรยี นรู้ สนุ ทรยี สนทนา กระบวนการ การฟังอยา่ งลกึ ซงึ้ กระบวนการการเรียนรู้เพ่ือการเปล่ยี นแปลง) 12.00-13.00 น. รบั ประทานอาหารกลางวัน 13.00-15.00 น. บรรยาย “การให้ความรู้และทักษะด้านการประกัน คณุ ภาพการศึกษาแก่นักศกึ ษา” 15.00-17.00 น. กิจกรรมกลมุ่ “การเขียนโครงการตามหลกั PDCA” (กระบวนการเรยี นรู้ สุนทรยี สนทนา การฟังอยา่ งลกึ ซึ้ง) 17.00-19.00 น. พกั ผ่อนตามอัธยาศยั และรับประทานอาหารเยน็ 19.00-21.00 น. เขียนแผนปฏิบัติการ/ กิจกรรม เพ่ือเสริมสร้าง สมรรถนะศตวรรษที่ 21 ของแตล่ ะวทิ ยาลยั (กระบวนการเรยี นรู้ สนุ ทรยี สนทนา การฟังอยา่ งลกึ ซ้ึง) 21.00 น. พกั ผ่อนตามอธั ยาศัย วันที่ 3 09.00-12.00 น. กจิ กรรม “ผอ่ นพกั ตระหนักรู้” บนอทุ ยานแห่งชาติ เขาใหญ่ (กจิ กรรมเดินปา่ วาดภาพส่ิงท่ีทา่ นเหน็ ว่าเปน็ ผู้น�ำในธรรมชาต)ิ 58

12.00-13.00 น. รับประทานอาหารกลางวัน 13.00-18.00 น. สะท้อนคิดผู้น�ำในธรรมชาติ ในความเห็นของฉัน (กระบวนการกิจกรรมสะท้อนคดิ จากการภาพวาด “ผนู้ �ำตามธรรมชาต”ิ ) 18.00-19.00 น. รับประทานอาหารเย็น 19.00 น. พักผ่อนตามอัธยาศัย วันท่ี 4 09.00-12.00 น. กิจกรรมกลุ่ม “การสร้างเครือข่ายองค์กรนักศึกษา เพ่ือพัฒนาสมรรถนะในศตวรรษที่ 21” (กิจกรรมเขียนโครงการเพ่ือพัฒนา สมรรถนะในศตวรรษที่ 21 กระบวนการเรียนรู้ สุนทรียสนทนา การฟังอย่าง ลึกซงึ้ ) 12.00-13.00 น. รบั ประทานอาหารกลางวนั 13.00-15.00 น. ถอดบทเรียนการเรียนรู้ (กระบวนการเรียนรู้ การสะทอ้ นคดิ โดยใชต้ ระกรา้ สามใบ รสู้ กึ อยา่ งไร เรยี นรอู้ ะไร จะนำ� ไปประยกุ ต์ ใชอ้ ย่างไร) 15.00-15.30 น. ประเมนิ ผลและพธิ ปี ดิ โครงการ อปุ กรณท์ ่ตี ้องใช้ กระดาษปร้ฟู ปากกาเคมี กระดาษกาว สีเทยี น กระดาษวาดภาพ ผลทค่ี าดว่าจะไดร้ บั นกั ศึกษาเกิดทักษะความเป็นผูน้ �ำ ทักษะการคิดอยา่ งเป็นระบบ ทักษะ การส่อื สารอย่างมีประสิทธิภาพ ทักษะการทำ� งานเป็นทีม ออกแบบโดย อ.ดร.นภดล เลอื ดนักรบ คณะพยาบาลศาสตร์ วทิ ยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี อตุ รดติ ถ์ 59

9. ปฐมนเิ ทศและเตรยี มความพร้อมนักศกึ ษาใหม่ กจิ กรรมปฐมนิเทศ 3 วนั อนั เขม้ ข้น เพ่ือเตรยี มความพร้อมนกั ศกึ ษาใหม่ ให้มีจิตใจที่พร้อมส�ำหรับการปรับตัวอยู่ในสถานศึกษา ผ่านกระบวนการเพ่ือ สร้างความตระหนกั รูใ้ นตนเอง รู้จักตนเอง รูจ้ ักอารมณข์ องตนเอง การฝกึ สติ และสมาธิ การเรียนรู้ท่ีจะเข้าใจความแตกต่างหลากหลายของผู้อื่น ฝึกฝน ทักษะการสื่อสาร การรับฟัง การไม่ด่วนตัดสิน และการมีความคิดที่ยืดหยุ่น ซึ่งจะช่วยให้นักศึกษาใหม่สามารถปรับตัวอยู่ร่วมกันได้ดีย่ิงขึ้น และเปิดใจ พร้อมท่จี ะเรียนรวู้ ชิ าพยาบาลในหลักสตู รอย่างไมย่ ่อท้อต่อไป ประเภทของกระบวนการเรียนรู้ โครงการปฐมนิเทศและเตรียม ความพร้อมนกั ศึกษา กจิ กรรมเสรมิ หลักสูตร กลุ่มเป้าหมาย นักศึกษาหลักสูตรพยาบาลศาสตร์บัณฑิต ชั้นปีท่ี 1 วัตถปุ ระสงค์ 1. เพื่อใหน้ กั ศกึ ษาสามารถวเิ คราะห์ตนเองได้อยา่ งถกู ตอ้ ง 2. เพ่ือให้นักศึกษาสามารถปรับตัวเข้าสู่ส่ิงแวดล้อมใหม่ได้อย่าง เหมาะสม 3. เพือ่ ให้นักศึกษามคี วามพรอ้ มในเรยี นรตู้ ามที่หลกั สูตรกำ� หนด รกะรยะะบเววนลกาขารอเงรียนรู้ 3 วนั 60

ระยะเเวนลเานอ้ื ขอ้ื หอหงาาก/ร/วะธิวบกี ิธวานรีกกาารรเรียนร1ู 3 วัน วันวทนั ท่ี ี่11:: จจติ ติ ตตปญ@ปญัญาญฯ 1าฯ 1 กิจกรรม วตั ถปุ ระสงค3 รายละเอียดกจิ กรรม 1. Check In - เตรยี มความพรKอมของผูKเรยี น 1. ใหเK ขียนปาX ยชื่อของตวั เอง (09.00 – 10.00 น.) - Ice Breaking 2. แนะนำตวั เองใหKเพ่อื นรูจK กั - ทำความรKูจกั กนั 2. ส่ือสารสรKางสุข - เพอื่ ผ^อนคลายผเKู รยี น 1. ใหนK ักศกึ ษาวาดรปู 3 รปู คือ (10.00 - 12.00 น.) - ฝ`กการสื่อสาร โดยกระบวนการ เหตกุ ารณท3 ีป่ ระทบั ใจในวยั เด็ก/ สุนทรียสนทนา ภาพที่คาดหวงั อยากใหKเปjนในปจk จบุ นั / ภาพฝkนของตัวเองในอนาคต 2. จับค^ูกนั และเลา^ สู^กนั ฟkง 3. สะทอK นคดิ จากกจิ กรรมที่ทำ 3. กงลอK 4 ทศิ - เพอื่ ใหนK กั ศึกษาเรยี นรKูตนเอง 1. ใหนK ักศึกษาแต^ละคนเปรียบเทียบ (13.00 – 15.00 น.) และผอูK ื่น ตวั เองกบั สัตว3 4 ชนดิ - ฝก` การสอื่ สาร โดยกระบวนการ 2. จับกลุ^มนักศกึ ษา กลม^ุ ละไม^เกิน สุนทรยี สนทนา 10 คน ใหKอธบิ ายใหเK พอื่ นฟงk ทีละคน 3. ใหรK วมกลมุ^ นักศกึ ษาทเ่ี ลือกชนิด เดยี วกัน แลKวชว^ ยกนั คKนหาลักษณะเด^น ของกลุม^ 4. วาดรปู 5. นำเสนอ 6. กระบวนกร สะทKอนคดิ เพิม่ เติม 4. ฉนั เหน็ ฉนั คดิ - เพื่อเรียนรู=การไมBตัดสิน 1. ใหน= กั ศกึ ษาจบั คBูกนั 39 (15.00 – 16.00 น.) - ฝกF การสังเกต 2. ผลดั กันสงั เกตคBขู องตัวเอง 3. บนั ทึก - ส่ิงที่ฉันเหน็ - สง่ิ ท่สี ่ิงทฉ่ี นั คิด 4. ผลัดกันบอกสิ่งทเ่ี ห็นและสิ่งที่คิด และใหค= สBู ะท=อนกลบั วาB ส่งิ ทเ่ี ห็น กับสง่ิ ท่คี ิดจริงๆ แล=วคอื อะไร 5. ผอB นพักตระหนักร=ู - เพ่อื ให=ผเู= รยี นมคี วามพร=อมดา= น 1. ให=นักศึกษานอนแบบโยคะ (ทาB ศพ) (18.00 – 18.30 น.) ราB งกายและสตใิ นการเรียนร=ู 61 6. กจิ กรรม “รถมนั แรง” - เพ่ือให=ฝFกการมีสติ 1. ให=นกั เรียนสมมุตติ วั เองเปaนรถ

