ต้นทุนฐานกิจกรรม

หน่วยที่ 8 ตน้ ทุนฐานกิจกรรม โดย ครูศรดุ า คงมีเงิน แผนกวิชาการบัญชี วทิ ยาลยั เทคนิคลพบรุ ี

1.1 ความหมายของต้นทุนฐานกจิ กรรม ต้นทุนฐานกิ จกรรมคื อระบบการคานวณต้นทุ นสิ นค้าท่ี ผลิ ตหรื อบริ การโดย พิจารณาจากกิจกรรมท่ีเกิดข้ึนในกิจการเพือ่ ผลิตสินคา้ หรือบริการน้นั ๆและถือวา่ กิจกรรมเป็น สิ่งท่ีทาให้เกิดต้นทุนส่วนสินค้าหรือบริการเป็ นส่ิงที่ใช้กิจกรรมอีกที่หน่ึงจึงมีการระบุ กิจกรรมและระบุตน้ ทุนของกิจกรรมเพ่ือใชใ้ นการคานวณตน้ ทุนของสินคา้ หรือบริการโดย ปันส่วนตน้ ทุนตามฐานกิจกรรมท่ีเกิดข้ึน

1.2 ประโยชน์ของระบบต้นทุนฐานกจิ กรรม 1. การคานวณต้นทุนสินค้ามีความถูกต้องและสมเหตุสมผลมากข้ึนเน่ืองจากจดั สรร คา่ ใชจ้ ่ายการผลติ เขา้ เป็นตน้ ทุนสนิ คา้ ใชต้ วั ผกั ดนั ตน้ ทุนทม่ี คี วามสมั พนั ธโ์ ดยตรงกบั กจิ กรรม 2. ผู้บริหารสามารถนาข้อมูลต้นทุนไปใช้ในการวางแผนควบคุมและตัดสนิ ใจได้อย่าง ถกู ตอ้ งเน่ืองจากขอ้ มลู ทางการบญั ชมี คี วามถกู ตอ้ งและเทย่ี งตรงมากขน้ึ 3. สามารถควบคุมตน้ ทุนการผลติ ไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพโดยการลดกจิ กรรมทไ่ี ม่เพม่ิ คา่ 1. ปัญหาและขอ้ จากดั ของระบบตน้ ทุนฐานกิจกรรม 1. การดาเนินงานตามข้นั ตอนของระบบตน้ ทุนฐานกิจกรรมตอ้ งใชท้ รัพยากรบุคคลเงินเวลาและเทคโนโลยกี ิจการท่ีจะใช้ ระบบตน้ ทุนฐานกิจกรรมตอ้ งมีความพร้อมในทรัพยากรดงั กล่าวซ่ึงผบู้ ริหารตอ้ งคานึงถึงประโยชนท์ ี่คาดว่าจะไดร้ ับวา่ คุม้ ค่ากบั การลงทุน ในทรัพยากรเหล่าน้นั หรือไม่

1.ปัญหาและข้อจากดั ของระบบต้นทุนฐานกจิ กรรม 1. การดาเนินงานตามขนั้ ตอนของระบบต้นทุนฐานกิจกรรมต้องใช้ทรพั ยากรบุคคลเงินเวลา และ เทคโนโลยกี จิ การทจ่ี ะใชร้ ะบบตน้ ทนุ ฐานกจิ กรรมตอ้ งมคี วามพรอ้ มในทรพั ยากรดงั กลา่ วซง่ึ ผบู้ รหิ าร ตอ้ งคานึงถงึ ประโยชน์ทค่ี าดว่าจะไดร้ บั วา่ คุม้ คา่ กบั การลงทนุ ในทรพั ยากรเหลา่ นัน้ หรอื ไม่ 2. การรวบรวมขอ้ มลู การใชท้ รพั ยากรทจ่ี ะนามากาหนดใหแ้ ต่ละกจิ กรรมทาไดย้ ากเน่ืองจากระบบบญั ชี ตน้ ทนุ แบบเดมิ จะบนั ทกึ บญั ชตี ามรหสั บญั ชแี ละสะสมตน้ ทนุ ไวใ้ นบญั ชแี ยกประเภท 3. ผบู้ รหิ ารและพนกั งานสว่ นใหญ่ไม่มคี วามรคู้ วามเขา้ ใจในระบบบญั ชตี น้ ทุนฐานกจิ กรรมซง่ึ อาจทาให้ ข้อมูลต้นทุนท่ไี ด้จากการดาเนินงานแต่ละขนั้ ตอนของระบบบญั ชีต้นทุนฐานกิจกรรมไม่ถูกต้อง หรอื ไมใ่ กลเ้ คยี งกบั ความเป็นจรงิ

