วิทยศาสตร์ เล่ม ๑

​อากาศ​มี​สถานะ​เปน​แก๊ส​ ​เม่ือ​ได้​รับ​ ความหนาแนน ของอากาศท่ี ​ความ​ร้อน​หรือ​สูญ​เสีย​ความร้อนปริมาตรของ อณุ หภมู ิตํ่ากับทอี่ ุณหภมู ิสูงมี แก๊ส​จะ​เกิด​การ​เปลี่ยนแปลง​มาก​ ​เม่ือ​อากาศ​ได้​ ความหนาแนนแตกตา งกนั อยา งไร รบั ค​วามร​อ้ น​ปรมิ าตรจ​ะเ​พม่ิ ข​ น้ึ ​แ​ ละเ​มอื่ ส​ญู เ​สยี ​ ความ​ร้อน​ปริมาตร​จะ​ลด​ลง ถา แกส สญู เสยี ความรอ น ปริมาตรของแกสจะเปนอยางไร ​จาก​ภาพแสดงให้เห็นว่า​ ​เมื่อ​แก๊ส​ได้​รับ​ บอลลนู ลอยอยไู ดในระดับ ​ความ​ร้อน​ ​อนุภาค​ของ​แก๊สจะเคล่ือนท่ีเร็วข้ึน ความสงู ทีแ่ ตกตา งกันไดอ ยางไร ทำาให้แรงที่ชนผนังภายในภาชนะเพิ่มข้ึน ความดันภายในภาชนะจึงเพิ่มขึ้น​ ดังนั้น ขวดทม่ี ลี กู โปง่ ครอบอยทู่ แี่ ช่ในอา่ งนา้ำ รอ้ น​ลกู โปง่ จึงมีปริมาตรเพิ่มขึ้น​ เพราะความดันภายใน ลูกโป่งเพิ่มข้ึนน่ันเอง​ ส่งผลให้ความหนาแน่น ของแก๊สภายในลกู โปง่ ลดลง​​ ในท​ าำ นองเ​ดยี วกนั ​เ​มอ่ื ข​ องเหลวไ​ดร​้ บั ค​วามร​อ้ น​อ​นภุ าคจ​ะส​น่ั และเคลอ่ื นทเ่ี กดิ ระยะหา่ งระหวา่ ง อนุภาค​ทาำ ให้ปรมิ าตรข​ องเหลวเ​พ่มิ ข​ ึน้ ​ดังเช่นของเหลวในกระเปาะเทอรมอมเิ ตอรมีปรมิ าตรเพมิ่ ขึ้น เมื่อไดร้ บั ความรอ้ น ​ส่วน​ของแข็ง​เม่ือ​ได้​รับ​ความ​ร้อน​ ​อนุภาค​จะ​เกิด​การ​สั่นทำาให้​ ​ระยะ​ห่าง​ระหว่าง​อนุภาค​จะ​ เ​พ่ิมข​ นึ้ ​​ส่งผลให้​ปริมาตรของแข็งเพิม่ ข้นึ เช่นกนั ​แต่การเปล่ียนแปลงอาจมีน้อยมาก​จนไม่สามารถ สังเกตได้ ใหยกตัวอยางของแข็งทไ่ี ดรับ ความรอนแลวมปี ริมาตรเพ�มิ ขน้ึ สารตางๆ เมื่อไดรับความรอ น มากข้นึ อยา งตอ เน�องไปเรอ่ื ยๆ จะมีผลอยา งไรกบั สถานะของสาร ภาพ 2.9 รอยต่อของสะพานจะมีชอ่ งว่างไวบา ง สำาหรบั ของแข็งขยายตวั เมื่อไดร ับความรอน บทที่ 2 สารรอบตวั 43

กจิ กรรม 2.2 อุณหภมู ิกับการเปล่ียนสถานะ 1. ãÊ‹¹Òíé ŧ㹺¡Õ à¡ÍÊãËÊŒ Ù§¨Ò¡¡Œ¹ºÕ¡à¡Íû ÃÐÁÒ³ 1 ૹµÔàÁµÃ 2. ãʹ‹ íéÒá¢§ç º´Å§ã¹¹Òíé ¨¹¡Ãзèѧ¹Òéí à¾ÔÁè ÃдѺʧ٠¢¹éÖ ¨Ò¡¡Œ¹º¡Õ à¡ÍÏ 3 ૹµÔàÁµÃ 3. ¨ØÁ‹ à·ÍÃÁ ÍÁàÔ µÍÏ·ÕÁè ÊÕ à¡ÅÇ´Ñ ÍسËÀÁÙ äÔ ´Œ 200 Cí ŧ㹺աà¡ÍÏ áÅŒÇÍÒ‹ ¹ÍسËÀÙÁ¢Ô ͧ ¹Òéí ¼ÊÁ¹éíÒá¢§ç ¨Ò¡à·ÍÃÁ ÍÁÔàµÍÏ º¹Ñ ·Ö¡ÍسËÀÁÙ Ô·èàÕ ÇÅÒ 0 Ç¹Ô Ò·Õ «§èÖ à»¹š àÇÅÒàÃÔÁè µ¹Œ 4. ãËŒ¤ÇÒÁÌ͹᡺‹ Õ¡à¡Íô ÇŒ µÐà¡ÂÕ §áÍÅ¡ÍÎÍŏ¾ÃŒÍÁ¡Ñº¨ÑºàÇÅÒáÅк¹Ñ ·Ö¡ÍسËÀÁÙ Ô ·Ø¡æ 30 ÇÔ¹Ò·Õ áÅÇŒ Êѧࡵ¼Å¡ÒÃà»ÅÂÕè ¹á»Å§¢Í§¹éÒí ¼ÊÁ¹íÒé ᢧç 5. àÁèÍ× ¹íéÒà´Í× ´ãËŒµÁŒ µ‹Íä»Í¡Õ 3 ¹Ò·Õ ´ÑºµÐà¡Õ§áÍÅ¡ÍÎÍŏáŌǵÑé§ÍØ»¡Ã³·Ôé§äÇŒãËŒà¹ç 6. à¢ÂÕ ¹¡Ãҿ㹡ÃдÒÉ¡ÃÒ¿ áÊ´§¼Å¢ŒÍÁÙÅã¹ÃÙ»¢Í§á¼¹ÀÁÙ ÔàʹŒ µÒÃÒ§ºÑ¹·Ö¡¼Å¡Ò÷´Åͧ àÇÅÒ (ÇÔ¹Ò·Õ) ÍسËÀÙÁ¢Ô ͧ¹éíÒ ( Cí ) ¡ÒÃà»ÅÂÕè ¹á»Å§ นา้ํ ผสมนา้ํ แขง็ มกี าร เปลยี่ นแปลงอณุ หภูมิ 0 และสถานะอยางไร 30 60 90 120 โ​ดยท​ วั่ ไปน​ า้ำ แ​ขง็ ม​ อ​ี ณุ หภมู ​ิ0​C​ำ ​เ​มอื่ น​ า้ำ แ​ขง็ ไ​ดร​้ บั ค​วามร​อ้ น​น​ าำ้ แ​ขง็ จ​ะเ​ปลย่ี นส​ถานะเ​ปน ข​ องเหลว​ ท่ี​อุณหภูมิ​​0​ ำ​C​ ​ขณะ​ที่นำ้า​แข็ง​เปล่ียน​สถานะ​เปน​น้ำา​ ​อุณหภูมิ​ของ​น้ำา​แข็ง​และ​นำ้า​จะ​ไม่​เปลี่ยนแปลง ซ่งึ สรุปเ​ปนแ​ ผนภาพได้ด​ งั นี​้ ​ ¹Òíé á¢§ç ¹íéÒ ¹Òíé ÍسËÀÁÙ Ô 0 Cí ÍسËÀÁÙ Ô 0 Cí ÍسËÀÁÙ Ô 20 Cí ภาพ 2.10 แสดงการเปล่ยี นสถานะของนำ้าแข็ง เมื่อไดร บั ความรอ นจนถึงอณุ หภมู ิ 20 Cำ ​ใน​ขณะ​ท่ี​นำ้า​แข็ง​เปล่ียน​สถานะ​เปน​นำ้า​ ¤ÇÒÁÌ͹·è·Õ íÒãËŒ¹éíÒá¢ç§ÁÇÅ 1 ¡ÃÑÁ อุณหภูมิ​จะ​คงท่ี​ ​ใน​ขณะ​น้ัน​ยัง​คง​มี​การ​ถ่าย​โอน​ à»ÅÂÕè ¹Ê¶Ò¹Ð໹š ¹íÒé â´ÂÍسËÀÁÙ Ô ความ​ร้อน​จาก​ตะเกียง​แอลกอฮอล​สู่​น้ำา​แข็ง​ตลอด​ äÁ‹à»ÅÂèÕ ¹á»Å§ ໹š ¤ÇÒÁÃÍŒ ¹á½§ เวลา​ ​ความ​ร้อน​ท่ี​ใช้​ใน​การ​เปล่ียน​สถานะ​จาก​น้ำา​แข็ง ¢Í§¡ÒÃËÅÍÁàËÅǢͧ¹éíÒá¢ç§ มวล​1​หนว่ ย​เ​ปนน​ า้ำ ​มวล​1​หน่วยดงั ​กล่าว​น​ี้ เ​รยี ก​ว่า​ «§èÖ ÁÕ¤Ò‹ 80 á¤ÅÍÃµÕ ‹Í¡ÃÑÁ ความรอนแฝงของการหลอมเหลวของนาํ้ 44

​เมื่อนำ้าได้รับความร้อนจะ​มี​อุณหภูมิ​เพ่ิม​ขึ้น​ ​จน​กระทั่ง​เดือด​ ​อุณหภูมิ​ของ​ไอ​นำ้า​เดือด​และ​ นาำ้ ​เดอื ด​จะเทา่ กัน​แสดงว​า่ ใ​น​ขณะท​ ​่ีนำ้า​เปลีย่ นส​ถานะเ​ปนไ​อ​นั้น​อณุ หภูมจ​ิ ะไ​ม่เ​ปลยี่ นแปลงซง่ึ ​สรุปเ​ปน ​ แผนภาพไ​ด้​​ดงั น​้ี ¹Òéí ¹íÒé à´Í× ´ ä͹éÒí à´Í× ´ ÍسËÀÙÁÔ 20 íC Í³Ø ËÀÁÙ Ô 100 Cí Í³Ø ËÀÁÙ Ô 100 íC ภาพ 2.11 แสดงการเปล่ียนแปลงอณุ หภมู ิและสถานะของน้าำ ท่ี 20 ำC เมอื่ ไดร บั ความรอนจนเดือด ข​ ณะ​นาำ้ ​เดอื ดเ​ปน ​ไอ​น้ำา​​ความ​รอ้ นท​ ่ี​ทำาให้​ ¤ÇÒÁÌ͹·Õ·è Òí ãËŒ¹íÒé à´×Í´ÁÇÅ 1 ¡ÃÁÑ นำ้า​เดือดมวล​1​ หน่วย​เปลี่ยน​สถานะ​เปน​ไอ​นำ้า​ à»ÅÕÂè ¹Ê¶Ò¹Ð໹š ä͹Òíé â´ÂÍ³Ø ËÀÙÁÔ มวล​1​ หน่วยโดย​อุณหภูมิ​ไม่​เปล่ียนแปลง​นี้​ äÁà‹ »ÅÕè¹á»Å§ àÃÂÕ ¡ÇÒ‹ ¤ÇÒÁÌ͹ὧ เรียก​ว่า​ความรอนแฝงของการกลายเปนไอของ ¢Í§¡ÒáÅÒÂ໚¹äͧ͢¹éíÒà´×Í´ «è§Ö Á¤Õ Ò‹ นํ้าเดอื ด 540 á¤ÅÍÃյ͋ ¡ÃÑÁ ความ​ร้อน​มี​ผล​ต่อ​การ​เปล่ียน​สถานะ​ของ​ µÒÃÒ§ 2.3 ¨Ø´ËÅÍÁàËÅÇáÅШشà´Í× ´¢Í§ÊÒà สาร​ ​เช่น​ ​น้ำาแข็ง​เม่ือได้​รับความ​ร้อน​ นำ้าแข็ง ºÒ§ª¹´Ô ·èÕ¤ÇÒÁ´¹Ñ 1 ºÃÃÂÒ¡ÒÈ อุณหภูมิ​0​ ำC​ จะหลอมเหลวกลายเปนน้ำาท่ี อณุ หภูมิ​0​ ำC​ อณุ หภมู ขิ ณะเปลีย่ นสถานะจาก ÊÒà ¨´Ø ËÅÍÁàËÅÇ ( Cí ) ¨Ø´à´×Í´ ( íC) ของแข็งกลายเปนของเหลวนี้จะคงที่​ เรียก อุณหภูมิท่ีของแข็งกลายเปนของเหลวน้ีว่า ÁàÕ ·¹ (CH4) -183.0 -164.0 จดุ หลอมเหลว แตถ่ า้ นา้ำ ทเ่ี ปน ของเหลวมอี ณุ หภมู ิ​ àÍ·ÔÅÍÕà·ÍÏ (C2H5OC2H5) -116.2 34.6 0​Cำ ​กลายเปน นา้ำ แขง็ ท​่ี 0​Cำ ​อณุ หภมู ทิ ส่ี ารเปลย่ี น àÍ·Ò¹ÍÅ (C2H5OH) -117.3 78.3 สถานะจากของเหลวกลายเปนของแข็งซ่ึงเปน ູ«Ô¹ (C6H6) 5.5 80.1 อณุ หภมู คิ งทน่ี ​้ี เราเรยี กวา่ ​จดุ เยอื กแขง็ ​สว่ นนา้ำ หาก ¹íéÒ (H2O) 100.0 ไดร้ บั ความรอ้ นมากพอนา้ำ จะเดอื ดท​่ี 100​Cำ ​กลาย »ÃÍ· (Hg) 0 357.0 เปน ไอนาำ้ ที่​100​Cำ ​เราเรียกอุณหภูมิทขี่ องเหลว âºÃÁ¹Õ (Br2) -39.0 58.93 กลายเปนไอนีว้ า่ ​จดุ เดอื ด â«à´ÕÂÁ (Na) -8.9 883.1 97.96 จดุ เดือดและจุดหลอมเหลวเปน สมบัติเฉพาะตวั ของสารหรอื ไม บทท่ี 2 สารรอบตัว 45

ตาราง 2.3 มีสารใดบา งมีสถานะเปน ของแข็งท่อี ุณหภมู ิ 25 ํC เพราะเหตใุ ด ถาตอ งการเก็บเอทิลอีเทอรทีเ่ ปนของเหลว โดยใหกลายเปนไอนอ ยที่สดุ ควรจะเก็บไว ท่อี ณุ หภมู ปิ ระมาณเทา ไร เพราะเหตใุ ด ​จาก​ตาราง​​2.3​ ​สาร​แต่ละ​ชนิด​มี​จุดเดือด​และ​จุดหลอมเหลว​ต่าง​กัน​ ​ดัง​น้ัน​จุดเดือด​และ​ ​จุดหลอมเหลว​ของ​สาร​จึง​เปน​สมบัติ​เฉพาะตัวของสารที่​ใช้​ระบุ​ชนิด​ของ​สาร​บริสุทธ์ิ​ได้​ ​เช่น​ หาก​การ​ ต​ รวจส​อบส​มบตั ขิ​ อง​สาร​ชนดิ ​หน่ึง​​พบว​่าม​ ีจ​ุดหลอมเหลว​5​.5​Cำ​ ​​และจ​ดุ เดอื ด​​80.1​​Cำ ​จะสรปุ ไ​ด​ว้ ่า​ ส​ารน​ น้ั เ​ปน เ​บนซ​ ิน​ ​สาร​บาง​ชนิด​เกิด​การ​เปล่ียน​สถานะ​จาก​ของแข็ง​กลาย​เปน​แก๊ส​ ​หรือ​เปล่ียน​สถานะ​จาก​แก๊ส​ ​มา​เปนข​ องแข็งไ​ด​้โดยตรง​​ซง่ึ ไ​มผ่​ า่ น​กระบวนการเ​ปล่ยี น​ไปเ​ปน​ของเหลวก​ อ่ น​เ​รียก​การ​เปล่ยี นแปลง​ ​ลกั ษณะน​ ี้ว​่า​ก​ ารระเหิด​​เช่น​น​ ้ำาแขง็ แหง้ ​​การบูร​พ​ มิ เสน​สารเหลา่ นีม้ สี ถานะเปนของแข็งและร​ะเหดิ ​ กลาย​เปนไ​อที่อณุ หภมู หิ อ้ ง​​ ของเหลว ¡ÒÃá¢ç§µÑÇ ¡ÒäǺṋ¹ ¡ÒÃËÅÍÁàËÅÇ ¡ÒáÅÒÂ໹š äÍ ของแขง็ ¡ÒÃÃÐàË´Ô แกส ¡ÒÃÃÐàË´Ô ¡ÅѺ á·¹¡Òôٴ¤ÇÒÁÌ͹ á·¹¡ÒäÒ¤ÇÒÁÌ͹ ภาพ 2.12 ความสมั พนั ธของการเปลย่ี นสถานะของสาร สาร​เม่อื ไ​ด​้รับค​วาม​ร้อน​จะเ​กิด​การ​เปลี่ยนแปลง​ทาง​กายภาพ​บาง​ประการ​เ​ชน่ ​​ลักษณะ​​รปู ร​า่ ง​​ สถานะ​​ความ​หนาแ​ นน่ ​จ​ุดเดอื ด​​จดุ ห​ ลอม​เหล​ว​​เปนต้น​แ​ ตส​่ ารน​ ้นั ยงั ​คง​เปนส​ารเ​ดิม​เ​ช่น​น​ ้ำาแ​ ขง็ ​ เม่ือได้รบั ความร้อนจะเ​ปล่ียนเ​ปนข​ องเหลว​และ​กลายเ​ปนไ​อ​นาำ้ แตก่​ ็​ยัง​คง​เปน น​ ำา้ อยู่ 46

ความร​อ้ นม​ ผ​ี ลต​ อ่ ก​ารเ​ปลย่ี นส​ถานะข​ องส​าร​เ​ชน่ ​เมอื่ ของแขง็ ไดร้ บั ความรอ้ นภายนอก​เ​รยี กว​า่ การดูดความรอน ซึ่ง​ความ​ร้อน​จะ​ทำาให้​อนุภาค​ของ​สาร​เคล่ือนที่​ออก​ห่าง​จาก​กัน​มาก​ข้ึน​จน​สถานะ​ ของ​สารเ​ปลย่ี นไ​ปเ​ปน ข​ องเหลว​และแ​ กส๊ ​ใ​น​ทาง​กลับ​กนั ​​ถา้ ส​าร​สูญเ​สีย​ความ​ร้อน​ใหภ​้ ายนอก​เ​รียกว่า การคายความรอ น​​ซ​ งึ่ ม​ ผ​ี ลท​ าำ ใหอ​้ นภุ าคข​ องส​ารเ​คลอื่ นทช​่ี า้ ล​งแ​ ละด​ งึ ดดู เ​ขา้ ใ​กลก​้ นั ม​ ากข​ น้ึ ​จ​นก​ระทง่ั ​ สถานะข​ อง​สารเ​ปลยี่ นจ​ากแ​ กส๊ ​เปน ข​ องเหลวแ​ ละข​ องแขง็ ใ​นท​ ส่ี ุด​ก​ ารด​ ดู ค​วาม​รอ้ นห​ รอื ​คายค​วามร​้อน​ ตอ้ งม​ ​ีการ​ถ่าย​โอนค​วามร​้อนจ​าก​ทท่ี​ ่ีมอ​ี ุณหภูมิ​สงู ​กว่า​ไปย​งั ​ท่ที​ ่ีมีอ​ ุณหภมู ิ​ตำา่ ก​วา่ เ​สมอ จากกจิ กรรม 2.2 ความรอนจากตะเกียงแอลกอฮอลถา ยโอนความรอ น สูน้าํ แข็งไดอ ยา งไร ของแขง็ ของเหลว และแกส มกี ารถา ยโอนความรอนเหมอื นกนั หรือตางกันอยา งไร 2.4 การถา ยโอนความรอ น ใ​น​ชวี ติ ​ประจำา​วนั ​ของเ​ราม​ ​กี จิ กรรม​ท่ี​เกยี่ วข้องก​ บั ก​ ารถ​ ่ายโ​อน​ความร​อ้ นมากมาย​​เช่น​ในข​ ณะท​ ี่ ยืน​อยู่​กลาง​แดด​นักเรียนจะ​รู้สึก​ร้อน​กว่า​เมื่อ​ยืน​ใน​ร่ม​ การ​หุง​ต้ม​อาหาร​เพื่อ​ทำาให้อาหาร​สุก​ เปนต้น กิจกรรม​ต่างๆ​ เหล่า​น้ี​ต้อง​มี​การ​ถ่าย​โอน​ความ​ร้อน​จาก​ที่​ที่​มี​อุณหภูมิ​สูง​กว่า​ไป​สู่​ที่​ที่​มี​อุณหภูมิ​ต่ำา​ กวา่ ​​การ​ถ่าย​โอน​ความ​รอ้ นม​ี 3​ลกั ษณะ​ไดแ้ ก่​การพาความร้อน​การนำาความร้อน​และการแผร่ ังสี แตล่ ะลกั ษณะมีหลักการอยา่ งไรใหน้ ักเรยี นศึกษาจากกิจกรรมต่อไปน​ี้ กจิ กรรม 2.3 การพาความรอน 1. ãÊ‹¹éÒí 㹺¡Õ à¡ÍÏ ¢¹Ò´ 250 cm3 »ÃÐÁÒ³ 2/3 ¢Í§º¡Õ à¡ÍÏ à·ÍÏÁÍÁàÔ µÍÏ 2. ¹Òí à·ÍÃÁ ÍÁÔàµÍ÷ ÁèÕ ÕÊà¡Å 200 Cí ¨Òí ¹Ç¹ 2 Íѹ Íѹ˹§Öè ¹Òíé Ç´Ñ Í³Ø ËÀÙÁԢͧ¹Òéí ·è¡Õ ¹Œ ºÕ¡à¡ÍÏáÅÐÍÕ¡Í¹Ñ Ë¹Öè§Ç´Ñ ÍسËÀÙÁÔ à¡Å´ç ´Ò‹ §·Ñº·ÔÁ ·¼èÕ ÇÔ ¹Òéí ´§Ñ ÀÒ¾ ¤Ò‹ Í³Ø ËÀÁÙ ·Ô ÇèÕ ´Ñ ä´ºŒ ¹Ñ ·¡Ö ໹š Í³Ø ËÀÁÙ ·Ô èÕ 0 Ç¹Ô Ò·Õ 3. Ë‹͹à¡Åç´´Ò‹ §·Ñº·ÁÔ 2 à¡Åç´ Å§ã¹º¡Õ à¡ÍϺÃÔàdz ´ŒÒ¹¢ÒŒ §¢Í§ºÕ¡à¡ÍÏ ¨Ø´µÐà¡ÂÕ §áÍÅ¡ÍÎÍÅŠãËŒ¤ÇÒÁÃÍŒ ¹ á¡‹º¡Õ à¡ÍϺÃÔàdz㵌à¡Å´ç ´Ò‹ §·ºÑ ·ÁÔ ¾ÃŒÍÁ¡ÑºàÃÁèÔ ¨ºÑ àÇÅÒ 4. º¹Ñ ·Ö¡¤‹ÒÍ³Ø ËÀÙÁ¢Ô ͧ¹éÒí ¨Ò¡à·ÍÏÁÍÁàÔ µÍÏ·Ñé§ 2 Í¹Ñ ·Ø¡æ 30 Ç¹Ô Ò·Õ à»š¹àÇÅÒ 5 ¹Ò·Õ áÅÐÊѧࡵ¡Òà à»ÅèÂÕ ¹á»Å§¢Í§à¡Åç´´‹Ò§·Ñº·ÔÁ บทท่ี 2 สารรอบตัว 47