5. ผอB นพักตระหนักรู= - เพ่ือใหผ= เ=ู รยี นมีความพร=อมดา= น 4. ผลัดกนั บอกสิง่ ท่เี ห็นและส่ิงที่คดิ (18.00 – 18.30 น.) รBางกายและสตใิ นการเรียนรู= และให=คูสB ะท=อนกลับวBา ส่ิงทเี่ ห็น กบั ส่ิงทคี่ ิดจริงๆ แล=วคืออะไร 6. กิจกรรม “รถมนั แรง” - เพ่อื ให=ฝกF การมสี ติ (18.30 – 20.00 น.) - เพื่อเรียนรู=การออกจากพ้ืนท่ี 1. ใหน= ักศึกษานอนแบบโยคะ (ทาB ศพ) ปลอดภยั 1. ใหน= กั เรียนสมมตุ ิตัวเองเปนa รถ และวิง่ ไปอยBางอิสระตามคำบอก 2. สะทอ= นคดิ วันท่ี 2: จติ ตปัญญาฯ 2 กิจกรรม วตั ถุประสงค1 รายละเอยี ดกจิ กรรม - เตรียมความพรLอมของผูLเรียน - เปรยี บเทยี บความรูLสกึ วนั น้กี ับทLองฟาU 1. Check In (09.00 – 09.45 น.) - รูLจกั การสำรวจอารมณ1ของตนเอง 1. ใหนL กั ศึกษาระบายสีลงบนกระดาษ 2. ระบายอารมณ1 (09.45 – 10.30 น.) ตามลักษณะอารมณท1 ่กี ำหนด 2. สะทอL นคดิ จากกิจกรรมทท่ี ำ 3. ฉันเหน็ ฉันคดิ - เพ่อื เรียนรกูL ารไมตc ดั สนิ 1. ใหนL ักศกึ ษาจบั คกูc ัน (10.30 – 12.00 น.) - ฝeกการสังเกต 2. ผลดั กนั สงั เกตคูcของตัวเอง 3. บันทึก - สิ่งทฉี่ นั เห็น - ส่ิงทีส่ ิ่งทฉี่ นั คิด 4. ผลัดกนั บอกสง่ิ ทเ่ี หน็ และส่ิงที่คิด และใหคL สูc ะทอL นกลบั วcา สิง่ ทีเ่ หน็ กบั สงิ่ 40 ทีค่ ดิ จริงๆ แลวL คืออะไร 4. กจิ กรรมผcอนพกั - เพื่อใหผL เูL รียนมคี วามพรอL มดาL น 1. นงั่ สมาธิ ตระหนักรLู รcางกายและสติในการเรียนรLู (13.00 – 13.20 น.) 5. กลLองถcายรูป - เพอื่ ฝeกการเรียนรูLโดยการสงั เกต 1. ใหทL กุ คนเลอื กมองส่งิ แวดลLอมโดย (13.20 . 14.30 น.) จำลองสายตาของตวั เองใหเL หมือนเลนส1 กลLองถcายรปู 2. ใหถL cายทอดรูปถcายจากเลนส1สายตา ของตวั เอง โดยการวาดรูปลายเสLน (ดินสอดำ) 3. สะทLอนคดิ 62 41

6. เสียงทีไ่ มเ- คยได0ยิน - เพือ่ ฝก? การเรยี นรู0โดยการฟงF 1. ให0ทุกคนเลอื กสถานท่ีในวทิ ยาลยั (14.30. – 16.00 น.) แล0วใหบ0 นั ทกึ เสยี งทุกอย-างทไี่ ดย0 ิน ในเวลา 15 นาที 2. สะท0อนคิด 7.ดหู นงั ดูละครสะท0อน - เพื่อฝ?กการเรยี นร0อู ย-างตง้ั ใจ 1. ให0ดูภาพยนตร] เรื่อง The Letter ตัวเอง (18.00 – 20.00 น.) - เพอ่ื เรียนรทู0 กั ษะชีวติ และการปรบั ตวั “จดหมายรกั ” 2. สะท0อนคิด วันท่ี 3: จิตตปญั ญาฯ 3 กจิ กรรม วตั ถปุ ระสงค1 รายละเอียดกจิ กรรม - เตรียมความพรLอมของผLูเรียน - เปรียบเทยี บความรLสู ึกวันนีก้ บั ทอL งฟาU 1. Check In (09.00 – 09.45 น.) - เพื่อสอื่ สารความวิตกกังวลของ 1. ใหทL กุ คนนิ่งอยูก_ ับตัวเอง 5 นาที 2. ความกงั วลของฉนั นกั ศกึ ษา 2. ใหLเขียนความวติ กกงั วลของตวั เองลง (09.45 – 10.30 น.) ในกระดาษ 3. จบั กล_ุม กลมุ_ ละ 5 คน 4. สะทอL นคดิ 3. กิจกรรม - เพ่อื เรียนรLูการทำงานเปนa ทีม 1. เลอื กตัวแทนนกั ศึกษาจำนวน 30 “เปaดชิงเมือง” (10.30 – 12.00 น.) การส่ือสาร และการปรับตวั เขาL หากัน คน เล_นเกม “เปaดชงิ เมอื ง” และใหL คนอ่นื ๆ คอยสงั เกตการณ1 2. สะทLอนคดิ 4. กิจกรรมผ_อนพัก - เพอื่ ใหผL Lเู รียนมคี วามพรLอมดLาน 1. นอนสมาธิ ตระหนักรLู ร_างกายและสติในการเรยี นรูL (13.00 – 13.30 น.) 42 5. ความคาดหวังของฉนั (13.30 – 15.30 น.) - เพอ่ื ฝกj การวางเปาU หมายใหLกับตนเอง 1. ใหทL กุ คนเขยี นความคาดหวงั ของ ตนเองลงในกระดาษ 2. เปลี่ยนกันพดู ใหLเพ่ือนในกลม_ุ ฟkง 3. นำความคาดหวังของทุกคนมา รวมกัน แลวL ใหแL ต_ละกลม_ุ วาดภาพ 63 สื่อสารความคาดหวงั ของกล_ุม

4. กิจกรรมผ_อนพัก - เพือ่ ใหผL เLู รียนมคี วามพรLอมดLาน 1. นอนสมาธิ ตระหนกั รLู ร_างกายและสติในการเรยี นรLู (13.00 – 13.30 น.) 5. ความคาดหวงั ของฉนั - เพ่ือฝกj การวางเปUาหมายใหกL บั ตนเอง 1. ใหทL ุกคนเขียนความคาดหวงั ของ (13.30 – 15.30 น.) ตนเองลงในกระดาษ 2. เปลย่ี นกันพูดใหLเพือ่ นในกลม_ุ ฟkง 3. นำความคาดหวงั ของทุกคนมา รวมกัน แลวL ใหแL ตล_ ะกล_มุ วาดภาพ สอ่ื สารความคาดหวังของกลม_ุ 4. นำเสนอทลี ะกล_ุม 6. ประเมนิ ผล - เพื่อประเมนิ ผลการเรยี นรูL 1. ใหทL ุกคนเขียนสะทLอนคิดการเรยี นรLู กระบวนการจิตตปญk ญาฯ จิตตปkญญาศึกษา (15.30 – 16.00 น.) วัสดุอปุ กรณท์ ่ใี ช้ 43 1. กระดาษ A4 1-2 รีม 2. กระดาษปรูฟ๊ 2 โหล 3. ดินสอ 2B 10 โหล 4. สชี อรค์ (Pentel 12 สี) 60 กล่อง 5. กระดาษกาว 5 มว้ น 6. สเี มจิก ดำ� แดง น้�ำเงนิ สีละ 2 โหล ผลทค่ี าดวา่ จะได้รบั นักศึกษาใหม่ทุกคนสามารถปรับตัว และมีความพร้อมในการเรียนรู้ อยา่ งมคี วามสุข ออกแบบโดย อ.สิงห์ กาญจนอารี วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี นครศรธี รรมราช 64