2. ข้นั ตอนการดาเนินงานของระบบต้นทุนฐานกจิ กรรม 2.1 การวเิ คราะห์และระบุกิจกรรม แบ่งออกเป็นสองลกั ษณะดงั น้ี 1.) กิจกรรมท่ีเพ่ิมคา่ หมายถึงกิจกรรมท่ีจาเป็นต่อการผลิตสินคา้ และบริการและเพมิ่ คา่ ใหแ้ ก่ สินคา้ และบริการ มกั เป็นกิจกรรมท่ีเก่ียวขอ้ งกบั การผลิตโดยตรงเช่นการออกแบบทาง วศิ วกรรมการผลิตการประกอบชิ้นส่วนการบรรจุหีบหอเป็นตน้ 2.) กิจกรรมที่ไม่เพิ่มค่า หมายถึง กิจกรรมที่เพ่ิมคา่ ใชจ้ ่ายหรือเพ่ิมเวลาท่ีใชใ้ นการผลิตสินคา้ และบริการแต่ไม่เพ่ิมคา่ ใหแ้ ก่ตวั สินคา้ เช่นการตรวจสอบคุณภาพสินคา้ การเกบ็ รักษาวตั ถดุ ิบ การเคลื่อนยา้ ยวตั ถุดิบการเตรียมเคร่ืองจกั รเป็นตน้

2.2 การวเิ คราะห์และกาหนดตวั ผลกั ดนั ต้นทุน 1. กิจกรรมระดบั หนว่ ย 2. กิจกรรมระดบั กลมุ่ 3. กิจกรรมระดบั ผลิตภณั ฑ์ 4. กิจกรรมระดบั อำนวยกำร

2.3 การคานวณต้นทุนฐานกจิ กรรม ตน้ ทุนฐานกิจกรรม หมายถึง ตน้ ทุนของปัจจยั การผลิตหรือทรัพยากรท้งั หมดท่ีเกิดข้ึนหรือใชไ้ ป ในการประกอบกิจกรรมน้นั เช่น วตั ถุดิบ วสั ดุสิ้นเปลือง คา่ แรงงาน เครื่องจกั ร ค่าพาหนะเดินทาง เป็นตน้ ซ่ึง ตน้ ทุนเหล่าน้ีจะบนั ทึกไวต้ ามรหสั บญั ชีการคานวณตน้ ทุนกิจกรรมจึงเป็นการกาหนดหรือระบุตน้ ทุนตามรหสั บญั ชีเขา้ สู่กิจกรรมโดยพิจารณาจากตน้ ทุนท่ีเกิดข้ึนวา่ เป็นตน้ ทุนที่เกิดจากกิจกรรมใดหากเป็นตน้ ทุนท่ีเกิดจาก กิจกรรมเดียวสามารถกาหนดตน้ ทุนเขา้ สู่กิจกรรมไดโ้ ดยตรงแต่หากตน้ ทุนน้นั เกิดจากหลายกิจกรรมจะตอ้ งมี การไปส่วนตน้ ทุนน้นั เขา้ สู่กิจกรรมต่างๆโดยใชห้ ลกั เกณฑท์ ่ีมีความสมั พนั ธ์กบั การเกิดตน้ ทุนน้นั ๆ ในกรณีที่ ไม่สามารถกาหนดตน้ คุณเขา้ สู่กิจกรรมไดโ้ ดยการประมาณการอยา่ งมีหลกั เกณฑอ์ าจใชด้ ุลพนิ ิจดว้ ย

2.4 การคานวณอตั ราต้นทุนแต่ละฐานกจิ กรรม เป็นการคานวณหาอตั ราตน้ ทุนของแต่ละกิจกรรม เพือ่ นาไปใชใ้ นการจดั สรรจน้ ทุนใหแ้ ก่สินคา้ หรือบริการแต่ละชนิด คานวณดงั ต่อไปน้ี ตน้ ทุนกิจกรรม อตั ราตน้ ทุนฐานกิจกรรม = ปริมาณตวั ผลกั ดนั ตน้ ทุน

2.4 การคานวณอตั ราต้นทุนแต่ละฐานกจิ กรรม ตวั อยา่ ง บริษทั ชาวไทยอุตสาหกรรมจากดั ผลิตและจาหน่ายสินคา้ 2 ชนิด คือ น้าดื่มและน้าสม ใชร้ ะบบตน้ ทุน ฐานกิจกรรมในการจดั สรรค่าใชจ้ ่ายการผลิต มีขอ้ มูลตน้ ทุนเกี่ยวกบั การดาเนินงานมีดงั น้ี กจิ กรรม ต้นทนุ กจิ กรรม ตวั ผลกั ดันต้นทุน ปริมาณตัวผลกั ดันต้นทุน (บาท) น้าด่ืม น้าส้ม ส่ังซ้ือวตั ถุดิบ เตรียมการผลิต 3,000 จานวนคร้ังในการสงั่ ซ้ือ 20 30 เดินเครื่องจกั ร 18,000 จานวนคร้ังในการเตรียม 24 ตรวจสอบคุณภาพสินคา้ 32,000 จานวนชวั่ โมงเครื่องจกั ร 300 500 10,000 จานวนคร้ังในการตรวจสอบ 18 22