µÒÃÒ§º¹Ñ ·¡Ö ¼Å¡Ò÷´Åͧ àÇÅÒ (Ç¹Ô Ò·Õ) ÍسËÀÙÁԢͧ¹Òéí ( íC) ÍسËÀÙÁ¢Ô ͧ¹íéÒ ( Cí ) ¡ÒÃà»ÅÂèÕ ¹á»Å§ ·Õ¡è ¹Œ ºÕ¡à¡ÍÏ ·èÕ¼ÔǹíéÒ ·ÊèÕ Ñ§à¡µä´Œ 0 30 60 90 120 150 180 อณุ หภูมิของนาํ้ ในบกี เกอรท วี่ ดั ดวยเทอรม อมิเตอรท ง้ั สองมกี ารเปลี่ยนแปลงอยา งไร การกระจายสขี องดางทับทมิ ในนาํ้ มีการเปลยี่ นแปลงอยา งไร เพราะเหตใุ ดจึงเปนเชนนน้ั เมือ่ ​นา้ำ ​ได​ร้ ับค​วาม​ร้อน​ นำ้าใ​นบ​ ริเวณ​ก้น​บีกเ​กอร​จะ​ได้รบั ความรอ้ นก​ ่อนนาำ้ ที่อยู่ดา้ นบนบีกเกอร​ และอ​นภุ าคของนา้ำ ท​ ร​่ี อ้ นน​ จ​้ี ะเ​คลอ่ื นต​ วั ข​ น้ึ ม​ าด​ า้ นบ​ น​ซงึ่ ส​งั เกตไ​ดจ​้ ากก​ารเ​คลอื่ นทข​ี่ องส​ข​ี องด​ า่ งท​ บั ทมิ ​ ท​ี่กน้ ​บีก​เกอร​ลอยตัว​สูง​ขนึ้ ​​และพ​ าค​วาม​รอ้ น​ขึ้น​มาด​ ้วย​จ​งึ ​ทาำ ให้เ​ทอ​ รม​ อม​ เิ ตอรอ​ นั ​บนอ​ า่ นอ​ ุณหภมู ​ิได้​ สูง​ขนึ้ ใ​นเ​วลา​ตอ่ ​มา​เ​มอ่ื อ​ นภุ าคข​ องข​ องเหลวแ​ ละแ​ กส๊ ไ​ดร​้ บั ​ความ​รอ้ น​​อนภุ าคข​ อง​สาร​ม​พี ลงั งานส​งู ข​ น้ึ ​ เกิด​การ​เคลื่อนท่ี​เร็ว​ข้ึน​ ​และ​ห่าง​จาก​กัน​มาก​ขึ้น​ ​ทำาให้​ความ​หนา​แน่น​ของ​ของเหลว​และ​แก๊ส​ ลด​ลง​ อนุภาค​ที่​ได้​รับ​ความ​ร้อน​น้ี​จะลอยตัว​ขึ้น​และ​พา​ความ​ร้อน​ไป​ด้วย​ ​อนุภาค​ที่​อยู่​ข้าง​เคียง​จะ ​เคลื่อนท่ี​เข้า​มา​แทนท่ี​ ​การ​ถ่าย​โอน​พลังงาน​ความ​ร้อน​โดย​อนุภาค​ของ​สาร​เคล่ือนที่​ไป​ใน​ลักษณะ​นี้​ เรยี ก​วา่ ​การพาความรอ น 48

กจิ กรรม 2.4 การนําความรอน 1. Ë´à·Õ¹·Õè¢Íºá¼‹¹ÍÐÅÙÁÔà¹ÕÂÁ Ë´à·ÂÕ ¹ 3-4 Ë´ áµÅ‹ ÐË´ËÒ‹ §à·‹Òæ ¡Ñ¹ การตดิ ตงั้ อปุ กรณ ˹ºÕ Ἃ¹ÍÐÅÙÁàÔ ¹ÕÂÁäÇŒ¡Ñº·Õ¨è ºÑ ËÅÍ´·´Åͧ ´Ñ§ÀÒ¾ 2. ãˤŒ ÇÒÁÃÍŒ ¹·Õè»ÅÒÂá¼¹‹ ÍÐÅÙÁÔà¹ÕÂÁ Êѧࡵ¡ÒÃà»ÅÂèÕ ¹á»Å§¢Í§Ë´à·Õ¹ ºÑ¹·Ö¡¼Å ? หยดเทยี นมกี ารเปลี่ยนแปลงอยา งไร เพราะเหตใุ ด ​จากก​ ารท​ ดลอง​นกั เรยี น​จะ​พบ​ว่าห​ ยด​เทยี นบนแผน่ อะลูมิเนยี ม​ที่ต​ ิดอยู่​ใกล​้เปลว​ไฟจ​ะต​ กลง​มา​ กอ่ นต​ามด​ ว้ ยห​ ยดเ​ทยี นท​ อ​ี่ ยไ​ู่ กลอ​อกไ​ปต​ามล​าำ ดบั ​แ​สดงว​า่ ม​ กี ารถา่ ยโ​อนความรอ้ นผ​ า่ นแ​ผน่ อ​ะลมู เิ นยี ม​ จากป​ ลายด​ า้ นห​ นงึ่ ไ​ปส​ป​ู่ ลายอ​ กี ด​ า้ นห​ นงึ่ ​ทงั้ นเี้ พราะอ​ นภุ าคข​ องอ​ ะลมู เิ นยี มท​ อ​ี่ ยู่ใ​กลเ​้ ปลวไ​ฟเ​มอ่ื ไดร​้ บั ​ ความ​ร้อน​อ​ นภุ าคข​ องอ​ ะลมู ิเนียม​จะส​ัน่ ม​ าก​ข้นึ ​และ​ชน​กับ​อนภุ าคท​ อี​่ ยูต​่ ิดก​ นั ​ทำาใหอ​้ นุภาคท​ ี่​อยู​ต่ ดิ ก​ ัน​ นน้ั ​สัน่ ​มากข​ ้นึ ​ตาม​ไป​ดว้ ย​ ​อนภุ าค​เหลา่ ​น้​ีจะ​สน่ั ​ตอ่ เ​น่อ� ง​กัน​ไป​ ​จึง​ทำาใหค้​ วาม​ร้อนถ​ กู ​ถา่ ยโ​อนต​ อ่ ​เน�อ่ ง​ กนั จ​าก​ปลาย​ดา้ น​หนึ่งไ​ป​สู่​ปลายอ​ ีกด​ ้านห​ นึ่งไ​ดโ​้ ดยก​ าร​สนั่ ​ของ​อนภุ าค​ ​เรียกก​ าร​ถา่ ย​โอน​ความ​ร้อนใ​น​ ลักษณะน​ ​ี้ว่า​การนําความรอ น อะลมู ิเนย� ม ทองแดง เหล็ก แกว วสั ดชุ นิดใดมีความสามารถในการ นําความรอนไดด ีกวา กนั มีวิธกี ารตรวจสอบเพ่อื หาคําตอบไดอ ยา งไร ​เน�่องจาก​สาร​แต่ละ​ชนิด​มี​สมบัติ​ท่ี​แตก​ต่าง​กัน​ ดัง​น้ัน​ ​สาร​แต่ละ​ชนิด​ย่อม​มี​ความ​สามารถ​ใน​ การนาำ ​ความ​รอ้ น​ได​ไ้ ม่เ​ทา่ ก​ นั ​​สารบ​ างช​ นดิ ส​ามารถนาำ ​ความร​้อนไ​ด​ด้ ี​เ​ชน่ ​​เงนิ ​​ทองแดง​อ​ ะลูม​ ​ิเนียม​ เหลก็ ​เ​ปน ต้น​​บางช​ นดิ น​ ำาค​วามร​้อน​ได​น้ ้อย​​เชน่ ​​พลาสติก​ไ​ม​้ ​อากาศ​เ​ปน ต้น​ว​ัตถุ​ท​่ีนาำ ​ความ​รอ้ น​ ได​น้ อ้ ย​เรยี ก​ว่า​ฉ​ นวนความรอน ​การ​ถ่าย​โอน​ความ​ร้อน​โดย​วิธี​การ​นำาความร้อน​และ​การพา​ความ​ร้อน​ ​อนุภาค​ของ​สาร​ทำา​หน้าท่ี​ เปน ต​ วั ส​ง่ ผ​ า่ นพ​ ลงั งานจ​ากบ​ รเิ วณท​ ม​ี่ อ​ี ณุ หภมู ส​ิ งู ก​วา่ ไ​ปย​งั บ​ รเิ วณท​ ม​่ี อ​ี ณุ หภมู ต​ิ าำ่ ก​วา่ ​เ​รยี กอ​ นภุ าคข​ อง​ สาร​เหลา่ ​น้​ีว่า​​ตวั กลาง บทที่ 2 สารรอบตัว 49

ดวงอาทติ ยอยหู างไกลจากโลกมาก ความรอนจากดวงอาทิตยท าํ ใหส�งิ มีชีวติ บนโลก สามารถดํารงชวี ิตอยไู ด นักเรยี นคิดวา ดวงอาทติ ยถ า ยโอนความรอนมายงั โลกไดอ ยา งไร นักวิทยาศาสตรพบวาในธรรมชาติมีคลื่น áʧ໹š ¤Å×è¹áÁà‹ ËÅç¡ä¿¿Ò‡ ·èÕÁÕ แมเ หลก็ ไฟฟา ดวงอาทติ ยเ ปน แหลง กาํ เนดิ หนงึ� ของ ¤ÇÒÁ¶Õè 㹪Nj § 4.3 x 1014 ¶Ö§ คลนื่ แมเ หลก็ ไฟฟา แสงทดี่ วงอาทติ ยส อ งมายงั โลก 7.5 x 1014 àÎÔϵ ¤Åè¹× áÁ‹àËÅ¡ç ä¿¿Ò‡ เปน คลนื่ แมเ หลก็ ไฟฟา คลน่ื แมเ หลก็ ไฟฟา สามารถ ·ÁÕè ¤Õ ÇÒÁ¶èÁÕ Ò¡¡Ç‹Òáʧ 䴌ᡋ เคลอ่ื นทไ่ี ดโ ดยไมต อ งอาศยั ตวั กลาง รงั สอี นิ ฟราเรด Ã§Ñ ÊÍÕ ÑŵÃÒäÇâÍàŵ ÃѧÊÕàÍç¡«à Ã จากดวงอาทิตย สามารถสงผานชั้นบรรยากาศ ÃѧÊáÕ ¡ÁÁÒ à»¹š µŒ¹ ¤Å¹×è áÁà‹ ËÅç¡ ทหี่ อ หมุ โลกมายงั พน้ื ผวิ โลก ทาํ ใหพ น้ื ผวิ โลกรอ นขน้ึ ä¿¿Ò‡ ·ÕÁè ¤Õ ÇÒÁ¶èÕ¹ŒÍ¡ÇÒ‹ áʧ ä´áŒ ¡‹ เรยี กการถา ยโอนความรอ นลกั ษณะนว้� า การแผร งั สี Ã§Ñ ÊÕÍÔ¹¿ÃÒàô ¤Å¹×è äÁâ¤ÃàÇ¿ ¤Å¹è× ÇÔ·ÂØ à»š¹µ¹Œ กิจกรรม 2.5 การดดู ซับความรอŒ นของวตั ถุท่ีผวิ มสี ีตา‹ งกัน 1. àµÃÂÕ Áá¼¹‹ âÅËЪ¹Ô´Ë¹è§Ö 2 Ἃ¹ ·èÁÕ Õ¢¹Ò´à·Ò‹ ¡¹Ñ á¼¹‹ ˹èÖ§·ÒÊÕ¢ÒÇ Ê‹Ç¹Í¡Õ á¼¹‹ ˹§Öè ·ÒÊ´Õ Òí áÅеԴà·ÍÏÁÍÁÔàµÍÏ â´Â¡ÃÐà»ÒТͧà·ÍÃÁ ÍÁÔàµÍÃ͏ ºً ÃÔàdz¡ÅÒ§ Ἃ¹âÅËзéѧÊͧ ´Ñ§ÀÒ¾ 2. ÇҧἋ¹âÅËз§éÑ ÊͧἹ‹ ãËËŒ Ò‹ §¨Ò¡ËÅÍ´ä¿ à»š¹ÃÐÂзҧ෋ҡѹ ¨Ñ´¡ÃÐà»ÒÐà·ÍÃÁ ÍÁÔàµÍÏ à·ÍÏÁÍÁÔàµÍÏ ãËÍŒ ‹áÙ ¹Çà´ÕÂǡѺäÊËŒ ÅÍ´ä¿ ´§Ñ ÀÒ¾ ºÑ¹·Ö¡ ÍسËÀÁÙ ¢Ô ͧà·ÍÏÁÍÁàÔ µÍÏ·é§Ñ Êͧ 3. à»´ 俹ҹ»ÃÐÁÒ³ 3 -5 ¹Ò·Õ ÊÕ´íÒ ÊÕ¢ÒÇ Ê§Ñ à¡µáÅкѹ·¡Ö Í³Ø ËÀÁÙ ¢Ô ͧà·ÍÃÁ ÍÁÔàµÍ÷ Ñé§Êͧ ? สรปุ ผลการทดลองนไ�้ ดวาอยางไร ËÅÍ´ä¿ จากการทดลอง นักเรียนจะพบวา วัตถุท่ีมีลักษณะและสมบัติแตกตางกัน เมื่อไดรับรังสี อนิ ฟราเรดเทา ๆ กนั จะดดู ซบั ความรอ นไดแ ตกตา งกนั ดว ย ดงั นน้ั การถา ยโอนความรอ นโดยวธิ กี ารแผร งั สี จะสามารถถา ยโอนไดม ากนอ ยเพยี งใดนน้ั ขน้ึ อยกู บั ชนดิ สี ลกั ษณะพน้ื ผวิ และสมบตั ขิ องสาร 50

(ก) (ข) (ค) ภาพดานบน แสดงวธิ ีการทผ่ี เู ลน สง ของจากทห่ี นึง� ไปยงั อีกทห่ี นึง� ซง�ึ หนังสอื เปรยี บเสมือน พลังงานความรอ น และตวั นกั เรยี นเปรยี บเสมือนเปน อนุภาคของสาร วธิ ีใดเปรยี บไดกับการถา ยโอน ความรอ นแบบ การนาํ การพา และการแผรังสี ความรูเร่ืองการนําและการพา ความรอน นาํ มาใชป ระโยชน ในชีวิตประจําวนั ไดอยา งไร อากาศ ่ีทมี ุอณห ูภมิสูง ้ึขน อากาศ ่ีทมีอุณหภู ิม ่ตํา ภาพ 2.13 หอ งทาํ งานที่ตดิ เคร่อื งปรบั อากาศ บทที่ 2 สารรอบตวั 51

2.5 การจดั กลมุ สารตามลักษณะเนือ้ สารและขนาด ของอนภุ าค วัตถุ​สิ่งของ​ต่างๆ​ ​รอบๆ​ ​ตัว​เรา​ประกอบ​ด้วย​สาร​ผสม​มากมาย​ ​หาก​พิจารณาสาร​ผสม​ ​เหล่า​นั้น​พบ​ว่า​ สาร​ผสม​มี​ลักษณะ​เน�้อ​สาร​ท่ี​มอง​ดู​แล้ว​เห็น​ว่า​มี​สาร​อยู่​ร่วม​กัน​มากกว่า​​1​ ​ชนิด​ ​เช่น​ น้ำา​ใน​ลำาคลอง​ ​พริก​เกลือ​จิ้ม​ผล​ไม้​ ​เปนต้น​ ​เรียก​สาร​ผสม​แบบ​นี้​ว่า​ ​สารเน�้อผสม บาง​ชนิด​มอง​ดู​ แลว้ ​สงั เกตเ​หน็ ​เหมอื น​กบั ​ว่า​มอ​ี ยูเ​่ พียง​ชนิด​เดยี ว​ ​เช่น​ ​นำ้า​เชอื่ ม​ น​ า้ำ เ​กลอื ​ แ​ ป้งฝ​ ุ่น​ ​นำ้าหอม​ ​เปนต้น​ เรยี กสาร​ผสมแ​ บบน​ ี้​วา่ ​ส​ ารเนอ้� เดยี ว ใหจัดหมวดหมขู องสารตอไปน้ต� ามเกณฑท น่ี กั เรียนกําหนดขน้ึ น้ําโคลน นมสด ฝนุ ละอองในอากาศ หมอก นํ้าหวาน นํา้ สม สายชู ทองเหลือง ฟวส น้าํ แปง เ​กณฑ​ก ารจ​ำาแนก​สาร​เปนห​ มวด​หม่​ู ม​หี ลาย​เกณฑ​เช่น​สถานะ​ของส​าร​ลกั ษณะของเน้อ� ​สาร​ หรือ​ขนาด​อนุภาค​ของ​สาร​ เปนต้น​ การจำาแนกสารโดย​ใช้​เกณฑ​ที่​แตก​ต่าง​กัน​ก็​จะ​ได้​หมวด​หมู่​สาร​ที่​ ต่าง​กัน​ด้วย ​ใน​การ​จำาแนก​สาร​ตาม​ขนาด​ของ​อนุภาค​ ต้องหา​วัสดุ​ที่​เหมาะ​สม​เพ่ือ​คัด​กรอง​อนุภาค​ของ​สาร​ ตามข​ นาด​ท​แ่ี ตก​ต่างก​ นั ​ก​ ารจ​ดั จ​ำาพวกส​าร​ตามข​ นาด​อนภุ าค​สามารถศ​ กึ ษา​ไดจ้​าก​กิจกรรมต​ ่อไ​ป​นี้​ ถา ใชขนาดอนภุ าคของสารเปนเกณฑ จะจาํ แนกสารขา งตนออกไดเปน ก่กี ลมุ อะไรบาง กิจกรรม 2.6 การตรวจสอบขนาดของเนอ้ื สาร 1. Ê§Ñ à¡µÅѡɳТͧ¢Í§àËÅǪ¹´Ô µ‹Ò§æ હ‹ ¹éíÒâ¤Å¹ ¹ÁÊ´ áÅйéíÒËÇÒ¹ ÊáÕ ´§¼ÊÁ¹Òíé ºÑ¹·Ö¡¼Å¡ÒÃÊѧࡵ 2. ầ‹ ¢Í§àËÅÇáµÅ‹ Ъ¹´Ô Í͡໚¹ 2 ÊÇ‹ ¹ ʋǹ˹§èÖ ¹íÒ仡Ãͧ´ÇŒ ¡ÃдÒÉ¡Ãͧ ÊѧࡵáÅк¹Ñ ·¡Ö ¼Å 3. Í¡Õ ÊÇ‹ ¹Ë¹§èÖ ãÊÅ‹ §ã¹ºÕ¡à¡Í÷ ÁÕè Õà«ÅâÅ࿹ÃͧäÇŒ´ŒÒ¹ã¹ ÃǺªÒ¢ͧà«ÅâÅ࿹ ¼Ù¡ãˌ໚¹¶Ø§¼¡Ù »Ò¡¶§Ø ãËጠ¹‹¹ àªç´´ŒÒ¹¹Í¡¶§Ø ãËÊŒ ÐÍÒ´ àµÁÔ ¹íÒé ŧ㹺աà¡ÍÏ ᪋¶Ø§à«ÅâÅ࿹äÇŒ 10 ¹Ò·Õ Ê§Ñ à¡µáÅк¹Ñ ·¡Ö ¼Å ? ของเหลวชนดิ เดียวกันเมอื่ กรองดว ยกระดาษกรองกับถุงเซลโลเฟน ไดผลเหมอื นกันหรอื ตา งกันอยา งไร 52