• การพยาบาลสขุ ภาพจิตและจิตเวช 65

10. เปดิ มุมมองใหม่ในการดูแลผ้ปู ่วยจติ เวช ปลดล็อกความหวาดกลัวในจิตใจ เปิดมุมมองใหม่ เปิดใจนักศึกษาให้ เขา้ ถงึ สภาวะจติ ใจของผปู้ ว่ ยจติ เวช เนอื่ งจากการพยาบาลผปู้ ว่ ยจติ เวชเปน็ วชิ า ที่นักศึกษามักจะมีความกังวลใจสูง ดังน้ันการท�ำกิจกรรมเพ่ือการพัฒนาการ เรียนรู้ของนักศึกษาพยาบาลอย่างเป็นองค์รวม (HEAD-HAND-HEART/ ฐานหัว ฐานกาย และฐานใจ) จะชว่ ยให้นักศึกษารเู้ ทา่ ทนั ความรสู้ กึ ของตนเอง เข้าใจท่ีมาที่ไปในปัญหาสภาพจิตของผู้ป่วย และมีความเห็นอกเห็นใจผู้ป่วย ได้มากขึ้น สามารถเช่ือมโยงศาสตร์ในวิชาพยาบาลไปสู่ชีวิตจริง ซ่ึงจะช่วยให้ ดูแลผูป้ ว่ ยด้วยความเอ้ืออาทร และความปรารถนาดตี อ่ เพอ่ื นมนุษย์ ประเภทของกระบวนการเรียนรู้ รายวิชา รายวิชา ปฏบิ ัตกิ ารพยาบาลสุขภาพจิตและจิตเวช กลุม่ เปา้ หมาย นักศึกษาพยาบาลช้ันปที ่ี 3 จ�ำนวน 7-8 คน วตั ถุประสงค์ 1. เพอื่ ใหน้ กั ศกึ ษาเกดิ การตระหนกั รใู้ นตนเอง สามารถเขา้ ใจตวั เอง และ ยอมรบั ความแตกตา่ งของผอู้ นื่ เชอ่ื มโยงศาสตรต์ า่ งๆ ใน “วชิ าเรยี น” ควบคกู่ บั “วชิ าชีวิต” ไดอ้ ยา่ งสมบูรณ์ 2. เพื่อสร้างพื้นที่ปลอดภัยให้นักศึกษาได้ร่วมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ในการพัฒนาตนเอง เกิดการใคร่ครวญ ยอมรับความแตกต่างระหว่างบุคคล และใช้จิตตปัญญาช่วยเสริมสร้างแรงจูงใจในการให้บริการผู้ป่วยจิตเวช ลดความรู้สกึ ด้านลบ ความหวาดกลัว เปน็ ความรกั ความเมตตาต่อเพอื่ นมนุษย์ ภายใต้การเคารพคุณคา่ ซึ่งกนั และกัน 66

แนวคดิ “…ตอนท่ีเจอผู้ป่วยคร้ังแรกทั้งกลัว ท้ังวิตกกังวล แต่พอได้สัมผัสกับ ผู้ป่วยกลับรู้สึกดีอย่างประหลาด ถึงตอนน้ันก็ตระหนักได้ว่าท้ายสุดเราคือ มนุษย์เหมือนกัน… ดีใจท่ีตนเองได้เป็นส่วนหน่ึงในการดูแลผู้ป่วยแม้จะเป็น ช่วงเวลาส้ันๆ แต่รู้สึกเหมือนก้าวเข้าสู่การเป็นผู้ใหญ่อีกข้ัน การฝึกครั้งนี้ สอนให้เราเติบโตไปพร้อมๆ กับการเยียวยาจิตใจ ได้ตระหนักว่าเราไม่จ�ำเป็น ต้องสมบูรณ์แบบ เพียงแค่มีใจนึกถึงเพ่ือนร่วมโลก..นั่นก็มีความหมายมาก เพียงพอแลว้ …” “…การใช้ตัวเองเป็นเครื่องมือในการบําบัดทําให้เราเห็นคุณค่า ความเป็นมนุษย์มากข้ึน...มองโลกกว้างข้ึน การฟังเเบบ Deep Listening ไม่ตัดสินและเข้าใจผู้อ่ืน ช่วยให้เราใจเย็นลง ท�ำให้หนูเห็นคุณค่าของตนเอง มากข้นึ …” ข้อความน้ีเป็นส่วนหนึ่งของการเขียนบันทึกสะท้อนคิดของนักศึกษา พยาบาลชน้ั ปที ่ี 3 สอ่ื ถงึ ความรสู้ กึ และการเปลยี่ นแปลงของตน หลงั ผา่ นการฝกึ ในรายวชิ าปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลสขุ ภาพจติ และจติ เวช ซง่ึ ไดน้ ำ� แนวคดิ จติ ตปญั ญา มาประยุกต์ในการจัดการเรียนการสอน โดยในการฝึกภาคปฏิบัตินักศึกษา ทุกคนควรเรียนรู้ และได้รับประสบการณ์จากการใช้ตัวเองเป็นเคร่ืองมือ ในการบ�ำบัด ซึ่งเป็นหน่ึงในทักษะทางการพยาบาลท่ีนักศึกษาจะต้องให้ การดแู ลชว่ ยเหลอื ผปู้ ว่ ยจติ เวชใหเ้ กดิ กระบวนการเรยี นรใู้ หม่ และรว่ มวางแผน แก้ไขปญั หาใหส้ ามารถกลบั ไปด�ำเนินชวี ติ ไดต้ ามศักยภาพ แนวคดิ ในการจดั การเรยี นรใู้ ชก้ จิ กรรมหลากหลาย ไดแ้ ก่ สนุ ทรยี สนทนา การฟงั อยา่ งลึกซ้งึ และการสะท้อนคดิ กิจกรรมศิลปะเพื่อการใคร่ครวญ เพอื่ การพัฒนามนุษย์แบบองค์รวมท้ังสามฐานการเรียนรู้ (3 H) ฐานหัว HEAD ฐานกาย HAND และฐานใจ HEART เพื่อช่วยในการเตรียมพร้อม และการ จดั การเรยี นรใู้ หผ้ เู้ รยี นเกดิ การพฒั นาดา้ นการตระหนกั รใู้ นตนเอง สามารถเขา้ ใจ ตัวเอง และยอมรับความแตกต่างของผู้อื่น เชื่อมโยงศาสตร์ต่างๆ และน�ำมา ประยุกตใ์ ชใ้ น “วชิ าเรียน” ควบคู่กบั “วชิ าชีวิต” ได้อยา่ งสมบูรณ์ 67

วิธกี าร ประกอบดว้ ย 3 กระบวนการ คือ การสร้างเสรมิ แรงจูงใจ (สปั ดาห์ท่ี 1) การเรยี นรู้พัฒนาตนเอง (สปั ดาหท์ ่ี 2) การแสดงศักยภาพในการให้การ พยาบาล (สัปดาห์ที่ 3-4) สปั ดาห์ที่ 1: การสรา้ งเสรมิ แรงจูงใจ - การ Check In ฝกึ บอกเลา่ ความรู้สึกทเ่ี กดิ ข้ึน เรียนรู้ เปิดใจยอมรับ ความเปน็ ตวั ตนของตนเอง และความแตกต่างระหว่างบุคคล - ฝึกการฟังอย่างลึกซึ้ง (Deep Listening) ผลัดกัน “เล่าเร่ืองราว ชีวิตของตนเอง” เปดิ ใจรบั ฟงั ดว้ ยความรสู้ กึ ทเ่ี ป็นกลางตามสภาพจริง ไมด่ ว่ น ตัดสิน ฝึกเป็นผู้ฟังในมิติท่ีมีคุณภาพลึกซึ้งด้วยการฟังด้วยหัวใจ ด้วยความ เคารพ ไมส่ งั่ สอน ใครค่ รวญเรอ่ื งทร่ี บั ฟงั เพอ่ื ความเขา้ ใจตวั ตนของเพอ่ื น สงั เกต เห็นความไว้วางใจที่เพ่ือนมีให้เราจากการเปิดเผยเรื่องราว และการเล่าเร่ือง ของตนเอง - กจิ กรรม “สายธารชีวติ ” ทบทวนชวี ิตของตนเองจากวยั เยาว์จนถึง ปัจจุบัน ปล่อยใจให้เป็นอิสระพร้อมกับฟังเสียงดนตรี ดูใจ ความคิดของตน ปลอ่ ยวางเรือ่ งราวตา่ งๆ ผ่านรปู ภาพ รับร้แู ละยอมรับประสบการณ์ของตนเอง และผู้อื่น - ชมคลปิ วดี โี อชวี ติ ผปู้ ว่ ยจติ เวช เพอ่ื การเหน็ คณุ คา่ ของผอู้ น่ื และสะทอ้ น คดิ หลงั จากชมคลิป สัปดาห์ท่ี 2: การเรียนรพู้ ัฒนาตนเอง - การตอบคำ� ถามในใบงาน และบรรยายสอื่ สารบอกเลา่ ความรสู้ ึกเพ่ือ สร้างความตระหนักรู้ในตน ทบทวนถึงจุดดี จุดด้อย และทบทวนเป้าหมาย การปฏิบัติการพยาบาลสุขภาพจิตและจิตเวช - การสะทอ้ นคดิ (Reflection) การบรรยาย ประเมนิ วเิ คราะห์ และ สรปุ จากสง่ิ ตา่ งๆ รอบตวั 68