2.4 การคานวณอตั ราต้นทุนแต่ละฐานกจิ กรรม รายการ นา้ ดม่ื นา้ ส้ม ตน้ ทุนวตั ถุดิบทางตรง 52,000 78,000 ตน้ ทุนค่าแรงงานทางตรง 25,000 32,000 จานวนหน่วยผลิต 15,000 10,000

การคานวณอตั ราต้นทุนของแต่ละกจิ กรรม กจิ กรรม การคานวณ อตั ราต้นทุนกจิ กรรม สงั่ ซ้ือวตั ถุดิบ 3,000/50 60 บาท/คร้ังที่สง่ั ซ้ือ เตรียมการผลิต 18,000/6 3,000 บาท/คร้ังท่ีเตรียม เดินเครื่องจกั ร 32,000/800 40 บาท/ชว่ั โมงเครื่องจกั ร ตรวจสอบคุณภาพสินคา้ 10,000/40 250 บาท/คร้ังที่ตรวจสอบ

2.5 การจดั สรรต้นทุนให้สินค้าหรือบริการ เป็นการจดั สรรตน้ ทุนทางออ้ มหรือค่าใชจ้ ่ายการผลิตใหส้ ินคา้ หรือบริการแต่ละชนิดของกิจการ ตามจานวน หรือปริมาณกิจกรรมที่ใชไ้ ปในการผลิต (ตวั ผลกั ดนั ตน้ ทุน) คานวณดงั น้ี ตน้ ทุนท่ีจดั สรรใหส้ ินคา้ = อตั ราตน้ ทุนกิจกรรม x ปริมาณการใชก้ ิจกรรม

จดั สรรค่าใช้จ่ายการผลติ ให้กบั สินค้า “นา้ ดม่ื ” กจิ กรรม อตั ราต้นทุน ปริมารการใช้ การคานวณ ต้นทุนท่จี ดั สรร กจิ กรรม กจิ กรรม (บาท) 60*20 1,200 สงั่ ซ้ือวตั ถุดิบ 60 20 3,000*2 6,000 40*300 12,000 เตรียมการผลิต 3,000 2 250*18 4,500 23,700 เดินเคร่ืองจกั ร 40 300 15,000 1.58 ตรวจสอบคุณภาพสินคา้ 250 18 ตน้ ทุนรวม จานวนหน่วยท่ีผลิต ค่าใชจ้ ่ายการผลิตจดั สรรต่อหน่วย

จดั สรรค่าใช้จ่ายการผลติ ให้กบั สินค้า “นา้ ส้ม” กจิ กรรม อตั ราต้นทุน ปริมารการใช้ การคานวณ ต้นทุนท่ีจดั สรร กจิ กรรม กจิ กรรม (บาท) 60*30 1,800 สงั่ ซ้ือวตั ถุดิบ 60 30 3,000*4 12,000 40*500 20,000 เตรียมการผลิต 3,000 4 250*22 5,500 39,300 เดินเคร่ืองจกั ร 40 500 10,000 3.93 ตรวจสอบคุณภาพสินคา้ 250 22 ตน้ ทุนรวม จานวนหน่วยท่ีผลิต ค่าใชจ้ ่ายการผลิตจดั สรรต่อหน่วย

ต้นทุนการผลติ ของสินค้า รายการ นา้ ดม่ื นา้ ส้ม ตน้ ทุนวตั ถุดิบทางตรง 52,000 78,000 ตน้ ทุนคา่ แรงงานทางตรง 25,000 32,000 คา่ ใชจ้ ่ายการผลิต 23,700 39,300 ตน้ ทุนรวม 100,700 149,300 หน่วยผลิต 15,000 ขวด 10,000 ขวด ตน้ ทุนต่อหน่วย @6.71 @14.93