นา้ำ โคลน นมสด นำ้าแดง ภาพ 2.14 การตรวจสอบขนาดอนภุ าคของสาร ​จาก​กิจกรรม​2.6​ ​เมื่อ​กรอง​นำ้า​โคลน​ด้วย​กระดาษ​กรอง​ ​จะ​พบ​ว่า​มี​สาร​ตกค้าง​อยู่​บน​ ​กระดาษ​กรอง​ ​แสดง​ว่า​สาร​น้ัน​มี​ขนาด​ใหญ่​กว่า​รู​พรุนของ​กระดาษ​กรอง​ ​ส่วน​นม​สด​และ​นำ้า​หวาน​มี​ ​องค​ประกอบ​ท่ี​มี​ขนาด​เล็ก​กว่า​ ​จึง​สามารถ​ผ่าน​กระดาษ​กรอง​ได้​ ​เม่ือ​ใส่​ของเหลว​ลง​ใน​ถุง​เซล​โลเฟน​ แ​ ลว้ แ​ ช​่ลงใ​นน​ า้ำ ​​พบ​ว่า​​นมสดไ​มส​่ ามารถ​ผ่าน​เซล​โลเฟนไ​ด​้ ​แต่น​ า้ำ ​หวาน​ผ่าน​ออก​มาไ​ด้​แ​ สดงว​า่ ส​าร​ ท​ เ​ี่ ปน อ​ งคป​ ระกอบใ​นน​ มสดมขี นาดใหญก่ วา่ รพู รนุ ของเซลโ​ลเฟนแตอ่ งคป ระกอบของนาำ้ ห​ วานม​ ข​ี นาด​ เล็กก​ว่าร​​พู รนุ ของ​เซลโ​ลเฟน​ จากผลการทาํ กิจกรรม 2.6 สรุปไดวาสารใด มีองคป ระกอบทีม่ ขี นาดใหญท ี่สดุ และสารใด มีองคประกอบท่มี ขี นาดเลก็ ท่สี ุด ​กระดาษ​กรอง​ที่​ใช้​ใน​กิจกรรม​นี้​มี​ลักษณะ​แตก​ต่าง​จาก​กระดาษ​ ทว่ั ไป​ค​ อื ม​ ​ีร​พู รนุ ข​ นาดป​ ระมาณ​​1/​1​0,000​c​m​​(​10​-4​c​m)​​ก​ระจายอ​ ย​ู่ ตลอดเ​นอ้� ข​องก​ระดาษ​เ​มอ่ื เ​ราก​รองข​องเหลวด​ว้ ยก​ระดาษก​รอง​ถ​า้ ส​ารท​ ​่ี อยใู่​นข​ องเหลวม​ ข​ี นาดเ​ลก็ ก​วา่ ร​พ​ู รนุ ของก​ระดาษก​รอง​ข​ องเหลวจ​ะไ​หล​ ผา่ นก​ระดาษก​รอง​โ​ดยไ​มเ​่ หลอื ส​ารต​กคา้ งอ​ย​ู่ แ​ตถ​่ า้ ส​ารท​ อ​่ี ยใู่​นข​ องเหลว​ มี​ขนาด​ใหญ่​กว่า​รู​พรุนของ​กระดาษ​กรอง​ก็​จะ​มี​สาร​เหลือ​ตกค้าง​ อ​ ยู่​บน​กระดาษ​กรอง​ ​เซล​โลเฟ​นมี​สมบัติ​เช่น​เดียว​กับ​กระดาษ​กรอง​ ​แต่​รู​พรุน​ใน​เซล​โลเฟ​นมี​ขนาด​เล็ก​กว่า​รู​พรุนของ​ ​กระดาษ​กรอง​ประมาณ​​1,000​ ​เท่า​ ​คือ​มี​ขนาด​ประมาณ​​1​/​10,000,000​​cm​​(​10​-7​​cm​)​ ​เม่ือ​ใส่​ ข​ องเหลว​ลง​ในถ​ งุ เ​ซล​โลเฟน​แลว้ ​แช่ใ​น​นำ้า​ถ​ ้า​สาร​มี​ขนาดเ​ล็กก​ว่า​รพู รนุ ข​ องเ​ซล​โลเฟน​​สารน​ ้นั จ​ะ​ผา่ น​ ​ออกม​ า​ได้​ บทที่ 2 สารรอบตวั 53

นา้ํ โคลนจดั เปน สารแขวนลอย ใน สาร แขวนลอย มี ของแข็ง ท่ี มี ขนาดใหญกวา 10-4 cm แพรอ ยูใน ของเหลว ย�ิงมีขนาดใหญมากก็จะ มองเห็นไดชัดเจนและตกตะกอนได งาย แตถาสารที่เปนองคประกอบมี (ก) คารามายด ยาแขวนตะกอน (ข) คารามายดท ่ีตกตะกอน ขนาดเลก็ กจ็ ะกระจายอยใู นของเหลว ภาพ 2.15 (ก) ยาแขวนตะกอนที่เขยาใหตวั ยากระจายไปทว�ั ท้งั ขวด ทาํ ใหของเหลวขนุ (ข) ยาแขวนตะกอนที่ปลอ ยทิ้งไวใหตกตะกอน จากการตรวจสอบสมบตั ขิ องของเหลว พบวา มสี ารผสมบางชนดิ ทผ่ี า นกระดาษกรองไดท ง้ั หมด แตไมผานเซลโลเฟน อธิบายไดวาสารผสมน�้มีสารท่ีมีขนาดอนุภาคเล็กกวา 10-4 cm แตใหญกวา 10-7 cm แพรก ระจายอยู สารผสมน�้จดั เปน คอลลอยด สวนสารผสมทีม่ ีขนาดอนภุ าคเล็กกวา 10-7 cm แพรก ระจายอยู ท่ผี า นทั้งกระดาษกรองและเซลโลเฟนน้ันจดั ใหเ ปนสารละลาย นอกจากคอลลอยดส ามารถตรวจสอบได โดยใชถงุ เซลโลเฟนแลว ยงั สามารถตรวจสอบสมบัตใิ ดของคอลลอยดไ ดอ ีกบา ง ผลจากการศึกษาชวยใหเราทราบวา น้ําโคลนเปนสารแขวนลอย นมสดเปนคอลลอยด สวน นํ้าหวานสีแดงเปนสารละลาย เมื่อฉายแสงผานนํ้าโคลน นมสดผสมนํ้า และนํ้าหวาน พบวานม สดผสมน้ําจะเห็นลําแสงอยางชัดเจน สวนน้ําโคลนจะทึบแสง และน้ําหวานสีแดงจะโปรงใส การ ท่ีเราเห็นลําแสงในนมสดได เน�องจากอนุภาคในนมสดจะทําใหแสงกระเจิงไปทุกทิศทางมองเห็น เปนลําแสง และปรากฏการณท่ีมองเห็นเปนลําแสงในคอลลอยดน�้เรียกวา ปรากฏการณทินดอลล ก. นมสดผสมน้ํา ข. นา้ํ ภาพ 2.17 คอลลอยดบ างชนดิ (ครมี สลัด) ภาพ 2.16 ปรากฏการณท ินดอลล 54

ขนาดของสารทเ่ี ปนองคประกอบในของเหลวมีความสมั พนั ธกบั การ มองเหน็ ลําแสงในของเหลวอยางไร ในชวี ติ ประจําวันเราจะสัมผัสกบั คอลลอยดอ ยเู ปน ประจาํ เชน การทําน้ําสลดั สวนผสมจะมี นํ้า นํา้ มนั และไขแ ดง หากเราใสเฉพาะนา้ํ กับนา้ํ มัน สาร 2 ชนิดน้�มคี วามหนาแนน� ตางกนั จะไมร วมเปน เนอ�้ เดยี วกนั จะแยกชั้นออกอยางชดั เจน แตถ าใสไขแ ดงผสมลงไป ไขแดงจะชวยทาํ ใหนา้ํ และน้ํามนั รวมกนั ได ท้งั นา้ํ นาํ้ มนั และไขแดงท่ีรวมกันเปน เน�้อเดยี วจดั เปนอมิ ัลชนั ซึ�งเปน คอลลอยดช นิดหน�ึง สว นไขแดงท่ชี ว ยใหนํา้ และนํา้ มนั รวมเปนเน�อ้ เดยี วกนั ไดจัดเปน อิมลั ซไิ ฟเออร อกี ตัวอยา งหนึ�งของคอลลอยดท พี่ บเหน็ ประจําคอื ลําแสงท่มี องเห็นจากโคมไฟรถยนต ซึง� เกดิ จากอากาศบริเวณหนารถเต็มไปดวยฝุนละออง เมื่อแสงจากโคมไฟหนารถตกกระทบกับอนุภาคของ ฝุน ละอองขนาดเล็กๆ ท่ีฟงุ กระจายอยูหนา รถ เกดิ การกระเจงิ ของแสง เปน ลําแสงปรากฏใหเห็น เรยี ก คอลลอยดป ระเภทนว�้ า ละอองแข็งลอย ภาพ 2.18 คอลลอยดป ระเภทละอองแข็งลอย สารผสมอีกชนิดหน�ึงที่มีอนุภาคนอยกวา 10-7 cm สังเกตเห็นเน�้อสารกลมกลืนเปน เน�้อเดียวกันที่เรียกวา สารละลาย นั้น สารละลายมีบทบาทสําคัญมากตอการดํารงชีวิต ของสิ�งมีชีวิต จากการศึกษาในเบื้องตนท่ีพบวา สารละลายเปนสารผสมเน�้อเดียว นอกจากสมบัติ ดงั กลา ว สารละลายยงั มสี มบตั อิ ืน่ อีกหรอื ไม นกั เรียนจะไดศ กึ ษารายละเอียดในบทตอ ไป บทที่ 2 สารรอบตวั 55

1. การจดั เรียงอนุภาคของแกส ของเหลว และของแขง็ มลี กั ษณะแตกตางกนั อยางไร 2. อณุ หภูมิ ความหนาแนน และสถานะของสาร มีความสมั พันธก ันอยา งไร 3. อณุ หภมู ิและความรอ นของสาร มคี วามสัมพนั ธกันอยา งไร 4. สถานะของสาร และความรอนแฝง มีความสัมพันธก นั อยางไร 5. การปง ยาง หมู ไก กงุ บนเตายางบาบีควิ มีการสง ผา นความรอนแบบใดบา ง ใหอ ธบิ ายยกเหตุผลประกอบ 6. จงยกตัวอยา งสงิ� ของมา 10 ชนดิ และจําแนกสิง� ของตามเกณฑท ีน่ กั เรียนกําหนดข้นึ เอง อยา งนอ ย 2 เกณฑ และใหเหตุผลวา เหตุใดนกั เรียนจงึ เลอื กใชเ กณฑด งั กลา ว 7. รวบรวมขอมูลเก่ยี วกบั คอลลอยดทีพ่ บในชีวิตประจาํ วันท้ังท่เี ปนของแขง็ ของเหลว และแกส

3บทที่ สารละลาย จดุ ประสงคการเรียนรู ทดลองและอธบิ ายองคประกอบของสารละลาย ทดลองและอธิบายวิธเี ตรียมสารละลายทม่ี ีความเขมขนเปน รอยละ ทดลองและอธบิ ายการเปลี่ยนแปลงสมบัตมิ วลและพลงั งานของสาร เม่อื สารเกิดการละลาย อธบิ ายปจจยั ที่มผี ลตอการละลาย อภปิ รายการนําความรูเกีย่ วกบั สารละลายไปใชประโยชน

สารละลาย เปน ของผสมทีเ่ ปน สารเน้ือเดยี วทีม่ ีขนาดอนภุ าคนอยกวา 10-7 cm มีองคป ระกอบ ของสารต้ังแต 2 ชนิดข้นึ ไปผสมกนั เชน นา้ํ เกลือ มีน้ํากับเกลือผสมกนั น้าํ อัดลม มนี ํา้ น้าํ ตาล สี และแกสคารบอนไดออกไซดผ สมรวมกัน สารละลายมีท้งั ทีม่ สี ถานะเปนของแข็ง ของเหลว และแกส สารละลายทม่ี ีสถานะเปนของเหลวมีองคประกอบเปน ของเหลวเทานั้นหรือไม นักเรยี นศกึ ษา ไดจ ากการทดลองตอไปนี้ กิจกรรม 3.1 องคป ระกอบของสารละลาย 1. Ê§Ñ à¡µÅѡɳТͧ¹íéÒà¡ÅÍ× ¹éíÒËÇÒ¹ ¹íÒé ÍÑ´ÅÁ (ª¹´Ô äÁ¼‹ ÊÁÊ)Õ 2. ¹íҢͧàËÅǷѧé ÊÒÁª¹´Ô ª¹´Ô ÅÐ 1 cm3 ãʋ㹨ҹËÅÁØ âÅËÐ ª¹´Ô ÅÐËÅØÁ ´§Ñ ÀÒ¾ 3. ¹íÒ¨Ò¹ËÅÁØ ä»µÑ駺¹µÐà¡ÂÕ §áÍÅ¡ÍÎÍŏ ´§Ñ ÀÒ¾ 4. ãËŒ¤ÇÒÁÃÍŒ ¹¨¹¢Í§àËÅÇÃÐàËÂáËŒ§ä»ËÁ´ Ê§Ñ à¡µáÅк¹Ñ ·¡Ö ¼Å¡Òà à»ÅÂÕè ¹á»Å§ การตรวจสอบองคป ระกอบของสารเนอื้ เดียว ? ส่งิ ท่ีเหลืออยบู นจานหลุมโลหะแตละหลมุ เหมือนหรือตางกนั อยา งไร ? มสี ารเหลอื อยใู นหลุมทุกหลุมหรอื ไม เพราะเหตใุ ด ? เราจะมวี ธิ ีการตรวจสอบองคป ระกอบของสารละลายเหลาน้ีไดอ ยา งไร สารละลายประกอบดว ยตวั ทาํ ละลายและตวั ละลาย ซง่ึ ตวั ทาํ ละลายเปน องคป ระกอบทมี่ ปี รมิ าณ มากที่สุดในสารละลาย ตวั ทาํ ละลายและตวั ละลายอาจมีสถานะ เปนของแข็ง ของเหลว และแกส เน่ืองจากตัวทำละลายเปน องคประกอบทม่ี ีปริมาณมาก ดงั น้ันสารละลายจงึ มสี ถานะตามตัวทำละลาย สารละลายทม่ี ตี ัวทาํ ละลายเปนของเหลวและตัวละลายเปน ของแข็ง เม่ือใหความรอนจนของเหลว ระเหยกลายเปน ไอหมด เหลอื แตข องแข็งตกคา งอยูบนจานหลมุ วธิ กี ารแยกสารโดยใหความรอนน้ี เรียกวา การระเหยแหง ซ่งึ สามารถใชตรวจสอบสถานะของสารท่ีเปนองคป ระกอบของสารละลายได จากกจิ กรรมนี้ สารละลายนา้ํ เกลอื มีองคป ระกอบ 2 สวน คอื นาํ้ เปน ตวั ทําละลายซึง่ ระเหยไป เกลือ เปน ตวั ละลายซงึ่ ตกคางอยบู นจานหลุมเนื่องจากเกลือเปนของแขง็ ท่มี ีจดุ หลอมเหลวสูง ซึ่งความรอน จากตะเกียงแอลกอฮอลไมเ พยี งพอตอ การหลอมเหลวของเกลือ 58

กจิ กรรม 3.1 น้ําหวานและนํา้ อัดลมเปนสารละลายมีองคป ระกอบ เพยี งสองชนิดหรอื ไม เพราะเหตุใด ในกรณีทน่ี าํ สารตัวอยางมาระเหยแหงบนจานหลมุ โลหะ แลวพบวาไมเ หลอื สารใดๆ จะสรปุ วาสารตัวอยางมอี งคประกอบ เพยี งชนิดเดยี วไดห รอื ไม เพราะเหตใุ ด ถานาํ ดินมาผสมกบั น้าํ จะเปน ของผสมชนดิ ใด เพราะเหตใุ ด น้าํ อดั ลมเปน สารละลายท่ีตวั ละลายมีสถานะเปน แกส และของแข็ง เม่อื นําไประเหย แห้ง ดว ยความรอน แก๊สจะระเหยออกไปกอน จากนน้ั นํ้าจะระเหยตามไป เหลือตะกอนละเอยี ดสีขาว ซงึ่ ระเหยยากตกคา งอยูบนจานหลมุ โลหะ ซง่ึ ถาสงั เกตนาํ้ อัดลมขณะท่ีไดรับความรอ นจะพบวา มีฟองแกส ฟูข้ึนเรว็ กวาสารละลายอ่นื ท่ีนํามาตรวจสอบ ถา สารละลายที่นํามาตรวจสอบประกอบดว ย ตวั ทาํ ละลายทเ่ี ปน นาํ้ และตวั ละลายทกี่ ลายเปน ไอไดง า ยหรอื เปน แกส เชน นา้ํ โซดา เมอื่ นาํ มาระเหยแหง ตัวทาํ ละลายและตวั ละลายก็จะระเหยไปหมดโดยไมเหลือสารตกคางทั้งที่มีตัวละลายอยูในสารละลาย ดวย ดังนั้น วิธีการระเหยแหง จะใชตรวจสอบไดดีกับสารละลายที่ตวั ละลายเปน ของแข็งที่ระเหย ไดยาก แตว ิธีการระเหยแหงไมเ หมาะสมในการตรวจสอบกบั ตวั ละลายทีร่ ะเหยไดงา ย สมบัติของตวั ทาํ ละลายและตัวละลาย มผี ลตอการละลายของสารหรอื ไม อยางไร บทที่ 3 สารละลาย 59

3.1 การละลายของสารในตัวทาํ ละลาย สารละลาย มี มากมาย หลาย ชนิด สารละลาย ที่ เปน ของเหลว ซึ่ง รูจัก กัน ท่ัวไป มักมีนํ้า เปนตัวทาํ ละลาย เชน การละลายของน้ําตาลทรายในน้ํา เมือ่ เตมิ นาํ้ ตาลทรายลงในนาํ้ จะเหน็ นาํ้ ตาลทรายแพรในนํ้า ถา ใชชอนคน น้ําตาลทรายจะละลายไดเร็วขน้ึ เมือ่ นํา้ ตาลทรายละลายหมด ก็จะมองเหน็ ของเหลวใสเปน เน้อื เดยี วไมมีตะกอน มีรสหวาน เรยี กของเหลวใสน้วี า สารละลายน้าํ ตาล ทราย หรือน้าํ เชื่อมในสารละลายนมี้ นี า้ํ ตาลทรายแทรกอยูในนาํ้ จงึ มองไมเ หน็ นาํ้ ตาลทรายอกี ตอไป ตัวละลาย (นํ้าตาลทราย) ตัวทําละลาย (นํา้ ) นํา้ ตาลทรายในนาํ้ นา้ํ ตาลทรายละลายในนาํ้ สารละลายนา้ํ ตาลทราย ภาพ 3.1 ภาพจําลองแสดงการละลายของน้ําตาลทราย ถาเปล่ยี นตวั ทําละลายจากนาํ้ เปนตวั ทําละลายอนื่ การละลายของนํ้าตาลทรายจะเปน อยางไร ใหน ักเรียนคน หาคาํ ตอบ จากการทดลองในกจิ กรรม 3.2 กจิ กรรม 3.2 การละลายของสาร µÍ¹·Õè 1 µÇÑ ÅÐÅÒª¹´Ô à´ÕÂǡѹÅÐÅÒÂã¹µÑÇ·íÒÅÐÅÒµҋ §ª¹´Ô ¡¹Ñ 1. ãÊ‹¹éÒí µÒÅ·ÃÒÂŧã¹ËÅÍ´·´Åͧ¢¹Ò´¡ÅÒ§ 2 ËÅÍ´ ËÅÍ´ÅÐ 1 ªŒÍ¹àºÍÏ 1 2. àµÔÁ¹íéÒ 5 cm3 ŧã¹ËÅÍ´·´Åͧ·èÕ 1 à¢Â‹Ò Êѧࡵ¡ÒÃÅÐÅÒ¢ͧ¹éíÒµÒÅ·ÃÒ áÅкѹ·¡Ö ¼Å 3. àµÁÔ àÍ·Ò¹ÍÅ 5 cm3 ŧã¹ËÅÍ´·´Åͧ·èÕ 2 à¢Â‹Ò Ê§Ñ à¡µ¡ÒÃÅÐÅÒ¢ͧ¹Òéí µÒÅ·ÃÒ áÅкѹ·Ö¡¼Å ? สารละลายในหลอดที่ 1 และ 2 สารใดเปนตัวทําละลายและสารใดเปนตวั ละลาย ? ลักษณะของสารกอนและหลังการละลายตา งกันหรอื ไม อยา งไร ? ตัวละลายชนิดเดียวกัน ละลายในน้ําและในเอทานอลไดด เี หมอื นกนั หรอื ไม ? ตวั ละลายชนิดเดยี วกนั ละลายในตวั ทาํ ละลายตางชนิดกัน ไดผ ลเหมอื นกนั หรอื ไม 60