สปั ดาห์ที่ 3-4: การแสดงศกั ยภาพในการให้การพยาบาล - Post-conference รว่ มกนั สะทอ้ นคดิ หลงั ทำ� กจิ กรรม ใชป้ ระสบการณ์ ตนเองในการบอกเล่าผ่านมุมมองจากสถานการณ์ต่างๆ ท่ีได้เผชิญมา ท�ำการ วิเคราะหน์ �ำไปส่กู ารพฒั นากระบวนการในการใหก้ ารพยาบาลผ้ปู ่วย ผลลัพธ์ท่เี กดิ กับนกั ศกึ ษา การเปลี่ยนแปลงระดับกลุ่ม: นักศึกษามีวิธีการปฏิบัติต่อกันด้วยการ รับฟังอย่างลึกซึ้งดีขึ้น พูดอย่างมีสติมากข้ึน การแสดงความคิดเห็นเป็น แบบตอ่ ยอด ลดการแตกแยกและการปะทะลง เกดิ การเรยี นรแู้ บบเปน็ ลกู โซ่ พจิ ารณาใครค่ รวญตนเอง เชอื่ มโยงการเรยี นรภู้ ายในกลมุ่ เกดิ กระบวนการ ในการชว่ ยเหลอื ซึง่ กันและกัน หลังจากไดร้ บั ฟังเร่ืองราวของเพอื่ นสมาชกิ ในกลุ่มเกิดความไว้วางใจ มีความเห็นอกเห็นใจ และเข้าใจธรรมชาติ ของเพอื่ นท่ีมคี วามแตกตา่ งและเปราะบาง ดังขอ้ ความทน่ี กั ศึกษารายหนึ่ง ไดบ้ อกเลา่ ประสบการณใ์ นวัยเดก็ ให้เพอ่ื นสมาชิกภายในกลุม่ ฟงั “…หนูรู้สึกว่าหนูไม่เคยเป็นท่ีต้องการของใคร เกิดมาเหมือนไม่มีตัวตน หลังพ่อแม่แยกทาง หนูอยู่กับพ่อและแม่เล้ียง ไม่นานพ่อก็มาเสียไป หนูต้อง ไปขออาศัยอยู่กบั ปา้ และลุงเขย….” นักศึกษาก้มหนา้ บบี มอื หยุดพูดเป็นชว่ งๆ กล้ันสะอ้ืนแต่น้�ำตาไหลเป็นทาง พูดว่า “…ลุงเขยคิดไม่ซ่ือ ไปเล่าให้ใครฟัง ก็ไมม่ ใี ครเชือ่ ดที หี่ นูหนีออกจากบ้านมาได้ หวังจะมาพงึ่ พช่ี ายแต่เขาก็ไมพ่ อใจ ดดุ า่ วา่ หนไู มอ่ ดทน เปน็ ภาระคนอนื่ ….หนเู ปน็ คนทไี่ มม่ ใี ครตอ้ งการเลยจรงิ ๆ…” หลังสมาชิกในกลุ่มรับฟัง ทุกคนก้มหน้า น�้ำตาซึม สัมผัสได้ถึงความรู้สึก ที่เสยี ใจ หลายคนรว่ มให้ก�ำลงั ใจปลอบโยนเพ่อื น บางคนกลา่ วขอโทษที่เคยคดิ และทำ� ไมด่ ีตอ่ กนั 69

การเปลย่ี นแปลงระดบั บคุ คล: นกั ศกึ ษามสี ตริ ะลกึ รู้ สามารถสงั เกตตนเอง และส่ิงรอบตัวได้ละเอียดอ่อนมากขึ้น รู้เท่าทันความคิดของตนเอง พัฒนาใจ ในการใคร่ครวญรับฟังผู้อ่ืน ยอมรับตนเอง มีความรักและความเมตตาต่อ เพ่ือนมนุษย์ (ผู้ป่วยจิตเวช) ดังข้อความ “คนไข้แต่ละคนผ่านเรื่องหนัก มามากอย่างไมน่ ่าเช่อื หนไู มแ่ ปลกใจทเี่ ขาไมอ่ ยู่ในโลกของความจรงิ ฟังเขาเล่า แลว้ ยอ้ นนกึ ถงึ ตวั เอง เราโชคดมี ากทเ่ี ตบิ โตมาในครอบครวั ทอ่ี บอนุ่ มเี ปา้ หมาย ชวี ติ และไมห่ ลงเดนิ ผิดทาง…” กระบวนการเรียนรู้ด้วยจิตตปัญญาเป็นการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ดว้ ยเทคนคิ และกระบวนการทหี่ ลากหลาย เพอ่ื สรา้ งพนื้ ทปี่ ลอดภยั ใหน้ กั ศกึ ษา ได้ร่วมแลกเปล่ียนเรียนรู้พัฒนาตนเอง เกิดการใคร่ครวญ และยอมรับความ แตกต่างระหว่างบุคคล การใช้จิตตปัญญายังช่วยเสริมสร้างแรงจูงใจในการ ให้บริการผู้ป่วยจิตเวช ลดความรู้สึกด้านลบ ความหวาดกลัว เปลี่ยนเป็น ความรักความเมตตาต่อเพื่อนมนุษย์ ภายใต้การเคารพคุณค่าซึ่งกันและกัน การจัดการเรียนการสอนในรูปแบบนี้ ไม่เพียงแต่ช่วยให้ผู้เรียนเกิด การเปลย่ี นแปลงเทา่ นน้ั แตร่ วมไปถงึ ผสู้ อนทไี่ ดพ้ ฒั นากระบวนการจากรปู แบบ การสอนในเชิงวิชาการมาเป็นพื้นท่ีปลอดภัยท่ีจะเรียนรู้ร่วมกัน โดยที่ทุกคน ไว้วางใจซึ่งกันและกัน บนพ้ืนฐานของความกรุณาและปรารถนาดีต่อ เพือ่ นมนุษย์ดว้ ยบรรยากาศของความเปน็ กลั ยาณมติ ร ออกแบบโดย อ.พรรณภา เรอื งกจิ วิทยาลยั พยาบาลบรมราชนนี นพรัตนว์ ชริ ะ 70

• การพยาบาลมารดาทารกและ การผดงุ ครรภ์ (หอ้ งคลอด) 71

11. ห้องคลอดท่ไี มน่ ่ากลวั อีกต่อไป เปล่ียนห้องคลอดที่ได้ชื่อว่าเป็นห้องฝึกปฏิบัติการพยาบาลท่ีโหด ที่สุดให้เป็นห้องแห่งการเรียนรู้ท่ีสนุกสนานและท้าทาย โดยใช้กระบวนการ จิตตปัญญาบูรณาการในการเรียนการสอน เพ่ือลดความกลัว และความวิตก กังวลของนกั ศกึ ษาในการขึน้ ฝึกปฏิบัตกิ ารในห้องคลอด ประเภทของกระบวนการเรยี นรู้ รายวชิ า รายวิชา วิชาปฏิบัติการพยาบาลมารดาทารกและการผดุงครรภ์ 2 (Maternal and Newborn Nursing and Midwifery Practicum II) กลุ่มเป้าหมาย นักศึกษาหลักสูตรพยาบาลศาสตร์บัณฑิต ช้ันปีท่ี 4 รนุ่ 120 จ�ำนวน 60 คน ภาคปลาย ปีการศึกษา 2564 วัตถุประสงค์ 1. เพ่ือลดความวิตกกังวล ความกลัวของผู้เรียนเม่ือเรียนภาคปฏิบัติ ในรายวิชาปฏบิ ตั ิการพยาบาลมารดา ทารกและการผดุงครรภ์ 2 2. เพื่อให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้อย่างมีความสุข สนุกไปกับการเรียนรู้ ในรายวิชา 3. เพื่อพัฒนาและปรับปรุงรูปแบบกระบวนการจัดการเรียนการสอน ของอาจารย์ผู้สอนในภาควิชา เพื่อการส่งเสริมให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้อย่าง มปี ระสิทธภิ าพ 72