ความแตกต่างระหว่างการคดิ ต้นทุนแบบเดมิ กบั ต้นทุนฐานกจิ กรรม ในการผลิตสินคา้ ต้นทุนท่ีเกิดข้ึนประกอบด้วยวตั ถุดิบทางตรง ค่าแรงงานทางตรงซ่ึงเป็ นตน้ ทุนทางตรง ท่ีสามารถคานวณเป็นตน้ ทุนสินคา้ ท่ีผลิตไดท้ นั ที ค่าใชจ้ ่ายการผลิตส่วนใหญ่เป็นตน้ ทุนที่ไม่สามารถคานวณเป็นตน้ ทุนสินคา้ ท่ี ผลิตไดท้ นั ที ความแตกต่างระหว่างการคิดตน้ ทุนแบบเดิม กบั การคิดตน้ ทุนฐานกิจกรรมจึงเป็นความแตกต่างของการคานวณ ค่าใชจ้ ่ายการผลิตเขา้ เป็นตน้ ทุนของสินคา้ ท่ีผลิต ดงั น้ี การคิดตน้ ทุนแบบเดิม การปันส่วนค่าใชจ้ ่ายการผลิตเขา้ เป็นตน้ ทุนสินคา้ แบ่งเป็น 2 ข้นั ตอน ดงั น้ี ข้นั ตอนที่ 1 กาหนดค่าใชจ้ ่ายการผลิตตามรหสั บญั ชี เช่น น้าค่าไฟโรงงานทาง ค่าเสื่อมราคาโรงงาน ฯลฯ เขา้ สู่ กลุ่มตน้ ทุนไดแ้ ก่แผนกต่างๆซ่ึงแยกเป็นแผนกบริการและแผนกผลิตและแผนกบริการปันส่วนค่าใชจ้ ่ายการผลิตใหแ้ ผนกผลิต ข้นั ตอนท่ี 2 ป่ันส่วนใชจ้ ่ายการผลิตท่ีสะสมอยู่ในกลุ่มตน้ ทุนเขา้ เป็ นตน้ ทุนสินคา้ ตามเกณฑ์การปันส่วนที่มี ความสมั พนั ธก์ บั ปริมาณการผลิต

จากตัวอย่างเดิม กิจการจะใช้ชั่วโมงแรงงานทางตรงเป็ นเกณฑ์ใน การปันส่วนค่าใช้จ่ายการผลติ โดยมขี ้อมูลดงั นี้ กิจการมีชว่ั โมงแรงงานทางตรงจานวน 10,000 ชว่ั โมง สาหรับน้าดื่ม 4,000 ชวั่ โมง และน้าส้ม 6,000 ชว่ั โมง การคานวณตน้ ทุนแบบเดิม 1) คานวณอตั ราค่าใชจ้ ่ายการผลิต = ค่าใชจ้ ่ายการผลิตท้งั สิ้น จานวนชว่ั โมงแรงงานทางตรงท้งั สิ้น = 63000/10000 = 6.3 บาท/ชวั่ โมงแรงงานทางตรง

จดั สรรให้กบั 2 ผลติ ภัณฑ์ (แบบเดมิ ) รายการ นา้ ด่ืม นา้ ส้ม ตน้ ทุนวตั ถุดิบทางตรง 52,000 78,000 ตน้ ทุนค่าแรงงานทางตรง 25,000 32,000 ค่าใชจ้ ่ายการผลิต 25,200 37,800 (4,000 * 6.3) (6000*6.3) ตน้ ทุนรวม 102,200 147,800 หน่วยผลิต 15,000 ขวด 10,000 ขวด ตน้ ทุนต่อหน่วย @6.81 @14.78

ความแตกต่างระหว่างแบบเดมิ และ แบบต้นทุนฐานกจิ กรรม รายการ นา้ ด่มื นา้ ส้ม (ต้นทนุ ต่อหน่วย) (ต้นทุนต่อหน่วย) แบบเดิม แบบตน้ ทุนฐานกิจกรรม @6.71 @14.93 @6.81 @14.78

สรุป ตน้ ทุนฐานกิจกรรม เป็นระบบการคานวณตน้ ทุนสินคา้ ท่ีผลิตหรือบริการโดยพิจารณาจากกิจกรรมที่ เกิดข้ึนในกิจการเพื่อผลิตสินคา้ หรือบริการน้นั ๆ มีการระบุกิจกรรมและระบุตน้ ทุนของกิจกรรมเพื่อใชใ้ นการ คานวณตน้ ทุนของสินคา้ หรือบริการโดยการปันส่วนตน้ ทุนตามฐานกิจกรรมท่ีเกดข้ึน ข้นั ตอนการดาเนินงานของระบบตน้ ทุนฐานกิจกรรม ไดแ้ ก่ การวิเคราะห์และระบุกิจกรรมการ วิเคราะห์และกาหนดตวั ผลกั ดนั ตน้ ทุน การคานวณตน้ ทุนกิจกรรม การคานวณอตั ราตน้ ทุนแต่ละฐานกิจกรรม และการจดั สรรตน้ ทุนให้สินคา้ หรือบริการ การคิดตน้ ทุนฐานกิจกรรมจะปันส่วนตน้ ทุนของกิจกรรมเขา้ เป็ น ตน้ ทุนสินคา้ โดยใชต้ วั ผลกั ดนั ตน้ ทุนท่ีมีความสมั พนั ธ์กบั แต่ละกิจกรรม