µÍ¹·èÕ 2 µÑÇÅÐÅÒµҋ §ª¹´Ô ¡Ñ¹ÅÐÅÒÂã¹µÇÑ ·íÒÅÐÅÒª¹´Ô à´ÕÂǡѹ 1. àµÔÁ¹Òíé ŧã¹ËÅÍ´·´Åͧ¢¹Ò´¡ÅÒ§ 5 ËÅÍ´ ËÅÍ´ÅÐ 5 cm3 2. àµÔÁàÍ·Ò¹ÍÅáÅйíéÒÁѹ¾×ª 1 cm3 ŧã¹ËÅÍ´·èÕ 1 áÅÐ 2 µÒÁÅÒí ´Ñº à¢ÂÒ‹ áÅÐÊѧࡵ ¡ÒÃà»ÅèÕ¹á»Å§ ºÑ¹·Ö¡¼Å 3. àµÁÔ ¹íéÒµÒÅ·ÃÒ ´Ô¹à˹ÂÕ Çº´ÅÐàÍÂÕ ´ áÅФͻà»ÍÏ (II) «ÅÑ à¿µ Í‹ҧÅÐ 1 ªÍŒ ¹ àºÍÏ 1 ŧã¹ËÅÍ´·Õè 3 4 áÅÐ 5 µÒÁÅíҴѺ à¢ÂÒ‹ áÅÐÊ§Ñ à¡µ¡ÒÃà»ÅÂèÕ ¹á»Å§ ºÑ¹·¡Ö ¼Å ? ตัวละลายตางชนิดกนั ละลายในนาํ้ ไดเหมือนกนั หรือไม อยา งไร ? ถาตอ งการทราบวา สารใดละลายในเอทานอลไดห รอื ไม จะมีวธิ ีตรวจสอบไดอยางไร ? ความรูเก่ียวกบั การละลายของสารในตวั ทาํ ละลายตางๆ นําไปใชป ระโยชนใน ชวี ิตประจําวนั อยา งไร ภาพ 3.2 เชลแลก็ และเฟอรน เิ จอรทที่ าเชลแล็ก จากการทดลองพบวา ตวั ละลายชนดิ เดยี วกนั จะละลายไดไ มเ ทา กนั ในตวั ทาํ ละลายทตี่ า งกนั และ ตัวละลายตางชนิดกนั จะละลายในตวั ทาํ ละลายท่ีเหมือนกนั ไดแตกตา งกนั ดงั นั้นการละลายของสาร ขน้ึ อยูกบั ชนดิ ของตวั ทาํ ละลายและตัวละลาย สารละลายท่ีพบในชวี ิตประจําวนั สวนใหญมีนํ้าเปน ตัวทาํ ละลาย เน่ืองจากนา้ํ เปน ตวั ทาํ ละลายท่ีดี หาไดงา ย ราคาถกู และไมเปน พษิ แตมีสารบางชนดิ ท่ีละลายนาํ้ ไดนอ ยหรือไมละลาย การนําสารมาใชประโยชนในรปู สารละลายจึงตองใชตัวทาํ ละลาย ชนดิ อน่ื ทเ่ี หมาะสมแทน เชน ตอ งนาํ เชลแลก็ ไปละลายในแอลกอฮอลก อ นแลว จงึ นาํ สารละลายเชลแลก็ ไปทาไมห รอื เฟอรน ิเจอร เพอ่ื ใหเกิดความสวยงามและรักษาเนอื้ ไม บทท่ี 3 สารละลาย 61

น อ ก จ า ก น้ี ยั ง มี ส า ร ล ะ ล า ย ท่ี อ ยู  ใ น ᡍÊ͹è× æ 0.97 ª¹´Ô ¢Í§¡Ò« »ÃÔ ÁÒ³ สถานะแกส เชน อากาศเปนสารละลายท่ีมี ÍÍ¡«Ôਹ ä¹âµÃਹ แกสไนโตรเจน แกส ออกซเิ จน แกสคารบอน- 20.946 ÍÍ¡«Ôਹ (ÃÍŒ ÂÅÐâ´Â»ÃÔÁÒµÃ) ไดออกไซด และ แกสเฉ่ือย เปน องค ประกอบ ÍÒϡ͹ สารละลายที่มีสถานะของแขง็ เชน ทองเหลือง ä¹âµÃਹ 78.084 ¤ÒϺ͹ä´ÍÍ¡ä«´ 78.084 ที่ใชทําเครื่องใช เปนสารละลายที่เกิดจาก ¹ÍÕ Í¹ 20.946 ทองแดงกับสงั กะสี ดังแสดงในตาราง 3.1 ÎÕàÅÂÕ Á 0.924 Íè×¹æ 0.033 0.00182 0.0052 0.00066 ภาพ 3.3 แผนภมู กิ ราฟวงกลมแสดง องคป ระกอบของอากาศ µÒÃÒ§ 3.1 ¸ÒµØ·àèÕ »š¹Ê‹Ç¹¼ÊÁã¹ÊÒÃÅÐÅÒ·Õè໚¹¢Í§á¢§ç ÊÒÃÅÐÅÒ ʶҹТͧÊÒÃÅÐÅÒ ¸ÒµØ·àèÕ »š¹ÊÇ‹ ¹¼ÊÁ »ÃÐ⪹ ¹âÔ ¤ÃÁ ¢Í§á¢ç§ ¹¡Ô à¡ÔÅ â¤ÃàÁÕÂÁ ·Òí ¢´ÅÇ´¤ÇÒÁÃÍŒ ¹ áÁ¡¹àÕ ÅÕÂÁ ¢Í§á¢ç§ áÁ¡¹àÕ «ÂÕ Á ÍÐÅÁÙ àÔ ¹ÂÕ Á ·íÒªÔé¹ÊÇ‹ ¹ÅíÒµÑÇà¤Ã×èͧºÔ¹ ÊíÒÃÔ ´ ¢Í§á¢§ç ´ºÕ ¡Ø ·Í§á´§ ºÔÊÁ·Ñ ¾Åǧ ·Òí à¤Ã×èͧ»ÃдºÑ áÅе¡áµ§‹ ¹Ò¡ ¢Í§á¢ç§ ·Í§¤Òí ·Í§á´§ à§¹Ô ·íÒà¤Ã×èͧ»ÃдºÑ ·Í§àËÅ×ͧ ¢Í§á¢ç§ ·Í§á´§ Êѧ¡ÐÊÕ ·Òí ÀÒª¹Ðà¤Ã×èͧ㪌 น้ําทะเลเปน สารละลายใชห รอื ไม ถาตวั ละลาย ละลายไดเพยี งบางสว นในตวั ทําละลาย จัดเปน สารละลายหรอื ไม เพราะเหตุใด นกั เรยี นคิดวา อากาศมแี กสใดเปนตัวทําละลาย อากาศในเมืองใหญกบั ในชนบทมีองคป ระกอบเหมือนกนั หรือไม เพราะเหตุใด ถา ตอ งการทําสารละลายนากใหมีองคป ระกอบเหมือนกนั ทกุ ครงั้ จะทาํ อยา งไร การท่ีสารละลายมีปรมิ าณตัวละลาย ÊÒÃÅÐÅÒ A ÊÒÃÅÐÅÒ A ตางกัน ทําใหสารละลายมีความเขมขน 200 cm3 200 cm3 แตกตางกัน สารละลายท่ีเจือจาง จะมี ตวั ละลายนอยกวา สารละลายทเ่ี ขมขน สารละลาย A สารละลาย A เขม ขน เจอื จาง มีตวั ละลายมากกวา การท่ีจะบอกวาสารละลายมีความ มีตัวละลายนอ ย สารละลายเจอื จาง เขมขนเทา ไรนัน้ จะศึกษาในหวั ขอตอไป ภาพ 3.4 สารละลายเจือจางและสารละลายเขม ขน 62

3.2 ความเขมŒ ขนŒ ของสารละลาย นํ้าเช่ือมเปนสารละลายนํ้าตาล ที่มีตัวทําละลายคือนํ้าและตัวละลาย คอื น้ําตาล การทํานาํ้ เชอ่ื ม ถาไมระบุปริมาณน้ําตาลทรายและน้าํ ท่ีใช นํ้าเช่อื ม จะมีความหวานเทากนั หรอื ไม และทาํ อยา งไรจงึ จะเตรียมนา้ํ เชื่อมใหมีความ หวานเทา กันทุกครง้ั นักเรยี นจะไดศกึ ษาวิธีเตรียมสารละลายใหมีความเขม ขนตามที่ตอ งการ ไดจากกจิ กรรมตอไปนี้ กจิ กรรม 3.3 การเตรียมสารละลายทตี่ วั ละลาย เปšนของแขง็ และตัวทําละลายเปšนของเหลว 1. ãʤ‹ Í»à»ÍÏ (II) «ÑÅ࿵ (¨Ø¹ÊÕ) 5 g ŧ㹺¡Õ à¡Í⏠¹Ò´ 100 cm3 2. àµÔÁ¹Òéí ¡Å¹èÑ 20 cm3 㪌ᷧ‹ á¡ÇŒ ¤¹ãˤŒ Í»à»ÍÏ (II) «ÑÅ࿵ ÅÐÅÒ¨¹ËÁ´ 3. à·ÊÒÃÅÐÅÒÂã¹¢ŒÍ 2 ŧ㹡Ãк͡µÇ§¢¹Ò´ 100 cm3 àµÔÁ¹íéҡŹèÑ ¨íҹǹàÅ硹ŒÍÂŧ㹺¡Õ à¡ÍÏ à¾èÍ× ÅÒŒ §¤Í»à»ÍÏ (II) «ÅÑ à¿µ ·èÕµÔ´Í‹Ù㹺աà¡ÍÏ áŌǹíÒä»à·Å§ã¹¡Ãк͡µÇ§ ·Òí «íéÒ 2- 3 ¤Ãé§Ñ ãËጠ¹‹ã¨ÇÒ‹ äÁÁ‹ ¤Õ Í»à»ÍÏ (II) «ÑÅ࿵àËÅ×ÍÍÂÙ‹ 4. àµÁÔ ¹Òíé ¡Å¹Ñè à¾ÁÔè ŧ㹡Ãк͡µÇ§¨¹ÊÒÃÅÐÅÒ ÁÕ»ÃÔÁҵà 100 cm3 Ê§Ñ à¡µÊ¢Õ Í§ÊÒÃÅÐÅÒ º¹Ñ ·Ö¡¼Å 5. ·íÒ¡Ò÷´Åͧ«Òíé µ§éÑ áµ‹¢ÍŒ 1- 4 ᵋà»ÅÕÂè ¹»ÃÔÁÒ³ ¤Í»à»ÍÏ (II) «ÅÑ à¿µ·èÕ ãªŒà»š¹ 10 g Ê§Ñ à¡µÊբͧÊÒÃÅÐÅÒ ºÑ¹·Ö¡¼Å à»ÃÕºà·Õº¡ºÑ Ê¢Õ Í§ÊÒÃÅÐÅÒ·àÕè µÃÕÂÁ䴌㹤Ãéѧáá ? ในการเตรียมสารละลายครงั้ นี้ สารใดเปน กระบอกตวง ตวั ทําละลาย สารใดเปนตวั ละลาย ? สารละลายทเ่ี ตรียมไดมลี ักษณะเปน อยา งไร เมือ่ เปรียบเทียบกับตวั ทําละลายและตวั ละลาย ? สารละลายทเ่ี ตรียมไดในขอ 4 มีตัวละลายอยู จาํ นวนเทาไร ? สารละลายทีเ่ ตรียมไดใ นขอ 4 และ 5 มี ความเขม ขน ของสารละลายแตกตา งกนั หรอื ไม เพราะเหตุใด บทท่ี 3 สารละลาย 63

การเตรียมสารละลายโดยละลายคอปเปอร (II) ซลั เฟต 5 g ในนาํ้ และเติมน้ําจนสารละลาย มีปรมิ าตรครบ 100 cm3 แสดงวา ในสารละลาย 100 cm3 มีคอปเปอร (II) ซลั เฟตที่เปนตวั ละลาย อยู 5 g น่ันคือสารละลายคอปเปอร (II) ซัลเฟต มีความเขมขน 5 g / 100 cm3 ซ่ึงการบอก ปริมาณตัวละลายที่เปนของแข็งในสารละลาย นิยมบอกเปนอัตราสวนของมวลของตัวละลายตอ ปริมาตรสารละลาย เปน รอ ยละโดยมวลตอ ปริมาตร จึงกลา วไดวา สารละลายคอปเปอร (II) ซัลเฟต มคี วามเขมขน รอ ยละ 5 โดยมวลตอ ปรมิ าตร สารละลายคอปเปอร (II) ซลั เฟต ที่เตรียมโดยละลายคอปเปอร (II) ซัลเฟต 10 g แลวเติมนํ้าใหครบ 100 cm3 มีความเขม ขนเทา ไร และมคี วามเขม ขน เทากบั สารละลาย ทไ่ี ดจ ากการละลายคอปเปอร (II) ซลั เฟต 10 g ในนา้ํ ปรมิ าตร 100 cm3 มคี วามเขมขน เทากันหรือไม เพราะเหตุใด ถาตองการเตรียมสารละลายนํา้ เกลือรอ ยละ 20 โดยมวลตอ ปรมิ าตรเพอ่ื ใชด องไขเคม็ จะมวี ธิ ีเตรียมน้าํ เกลอื นไี้ ดอยางไร นา้ํ ผลไม 100 % มีความหมายอยา งไร และนา้ํ ผลไมบ รรจุกลอง 100 % มีสว นผสมอน่ื ใดอีกหรือไม อยา งไร วิธีการเตรียมสารละลายที่ท้ังตัวละลายและตัวทําละลายเปนของเหลว ใหมีความเขมขน ตามทต่ี องการ ศึกษาไดจ ากกิจกรรมตอไปน้ี กจิ กรรม 3.4 การเตรียมสารละลายที่ตวั ละลาย และตัวทําละลายเปนš ของเหลว 1. µÇ§¹íéÒËÇÒ¹ÊáÕ ´§¨íҹǹ 40 cm3 ãÊÅ‹ §ã¹ºÕ¡à¡Í⏠¹Ò´ 100 cm3 2. µÇ§¹éÒí ¡Å¹Ñè 20 cm3 àµÔÁŧä»ã¹ºÕ¡à¡Í⏠ŒÍ 1 ãªáŒ ·§‹ á¡ÇŒ ¤¹ãËŒà¢ÒŒ ¡¹Ñ áÅŒÇà·Å§ã¹¡Ãк͡µÇ§¢¹Ò´ 100 cm3 3. µÇ§¹éíÒ¡Åè¹Ñ 10 cm3 ãʋŧ㹺աà¡Í⏠͌ 1 à¾Íè× ÅŒÒ§ÊÒÃÅÐÅÒ ·èµÕ ¡¤ÒŒ §ÍÂً㹺աà¡ÍÏ áÅÇŒ à·Å§ã¹¡Ãк͡µÇ§ã¹¢ŒÍ 2 4. ·íÒ«éÒí ¢ÍŒ 3 Í¡Õ 2 ¤Ãé§Ñ à¾è×ͪÐŌҧÊÒÃÅÐÅÒÂ·Õµè ´Ô ÍÂً㹺աà¡ÍÏãËŒËÁ´ 5. àµÁÔ ¹íéÒ¡Åè¹Ñ ŧ㹡Ãк͡µÇ§¨¹ÊÒÃÅÐÅÒ·Ñé§ËÁ´ÁÕ»ÃÔÁҵà 100 cm3 áÅÇŒ à·Å§ã¹º¡Õ à¡ÍÏ 100 cm3 ä´ŒÊÒÃÅÐÅÒ (¡) ࡺç äÇàŒ »ÃÕºà·Õº 6. ·íÒ¡Ò÷´Åͧ«íéÒ¢ŒÍ 1 - 5 ᵋ㪹Œ Òíé ËÇÒ¹ÊÕá´§à¾ÂÕ § 20 cm3 ä´ÊŒ ÒÃÅÐÅÒ (¢) 7. à»ÃÕºà·ÕÂºÊ¢Õ Í§ÊÒÃÅÐÅÒ (¡) ¡ÑºÊÒÃÅÐÅÒ (¢) 64

ตัวละลายในการเตรียมสารละลายนา้ํ หวานสแี ดง สารใดเปน ตวั ทาํ ละลาย สารใดเปนตัวละลาย สารละลาย (ก) และ (ข) มปี ริมาตรกี่ cm3 สารละลายท่ีเตรียมไดใ นขอ 5 และขอ 6 มีตวั ละลาย รอยละเทาไรโดยปรมิ าตรตอ ปรมิ าตร ถา นา้ํ หวานสีแดงที่ใชมีปริมาณนาํ้ ตาล 13 กรัม / 100 cm3 สารละลาย (ก) มีปรมิ าณน้าํ ตาลกก่ี รมั สารละลาย (ข) มคี วามเขมขนรอ ยละโดยมวล ตอ ปรมิ าตรเทาไร สารละลาย (ก) ท่ีเตรียมโดยนาํ น้ําหวานสีแดงจํานวน 40 cm3 มาเตมิ นํ้าจนไดสารละลาย ปริมาตรครบ 100 cm3 แสดงวาในสารละลาย 100 cm3 มีนํ้าหวานสีแดง 40 cm3 น่ันคอื สารละลาย นํา้ หวานสีแดงมีความเขมขน 40 cm3/100 cm3 ปริมาณของตวั ละลายท่ีเปน ของเหลวในสารละลาย นยิ มบอกเปน อตั ราสว นปรมิ าตรของตวั ละลายตอ ปรมิ าตรสารละลายเปน รอ ยละโดยปรมิ าตรตอ ปรมิ าตร หรอื รอ ยละโดยปรมิ าตร จงึ กลา วไดว า สารละลายนา้ํ หวานสแี ดงมคี วามเขม ขน รอ ยละ 40 โดยปรมิ าตร ตอปรมิ าตร หรือ สารละลายมีความเขมขนรอยละ 40 โดยปรมิ าตร สวนสารละลาย (ข) ทีม่ ปี ริมาตร นา้ํ หวานสแี ดงเปน 20 cm3 ในสารละลาย 100 cm3 สารละลาย (ข) มคี วามเขม ขน รอ ยละ 20 โดยปรมิ าตร สารละลายนาํ้ หวานสแี ดงเขมขน รอ ยละ 20 โดยปรมิ าตร ตอปรมิ าตร มีความเขมขน เทากับสารละลายนํา้ หวาน นํา้ แดงทไ่ี ดจ ากน้ําหวานสแี ดง 20 cm3 เตมิ ลงในนาํ้ 100 cm3 หรอื ไม เอทานอล 70% โดยปริมาตรตอปริมาตร จาํ นวน 200 cm3 จะมีเอทานอลก่ี cm3 ถาตองการเตรียมสารละลายนาํ้ หวานสีแดงในอตั ราสวน รอยละ 20 โดยปริมาตร จาํ นวน 20 cm3 จะตองตวง นํ้าหวานสแี ดงจํานวนกี่ cm3 บทท่ี 3 สารละลาย 65