วธิ ีการ 1. กิจกรรมที่ 1 กิจกรรมปฐมนิเทศ วันที่ปฐมนิเทศให้นักศึกษา ระบายความรู้สึก 3 ค�ำเก่ียวกับการขึ้นฝึกวิชาการพยาบาลมารดาทารกและ การผดุงครรภใ์ นครั้งน้ี ผา่ นเกมระดมสมอง Mentimeter 2. กิจกรรมที่ 2 แบง่ ตามแผนกการขน้ึ ฝึกปฏิบัติ 2.1 การฝึกภาคปฏิบัติ ณ ห้องตรวจสูติ-นรีเวชกรรม (ANC) และ การฝึกภาคปฏิบัติ ณ หอผู้ป่วยสูติ-นรีเวชกรรม (4/3 สามัญ) ผ่านกิจกรรม “สอ่ื สารอยา่ งเปดิ ใจ” ผา่ นการวาดภาพระบายความรู้สึก ในประเด็น เกย่ี วกบั 1. การฝึก ณ แผนกฝากครรภ์นักศึกษาคิดถึงอะไร รู้สึกอย่างไร โดย มอบหมายใหน้ กั ศกึ ษาส่อื สารผ่านภาพวาด 2. อาจารยป์ ระจำ� กลมุ่ จดั กระบวนการสะทอ้ นคดิ ใหน้ กั ศกึ ษาพดู บรรยาย ภาพทวี่ าด “Check Out” ผ่านภาพวาดของกลุ่มในภาพรวม โดยให้นักศึกษาร่วม วาดภาพของกลุ่มร่วมกัน โดยมีองค์ประกอบของภาพท่ีแต่ละคนวาดมา ประกอบกนั ในประเด็นเกีย่ วกบั ภาพจำ� หลงั การฝึกปฏบิ ัติ ณ แผนกฝากครรภ์ ของนกั ศึกษาเปน็ อยา่ งไร 2.2 การฝกึ ภาคปฏบิ ตั ิ ณ หอ้ งคลอด “สอื่ สารอยา่ งเปดิ ใจ” ผา่ นการด์ ตัวเลข ในประเดน็ เกยี่ วกบั 1. การฝึก ณ ห้องคลอด นักศึกษารู้สึกอย่างไร ระดับความสุข/ ความทุกข์ของนกั ศึกษาอยู่ในแดน + หรอื - โดยให้นักศึกษาในกลมุ่ แตล่ ะคน เลอื กการ์ดทีร่ ะบตุ ัวเลข 2. อาจารยป์ ระจำ� กลุ่มจัดกระบวนการสะท้อนคดิ ใหน้ กั ศกึ ษา “Check Out” ผ่านการด์ ตัวเลข ในประเด็นเก่ยี วกบั 1. การฝึก ณ ห้องคลอด นักศึกษารู้สึกอย่างไร ระดับความสุข/ ความทกุ ข์ของนักศกึ ษาอยใู่ นแดน + หรอื - โดยให้นักศึกษาแตล่ ะคนในกลุ่ม เลอื กการด์ ทร่ี ะบตุ วั เลขแล้วน�ำมารวมกันเปน็ คะแนนของกล่มุ 73

2.อาจารย์ประจ�ำกลุ่มจัดกระบวนการสะท้อนคิด ให้นักศึกษา ระบายความรู้สึก และเปิดใจว่าตัวเลขที่รวมกันได้ของกลุ่มสะท้อนมาจาก ความรูส้ ึกของนักศกึ ษาอยา่ งไร 3. กิจกรรมที่ 3 ประเมนิ ผล และการวางแผนการปรับปรุงพัฒนา 1. การสะท้อนคิดจากผู้สอนผ่านการประชุมในภาควิชาการพยาบาล มารดาทารกและการผดุงครรภ์ 2. การประเมินผลการจัดการเรียนการสอนจากนักศึกษา และ การสะทอ้ นคิดในภาพรวมของนกั ศึกษา ระยะเวลาของกระบวนการเรียนรู้ 16 สิงหาคม พ.ศ. 2564 - 26 กันยายน พ.ศ. 2564 อปุ กรณท์ ่ีตอ้ งใช้ 1. กระดาษ A4 2. ปากกา ดนิ สอสี 3. อปุ กรณก์ ารสอ่ื สาร เชน่ Ipad มอื ถอื (ใชไ้ ดต้ ามความสะดวกของนกั ศกึ ษา) ผลทีเ่ กิดข้ึน 1. ผู้เรียนมีความสขุ ในการเรียนรใู้ นรายวชิ าปฏบิ ตั ิการพยาบาลมารดา ทารกและการผดงุ ครรภ์ 2 2. ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพ สามารถเชื่อมโยงทฤษฏี ทเี่ คยศกึ ษามาสกู่ ารปฏิบตั กิ ารพยาบาลแกม่ ารดาและทารกได้ 3. อาจารย์ในภาควิชาได้แนวทางการจัดการเรียนการสอนโดยการ น�ำกระบวนการจิตตปญั ญามาใช้ ออกแบบโดย อ.รุ่งนภา โพธิ์แสน (ผูร้ บั ผิดชอบรายวชิ า) ออ..วดิภร.าชพูศรรี ปมติโนนิ กพาครณุ แลอะ.ปอร.ะวไนพิดจาิตชรวโเสจมรภิญีรพ์ ันธ์ วทิ ยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี นพรตั น์วชิระ 74

การดูแลผปู้ ่วย ดว้ ยหัวใจความเป็นมนุษย์ (Humanized Health Care) การดูแลผปู้ ว่ ยด้วยหัวใจความเป็นมนษุ ย์ (Humanized Health Care) คอื แนวคดิ สำ� คญั ในการจดั การเรยี นการสอนของวทิ ยาลยั พยาบาล ผสู้ อนไดน้ ำ� จิตตปญั ญาไปประยกุ ตใ์ ชใ้ นหลายสาขาวชิ า เชื่อมโยงจิตตปัญญาและการเรียน รู้เพื่อการเปล่ียนแปลงสู่แนวคิดหลักการการพยาบาลแบบองค์รวมด้วยหัวใจ ความเป็นมนุษย์ และความเอ้ืออาทร คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณ วชิ าชีพการพยาบาลได้ 75

12. วชิ าจติ ตปัญญาศึกษา คุณคา่ ส่อู งคร์ วม หลักสูตรรายวิชาจิตตปัญญาเน้นเพื่อนักศึกษาพยาบาลได้เรียนรู้ เนอ้ื หาวชิ าการหลกั ปรชั ญาและหลกั การของจติ ตปญั ญาอยา่ งลงลกึ พรอ้ มไปกบั เรียนรู้ผ่านการท�ำกิจกรรมและการท�ำกระบวนการจิตตปัญญาท่ีช่วยสร้าง การเปล่ียนแปลงจากภายใน เช่ือมโยงสู่การเรียนรู้การดูแลผู้ป่วยด้วยหัวใจ ความเป็นมนุษย์อันเป็นหัวใจส�ำคัญของการศึกษาวิชาพยาบาล ในรายวิชา “จิตตปัญญาศึกษา คุณค่าสู่องค์รวม Contemplative Education: Value of Holism” สำ� หรับนกั ศกึ ษาพยาบาลชน้ั ปีที่ 1 โดยเนอ้ื หาในรายวชิ า แบ่งบทเรียนดังน้ี บทท่ี 1 บทนำ� - ปรัชญาและหลกั การพื้นฐานจิตตปญั ญา - ธรรมชาตแิ หง่ โลกและชวี ิต - ความดี ความจริง ความงาม บทที่ 2 การร้จู ักตนเองและเข้าใจผู้อนื่ - ความสำ� คญั ของการรู้จกั ตนเองและเขา้ ใจผ้อู ่นื - พลงั กล่มุ - การปรบั ตัว - การเผชิญปญั หาอยา่ งสรา้ งสรรค์ บทที่ 3 สือ่ สารศิลปเ์ พือ่ การเปลยี่ นแปลง - การฟงั อย่างลกึ ซงึ้ - การส่ือสารเชงิ สร้างสรรค์ - การเชอื่ มโยงความจรงิ ภายในสกู่ ารเปล่ยี นแปลง - ศลิ ปะการส่ือสารเพื่อความสงบสขุ - การส่อื สารเชงิ บวกผ่านสอื่ ออนไลน์ 76

บทที่ 4 ภาวนาเพอื่ การเยยี วยาจิตใจ - ความสำ� คัญของการภาวนา - สมาธิเพอ่ื การเยียวยาจติ ใจ - ศลิ ปะรว่ มสมยั กับการภาวนา - การผอ่ นพักตระหนกั รู้ บทที่ 5 การเรยี นร้สู ู่การเปลีย่ นแปลง - พลงั แห่งการคดิ บวก - Humanized Health Care - ภาวะผ้นู �ำ/ผ้ตู าม - ความสุข ประเภทกระบวนการเรียนรู้ รายวชิ า รายวิชา จิตตปัญญาศึกษา คุณค่าสู่องค์รวม Contemplative Education: Value of Holism กลมุ่ เป้าหมาย นกั ศกึ ษาหลักสตู รพยาบาลศาสตร์บณั ฑติ ช้นั ปที ี่ 1 วตั ถปุ ระสงค์ เพื่อให้นักศึกษามีความรู้ความเข้าใจปรัชญาและหลักการพ้ืนฐาน จิตตปัญญาศึกษา การเรียนรู้แบบบูรณาการและผสานสรรพศาสตร์ การเรียนรู้ผ่านประสบการณ์ตรง การฟังด้วยหัวใจที่เปิดกว้าง การส่ือสาร อย่างลึกซ้ึง การตระหนักรู้ การหย่ังรู้ การเคารพในความเป็นมนุษย์ และ ยอมรับในความแตกต่างหลากหลาย การอยู่ร่วมกับธรรมชาติ ความสงบน่ิง การมสี ติ การคิดใคร่ครวญ เพื่อคุณค่าสอู่ งค์รวม 77

วิธกี าร ใหผ้ เู้ รยี นเรยี นรผู้ า่ นประสบการณต์ รงในรปู แบบ Game Based Learning/ Reflective/Participate Learning/Self Directed Learning โดยจดั กจิ กรรม จิตตปัญญาศึกษา เช่น การวาดภาพ การดูหนัง ฟังเพลง กิจกรรมกงล้อส่ีทิศ กิจกรรมนพลักษณ์ กิจกรรมเป็ดชิงเมือง กิจกรรมการท�ำสมาธิ การผ่อนพัก ตระหนกั รู้ เปน็ ต้น รกะรยะะบเววนลกาขารอเงรยี นรู้ อปุ กรณ์ 60 ชว่ั โมง อุปกรณ์การท�ำกิจกรรม เช่น กระดาษปรู๊ฟ สีช็อก สเี มจกิ กระดาษ A4 ผลท่คี าดวา่ จะได้รับ นักศึกษาเกิดผลลัพธ์การเรยี นรู้ดงั ตอ่ ไปน้ี 1. มีระเบียบวินยั รับผิดชอบ ซื่อสตั ย์สจุ รติ 2. มีความรคู้ วามเขา้ ใจในสาระสำ� คัญของศาสตรท์ ่เี ป็นพื้นฐานชีวติ 3. ตระหนักรู้ในศักยภาพและสิ่งท่ีเป็นจุดอ่อนของตน เพ่ือพัฒนา ตนเองให้มีความสามารถเพิ่มมากขึ้น สามารถน�ำไปสู่การแสวงหาความรู้ ทีม่ ปี ระสิทธิภาพ 4. สามารถสืบค้นและวเิ คราะหข์ อ้ มลู จากแหล่งข้อมลู ทหี่ ลากหลาย 5. แสดงความรบั ผดิ ชอบตอ่ ตนเอง หนา้ ที่ องค์กร และสังคม 6. สามารถใชภ้ าษาไทยในการส่อื สารอย่างมีประสิทธภิ าพ ออกแบบโดย วอิท.สยงิ าหล์ ยั กพายญาจบนาอลาบรรี มราชชนนี นครศรธี รรมราช คณะพยาบาลศาสตร์ สถาบันพระบรมราชชนก 78

13. อนามัยชุมชนเริ่มจากเรียนรู้ตนเองและครอบครวั เชื่อมโยงคุณค่าและความหมายของการเยี่ยมบ้านกับงานอนามัยชุมชน ฝึกฝนทักษะในการเข้าถึงปัญหาท่ีแท้จริงของครอบครัวในชุมชน ด้วยกิจกรรม “การเยยี่ มบา้ นครอบครวั ตนเอง” และ “การเขยี นบทความวชิ าการเพอ่ื การ ทบทวนตนเอง” ซง่ึ จะชว่ ยให้นกั ศกึ ษาไดร้ ู้จกั ตนเองและครอบครวั ของตนเอง และน�ำไปสู่จิตใจเอ้ืออาทรพร้อมให้การบริการครอบครัวอื่นๆ ภายในชุมชน อยา่ งเตม็ ใจดจุ ญาติของตน ประเภทของกระบวนการเรยี นรู้ กิจกรรมในรายวชิ า รายวชิ า ปฏบิ ตั ิการอนามัยชุมชน 1 กล่มุ เป้าหมาย นกั ศกึ ษาปี 3 จำ� นวน 8 คน วตั ถปุ ระสงค์ 1. เพื่อให้นักศึกษาบรรลุวัตถุประสงค์ของรายวิชา ปฏิบัติการอนามัย ชมุ ชน 1 2. เพื่อให้นักศึกษาได้ทบทวนตนเอง รู้จักตนเอง และเอื้ออาทรกับคน ในครอบครวั ของตนมากข้นึ 3. เพอื่ นกั ศกึ ษาสามารถใหบ้ รกิ ารอยา่ งเขา้ ถงึ ปญั หาทแ่ี ทจ้ รงิ ของครอบครวั และให้การบริการอยา่ งเตม็ ใจดุจญาตขิ องตน 79

วิธีการ ขนั้ ตอนเตรยี มตวั อาจารย์ เตรียมความพร้อมและพัฒนาอาจารย์ในทักษะการฟังอย่างลึกซึ้ง และ ทกั ษะการสร้างบรรยากาศการเรยี นรู้ทปี่ ลอดภยั เกิดความไวว้ างใจ เขา้ ถงึ งา่ ย สื่อสารอย่างเป็นกันเอง การสร้างการมีส่วนร่วมในการเรียนรู้ และเป็นการ ใช้ความเป็นเน้ือเป็นตัวของอาจารย์ (Being) ในการสร้างการเรียนรู้ร่วมกัน ใน 5 สัปดาห์ ข้ันตอนการนิเทศนกั ศกึ ษาในวิชาปฏิบัตกิ ารอนามยั ชมุ ชน 1 สัปดาห์ที่ 1 1. ก�ำหนดเคสประสบการณ์ให้นกั ศึกษาเยย่ี มบา้ นคนละ 2 ครอบครัว - เย่ยี มครอบครวั ตนเอง 1 ครอบครวั (หรือครอบครวั ญาตทิ น่ี กั ศกึ ษา รจู้ ักและคุน้ เคย) - ครอบครัวในชุมชน 1 ครอบครัว (เป็นครอบครัวที่ได้รับมอบหมาย จากแหลง่ ฝึกปฏบิ ัติ นกั ศกึ ษาจะได้เรียนร้จู ากครอบครวั ที่ไมร่ ้จู ัก ) 2. นักศึกษาประเมินครอบครัว (Assestment) ท้ังจากข้อมูลทุติยภูมิ และตติยภูมิ วินิจฉัยปัญหาสุขภาพ วางแผนให้การพยาบาล และวางแผน การเย่ียมบ้านของ 2 เคสต่ออาจารย์นิเทศในบรรยากาศที่ผ่อนคลายและ เปน็ กนั เอง สัปดาห์ที่ 2 - 4 1. ให้ความเหน็ และขอ้ เสนอแนะในการประเมินครอบครัว วินจิ ฉยั ปญั หา สุขภาพ วางแผนให้การพยาบาลและเยี่ยมบ้านให้ครอบคลุมในทุกมิติ และ ให้เพอื่ นรว่ มแสดงความคดิ เหน็ เรยี นรรู้ ว่ มกนั ในกลุม่ 2. Pre-conference ก่อนการเย่ียมบ้านล่วงหน้า 1 วัน เพื่อเติมเต็ม สว่ นขาดทง้ั ดา้ นความรู้ และการสอ่ื สารอยา่ งเขา้ ถงึ ผรู้ บั บรกิ าร เพอื่ ใหน้ กั ศกึ ษา เกิดความม่ันใจในการเยยี่ มบา้ น 80

3. นักศึกษาเป็นคนวางแผนในการจัดลำ� ดับการเยี่ยมตามเวลาท่ีครอบครัว สะดวกรับบริการ 4. ในข้ันตอนการเยี่ยมบ้าน (Implementation) อาจารย์เกร่ินน�ำกับ ผู้รับบริการถึงความส�ำคัญและประโยชน์ที่จะได้รับ พร้อมสร้างความม่ันใจ ให้กับครอบครัวและนักศึกษา จากน้ันให้นักศึกษาทุกคนแนะน�ำตัวและ ขออนญุ าตร่วมเรยี นรูก้ ับเคส 5. อาจารย์พร้อมเติมเต็มการเย่ียมบ้านให้สมบูรณ์ โดยไม่ต�ำหนิและ ไม่ท�ำให้นักศึกษาเสียหน้า ไม่ต�ำหนินักศึกษาต่อหน้าผู้รับริการ หากนักศึกษา ตดิ ขัดอาจารยจ์ ะชว่ ยแกป้ ัญหาดว้ ยทา่ ทีทเี่ ป็นมิตร และเปน็ โค้ชตลอดข้ันตอน ในการเยย่ี มบา้ น 6. ขณะนักศึกษาด�ำเนินการเย่ียม เพ่ือนในกลุ่มเป็นผู้สังเกตการณ์ (กรณี Online ปดิ กล้อง) 7. เม่ือสิ้นสุดการเยี่ยมบ้าน (Post-conference) อาจารย์ให้นักศึกษา เจ้าของเคสสะท้อนความรู้สึก และสิ่งที่ได้เรียนรู้จากการเย่ียมบ้าน และ ให้สมาชิกในกลุ่มร่วมสะท้อนสิ่งที่เจ้าของเคสท�ำได้ดี และสิ่งที่จะน�ำไปปรับใช้ กบั เคสของตนเอง (Empowerment Evaluation: EE) สัปดาห์ท่ี 3 1. ใหน้ กั ศกึ ษาส่งหัวขอ้ บทความวิชาการทส่ี ะท้อนว่า “หลงั จากเยีย่ มบา้ น แลว้ นกั ศกึ ษามคี วามรสู้ กึ และมมุ มองตอ่ ตนเอง ครอบครวั และวชิ าชพี พยาบาล อยา่ งไรบา้ ง” 2. เปิดโอกาสให้นักศึกษาก�ำหนดหัวข้อในการเขียนบทความโดยอิสระ ความยาว 3-10 หนา้ 3. นักศึกษาก�ำหนดเวลาส่งบทความด้วยตนเองตามความพร้อม ของแตล่ ะคน 81