จากกิจกรรม 3.4 เปน การเตรียมสารละลายจากสารละลายที่มีอยูแลว และทราบความเขมขน ของนํ้าหวานสีแดงที่นํามาทดลองวามีความเขมขนรอยละ 13 โดยมวลตอปริมาตร ซ่ึงแสดงวา น้าํ หวานสแี ดง 100 cm3 มนี าํ้ ตาลอยู 13 กรมั ดงั นั้นเม่อื นํานํ้าหวานสีแดงมา 40 cm3 กจ็ ะมปี ริมาณ น้ําตาลอยู 5.2 กรัม จากการทดลองเตรียมสารละลายนาํ้ หวานสีแดงรอ ยละ 40 โดยปรมิ าตร เมอื่ คดิ เปน ความเขมขน ของนํา้ ตาลในสารละลายจะไดวา สารละลายนาํ้ หวานสีแดงมนี ํ้าตาลอยูรอยละ 5.2 โดยมวลตอปริมาตร ถาเรานําสารละลาย (ก) มาเติมน้ํากลั่นจนครบ 1,000 cm3 (1 dm3) สารละลายใหมนจ้ี ะมคี วามเขม ขน 40 สว นในพันสว นโดยปริมาตร และมคี วามเขมขนของนํา้ ตาล 5.2 สวนในพนั สวนโดยมวลตอปริมาตร ถาตองการเตรยี มสารละลายนา้ํ หวานสแี ดงในอตั ราสว น 1 สวนในพันสวน โดยปรมิ าตรจะตอ งทาํ อยางไร ถาตองการเตรียมนาํ้ หวานสแี ดงใหม ีความเขม ขนของนํา้ ตาล 1 สวน ในพันสว นโดยมวลตอ ปรมิ าตรจะตองทําอยางไร นอกจากเตรียมสารละลายใหมีความเขมขนในอัตราสวนรอยละแลว ยังสามารถเตรียม สารละลายใหมีความเขมขนท่ีเจอื จางลงไปไดอีก ซง่ึ มีหนว ยเปน สว นในพนั สวน สารละลายความ เขม ขน 1 สว น ในพนั สว น หมายความวา สารละลาย 1,000 สว น มตี วั ละลายละลายอยู 1 สว น ซงึ่ อาจ ใชเ ปน โดยปรมิ าตรหรอื โดยมวลตอ ปรมิ าตรก็ได และหากตอ งการใหเ จอื จางลงไปอกี มากๆ จะระบคุ วาม เขมขนของสารละลายเปน สวนในลานสวน สารละลายความเขมขน 1 สวนในลานสวนหมายความวา สารละลาย 1,000,000 สว น มตี วั ละลายอยู 1 สว น เชน นา้ํ ดม่ื ทป่ี ลอดภยั ไมค วรมสี ารตะกวั่ และสารหนู ปนเปอนแตห ากมีสารเหลา นปี้ นเปอนอยู ตอ งมีไดไมเกนิ 0.05 มลิ ลกิ รัม ตอนา้ํ บรโิ ภค 1 ลติ ร ความ เขม ขน อตั ราสว นนี้นยิ มใชบอกปรมิ าณแกส พษิ ในอากาศ ปรมิ าณฝนุ ละอองในอากาศ ปรมิ าณเกลอื แกง ในนาํ้ ทใี่ ชเลยี้ งกุง กลุ าดํา เปน ตน 66

ภาพ 3.5 เหรียญท่รี ะลึกแตล ะแบบ สารละลาย ท่ี เปน ของแข็ง นิยม บอก ปริมาณของ มีสวนผสมของโลหะแตกตา งกนั ตวั ทาํ ละลายและตวั ละลายเปน รอ ยละโดยมวลตอ มวลหรอื รอ ยละโดยมวล เนอื่ งจากสามารถชงั่ มวลของของแขง็ ท่ี จะนํามาผสมกันไดงาย เชน เหรียญที่ระลกึ ชนดิ หนง่ึ ทาํ ดว ยโลหะผสมซงึ่ มีทองแดง 75% นกิ เกลิ 25% ตอ มวล หมายความวา ในเหรยี ญหนกั 100 g มที องแดง 75 g ผสม อยกู บั นกิ เกลิ 25 g สว นเหรยี ญอกี ชนดิ หนงึ่ มที องแดง 92% นิกเกลิ 2% และอะลูมิเนียม 6% โดยมวลหมายความวา ในเหรยี ญหนัก 100 g มีทองแดง 92 g ผสมอยูกบั นกิ เกลิ 2 g และอะลมู ิเนียม 6 g เปนตน เหรียญทีร่ ะลึกชนิดหนึ่งทาํ ดวยโลหะผสมของทองแดง 75% กับนกิ เกลิ 25% โดยมวลตอมวล ถา โลหะผสมใชท าํ เหรยี ญท่รี ะลึกนหี้ นกั 150 g จะมปี รมิ าณของทองแดงและนกิ เกิลอยูอ ยางละกก่ี รมั ยกตัวอยา งผลิตภณั ฑอ ปุ โภคและบริโภคท่ีมีการบอกคา ความเขมขน ของตวั ละลายในสารละลายบนฉลากขางบรรจภุ ัณฑ สารละลายและตัวทาํ ละลายในสารละลายมีความสาํ คัญตอ ชีวิตประจาํ วัน อยา งไร ในบาน นา้ํ เปนตัวทาํ ละลายท่ีใชมาก เชน ปรุงอาหาร ทําเครือ่ งดมื่ ลา งจาน ชาํ ระรางกาย ซักเสื้อผา และทาํ ความสะอาดเคร่อื งอุปโภคบรโิ ภค ภาพ 3.6 การใชนํ้าเปนตัวทําละลายในชีวิตประจําวัน 67 บทท่ี 3 สารละลาย

นาํ้ ละลายแรธ าตุและสารอาหารในดนิ เพอ่ื ใหพ ืชสามารถดูดสารละลายนําไปใชได การปลูกพืช โดยไมใ ชด นิ จะผสมสารอาหารทพ่ี ชื ตอ งการอยใู นรปู ของสารละลาย สารเคมกี าํ จดั ศตั รพู ชื กอ นนาํ มาใช เกษตรกรตอ งนาํ มาเจอื จางดว ยนาํ้ ซง่ึ เปน ตวั ทาํ ละลายใหไ ดค วามเขม ขน ตามตอ งการกอ นนาํ ไปฉดี พน เน่ืองจากสารเคมกี าํ จัดศัตรูพชื บางชนิดเปน สารอันตราย ดังน้นั การฉดี พน พึงทาํ ดวยความระมัดระวงั เพราะอาจกอ ใหเ กิดผลกระทบตอ สง่ิ แวดลอมได ยาท่ีมีรสขมไมชวนรบั ประทาน จึงตองเติมนํ้าตาลหรอื น้ําเช่ือมเพมิ่ ลงไปเพื่อปรับรสชาติให นารบั ประทานขึน้ การใหเกลือแรหรอื ธาตุแคลเซยี มแกค นไขก ต็ อ งทําใหเ ปนสารละลาย นอกจากนํ้ายงั มีตวั ทําละลายอืน่ อกี เชน เหลก็ กลา เปน การนาํ เอาคารบ อนมาหลอมละลาย รวมกบั เหลก็ แอลกอฮอลและทินเนอร ใชเปนตวั ทําละลายในอุตสาหกรรม ผลิตสี หมกึ สียอ ม และ สีนํ้ามนั เม่ือนําตัวละลายมาละลายในตวั ทําละลาย อณุ หภูมิของสารละลาย จะเปลีย่ นแปลงไดหรือไม อยา งไร ปลูกพชื ดว ยสารละลาย ยานา้ํ ใชทนิ เนอรละลายสาร เพื่อใช นา้ํ เกลอื สาํ หรับคนไข สําหรับทาเฟอรน ิเจอรใหส วยงาม ภาพ 3.7 ตัวอยา งการใชป ระโยชนในรูปของสารละลาย 68

3.3 พลังงานกับการละลายของสาร จากการตรวจสอบสมบัติและองคประกอบของสารละลาย พบวาสารละลายประกอบดวย ตัวละลายและตัวทําละลาย ในขณะที่สารชนิดหนึ่งเกิดการละลาย จะมีการเปล่ียนแปลงอะไรบาง และเปลีย่ นแปลงอยางไร กิจกรรม 3.5 การละลายของสารบางชนิด 1. ÊѧࡵÅѡɳТͧâ¾á·Êà«ÕÂÁä¹àµÃµ (´¹Ô »ÃÐÊÇÔ ) ºÑ¹·¡Ö ¼Å 2. ãʹ‹ Òéí ¡Å¹èÑ 3 cm3 ã¹ËÅÍ´·´Åͧ¢¹Ò´¡ÅÒ§ Ç´Ñ ÍسËÀÁÙ Ô ºÑ¹·¡Ö ¼Å áÅÇŒ àµÔÁâ¾á·Êà«ÂÕ Áä¹àµÃµ 1 g ã¹¹íéÒ ¤¹ãËàŒ ¢ÒŒ ¡Ñ¹ ÇÑ´ÍسËÀÁÙ Ô º¹Ñ ·Ö¡¼Å 3. ·íÒ¡Ò÷´Åͧ«íéÒ áµà‹ »ÅèÕ¹¨Ò¡â¾á·Êà«ÕÂÁä¹àµÃµà»š¹á¤Åà«ÕÂÁ¤ÅÍäô ? Í³Ø ËÀÁ٠ԢͧÊÒÃÅÐÅÒ·Õàè »ÅÂÕè ¹á»Å§ä»¨Ò¡à´ÁÔ à¾ÃÒÐà˵Øã´ ? ¶ŒÒà»ÅÕÂè ¹»ÃÔÁÒ³µÇÑ ÅÐÅÒ ÍسËÀÙÁ¨Ô Ðà»ÅèÕ¹á»Å§ä»ËÃ×ÍäÁ‹ ? ¶ŒÒà»ÅÕ蹪¹´Ô ¢Í§µÑÇÅÐÅÒ ÍسËÀÁÙ ·Ô àèÕ »ÅÂèÕ ¹á»Å§ä»àËÁ×͹ËÃ×ÍᵡµÒ‹ §¡Ñ¹ ในขณะท่ีสารเกิดการละลาย ตัวละลายที่เปนของแข็งจะแยกตัวเปนอนุภาคเล็กๆ แลว ยึดเหน่ียวกับอนุภาคของตัวทําละลาย กระบวนการน้ีเก่ียวของกับพลังงาน ถาพลังงานที่ใชทําให ตวั ละลายแยกตวั เปน อนภุ าคเลก็ ๆ มคี า นอ ยกวา พลงั งานทค่ี ายออกมาขณะทตี่ วั ละลายยดึ เหนยี่ วกบั ตวั ทาํ ละลาย แสดงวา การละลายของสารนค้ี ายพลงั งานออกมา สารละลายจะมอี ณุ หภมู สิ งู ขนึ้ จดั เปน การ ละลายประเภทคายความรอ น ดังภาพ 3.8 ในทางกลับกนั ถาพลงั งานท่ีใชทาํ ใหตัวละลายแยกตวั เปน อนุภาคเล็กๆ มีคา มากกวาพลงั งาน ท่ีคายออกมาขณะท่ีตัวละลายยึดเหน่ียวกับตัวทําละลาย แสดงวาการละลายของสารน้ีดูดพลังงาน สารละลายจะมอี ณุ หภมู ติ ่าํ ลง จดั เปน การละลายประเภทดดู ความรอ น ดงั ภาพ 3.9 ÍسËÀÙÁÔʧ٠¢Ö¹é ¹ ÍسËÀÁÙ ÔµíÒè ŧ ¾Åѧ§Ò¹¤ÇÒÁ ŒÃ͹ ÒÁÌ͹ ¾ Ñŧ§Ò¹¤ÇÒÁ ŒÃÍ ¹¤ÇÒÁÌ͹ ¡ÑºÍ¹âÁÀØ àÒŤ¡ÃØÅÇ¢Á͵§ÇѹÓé ¡ÑºÍ¹âÁØÀàÒŤ¡ÃØÅÇ¢Á͵§ÑǹÓé ͹ÀØ Ò¤ ¾Åѧ§Ò¹¤Ç ͹ÀØ Ò¤ ¾Åѧ§Ò ¢Í§¢Í§á¢§ç ¢Í§¢Í§á¢ç§ ᡵÇÑ á¡µÇÑ ภาพ 3.8 การเปลยี่ นแปลงพลังงานขณะเกดิ ภาพ 3.9 การเปลี่ยนแปลงพลังงานขณะเกิด การละลายประเภทคายความรอ น การละลายประเภทดดู ความรอน บทที่ 3 สารละลาย 69

กจิ กรรม 3.5 มีการเปลี่ยนแปลงพลังงานขณะเกดิ การละลาย มีการดดู และคายพลงั งาน ความรอ นระหวา งระบบกับสงิ่ แวดลอม เชน อณุ หภูมนิ ํา้ กอนละลายโพแทสเซยี มไนเตรตเปน 28 Cํ หลังละลายมีอุณหภูมิเปน 22 Cํ แสดงวาพลังงานที่ใชในการแยกโพแทสเซียมไนเตรตเปนอนุภาค เล็กๆ มีคามากกวาพลังงานท่ีคายออกมาจากการยึดเหน่ียวของอนุภาคโพแทสเซียมไนเตรตกับน้ํา เปน การละลายประเภทดดู พลังงานความรอ น โดยระบบทเ่ี ก่ยี วขอ งกบั การละลายนี้ ประกอบ ดวยนา้ํ และโพแทสเซียมไนเตรตท่เี ตมิ ลงไป สวนส่ิงท่นี อกเหนือจากระบบ เชน หลอดทดลอง เทอรม อมิเตอร และสภาพแวดลอ ม เปน ส่งิ แวดลอ ม ถา ระบบมีอุณหภมู ิตํา่ วา สงิ่ แวดลอม ระบบจะดดู ความรอนจาก ส่ิงแวดลอม การละลายน้ีเปนการเปลีย่ นแปลงประเภทดดู ความรอน แตถา เกดิ ตรงขา มการละลายจะ เปน การเปลีย่ นแปลงประเภทคายความรอ น เชน แคลเซียมคลอไรดล ะลายน้ํา Ãкº¤Í× Êè§Ô ·èÕàÃÒµŒÍ§¡ÒÃÈ¡Ö ÉÒ ÊÇ‹ ¹ÊèÔ§·èÕ͹‹Ù Í¡à˹×ÍÃкº àÃÕÂ¡Ç‹Ò ÊÔ§è áÇ´ÅÍŒ Á ถาพลังงานที่ใชไปในขณะทตี่ วั ละลายแยกตวั เปน อนภุ าค มีคา เทากับพลงั งานทคี่ าย ออกมาขณะทตี่ วั ละลายยดึ เหนี่ยวกบั ตัวทําละลาย อุณหภูมิของการละลายจะเปน อยางไร เม่อื เพ่มิ อุณหภูมใิ หร ะบบ สารแตละชนดิ จะละลายไดเพิม่ ข้นึ หรือไม 3.4 ป˜จจยั ทีม่ ีผลต‹อการละลาย สารแตละชนดิ ละลายไดดีท่ีอุณหภูมิตา งกันหรือไม และถา อณุ หภมู ิเพมิ่ ขนึ้ จะทาํ ใหการละลาย เพม่ิ ข้นึ หรือไม อยางไร จะศกึ ษาไดจากตัวอยางขอมูลแสดงการละลายของสารบางชนิดที่อุณหภมู ิ ตา งๆ ดงั ในตาราง 3.2 µÒÃÒ§ 3.2 ¡ÒÃÅÐÅÒ¢ͧÊÒúҧª¹´Ô ·èÕÍ³Ø ËÀÁÙ µÔ ‹Ò§æ ª¹´Ô ¢Í§ÊÒà ÊÀÒ¾ÅÐÅÒÂ䴌໹š g ã¹¹éíÒ 100 g ³ Í³Ø ËÀÙÁµÔ Ò‹ §æ â«à´ÕÂÁ¤ÅÍäô 0 Cํ 20 ํC 60 Cํ 100 ํC â«à´ÂÕ Áä¹àµÃµ â¾á·Êà«ÂÕ Áä¹àµÃµ 35.7 36.0 37.3 39.2 ÅÔà·ÂÕ Á¤Òú Í๵ 74.0 87.6 122.0 180.0 á¤Åà«ÕÂÁ¤ÅÍäô 13.9 31.6 106.0 245.0 1.5 1.3 1.0 0.7 60.0 76.0 137.5 - 70

จากตาราง 3.2 ท่อี ุณหภมู ิ 0 Cํ สารแตละชนิดละลายในนํ้า 100 g ไดเทา กนั หรือไม และ ถาเปล่ียนตัวทําละลายจากน้าํ เปนสารอ่นื จะไดผลเหมอื นกันหรอื ไม เมื่ออุณหภมู เิ ปลีย่ นไป สารชนดิ เดยี วกันสามารถละลายในนํา้ 100 g ไดเทากันหรือไม จากขอมูลในตาราง 3.2 โซเดยี มคลอไรดละลายนํา้ ได 35.7 g ที่อณุ หภมู ิ 0 ํC เมอื่ เพิม่ อณุ หภมู ิเปน 60 ํC จะละลายไดมากขึ้นเปน 37.3 g ในขณะที่อุณหภมู ิเดยี วกันท่ี 60 ํC นี้ โซเดยี มไนเตรตละลายไดถึง 122 g ปรมิ าณตัวละลายที่ละลายไดในตวั ทําละลายท่ีอณุ หภมู ิท่ีกําหนด บง บอกความสามารถในการละลายไดของตวั ละลายในตวั ทําละลาย เรยี กวา สภาพละลายได เชน สภาพละลายไดของโซเดียมคลอไรดในน้ํา 100 g ณ อณุ หภูมิ 60 ํC เทากบั 37.3 g สมบตั ิ เกย่ี วกับสภาพละลายได ของสารอาจนาํ มาใชในการแยกสารได เชน ถา เราตอ งการแยกโซเดยี ม ไนเตรต 30 g ที่ผสมอยูกับโพแทสเซยี มไนเตรต 50 g ก็สามารถทาํ ไดโดยนาํ ของผสมไปละลาย ในนาํ้ 100 g ที่อณุ หภมู ิ 60 ํC สารทง้ั สองชนดิ จะละลายไดหมด แตเมอ่ื ลดอณุ หภมู ิลงจนถงึ 20 ํ C จะพบวา มีโพแทสเซียมไนเตรต สวนหนง่ึ เปน ของแข็งแยกตัวออกมา เนือ่ งจากท่ีอณุ หภูมิ 20 ํC โพแทสเซียมไนเตรตละลายในนํ้า 100 g ไดเพียง 31.6 g จึงสามารถกรองแยกโพแทสเซียมไนเตรต สวนทีเ่ ปน ของแขง็ ออกจากสารละลายได ภาพ 3.10 การแยกตวั ของสารจากสารละลาย เม่อื สภาพละลายไดของสารน้ันลดลง การละลายของสารนอกจากขนึ้ กับชนิดของสารแลวยังข้ึนกบั อณุ หภูมิดว ย เชน การละลาย ของโซเดยี มคลอไรด โซเดยี มไนเตรต และโพแทสเซยี มไนเตรต ในตาราง 3.2 เมอื่ อณุ หภมู ิเพม่ิ ขนึ้ สภาพละลายไดของสารจะเพิม่ ขนึ้ แตลิเทียมคารบ อเนตกลบั ลดลง เม่อื อณุ หภมู ิเพมิ่ ขึ้นแสดงวา การละลายของตวั ละลายแตล ะชนิดในตวั ทําละลายมีสภาพละลายไดที่แตกตา งกันและอุณหภมู ิเปน ปจ จัยหน่งึ ทท่ี าํ ใหส ภาพละลายไดของสารเปล่ียนแปลงไป บทท่ี 3 สารละลาย 71

นอกจากอณุ หภูมแิ ลว ยังมปี จจยั อืน่ ที่เก่ยี วของกับการละลายหรือไมและสามารถ ตรวจสอบไดอยา งไร นอกจากสารละลายท่ีตวั ละลายเปนของแขง็ และของเหลว ยังมีสารละลายท่ีตัวละลายเปน แกส นํา้ อัดลมเปน สารละลายท่ีมีนา้ํ เปนตวั ทําละลาย และมนี ้ําตาลกับแกส คารบอนไดออกไซด เปนตวั ละลาย เมื่อสังเกตนาํ้ อัดลมในขวดที่ปด สนิทจะมองเห็นเปนเนื้อเดยี ว แตถาเขยาขวดหรือ เปด ฝาขวดจะเห็นฟองแกสลอยขนึ้ จากของเหลวอยา งรวดเรว็ เพราะเหตใุ ดจงึ เปน เชน นั้น ภาพ 3.11 นา้ํ อัดลมทป่ี ด ฝาขวดสนิท ภาพ 3.12 นํา้ อดั ลมขณะเริม่ เปดฝาขวด แกส ในนํ้าอดั ลมละลายอยูในน้าํ ภายใตความดันสูง เม่ือเปดฝาขวด อากาศท่ีอยูบรเิ วณผวิ หนา ของน้ําอดั ลมจะเคลอื่ นที่ออกจากขวด ทาํ ใหความดนั เหนอื ผิวหนา ของของเหลวลดลงอยางรวดเร็ว คารบ อนไดออกไซดท่ีละลายอยูในนํ้าอัดลมจะแยกออกมาบางสว น เราจงึ เห็นฟองแกสลอยขึน้ จาก นํา้ อดั ลม เม่อื เวลาผา นไป แกสจะแยกออกไปจากนา้ํ อัดลมมากขึ้น นา้ํ อดั ลมทเ่ี ปด ฝาขวดไวน านแลว มรี สชาตติ างจากนาํ้ อดั ลมทีเ่ ปด ฝาขวดใหมๆ อยางไร เพราะเหตุใด อุณหภูมแิ ละความดนั มีผลตอการละลายของแกสหรอื ไม เพราะเหตใุ ด ปจ จยั อะไรบา งท่มี ีผลตอการละลายของแกส ถาแหลง นาํ้ ทีเ่ ปนทีอ่ ยอู าศัยของสตั วน้าํ มอี ณุ หภูมิสูงข้นึ จะสง ผลตอสัตวนา้ํ อยา งไรบา ง หลักการเกย่ี วกบั การละลายของสารสามารถนําไปใชป ระโยชนไดอยา งไรบา ง 72