สปั ดาห์ที่ 5 1. อาจารยก์ ระตุ้นใหน้ ักศึกษาได้สะทอ้ นคิด โดยเชื่อมโยงความรทู้ ี่เกดิ ขึ้น ในรายวชิ าปฏบิ ตั กิ ารอนามยั ชมุ ชน 1 กบั ชวี ติ ตนเอง และประโยชนท์ คี่ รอบครวั ของตนเองได้รับ รวมถึงเชื่อมโยงคุณค่าความหมายของการเยี่ยมบ้านท่ีจะน�ำ ไปใช้กับวิชาชพี พยาบาลในอนาคต 2. สรปุ รวบรวมส่งรายงานประสบการณ์ตามท่ีรายวิชากำ� หนด (นกั ศกึ ษา ก�ำหนดเวลาส่งงานเอง) 3. Post-test รายวิชา กระรยะะบเววนลกาขารอเงรยี นรู้ 5 สปั ดาห์ ผลท่คี าดว่าจะไดร้ ับ 1. นักศึกษาได้ทบทวนตนเอง รู้จักตนเอง และคนในครอบครัวตนเอง มากขึ้น 2. นักศึกษาเกดิ ความรู้สกึ รกั เออื้ อาทรต่อครอบครัวของตน 3. นกั ศกึ ษาฝกึ ทกั ษะการสรา้ งความไวว้ างใจ และถา่ ยทอดความรทู้ เ่ี ปน็ กนั เอง และใหก้ ารเยีย่ มบ้าน “ดว้ ยหวั ใจความเปน็ มนษุ ย์ ดุจญาตมิ ติ ร” 4. นักศึกษาเกิดความรกั และเห็นคุณคา่ ของวิชาการอนามัยชุมชน 5. นกั ศกึ ษาภาคภูมใิ จในการนำ� ความรวู้ ชิ าชีพพยาบาลที่สามารถน�ำไป ใชด้ ูแลครอบครวั ตนเองได้อยา่ งเปน็ รูปธรรม ออกแบบโดย ดร.แสงดาว จนั ทร์ดา พยาบาลวิชาชีพช�ำนาญการพเิ ศษ ภาควชิ าการพยาบาลครอบครวั ชมุ ชน วิทยาลัยพยาบาลบรมราชนนี ขอนแก่น 82

14. นิยามความเปน็ มนษุ ยบ์ นภาพวาด การนิยามความเป็นมนุษย์บนภาพวาดที่พบได้จากส่ิงแวดล้อม ตามธรรมชาติท่ีสังเกตได้ เพ่ือให้ผู้สัมผัสธรรมชาติได้สะท้อนมุมมอง และ การเห็นความเชื่อมโยงกับส่ิงต่างๆ ด้วยตนเอง น�ำไปสู่การบูรณาการเกี่ยว กับแนวคิด หลักการการพยาบาลแบบองค์รวมด้วยหัวใจความเป็นมนุษย์ ความเอ้อื อาทร คุณธรรม จรยิ ธรรม จรรยาบรรณวชิ าชีพ และความปลอดภยั ในการให้การพยาบาล ชื่อกิจกรรม “นิยามความเป็นมนุษย์บนภาพวาด” Human Being Means by Drawing ประเภทของการเรยี นรู้ กจิ กรรมในรายวิชา การจัดการเรยี นการสอน ภาคทฤษฎี รายวิชา หลักการและเทคนิคการพยาบาล Principles and Techniques in Nursing กลมุ่ เปา้ หมาย นักศกึ ษาพยาบาลศาสตรช์ ั้นปที ่ี 2 วัตถปุ ระสงค์ เพ่ือเป็นแนวทางการจัดการเรียนการสอนให้นักศึกษามีความเข้าใจ แนวคิด หลักการ และเทคนิคปฏิบัติการพยาบาลแบบองค์รวมด้วยหัวใจ ความเปน็ มนษุ ย์ วิธกี าร 1. ชแ้ี จงใบงาน โดย 1.1 แบ่งกล่มุ นกั ศึกษาเป็น 10 กลมุ่ กลุ่มละ 8-10 คน 1.2 ให้นักศึกษาให้นิยามของความเป็นมนุษย์ผ่านภาพวาดที่ตนเอง สังเกตและเรยี นรจู้ ากสภาพแวดล้อมภายในวิทยาลัย 83

1.3 น�ำมาเล่าให้สมาชิกกลุ่มฟังโดยใช้กระบวนการสุนทรียสนทนา และให้สรุปเป็นภาพรวมของกลมุ่ แต่ละกลมุ่ พรอ้ มนำ� เสนอ 2. อาจารย์สรปุ แนวคดิ ภาพรวมของการนำ� เสนอ รกะรยะะบเววนลกาขารอเงรียนรู้ 3 ชัว่ โมง อปุ กรณ์ 1. กระดาษสร้างแบบ (Proof) 2. กระดาษวาดภาพ 3. สปี ระเภทต่างๆ ได้แก่ สีชอล์ก ปากกาเคมี สีเทยี น และสีไม้ 4. ขาต้งั และคลปิ หนีบกระดาษ 5. โสตทัศนูปกรณ์ทางการศึกษาท่ีใช้ในช้ันเรียนตามปกติ เช่น ไมโครโฟน เครอ่ื งเสียง มลั ติมเี ดยี ต่างๆ ผลท่คี าดว่าจะไดร้ ับ เม่ือเสร็จสิน้ กิจกรรมนกั ศกึ ษาสามารถ 1. ให้นิยามความเป็นมนษุ ยไ์ ด้โดยอสิ ระภายในตน 2. มีความเข้าใจความเป็นมนุษย์ด้วยการเรียนรู้ด้วยตนเองผ่าน การสัมผัสจากส่ิงรอบตัว และการแลกเปล่ียนเรียนรู้ซึ่งกันและกัน จากกระบวนการกล่มุ และการใชส้ นุ ทรียสนทนา 3. เชอ่ื มโยงสกู่ ารพยาบาลทสี่ อดคลอ้ งกบั วตั ถปุ ระสงคข์ องรายวชิ าได้ ออกแบบโดย อ.ดร.ดวงดาว เทพทองคำ� ภาควิชาการพยาบาลผใู้ หญ่และผูส้ งู อายุ วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี อุตรดิตถ์ 84

15. บอรด์ เกมต่นื รสู้ ูห่ นึ่งเดยี วกัน ชวนนกั ศึกษามาเลน่ บอร์ดเกม กระตุ้นใหเ้ กิดการตนื่ รู้ เกยี่ วกบั ธรรมชาตทิ แี่ ทจ้ รงิ ของตนเองทงั้ ดา้ นทด่ี แี ละไมด่ ี เพอื่ บ่มเพาะคณุ ลักษณะทด่ี ี และส่งเสริมเจตคติท่ดี ตี ่อการพฒั นา ตนเองเพอ่ื การดแู ลผูป้ ว่ ยดว้ ยหวั ใจความเปน็ มนุษย์ ชอื่ กิจกรรม ตน่ื รู้ Awakening ประเภทของการเรียนรู้ กจิ กรรมเสรมิ การสอนภาคปฏิบตั ิ รายวิชา ปฏิบัติการพยาบาล (สามารถใช้ได้กับทุกรายวิชา) ในการ ออกแบบครงั้ นีผ้ ูส้ อนใชใ้ นรายวชิ าปฏบิ ัตกิ ารพยาบาลผใู้ หญ่ 1 กล่มุ เป้าหมาย นักศกึ ษาพยาบาลศาสตรช์ น้ั ปที ี่ 3 จำ� นวน 7-8 คน/กล่มุ วัตถปุ ระสงค์ 1. เพ่ือให้นักศึกษามีความกระตือรือร้นสนใจการตื่นรู้สู่ความจริงแท้ ของมนษุ ย์ เขา้ ใจธรรมชาตขิ องตนเอง และเข้าถงึ ความเป็นมนุษย์ของผ้อู น่ื 2. เพื่อบ่มเพาะคุณลักษณะที่ดี และเจตคติที่ดีต่อการเป็นพยาบาล วิชาชีพท่ที �ำคณุ ประโยชนใ์ หส้ ังคมต่อไป 3. เป็นแนวทางต่อการจัดการเรียนการสอนเพ่ือสร้างการตื่นรู้ของ นกั ศกึ ษาพยาบาล แนวคดิ การต่นื ร้เู ป็นธรรมชาติที่มอี ยใู่ นความเปน็ มนษุ ย์ทกุ คน หากแต่มนษุ ย์ คุ้นชินกับความคิดท่ีมักจะมองออกไปภายนอก และน้อยนักต่อการมองย้อน เห็นความรู้สึกนึกคิดภายใน การเข้าถึงความเป็นมนุษย์ของผู้อ่ืนจึงต้องเร่ิมต้น ที่การกลับมาเรียนรู้ความเป็นจริงในกายใจของตนเอง สะท้อนสิ่งท่ีสัมผัสถึง ความสุขทุกข์ในกายใจของตนเองแล้วจึงเชื่อมต่อกับความเป็นมนุษย์ของผู้อื่น และความเปน็ ธรรมชาตขิ องสรรพสิ่ง ส�ำหรับผูเ้ ริ่มตน้ ทีย่ ังไมไ่ ดผ้ า่ นการภาวนา ในรูปแบบใดมาก่อนเช่นนักศึกษาพยาบาล การใช้บอร์ดเกมเป็นวิธีที่จะท�ำให้ นักศึกษามีความกระตือรือร้นสนใจ และเหมาะสมต่อการกระตุ้นใจให้ต่ืนรู้ สู่ความจริงแท้ของมนุษย์ เพื่อบ่มเพาะคุณลักษณะความงามของการเป็น พยาบาลวชิ าชีพทท่ี �ำคุณประโยชน์ต่อสงั คมตอ่ ไป 85

วิธกี าร 1. อาจารย์อธิบายการเล่นบอร์ดเกม ซ่ึงบอร์ดเกมท่ีน�ำมาใช้ในการสอน คือ บอร์ดเกมต่ืนรูส้ ูห่ นง่ึ เดียวกนั (A2O: Awakening to Oneness) ทีไ่ ดร้ ับ อนุญาตจากเจา้ ของลิขสิทธิ์ 2. นักศึกษาจะได้รูปภาพจากกระบวนการของการเล่นบอร์ดเกมที่มี ลักษณะการเล่นได้หลากหลายรูปแบบข้ึนอยู่กับวิธีการออกแบบ การเลือกวิธี เล่นและการใช้การ์ดได้อย่างอิสระ โดยอาจารย์ผู้สอนต้องเลือกวิธีใดวิธีหนึ่ง ต่อการเล่นหนึ่งครัง้ 3. นักศึกษาสะท้อนความรู้สึกของตนเองท่ีมาจากค�ำถามหรือถ้อยค�ำ หรอื รูปภาพทีป่ รากฏอยูใ่ นการด์ โดยบรู ณาการกับกระบวนการสุนทรยี สนทนา 4. อาจารยส์ รปุ แนวคดิ และสาระสำ� คญั ทไ่ี ดจ้ ากการสะทอ้ นของนกั ศกึ ษา 5. หลงั เสรจ็ สิ้นกจิ กรรมอาจารย์บนั ทกึ รวบรวมขอ้ มูลเพื่อเป็นฐานข้อมูล ในการพัฒนาด้านการสอนและเพ่ือเป็นข้อมูลต่อยอดในการพัฒนานักศึกษา ตอ่ ไป ระยะเวลาของกระบวนการเรียนรู้ แบ่งเป็น 2 ระยะ 1. ระยะปฐมนิเทศกอ่ นข้ึนฝึกภาคปฏิบัติ ใช้เวลาท�ำกจิ กรรม 1 ชัว่ โมง อุปกรณ์ 2. ระยะสิ้นสุดการฝกึ ภาคปฏิบัติ บอรด์ เกม ใชเ้ วลาทำ� กิจกรรม 2-3 ชว่ั โมง จ�ำนวน 1 ชดุ ผลท่คี าดวา่ จะไดร้ บั เมื่อสิ้นสุดกิจกรรมนักศึกษามีการต่ืนรู้ในตนเอง บอกได้ถึงการ เช่ือมโยงระหว่างความเป็นมนุษย์ในตนเองและผู้อื่น ตลอดจนการนำ� ไปใช้ ในการพัฒนาตนเองเพอ่ื การดแู ลผปู้ ว่ ยด้วยหัวใจความเปน็ มนษุ ย์ ออกแบบโดย อ.ดร.ดวงดาว เทพทองค�ำ ภาควชิ าการพยาบาลผู้ใหญแ่ ละผสู้ ูงอายุ วิทยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี อตุ รดติ ถ์ 86

16. สายทางใหม่ สู่ใจเดียวกนั The Way of Oneness ขึ้นฝึกปฏิบัติหอผู้ป่วยคร้ังแรกใจต้องพร้อม กิจกรรมเพ่ือเสริมสร้าง ก�ำลังใจ ลดความเครียด ความวิตกกังวลในการขึ้นฝึกปฏิบัติกับผู้ป่วยจริง เป็นครั้งแรก และท�ำให้เกิดทัศนคติที่ดีต่อการฝึกปฏิบัติการพยาบาลครั้งแรก ของนักศึกษาพยาบาลชัน้ ปที ี่ 2 ชือ่ กจิ กรรม สายทางใหม่ สใู่ จเดยี วกนั The Way of Oneness ประเภทของการเรียนรู้ กิจกรรมเสรมิ หลักสตู ร รายวชิ า ปฏบิ ตั ิหลกั การและเทคนิคการพยาบาล 1 กลมุ่ เป้าหมาย นักศึกษาพยาบาลศาสตร์ชั้นปที ี่ 2 (ขึน้ ฝกึ ภาคปฏบิ ัตคิ รั้งแรก) วัตถุประสงค์ เพอื่ เป็นการเตรียมความพรอ้ มก่อนการฝกึ ปฏบิ ตั ิการพยาบาลครัง้ แรก ของนักศึกษาพยาบาลชัน้ ปที ี่ 2 แนวคิด นักศึกษาพยาบาลศาสตร์ชั้นปีท่ี 2 จะขึ้นฝึกภาคปฏิบัติเพื่อน�ำ ความรู้เก่ียวกับแนวคิด หลักการ และเทคนิคปฏิบัติการพยาบาล แบบองค์รวม ด้วยหัวใจความเป็นมนุษย์และความเอ้ืออาทร ยึดหลัก คุณธรรม จริยธรรม และความปลอดภัยในการให้การพยาบาลไปใช้ เป็นคร้ังแรก การขาดประสบการณ์ท�ำให้นักศึกษามีความเครียดและวิตก กังวล กิจกรรมเสริมหลักสูตรเป็นการเสริมสร้างก�ำลังใจ ลดความเครียด และความวิตกกังวล ท�ำให้เกิดทัศนคติท่ีดีต่อการเริ่มต้นสู่เส้นทางวิชาชีพ การพยาบาล 87

วธิ กี าร 1. ให้นักศึกษาน่ังเป็นกลุ่มแยกตามกลุ่มหอผู้ป่วยที่ขึ้นฝึกภาคปฏิบัติ เช่น อายุรกรรมชาย อายุรกรรมหญงิ ศลั ยกรรมหญิง ศลั ยกรรมชาย เป็นตน้ 2. แจกกระดาษรูปหัวใจท่ีเตรียมไว้แล้ว โดยให้นักศึกษาเขียนความ รู้สึกปัจจุบันได้อย่างอิสระ และน�ำไปปักไว้ในแผ่นโฟมในช่องก่อนการเรียนรู้ (Before) 3. นำ� เขา้ สู่ปฐมบทดว้ ยการกลา่ วถงึ การฝึกภาคปฏิบตั ิ และการพยาบาล ผปู้ ว่ ยครัง้ แรกของนกั ศกึ ษาพยาบาลศาสตร์ชน้ั ปีที่ 2 4. ให้ก�ำลังใจนักศึกษาด้วยการสะท้อนคิดจากคลิปการเจริญเติบโต ของตน้ ไม้ 5. ให้นักศึกษาดูคลิปการช่วยเหลือคนอ่ืน และตอบค�ำถามการเรียนรู้ 3 ค�ำถามคือ รสู้ ึกอย่างไร เรยี นรู้อะไร และจะน�ำไปใช้อย่างไร ในกลมุ่ นักศกึ ษา จะสะท้อนคิดทีละคนจนครบ จากนั้นสรุปเป็นภาพรวมของกลุ่ม ผ่าน กระบวนการสุนทรียสนทนา และนำ� เสนอ 6. สรุปภาพรวมการสะท้อนคิดของนักศึกษา และเสริมสร้างก�ำลังใจ ดว้ ยภาพของต้นหญา้ ให้ความหมายของภาพ และเชื่อมโยงถึงนกั ศกึ ษา 7. เปิดวิดีโอการให้ก�ำลังใจนักศึกษาต่อการฝึกภาคปฏิบัติคร้ังแรก โดยรองผู้อ�ำนวยการฝ่ายการพยาบาล และคณะหัวหน้าหอผู้ป่วยของ โรงพยาบาลทอี่ าจารย์ไดจ้ ัดท�ำไวล้ ว่ งหน้า 8. อาจารย์สรุปก�ำลังใจแจกกระดาษรูปหัวใจต่างสี และให้นักศึกษา เขียนความรู้สึกหลังจากกิจกรรมเสร็จส้ิน และน�ำไปปักไว้ในแผ่นโฟมช่องหลัง กจิ กรรม (After) 9. อาจารยส์ รปุ แนวคดิ และสาระสำ� คญั ทไ่ี ดจ้ ากการสะทอ้ นของนกั ศกึ ษา บันทึกรวบรวมข้อมูลเพื่อเป็นฐานข้อมูลในการพัฒนาด้านการสอน และเพ่ือ เป็นขอ้ มูลตอ่ ยอดในการพัฒนานกั ศึกษาตอ่ ไป 88