สารละลายที่มีตวั ละลายอยูนอยเรียกวา สารละลายเจือจาง เม่ือ ¡ÒÃà¡Ô´¼Å¡Ö เตมิ ตวั ละลายลงไปมากขนึ้ จะได สารละลายเขม ขน ซงึ่ เปน สารละลายที่ à¡´Ô ä´Œ 2 ÇÔ¸Õ ¤Í× มตี วั ละลายอยมู าก ถา เตมิ ตวั ละลายลงไปอกี เรอื่ ยๆ ในสารละลายจนตวั 1. ¨Ò¡ÊÒÃÅÐÅÒ ละลายไมส ามารถละลายตอ ไปไดอ กี สารละลายนน้ั เรยี กวา สารละลาย อิ่มตวั เมอื่ ทําใหสารละลายอ่ิมตัวมีอณุ หภมู ิสูงข้นึ ตัวละลายท่ีเปน ÍÁèÔ µÇÑ ของแขง็ สวนใหญจะละลายไดมากขน้ึ เมอ่ื อุณหภมู ิลดลง ตัวละลาย 2. ¨Ò¡¡Òà จะแยกออกมาจากสารละลายในรปู ของของแข็งและตกตะกอนอยูที่กน ภาชนะ ของแขง็ ที่แยกออกมาจากสารละลายน้เี รยี กวา ผลึก ÃÐàËÂáËŒ§ ผลกึ ของสารแตล ะชนดิ จะมลี กั ษณะเฉพาะตวั มรี ปู ทรงเรขาคณติ มีเหลย่ี ม มีมุม ผิวหนา เรยี บ ถาเราเลือกผลกึ เพยี งกอนเดยี วมาผกู ดวย ดา ยเสน เลก็ ๆ แขวนไวใ นสารละลายอมิ่ ตวั จะพบวา ผลกึ มขี นาดใหญข นึ้ เน่ืองจากตวั ละลายแยกออกจากสารละลายอ่มิ ตวั มาเกาะท่ีกอ นผลกึ ที่ผูกไดโ ดยมีรูปแบบการเรียงตวั ท่ีจําเพาะ เชน ผลึกเกลือแกง เปน รูปสี่เหลยี่ มลกู บาศกมีสีขาว ผลกึ สารสม เปน รูปสเ่ี หลี่ยมพีระมิดฐาน สี่เหล่ียม 2 รปู ประกบกนั ดังภาพ ¼ÅÖ¡à¡ÅÍ× á¡§ ¼Å¡Ö ÊÒÃÊÁŒ ภาพ 3.13 ผลกึ เกลอื แกงและผลกึ สารสม การเตรยี มผลกึ ของสารสม จะทาํ ไดอยางไร ในชีวติ ประจําวนั เราใชประโยชนจากผลึกของสารใดบา ง ผลกึ ของสารแตละชนดิ มีรูปราง ลกั ษณะแตกตา งกันอยา งไร ยกตัวอยา งผลึกของสารในธรรมชาตทิ ี่มีประโยชนตอมนษุ ย และอธบิ ายถึงวธิ กี ารนาํ มา ใชป ระโยชนของผลึกของสารเหลาน้ัน บทท่ี 3 สารละลาย 73

1. ถาตวงนํ้าตาลทรายใหม ปี ริมาตร 50 cm3 แลว ละลายลงในน้ําอนุ 200 cm3 ปรมิ าตร ของสารละลายที่ไดมีคา เทาไร เพราะเหตุใด 2. นกั เรียนกลุมหนึ�งทาํ การทดลองละลายนา้ํ ตาลในน้ําโดยใหป รมิ าณของนา้ํ ตาลและนํ้า เปนตัวแปรควบคุมไดผ ลดังน้� น้าํ ตาลทรายผงละลายในนํ้าไดเ ร็วกวา น้าํ ตาลกอ น น้ําตาลทรายละลายไดเร็วข้นึ เม่อื ใชแทง แกวคนสารละลาย นํ้าตาลทรายละลายในนา้ํ รอนไดเรว็ กวาในนํา้ อุน ใหส รุปผลการทดลองจากขอมลู น�้ 3. จงอธิบายวิธกี ารเตรียมสารละลายตอ ไปน�้ 3.1 สารละลายเกลือแกง (NaCl) เขม ขน รอ ยละ 10.5 โดยมวลตอ ปริมาตร จํานวน 200 cm3 3.2 สารละลายแอลกอฮอลเ ขม ขน รอ ยละ 50 โดยปริมาตร จาํ นวน 250 cm3 4. จงระบวุ า สารใดเปน ตวั ละลายและสารใดเปน ตวั ทาํ ละลายในการทาํ เคร่ืองดื่มทเ่ี กดิ จาก 4.1 ผสมกาแฟผง นมสด และน้าํ ตาลทรายในนํ้ารอ น 4.2 ละลายนํ้าผ้ึงและนาํ้ มะนาวในนํ้าอุน 5. จากขอ ความทว่ี า “ปลาชอบอยใู นนา้ํ เยน็ มากกวา นา้ํ อนุ ” นกั เรยี นเหน็ ดว ยหรอื ไม เพราะเหตใุ ด จงอธิบายและยกเหตุผลประกอบ 6. จากกราฟแสดงความสัมพันธของ ÊÀÒ¾ÅÐÅÒÂä Œ´70 สภาพละลายไดกบั อณุ หภูมิ (g/¹éÓ 100 g) 60 â¾á·Êà«ÂÕ Á¤ÅÍäô â¾á·Êà«ÕÂÁä¹àµÃµ50 40 â¾á·Êà«ÕÂÁá¤Å¤ÍÅààëµÕÂÁ«ÑÅà¿â«µà´ÂÕ Á¤ÅÍäô 30 20 10 จงตอบคําถามตอไปน�้ 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Í³Ø ËÀÁÙ Ô ( íC) ก. มาลีบอกสมชายวา ที่อณุ หภูมเิ ดียวกัน โพแทสเซียมไนเตรตละลายไดดีกวา โซเดยี มคลอไรด แตส มชายไมเ หน็ ดว ย มาลแี ละสมชายใครเขา ใจไดถ กู ตอ ง เพราะเหตใุ ด ข. ใหส รุปความสัมพนั ธระหวางความสามารถในการละลายของสารกับอุณหภมู ิ 7. ปจจยั ใดบางทม่ี ีผลตอ การละลายของสารเปน สารละลาย 8. จงใชแผนผงั ความคิดหลัก เขยี นสรปุ สาระสําคญั เรอ่ื ง สารละลาย

4บทท่ี สารละลายกรดและเบส จุดประสงคก ารเรยี นรู ทดลองและอธิบายสมบตั ิความเปนกรดและเบส ของสารละลาย ทดสอบและอธิบายความสมั พนั ธระหวา งคา พเี อช (pH) กับสมบตั คิ วามเปน กรดและเบสของสารละลายโดยใชอ ินดเิ คเตอร สํารวจและอธบิ ายสมบตั ิของสารละลายกรดและสารละลายเบส ทใ่ี ชในชวี ิตประจําวนั อธบิ ายประโยชนของสารละลายกรด และสารละลายเบส

ใน​ชีวิต​ประจำา​วัน​ ​นักเรียน​ได้​พบ​กับ​สารละลาย​ชนิด​ต่างๆ​ ​มากมาย​ ​ไม่​ว่า​จะ​เป็น​สารละลาย​ ท​ ม​ี่ ส​ี ถานะเ​ปน็ ข​ องแขง็ ​ข​ องเหลว​แ​ละแ​กส ​ส​ารละลายท​ ม​่ี ส​ี ถานะเ​ปน็ ข​ องเหลวน​ กั เรยี นท​ ราบแ​ลว้ ว​า่ ส​ว่ น ใหญม่ น​ี าำ้ เ​ปน็ ต​ วั ท​ าำ ล​ะลาย​สารละลายแ​ตล่ ะชนดิ อาจม​ ส​ี มบตั แ​ิ ตกต​ า่ งก​นั ​บ​ างช​ นดิ อ​าจเ​ปน็ กร​ด​บ​ างช​ นดิ ​ เป็น​เบส​ บางชนิดเป็นก​ลาง​ นักเรียน​เคย​มี​ประสบการณ์​เก่ียว​กับสารละลาย​กรด​และ​เบส​อย่างไร​ พจิ ารณาจากข้อตอ่ ไปน​้� 1.​ด่มื ​นม​เปรีย้ ว​ 6.​​รบั ​ประทาน​ยาแ​ กท​้ อ้ งอ​ ดื ​ทอ้ ง​เฟอ ​ 2.​ใ​ชน​้ ำ้าส้ม​สายช​ูปรงุ อาหาร 7.​​ใชส​้ บ่​ูหรอื แ​ ชมพู​ 3.​​ใช​้สาร​เคม​ีล้าง​ห้องนำ้า​ 8.​​ใชน​้ าำ้ ยาเ​ชด็ ก​ระจก​ 4.​ถ​ กู ม​ ดก​ ดั ​ 9.​ใ​ชป​้ ูน​ขาว​ใน​การ​ปรับปรุงด​ นิ ​ 5.​ป​ วด​เมื่อยก​ ลา้ มเ​นอ้� ​หลัง 10.​ใ​ช้​นำ้ายาล​้างจ​านห​ รอื ผ​ งซ​ ักฟอก​ ​ ​จ​ากออก​กำาลังก​ ายอ​ ยา่ ง​หนัก​ ​ถ้า​มี​ประสบการณ์​มากกว่า​5​ ​ข้อ​ ​แสดง​ว่า​นักเรียน​มี​ประสบการณ์​เก่ียว​กับ​สารละลาย​กรด​ แ​ ละส​ารละลายเ​บสพ​ อส​มควร​น​ กั เรยี นพ​ อจ​ะบ​ อกไ​ดไ​้ หมว​า่ ส​ารข​ อ้ ใ​ดเ​ปน็ ส​ารละลายก​รด​แ​ ละสารข​ อ้ ใ​ด​ เป็น​สารละลายเ​บส​​ กจิ กรรม 4.1 ทดสอบสารละลายกรดและสารละลายเบสในชีวติ ประจําวนั 1. ¹Òí ÊÒÃÅÐÅÒµÑÇÍÂÒ‹ § 䴌ᡋ ¹Áà»ÃÕÂé Ç ¹éíÒÊÁŒ ÊÒª٠กระดาษลิตมัส ÊÒÃà¤ÁÕŌҧËÍŒ §¹éÒí ÂÒÅ´¡Ã´ ¹íéÒʺ‹Ù ¹íéÒÂÒàªç´¡ÃШ¡ ¹éÒí ¡ÅÑ¹è ¹éíÒ»Ù¹ãÊ áÅйíéÒÂÒÅÒŒ §¨Ò¹ µÇÑ Í‹ҧÅÐ 5 Ë´ ãÊÅ‹ §ã¹¶Ò´ËÅÁØ ¾ÅÒʵԡ ËÅÁØ ·èÕ 1-9 µÒÁÅíҴѺ 2. ·íÒ¡Ò÷´ÊͺÊÒÃÅÐÅÒÂ㹢͌ 1 ´ÇŒ ¡ÃдÒÉÅÔµÁÑÊ ÊáÕ ´§áÅÐÊÕ¹íéÒà§Ô¹ ? สารละลายตัวอยางทนี่ าํ มาทดสอบ สารใดมสี มบตั ิเปนกรด สารใดมสี มบตั ิเปนเบส ? นอกจากสารท่ีนํามาทดสอบแลว มีสารละลายชนิดใดอกี บางท่มี สี มบัตเิ ปน กรดและ มีสารละลายใดมสี มบตั เิ ปนเบส ? สารทกุ ชนิดทีน่ ํามาตรวจสอบเปลีย่ นสีของกระดาษลติ มัสหรอื ไม เพราะเหตใุ ด จงอธิบาย ? น้ําสม สายชู เปน สารละลายกรดหรอื สารละลายเบส มรี สเปรย้ี ว ขม หรือฝาด 76

​สารละลาย​กรด​มี​สมบัติ​ทำาให้​กระดาษลิตมัส​สีน้ำาเงิน​เปลี่ยน​เป็น​สี​แดง​ ​สารละลาย​เบส​มี​สมบัติ​ ทำาให้กระดาษ​ลิตมัส​สี​แดง​เปล่ียน​เป็น​สีนำ้าเงิน​ ​ส่วน​สารละลาย​ที่​ไม่​เปลี่ยน​สี​ของกระดาษ​ลิตมัส​ท้ัง ส​ี​แดงแ​ ละ​สีนาำ้ เงนิ ​แ​ สดง​วา่ ​สารละลาย​นน้ั ​ไม​ม่ ีสมบัตเิ ปน็ กร​ดแ​ ละ​ไมม่​ ีสมบัติเปน็ เ​บส​​สารละลายน​ ้นั ​ม​ี สมบตั เ​ิ ป็นก​ลาง àÁ×Íè ÍÍ¡¡Òí Å§Ñ ¡ÒÂÁÒ¡æ à«Åŏ¡ÅŒÒÁà¹éÍ× ¨Ð¼ÅÔµ¡Ã´ áÅ¡µÔ¡ÍÍ¡ÁÒÊÐÊÁäÇŒ ·Õè¡ÅÒŒ Áà¹×éÍ «§èÖ Ã‹Ò§¡ÒÂÁÕ ¡Ãкǹ¡ÒáíҨѴ¡Ã´ áÅ¡µ¡Ô ãËŒËÁ´ä» ᵋËÒ¡ ¡íҨѴäÁ‹·¹Ñ ¡ç¨Ðà¡´Ô ¡ÒÃÊÐÊÁ äÇ·Œ ¡èÕ ÅÒŒ Áà¹é×Íã¹»ÃÁÔ Ò³ÁÒ¡ ¡‹ÍãËŒà¡´Ô ÍÒ¡ÒûǴàÁèÍ× Â ¡ÅÒŒ Áà¹×éÍä´Œ ภาพ 4.1 การออกกําลงั กาย สารละลายกรด-เบส เม่อื สัมผสั กบั โลหะจะเกดิ อะไรขึ้น 4.1 สมบตั ขิ องสารละลายกรดและสารละลายเบส 77 จาก​ประสบการณ์​ต่างๆ​ ​ที่​พบ​ใน​ชีวิต ​ประจำา​วัน​ ทำาให้​ทราบ​ได้​ว่า​สารละลาย​กรด​มี​รส​ เปรย้ี ว​ส​ารละลายเ​บสม​ ร​ี สข​มห​ รอื ฝ​ าด​สารละลาย​ กรดแ​ ละส​ารละลายเ​บสบ​ างช​ นดิ อ​าจเ​ปน็ อ​นั ตราย​ ได้​ ​ถ้า​พลาด​พลั้ง​เข้า​ปาก​หรือ​สัมผัส​โดยตรง​ จาก​ที่​กล่าว​มา​น้ัน​เป็น​สมบัติ​บาง​ประการ​ของ​ ​สารละลาย​กรด​และ​สารละลาย​เบส​ ​สมบัติ​อ่ืนๆ​ ​มี​อีกหรือไม่​ ให้นักเรียน​ศึกษา​จาก​กิจกรรม​ ต่อไ​ปน​ ​�้ บทท่ี 4 สารละลายกรดและเบส

กิจกรรม 4.2 สมบัติบางประการของสารละลายกรดและสารละลายเบส 1. ãÊ‹ÊÒÃÅÐÅÒ¡ôäÎâ´Ã¤ÅÍÃ¡Ô (¡Ã´à¡Å×Í) à¨×ͨҧŧã¹ËÅÍ´·´Åͧ¢¹Ò´¡ÅÒ§ ËÅÍ´·Õè 1 - 4 ¨íҹǹ 4 ËÅÍ´ ËÅÍ´ÅÐ 2 cm3 2. 㪌¡ÃдÒÉÅµÔ ÁÊÑ ÊáÕ ´§áÅÐÊ¹Õ íéÒà§Ô¹µÃǨÊͺ¤ÇÒÁ໚¹¡Ã´áÅÐàºÊ¢Í§ÊÒÃÅÐÅÒ ã¹ËÅÍ´·èÕ 1 ºÑ¹·Ö¡¼Å 3. ãÊà‹ »Å×Í¡ä¢Ë‹ ÃÍ× ËÔ¹»Ù¹ 2-3 ªéÔ¹ ŧã¹ËÅÍ´·´Åͧ·èÕ 2 Êѧࡵ¡ÒÃà»ÅèÕ¹á»Å§ áÅк¹Ñ ·¡Ö ¼Å 4. ãÊ‹Êѧ¡ÐÊ¢Õ ¹Ò´ 0.5 x 0.5 cm2 ŧã¹ËÅÍ´·´ÅͧËÅÍ´·Õè 3 Ê§Ñ à¡µ¡ÒÃà»ÅÂèÕ ¹á»Å§ áÅкѹ·¡Ö ¼Å 5. ãÊ‹ÍÐÅÙÁÔà¹ÂÕ Á¢¹Ò´ 0.5 x 0.5 cm2 ŧã¹ËÅÍ´·´ÅͧËÅÍ´·èÕ 4 Ê§Ñ à¡µ¡Òà à»ÅÕè¹á»Å§áÅкѹ·¡Ö ¼Å 6. ·Òí ¡Ò÷´Êͺ«íÒé ¢ŒÍ 1-5 ᵋà»ÅèÂÕ ¹¨Ò¡ÊÒÃÅÐÅÒ¡ôäÎâ´Ã¤ÅÍÃԡ໹š ÊÒÃÅÐÅÒ â«à´ÂÕ ÁäδÃÍ¡ä«´ (â«´Òä¿) à¨×ͨҧ᷹ ? กรดและเบส มีสมบตั ิเหมือนหรอื ตางกนั อยา งไร ? อธิบายและยกตัวอยางจากผลของปฏกิ ิริยาท่ีเกดิ ขน้ึ จะนําไปใชประโยชนใ น ชวี ติ ประจําวันอยา งไร ? ใหน ําเสนอขอควรระมดั ระวังในการใชส ารละลายกรดและเบส ​จาก​การ​ทดลอง​พบ​ว่า​สารละลาย​กรด​ ภาพ 4.2 ประติมากรรมทที่ ําจากหนิ ปนู หรอื หินอ่อน ไฮ​โดร​คลอ​ริก​ ​(​กรดเกลือ​)​ ​ทำา​ปฏิกิริยา​กับ​ เกดิ การผกุ รอ่ นจากฝนกรด เปลือก​ไข่​หรือ​หินปูน​ ทำาให้​เกิด​ฟอง​แกส​ คาร์บอนไดออกไซด​ข์ ึ้น​​ปฏกิ ิริยา​น​เ้� ปน็ ป​ ฏิกริ ิยา​ แบบ​เดียว​กับ​ท่ี​ฝน​กรด​กัดกร่อน​พ้ืน​ผิว​วัสดุ​และ​ อาคาร​ทส​ี่ รา้ งด​ ว้ ยห​ นิ ปนู ​ห​ ินอ​ ่อน​​ทาำ ใหเ​้ กดิ ก​ าร​ สึก​กร่อน​ ​รวม​ท้ัง​การ​ท่ี​สาร​ทำาความ​สะอาด​ท่ี​มี​ สมบตั เ​ิ ปน็ กร​ดท​ าำ ป​ ฏกิ ริ ยิ าก​บั ป​ นู ย​าแ​นวก​ระเบอ้ื ง​ หรอื หนิ อ​ อ่ น​​แลว้ ท​ ำาให้​เกดิ ก​ าร​สกึ ก​ร่อน​ก​รด​ทาำ ​ ปฏกิ ิริยาก​ ับโ​ลหะบ​ างช​ นิด​​เชน่ ​​สังกะสี​​ไดแ้​ กส ​ ไฮโดรเจน​ 78

ลูกโปง สวรรค์ ​การต​ รวจส​อบ​สมบัต​ิของ​สารละลาย​เบสพ​ บว​า่ ​เบส​เปลยี่ นส​ก​ี ระดาษ​ลติ มัส​จาก​ส​แี ดงเ​ปน็ ​สนี าำ้ เงนิ ​ และ​เบส​ทำา​ปฏิกิริยา​กับ​โลหะ​อะลูมิเน�ยม​ได้​แกส​ไฮโดรเจน​ ปฏิกิริยา​น้�​ใช้​ใน​การเต​รี​ยม​แกส​ไฮโดรเจน​ บรรจใุ​นล​กู โปงส​วรรค​์ ​แกสไฮโดรเจนมีสมบตั ิติดไฟไดง้ ่าย​ดังนั้นจงึ ต้องร​ะมัดระวังไ​ม่ใ​หล​้ กู โปง​สวรรค​์ ถกู ค​ วามร​อ้ น​หรอื เ​ปลว​ไฟ​​เพราะ​จะ​ตดิ ไฟ​และเ​กิดอ​ ันตราย​ได​้ ม​ีสาร​อน่ื ​อกี ​หรอื ​ไมท่​ ี่ใ​ช​ต้ รวจส​อบส​มบัต​ิ ความเ​ป็นกร​ดและเบส​ของส​ารละลาย​ตา่ งๆ​ 4.2 การตรวจสอบความเปนกรดและเบสของสารละลาย การ​ตรวจ​สอบ​ความ​เป็นก​รด​และ​เบส​ของ​สารละลาย​ ​นอกจาก​จะ​ใช้​กระดาษ​ลิตมัส​ใน​การ​ ต​ รวจ​สอบแ​ ละ​นำาผ​ ลก​ ารต​ รวจ​สอบ​มา​เปน็ ​เกณฑ์ใ​น​การ​จดั ก​ ล่มุ ​สาร​ตามส​มบตั คิ​ วามเปน็ กรด​เ​บส​​หรอื ​ เป็นกลาง​แลว้ ​ ยงั ​มี​สารละลายท​ ​สี่ ามารถน​ าำ ​มา​ใชใ้​นก​ าร​ตรวจ​สอบ​สมบัติข​ อง​กรดแ​ ละ​เบสไ​ด​้ ​นกั เรียน​ ศกึ ษาไ​ด​จ้ าก​กิจกรรมต​ ่อไ​ปน​ ​�้ กจิ กรรม 4.3 อนิ ดเิ คเตอรตรวจสอบความเปนกรดและเบสของสารละลาย 1. Ê¡´Ñ Ê¢Õ Í§´Í¡ÍÞÑ ª¹Ñ ËÃÍ× ¡ÐËÅíèÒ»ÅÊÕ ÕÁ‹Ç§ â´Â㪌¹Òíé ໹š µÑÇ·Òí ÅÐÅÒ 2. ãÊ‹¹íÒé ÊÁŒ ÊÒªÙŧ㹶ҴËÅØÁ¾ÅÒʵ¡Ô 5 ËÅÁØ ËÅÁØ ÅÐ 5 Ë´ ·´Êͺ¤ÇÒÁ໚¹¡Ã´ áÅÐàºÊ´ŒÇ¡ÃдÒÉÅÔµÁÊÑ ºÑ¹·¡Ö ¼Å 3. àµÁÔ ÊÒÃÅÐÅÒºÃÍÁä·ÁÍźÅÙ ¿¹‚ ÍÅ¿ ·ÒÅ¹Õ àÁ·ÅÔ ÍÍàù¨ ¹٠àÔ ÇÍë ÅÑ Í¹Ô ´àÔ ¤àµÍÏ áÅÐÊÒÃÅÐÅÒÂÊÕ·ÕèÊ¡Ñ´¨Ò¡¾ª× 㹢͌ 1 ŧã¹ËÅÁØ ·èÕ 1 2 3 4 áÅÐ 5 µÒÁÅíÒ´ºÑ Êѧࡵ¡ÒÃà»ÅÂèÕ ¹á»Å§áÅкѹ·¡Ö ¼Å 4. ·íÒ¡Ò÷´Åͧહ‹ à´ÕÂÇ¡ºÑ ¢ŒÍ 2 áÅÐ 3 ᵋà»ÅèÕ¹¨Ò¡ ¹íéÒÊŒÁÊÒªàÙ »š¹¡Ã´äÎâ´Ã¤ÅÍÃÔ¡ â«à´ÕÂÁäδÃÍ¡ä«´ ÊÒÃÅÐÅÒ¼§¿ÙáÅÐÊÒÃÅÐÅÒ¹íÒé µÒŵÒÁÅíÒ´ºÑ Ê§Ñ à¡µ¡ÒÃà»ÅèÕ¹á»Å§áÅк¹Ñ ·¡Ö ¼Å ดอกอัญชัน บทท่ี 4 สารละลายกรดและเบส 79

? สารชนดิ ใดมีสมบัตเิ ปนกรด เบส หรอื เปน กลาง ? สารละลายใดทสี่ ามารถใชต รวจสอบความเปน กรดและเบสของสารละลายได ? สารมีสที สี่ กัดจากพชื ทดสอบความเปนกรดและเบสของสารละลายไดห รือไม เพราะเหตุใด ? มีสว นของพชื ชนิดใดอกี บา งท่ีสามารถนํามาสกดั สใี ชทดสอบความเปน กรด เปนเบสของสารละลายได ? เปรียบเทยี บการเปล่ยี นสขี องอินดเิ คเตอรแ ตล ะชนดิ ในสารละลายกรด สารละลายเบสและสารละลายท่เี ปน กลางตา งกันอยางไร จ​ากก​จิ กรรม​4.3​พบวา่ ม​ ส​ี ารห​ ลายช​ นดิ ท​ ใี่​ชต​้ รวจส​อบส​มบตั ค​ิ วามเ​ปน็ กร​ดแ​ละเ​บสข​ องส​ารละลาย​ ได​้ เ​ช่น​สารละลายบรอ​ ม​ไทม​ อล​บลู​ฟ​ น​ อลฟ์ ทา​ลนี ​เมทลิ เ​รด​เ​มทิลอ​ อ​เรนจ​์ ย​ู​น​ิเวอร์ซ​ ัลอ​ ิน​ดเิ คเ​ตอร​์ ​และ​สาร​สกัด​จาก​พืช​บาง​ชนิด​ จึง​จัด​สาร​เหล่า​น�้​เป็น​อิน​ดิเค​เตอร์​สำาหรับ​กรดและ​เบส​ เพราะ​เป็น​ สาร​ท่ี​ใช้​ตรวจ​สอบ​สมบัติ​ของ​สารละลายกรดและ​เบสท่ี​มี​นำ้า​เป็น​ตัว​ทำา​ละลาย​ แต่​การ​ตรวจ​สอบ​​ สามารถ​บอก​ได้​เพียง​ว่า​ สาร​นั้น​เป็นก​รด​หรือ​เบส​เท่านั้น​ ​ไม่​สามารถ​ระบุ​ได้​ว่า​สารละลาย​ชนิด​ใด​เป็น ก​รดห​ รือ​เบส​มากกวา่ ​กัน​จ​ะม​ ี​วิธร​ี ะบค​ุ วามเ​ปน็ กร​ดเปน็ เ​บส​มากน​ ้อยไ​ดอ​้ ย่างไร​ กระดาษลิตมสั บรอมไทมอลบลู ภาพ 4.3 อนิ ดเิ คเตอร์ชนิดต่างๆ 4.3 PH ของสารละลายกรดและเบส ​การระบุระดับความเป็นกรดและเบสของ ¡ÒÃÃкØÃдѺ¤ÇÒÁ໹š ¡Ã´áÅÐàºÊ¢Í§ สารละลาย​ร​ะบเ​ุ ปน็ ค​ า่ พเี อช​(pH)​โดยสารละลาย​ ÊÒÃÅÐÅÒ ÊÒÁÒö㪤Œ ÇÒÁࢌÁ¢Œ¹¢Í§äÎâ´Ãਹ ทม​่ี ค​ี า่ ​pH​เ​ทา่ กบั ​7​​เปน็ สารละลายทม​่ี ส​ี มบตั เ​ิ ปน็ äÍÍ͹ËÃÍ× äÎâ´Ãà¹ÕÂÁäÍÍ͹ «Ö§è äÎâ´Ãà¹ÂÕ Á กล​าง​สว่ นสารละลายท​ ม​่ี ค​ี า่ ​pH​น​ อ้ ยกวา่ ​7​ม​ ส​ี มบตั ​ิ äÍÍ͹ à¡Ô´¨Ò¡äÎâ´ÃਹäÍÍ͹·èÕᵡµÑǨҡ เป็นกร​ด​แ​ ละ​สารละลาย​ท​ี่มี​ค่า​​pH​​มากกว่า​​7​​ ¡Ã´ÃÇÁµÑǡѺ¹Òéí â´ÂÊÒÃÅÐÅÒ·àÕè »¹š ¡Ã´¨Ð มี​สมบัติ​เป็น​เบส​ ซ่ึงมาตราส่วนค่าพีเอชของ​ Á¤Õ ÇÒÁࢌÁ¢Œ¹¢Í§äÎâ´Ãà¹ÕÂÁäÍÍ͹ÁÒ¡¡Ç‹Ò สารละลาย​แ​ สดงดงั ​ภาพ​​4.4​ ÊÒÃÅÐÅÒ·àèÕ »¹š àºÊ 80

¤‹Ò pH 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 ¢Í§ÊÒÃÅÐÅÒ ໚¹¡Ã´à¾ÁèÔ ¢¹éÖ à»¹š ¡ÅÒ§ ໹š àºÊà¾èÁÔ ¢Ö¹é ภาพ 4.4 แผนภาพแสดงมาตราสวนคา พเี อช็ ของสารละลายกรดและเบส อินดิเคเตอรแตละชนิดในสารละลายกรดและเบสจะเปล่ียนสีที่ pH แตกตางกัน โดยมีชวง การเปลี่ยนสีของอนิ ดิเคเตอรดงั แสดงในตาราง 4.1 µÒÃÒ§ 4.1 ªÇ‹ §¡ÒÃà»ÅÂèÕ ¹Ê¢Õ Í§Í¹Ô ´Ôà¤àµÍϺҧª¹Ô´ Í¹Ô ´Ôà¤àµÍÏ ªÇ‹ § pH ¢Í§ Ê·Õ àèÕ »ÅèÂÕ ¹ ¡ÒÃà»ÅÂèÕ ¹ÊÕ àÁ·ÅÔ ÍÍàù¨ á´§ - àËÅ×ͧ àÁ·ÅÔ àô 3.2 - 4.4 á´§ - àËÅ×ͧ ÅÔµÁÊÑ 4.2 - 6.3 á´§ - ¹Òéí à§Ô¹ ºÃÍÁä·ÁÍźÅÙ 5.0 - 8.0 àËÅÍ× § - ¹Òíé à§¹Ô ¿‚¹ÍÅàô 6.0 - 7.6 àËÅÍ× § - á´§ ¿¹‚ ÍÅ¿ ·ÒÅ¹Õ 6.8 - 8.4 äÁÁ‹ ÕÊÕ - ªÁ¾àÙ ¢ŒÁ 8.3 - 10.0 ขอมูลในตาราง 4.1 แสดงชวงการเปล่ียนสี ซ�ึงสอดคลองกับผลการศึกษาจากกิจกรรม 4.3 เชน สารละลายฟน อลฟ ทาลนี จะไมเ ปล่ยี นสีในสารละลายกรด แตเ ปล่ยี นเปน สีชมพเู ขมในสารละลาย ท่ีเปน เบสมากๆ ในการตรวจสอบสมบัติของสารละลายใสไมมีสี โดยใชฟ น อลฟทาลีนเปน อินดเิ คเตอร มีชว ง pH ของการเปลยี่ นสี 8.3 - 10.0 พบวา สารละลายไมมีสี แสดงวาสารละลายมี pH นอยกวา 8.3 แตถาสารละลายเปลี่ยนเปนสชี มพูออ น แสดงวาสารละลายมีคา pH ระหวา ง 8.3 - 10.0 และถา สารละลายเปนสีชมพเู ขม แสดงวา สารละลายมี pH มากกวา 10.0 เตมิ สารละลายเมทลิ เรดลงในนา้ํ อัดลมท่ใี สไมม สี ี มี pH เทา กับ 3 จะไดสารละลายสีอะไรและถาเปล่ียนอินดเิ คเตอร เปนฟนอลฟทาลีนจะไดส ารละลายสอี ะไร ในกรณ�ตรวจสอบความเปนกรด-เบสของสารละลาย ดวยเมทลิ ออเรนจ พบวา สารละลายเปลีย่ นเปนสสี ม สารละลายมีคา pH อยใู นชวงใด และมสี มบัติเปน กรดหรอื เบส บทท่ี 4 สารละลายกรดและเบส 81

​อิน​ดิเค​เตอร์​แต่ละ​ชนิด​มีช่วงของการเปลี่ยนสีตามช่วงของค่า​pH​ คือ​ จะ​เปลี่ยน​สี​ท่ี​ค่า​​pH​ ​ช่วง​ใด​ช่วง​หน่ึง​เท่านั้น​ ซ่ึงแต่ละชนิดจะ​มี​ช่วง​ ​pH​ ​ของ​การ​เปล่ียน​สี​ต่าง​กัน​ แต่​ยู​นิ​เวอร์​ซัล​ ​อินด​ ิเค​เตอร์​ เ​ปน็ อ​ ิน​ดิเค​เตอร์​ทเ​่ี ปลย่ี น​สีท​ กุ ​ค่าข​ อง​p​H​ จึง​นิยมใ​ช้ย​ูน​ เ​ิ วอรซ​์ ลั อ​ นิ ​ดเิ คเ​ตอร​์ ต​ รวจส​อบ ค่า​​pH​ ​ได้​ตั้งแต่​​0​-​14​ ​ยู​นิ​เวอร์​ซัล​อิน​ดิเค​เตอร์​เตรียม​ได้​โดย​นำา​อิน​ดิเค​เตอร์​หลาย​ชนิด​ ​เช่น​​ เมทิล​เรด​ ​เมทิล​เยล​โลว์​ ​ไท​มอ​ลบลู​ ​บร​อม​ไท​มอ​ลบลู​ ​มา​ผสม​กัน​ใน​อัตราส่วน​ที่​เหมาะ​สม​ ยน​ู ​เิ วอร์ซ​ ัล​อิน​ดิเค​เตอร์​ทน​ี่ ยิ ม​ใช​้ม​ที ัง้ ใ​นร​ปู ข​ อง​สารละลาย​และ​เปน็ กร​ะด​ าษ​ย​ูนิเ​วอรซ​์ ัล​อนิ ​ดเิ คเ​ตอร​์ ​ใน​การ​ตรวจ​สอบ​​pH​ ​ของ​สารละลาย​จาก​สังเกต​การ​เปล่ียน​สี​ขอ​งอินดิเค​เตอร์​แล้ว​ ​ยัง​สามารถ​ ใช้​เคร่ือง​มือ​วัด​ค่า​​pH​ ​ที่​เรียก​ว่า​ ​มาตรความเป็นกรดและเบส​ ตรวจ​สอบ​ค่า​​pH​ ของ​สารละลาย​ได้​ อีก​ด้วย​ กระดาษยนู ิเวอร์ซัลอินดิเคเตอร์ ภาพ 4.5 การเทยี บหาค่า pH กบั สีทฝ่ี าตลับกระดาษยูนิเวอร์ซลั อนิ ดเิ คเตอร์ ภาพ 4.6 ตวั อย่างเครื่องมือวดั คา่ pH ​สาร​รอบ​ตัว​เรา​มี​สมบัติ​ความ​เป็นก​รด​-​เบส​ท่ี​แตก​ต่าง​กัน​ ​ควร​ศึกษา​ข้อมูล​ความ​รู้​ของ​สาร​ที่​ใช้​ ​ในช​ ีวติ ป​ ระจาำ ว​ันเ​พื่อป​ ระโยชน์ใ​น​การ​อปุ โภค​และ​บริโภคไ​ดอ้​ ย่าง​เหมาะส​ม​และป​ ลอดภยั ​​ดัง​ภาพ​4​.7​ 82

¹íÒé ¡Ã´ ½¹¡Ã´ ¹íéÒºÃÊÔ Ø·¸Ôì ¹Òéí ÂÒ«¡Ñ ¼ÒŒ ¹Òéí ÂÒàª´ç ¡ÃШ¡ ã¹áºµàµÍÃèÕ ¹íéÒÁйÒÇ pH 5 pH 7 pH 9 pH 12 ö¹µ pH 0 pH 2 ÊբͧÊÒÃÅÐÅÒÂàÁ×Íè àµÔÁÊÒÃÅÐÅÒ¹٠àÔ ÇÍÏ«ÑÅÍ¹Ô ´àÔ ¤àµÍÏ 01 234 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 ¡Ã´ pH 3 ¡ÅÒ§ pH 10 àºÊ pH 1 äǹ pH 6 pH 8 â«´Ò»œ§ pH 13 ¹íÒé ÂÍ‹  ¹íéÒ½¹ ÂÒÊÕ¿˜¹ ¢¹Á»§˜ ¹íÒé ÂÒàªç´ ¤ÃÒºàµÒ褯 ÍÒËÒà 㹡ÃÐà¾ÒÐ ภาพ 4.7 แสดงค่า pH ของสารตัวอยา่ งโดยใชส ารละลายยูนิเวอร์ซัลอินดิเคเตอร์ จากภาพ 4.7 สารใดมีสมบตั ิเปน กรด เปนเบส หรอื เปนกลาง ​จาก​กิจกรรมที่​ผ่าน​มา​ นักเรียนได้เรียน ¹íÒé »˜ÊÊÒÇÐÁÕª‹Ç§ pH ¡ÇŒÒ§ ¢Öé¹Í‹١Ѻ รู้​การตรวจ​สอบ​สมบัติ​ต่างๆ​ ​ของ​กรด​และ​เบส »ÃÁÔ Ò³¹éíÒáÅЪ¹´Ô ¢Í§ÍÒËÒ÷èÕ ​เช่น​ ​การ​ตรวจสอบด้วย​กระดาษ​ลิตมัส​ ​การ​ ÃѺ»Ãзҹ ÃÇÁ·éѧ¡Ãкǹ¡Òõҋ §æ ตรวจสอบโดยการนำากรดหรือเบสทำา​ปฏิกิริยา ã¹ÃÒ‹ §¡Ò´nj  ​กับ​สาร​บาง​ชนิด​ ​ใน​กิจกรรม​ต่อ​ไป​น้�​ ​นักเรียน จะได้ศึกษา​ว่า​ถ้า​นำา​กรด​และ​เบส​มา​ทำา​ปฏิกิริยา​ กัน​​จะเ​กิด​การเ​ปลี่ยนแปลง​อยา่ งไร​ บทที่ 4 สารละลายกรดและเบส 83

¹Òíé ¡Ã´ ½¹¡Ã´ ¹éÒí ºÃÊÔ Ø·¸ìÔ ¹Òíé ÂÒ«¡Ñ ¼ŒÒ ¹Òéí ÂÒàª´ç ¡ÃШ¡ ã¹áºµàµÍÃÕè ¹éÒí ÁйÒÇ pH 5 pH 7 pH 9 pH 12 ö¹µ pH 0 pH 2 ÊբͧÊÒÃÅÐÅÒÂàÁè×ÍàµÁÔ ÊÒÃÅÐÅÒÂÂÙ¹àÔ ÇÍë ÅÑ ÍÔ¹´Ôà¤àµÍÏ 01 234 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 ¡Ã´ pH 3 ¡ÅÒ§ pH 10 àºÊ pH 1 äǹ pH 6 pH 8 â«´Ò»œ§ pH 13 ¹Òíé ÂÍ‹  ¹íÒé ½¹ ÂÒÊÕ¿¹˜ ¢¹Á»§˜ ¹íÒé ÂÒàªç´ ¤ÃÒºàµÒ褯 ÍÒËÒà 㹡ÃÐà¾ÒÐ ภาพ 4.7 แสดงคา pH ของสารตัวอยางโดยใชส ารละลายยนู ิเวอรซัลอินดิเคเตอร จากภาพ 4.7 สารใดมสี มบตั ิเปนกรด เปน เบส หรือเปน กลาง จากกิจกรรมท่ีผานมา นักเรียนไดเรียน ¹éÒí »˜ÊÊÒÇÐÁÕª‹Ç§ pH ¡ÇŒÒ§ ¢Öé¹Í‹١Ѻ รูการตรวจสอบสมบัติตางๆ ของกรดและเบส »ÃÔÁÒ³¹éÒí áÅЪ¹´Ô ¢Í§ÍÒËÒ÷èÕ เชน การตรวจสอบดวยกระดาษลิตมัส การ ÃºÑ »Ãзҹ ÃÇÁ·éѧ¡Ãкǹ¡Òõҋ §æ ตรวจสอบโดยการนํากรดหรือเบสทําปฏิกิริยา ã¹Ã‹Ò§¡Ò´nj  กับสารบางชนิด ในกิจกรรมตอไปน้� นักเรียน จะไดศึกษาวาถานํากรดและเบสมาทําปฏิกิริยา กัน จะเกิดการเปล่ยี นแปลงอยา งไร บทที่ 4 สารละลายกรดและเบส 83

1.กจิ กรรม 4.4 ปฏกิ ิริยาระหวา งสารละลายกรดและเบส 1. àµÔÁÊÒÃÅÐÅÒ¡ôäÎâ´Ã¤ÅÍÃ¡Ô (¡Ã´à¡ÅÍ× ) à¨×ͨҧ 20 Ë´ ã¹ËÅÍ´·´Åͧ¢¹Ò´àÅ¡ç µÃǨÊͺ pH ¢Í§ÊÒÃÅÐÅÒ¡ôà¡Å×Í ´ŒÇ¡ÃдÒÉÂÙ¹àÔ ÇÍÏ«ÅÑ Í¹Ô ´àÔ ¤àµÍÏ º¹Ñ ·¡Ö ¼Å 2. µÃǨÊͺ pH ¢Í§ÊÒÃÅÐÅÒÂâ«à´ÕÂÁäδÃÍ¡ä«´ (â«´Òä¿) à¨×ͨҧ º¹Ñ ·¡Ö ¼ÅàµÁÔ ÊÒÃÅÐÅÒÂâ«à´ÂÕ ÁäδÃÍ¡ä«´ 5 Ë´ ŧã¹ÊÒÃÅÐÅÒ¡ôäÎâ´Ã¤ÅÍÃԡ㹢͌ 1 à¢ÂÒ‹ ËÅÍ´ µÃǨÊͺ pH ¢Í§ÊÒÃÅÐÅÒ º¹Ñ ·Ö¡¼Å 3. àµÁÔ ÊÒÃÅÐÅÒÂâ«à´ÕÂÁäδÃ͡䫴ŏ §ä»ÍÕ¡¤Ã§Ñé ÅÐ 5 Ë´ ¨¹¤Ãº 25 Ë´ µÃǨÊͺ pH ·¡Ø ¤Ã§Ñé ·àèÕ µÁÔ º¹Ñ ·¡Ö ¼Å ? เพราะเหตใุ ดเม่ือเตมิ สารละลายโซเดียมไฮดรอกไซด ์ เพม�ิ ลงไปเรือ่ ยๆ สีของยูนิเวอร์ซัลอินดเิ คเตอร์ จงึ เปล่ียนไป ? ขณะทสี่ ารละลายผสมมีสมบัติเปน กลาง ปรมิ าณ ของกรดไฮโดรคลอรกิ และโซเดยี มไฮดรอกไซด์ มีความสมั พนั ธ์กันอยา่ งไร ? ในการทดลองถ้าเติมกรดเกลือลงในโซดาไฟ ผลการทดลองจะเปน อยา่ งไร ​เม่ือ​เติม​สารละลาย​เบส​ลง​ใน​สารละลาย​กรด​จะ​พบ​ว่า​มี​ค่า​​pH​ ​สูง​ข้ึน​ แสดง​ว่า​เบส​ทำาให้​ สารละลายม​ ค​ี วามเ​ปน็ ก​รดน​ อ้ ยล​ง​และเ​มอื่ ป​ รมิ าณข​ องก​รดเ​ทา่ กบั ป​ รมิ าณข​ องเ​บส​ส​ารละลายม​ ส​ี มบตั ​ิ เป็นก​ลาง​ ​แต่​ถ้า​เติม​ปริมาณ​เบส​ให้​มากกว่า​กรด​ ​สารละลาย​ก็​จะ​มี​สมบัติ​เป็น​เบส​เพ่ิม​ข้ึน​ ​ใน​ทำานอง ​เดยี วกนั ห​ ากเ​ติมส​ารละลาย​กรด​ลงใ​น​สารละลายเ​บสก​ ็​ทาำ ใหส​้ ารละลายม​ ​คี วาม​เป็นเ​บส​นอ้ ยล​งเ​ชน่ ก​ นั ​​ นักเรยี นจะนําความรเู้ รื่องการปรบั สภาพความเปน กรดและเบสของสารดว้ ยการเตมิ สาร ทมี่ ีสมบตั ิตรงกนั ข้ามไปใชป้ ระโยชนอ์ ยา่ งไร 84

4.4 กรดและเบสในชีวิตประจําวนั ​ใน​แต่ละ​วัน​มี​การ​ใช้​สาร​ที่​มี​สมบัติ​เป็นก​รด​และเบส​ หลาย​ชนิด​ ​กรด​บาง​ชนิด​อยู่​ใน​อาหาร​ที่​รับ​ ประทาน​เ​ช่น​กรด​ซติ​ ร​ิก​ใชผ​้ สมเ​ครอื่ ง​ดม่ื เ​พอ่ื ใ​ห้​ม​รี ส​เปรยี้ ว​​เบส​บาง​ชนดิ ​เป็นส​ารท​ ำาความส​ะอาด​เ​ช่น​ สารท​ าำ ความ​สะอาดส​ขุ ภณั ฑ​์ ​สารท​ ่​ที ำาความ​สะอาดร​า่ งกาย​ น​ า้ำ ​ย่อยใ​น​กระเพาะอ​าหาร​ของค​ นม​ คี​ ่า​p​H​อยู่​ใน​ช่วง​1.6​​-​2​.5​ซ​ ึ่งม​ ี​สมบัติ​เป็นกร​ด​เ​ซลล์ใ​น​ กระเพาะ​อาหาร​หลงั่ ก​รด​ไฮ​โดรค​ ลอร​ิก​ออกม​ า​ทาำ ให้ม​ ​ี p​H​​ใน​ชว่ ง​ดังก​ ล่าว​เพือ่ ใ​หน​้ ำ้าย​่อยส​ามารถ​ย่อย​ โปรตนี ไ​ดด​้ ​ี แ​ ตถ​่ า้ น​ าำ้ ย​อ่ ยห​ ลง่ั อ​ อกม​ าใ​นช​ ว่ งท​ ่ีไ​มม่ อ​ี าหารอ​ ยู่ใ​นก​ระเพาะเ​นอ่� งจากร​บั ป​ ระทานอ​าหารไ​ม​่ เปน็ เ​วลาห​ รอื ใ​นภ​ าวะท​ เ​่ี กดิ ค​วามเ​ครยี ด​ก​รดท​ ห​่ี ลง่ั อ​อกม​ าก​จ​็ ะท​ าำ ลายเ​นอ�้ เยอื่ ใ​นก​ระเพาะอ​าหาร​จ​นอ​าจ​ เกดิ ​แผลใ​นก​ระเพาะ​อาหาร​​ทาำ ให้​เกิดอ​าการ​ปวด​ทอ้ ง​ได้​​ ก​ารด​ มื่ น​ าำ้ ม​ ากๆ​ช​ ว่ ยใ​หก​้ รดใ​นก​ระเพาะอ​าหารเ​จอื จ​างล​ง​แ​ ตเ​่ ปน็ ว​ธิ ก​ี ารแ​ กไ้ ขท​ ี่ไ​มถ​่ กู ต​ อ้ ง​เ​พราะ​ เม่ือร​่างกายด​ ดู ซ​ มึ ​น้าำ เ​ข้าส​​รู่ า่ งกาย​แลว้ ​ก​ ็​จะย​งั ​มีก​รด​จำานวน​มากอ​ ยู่ใ​นก​ระเพาะอ​าหาร​ด​ ังน​ ้ัน​จงึ ค​ วร​รับ​ ประทาน​อาหาร​ให้เ​ป็นเ​วลา​และล​ดค​วามเครยี ด​​สามารถแ​ กไ้ ข​ได้​โดยก​ ารใ​ช้ย​าบ​ าง​ชนิดเ​พ่ือล​ด​กรด​ย​า​ ลด​กรดท​ ​่ีจำาหน่าย​ท่ัวไป​ม​ีหลาย​ชนดิ ​แ​ ต่ละ​ชนิด​มี​สมบตั อ​ิ ยา่ งไร​ สารทีม่ สี มบตั เิ ป็นเบสบางชนิด นา้ํ ย่อยใน กรดที่กัดเน�้อเยอ่ื ใน ใชท้ ําความสะอาดรา่ งกาย กระเพาะอาหาร กระเพาะอาหารจนเกิดแผล บางชนิดใช้ทําความสะอาดสุขภณั ฑ์ มีสภาพเป็นกรด ทาํ ให้เกดิ อาการปวดทอ้ งรุนแรง ภาพ 4.8 กรดและเบสในชีวติ ประจําวัน กจิ กรรม 4.5 ยาลดกรดมสี มบัติอยา งไร 1. ÈÖ¡ÉÒʋǹ¼ÊÁ¢Í§ÂÒÅ´¡Ã´·Ñ駪¹Ô´¹éíÒáÅЪ¹Ô´àÁ´ç ยาลดกรด ¨Ò¡©ÅÒ¡ºÑ¹·Ö¡¼Å 2. ÇҧἹáÅÐÍ͡Ẻ¡Ò÷´ÅͧµÃǨÊͺÊÁºµÑ Ô ¢Í§ÂÒÅ´¡Ã´ã¹¡ÒÃÅÐÅÒ¹íÒé ¤ÇÒÁÊÒÁÒö㹡ÒÃÅ´¡Ã´ áÅФ‹Ò pH º¹Ñ ·Ö¡¼ÅáÅйíÒàʹͼšÒ÷íÒ¡¨Ô ¡ÃÃÁ บทที่ 4 สารละลายกรดและเบส 85

แตล่ ะกลมุ่ มวี ธิ ีการตรวจสอบสมบัติของยาลดกรดอยา่ งไร ไดผ้ ลเปน อย่างไร ยาลดกรดแตล่ ะชนิดทาํ ปฏกิ ิริยากบั กรดแตกตา่ งกันหรือไม่ อยา่ งไร ชนิดใดบ้าง ท่ีมฟี องแกส เกิดขน้ึ แกส ทเ่ี กิดข้ึนในการตรวจสอบสมบตั ิของยาลดกรดเปนแกส อะไร จะทดสอบได้อยา่ งไร ยาลดกรดชนิดใดนา่ จะมปี ระสิทธิภาพในการลดกรดไดด้ ที ่สี ดุ มเี หตุผลใดทส่ี นับสนนุ การตัดสินใจของกลุ่มบา้ ง ภาพ 4.9 ยาลดกรดชนิดต่างๆ ​ยา​ลด​กรด​ส่วน​ใหญ่​มี​สมบัติ​เป็น​เบส​ ​และ​สาร​ใน​ยา​ลด​กรด​แต่ละ​ชนิด​อาจ​ต่าง​กัน​ ​บาง​ชนิด​ ​มี​สาร​ที่​มี​สมบัติ​เป็น​เบส​เพียง​ชนิด​เดียว​ ​ยา​ลด​กรด​บาง​ชนิด​ได้​จาก​การ​ผสม​เบส​หลาย​ชนิด​ ​ยา​ลด​กรด​ ​บาง​ชนิด​มี​คาร์บอเนต​เป็น​องค์​ประกอบ​ ​เม่ือ​ละลาย​น้ำา​และ​ทำา​ปฏิกิริยา​กับ​กรด​จะ​เกิด​แกส​ ​การ​ เ​ปลยี่ นแปลงข​ องส​ารท​ ่ี​ทาำ ใหเ​้ กิด​สาร​ใหม่​น​้ี ​จดั ​เป็น​ปฏิกิรยิ า​เคม​ี ​ ​ยา​ลด​กรด​บาง​ชนิด​มี​สมบัติ​เป็น​ยา​ระบาย​ด้วย​ ​ส่วน​ยา​ลด​กรด​ท่ี​มี​แคลเซียม​คาร์บอเนต​เป็น​ ​องค์​ประกอบ​อาจ​ทำาให้​เกิด​ท้อง​ผูก​ได้​ ​แต่​ถ้า​มี​โซเดียม​ไฮโดรเจน​คาร์บอเนต​เป็น​องค์​ประกอบ​เมื่อ​ ​รับ​ประทาน​แล้ว​จะ​ทำาให้​เกิด​แกส​ใน​กระเพาะ​อาหาร​ ​ทำาให้​เกิด​อาการ​ท้อง​อืด​และ​ความ​ดัน​โลหิต​เพิ่ม​ ​สูง​ข้ึน​ ​จึง​ไม่​ควร​ใช้​กับ​ผู้​ที่​มี​ความ​ดัน​โลหิต​สูง​ ​โดย​ทั่วไป​ยา​ลด​กรด​สามารถ​ใช้ได้​อย่าง​ปลอดภัย​หาก​ ​ใช้​ใน​ปริมาณ​ท่ี​เหมาะ​สม​ ​การ​กิน​ยา​ลด​กรด​มาก​เกิน​ไป​อาจ​ทำาให้​เกิด​สภาวะ​ที่​ไม่​เหมาะ​สม​ต่อ​การ​ ​ทาำ งาน​ของน​ ้ำา​ย่อย​ในก​ระเพาะ​อาหาร​​ทำาใหเ้​กดิ ค​ วาม​ผดิ ​ปก​ตอิ​ น่ื ๆ​​ตาม​มาไ​ด​้ ​ดงั ​นนั้ ​การใ​ช​ย้ าล​ด​กรด​ ควรไ​ดร​้ บั คำาแ​ นะนำาจ​ากแ​ พทย์​ 86

น​ อกจากอ​าหาร​และ​ยาแ​ ลว้ ​ย​งั ​มี​สารท​ ​เี่ รา​ ÂÒÅ´¡Ã´¤ÇÃÃºÑ »Ãзҹ ใชใ​้ นช​วี ติ ป​ ระจาำ ว​นั อ​กี ห​ ลายช​นดิ ​เ​ชน่ ​ส​บ​ู่ ส​บเ​ู่ หลว​ ãËàŒ ËÁÒÐÊÁ ËÃ×Íä´ŒÃºÑ ยาสฟี น ​แ​ ชมพ​ู ​สาร​เหลา่ น​ ี​ม้ ี​ความ​เปน็ กร​ด​-​เบส​ ¤íÒá¹Ð¹Òí ¨Ò¡á¾·Â อยา่ งไร​ ​สาร​ทำาความ​สะอาด​ท่ี​ใช้​กับ​ร่างกาย​ ​เช่น​​ สบู่​ส​บ​ู่เหลว​​ยาสีฟน​แ​ ชมพ​ู ส​าร​เหลา่ ​น้มี​ ​ีสมบัต​ิ เ​ปน็ เ​บสเ​มอื่ ท​ ดสอบก​ บั ก​ระดาษล​ติ มสั จ​ะเ​ปลย่ี นส​​ี กระดาษล​ิตมัส​จากแดงเ​ป็น​น้าำ เงนิ ​​ กิจกรรม 4.6 สารทาํ ความสะอาดท่ีใชกบั รางกาย 1. àÅÍ× ¡ÊÒ÷Òí ¤ÇÒÁÊÐÍÒ´·Õè㪌¡ÑºÃÒ‹ §¡Ò 1 ª¹´Ô ઋ¹ ʺً áªÁ¾Ù ÂÒÊ¿Õ ˜¹ ÃǺÃÇÁ¢ÍŒ ÁÅÙ à¡ÕèÂǡѺʋǹ»ÃСͺ ÃÒ¤ÒáÅТ¹Ò´ºÃÃ¨Ø 2. µÃǨÊͺ¤ÇÒÁ໹š ¡Ã´áÅÐàºÊ¢Í§ÊÒ÷íÒ¤ÇÒÁÊÐÍÒ´ ·èÕàÅÍ× ¡ã¹¢ŒÍ 1 ºÑ¹·Ö¡¼Å 3. ÇҧἹµÃǨÊͺ»ÃÐÊÔ·¸ÔÀҾ㹡Ò÷Òí ¤ÇÒÁÊÐÍÒ´ ¢Í§ÊÒà ¡íÒ˹´Ç¸Ô Õ¡ÒõÃǨÊͺ ÇÔ¸¡Õ ÒÃÃǺÃÇÁ¢ŒÍÁÅÙ áÅÐ º¹Ñ ·¡Ö ¼Å ÃÇÁ·éѧÃٻẺ¡ÒùíÒàʹͼšÒõÃǨÊͺ ? จากการรวบรวมข้อมลู สารทาํ ความสะอาดแต่ละชนิด สารเหลา่ น�ม้ สี ่วนประกอบ เหมือนหรือแตกตา่ งกนั ? แตล่ ะกล่มุ เลอื กตรวจสอบสมบตั ใิ ดของสารทาํ ความสะอาด และมีวิธกี าร ตรวจสอบอย่างไร ผลการตรวจสอบเหมอื นหรือแตกต่างกันอยา่ งไร ? สารทําความสะอาดส่วนใหญม่ ีค่า pH เท่าไร บทท่ี 4 สารละลายกรดและเบส 87

​ ​สาร​ทำาความ​สะอาด​แต่ละ​ชนิด​ผลิต​ขึ้น​ ภาพ 4.10 สารท่ีใชท้ าํ ความสะอาดรา่ งกาย มาเ​พอ่ื ว​ัตถุประสงค์แ​ ตกต​ ่างก​ นั ​ เ​ชน่ ​ ใ​ช้​แชมพู​ ​ทำาความ​สะอาด​เส้นผม​ ​ใช้​สบู่​ทำาความ​สะอาด​ ผวิ หนงั ​บ​ างค​ นอ​าจใ​ชส​้ ารท​ าำ ความส​ะอาดท​ ใี่​ชก​้ บั ​ ​ผิว​หน้า​โดย​เฉพาะ​ ​ใช้​ผง​ซักฟอก​ซัก​ผ้า​ ​ใช้​น้ำา ยาล​า้ ง​จาน​ทาำ ความส​ะอาดภ​ าชนะ​​สารท​ าำ ความ​ สะอาดเ​หลา่ น​ ม​ี้ ส​ี มบตั ต​ิ า่ งก​ นั ​ไ​มค​่ วรน​ าำ ม​ าใ​ชผ​้ ดิ ​ วตั ถปุ ระสงค​์ เ​ชน่ ​ไ​มค​่ วรน​ าำ ผ​ งซ​ กั ฟอกไ​ปล​า้ งจ​าน​ หรือ​ทำาความ​สะอาด​ร่างกาย​ ​นอกจาก​นี้​ผลก​ระ​ ทบต​ อ่ ส​งิ่ แ​วดลอ้ มก​เ​็ ปน็ ป​ จ จยั ห​ นง่ึ ท​ ต​่ี อ้ งค​ าำ นงึ ถ​ งึ ​ ​ด้วย​เม่ือ​จะ​เลือก​ซ้ือ​สาร​ทำาความ​สะอาด​กับ​ รา่ งกาย​ ​สารละลาย​กรดและเบส​ท่ี​อยู่​รอบ​ตัว​ ​นอกจาก​จะ​เป็น​สาร​ที่​ใช้​ใน​ชีวิต​ประจำา​วัน​แล้ว​ ​สารละลาย​ กรด​ที่​เกิด​จาก​นำ้า​ฝน​รวม​ตัว​กับ​แกส​บาง​ชนิด​ ​ซึ่ง​ส่วน​ใหญ่​เป็น​แกสที่ปล่อยสู่บรรยากาศ​จาก​โรงงาน​ อุตสาหกรรม​และ​การเผา​ไหม้​เช้ือ​เพลิง​เกิด​เป็น​ ​ฝน​กรดมี​​pH​ ​ตำ่า​กว่า​​5.6​ ​ซึ่ง​สารละลาย​ฝน​กรด​นี้​มี​ ผลกร​ะท​ บ​ตอ่ ​สง่ิ ม​ ี​ชีวิต​​ทง้ั พ​ ืช​และ​สัตว์​​ตลอด​จน​ส่ิง​กอ่ สร้าง​ ให้สบื ค้นขอ้ มูลการเกดิ ฝนกรด และผลกระทบของฝนกรด อภิปรายวธิ ปี อ งกันและ ภาวการณเ์ กิดฝนกรด การใชก้ รดและเบสมีข้อควรระวงั อยา่ งไรบ้าง ในกรณ�ทต่ี อ้ งสัมผัสกับกรดหรือเบสท่กี ัดกรอ่ นอย่างรุนแรงจะมวี ธิ ีปอ งกันอย่างไร แกส๊ จากโรงงานอตุ สาหกรรม (www.natui.com) 88

​การ​ใช้​สาร​รอบ​ตัว​ ​โดย​เฉพาะ​สาร​ที่​มี​ความ​สามารถ​ใน​การ​กัดกร่อน​ ​เช่น​ ​สาร​ท่ี​มี​สมบัติ​เป็น​ ​กรด​และ​สาร​ที่​มี​สมบัติ​เป็น​เบส​ ต้อง​คำานึง​ถึง​สมบัติ​ของ​สาร​ที่​ต้องการ​ใช้​งาน​ให้​สอดคล้อง​กับ​วัตถุ​ ​ประสงค์​และ​ควร​ทำาความ​เข้าใจ​กับ​เคร่ืองหมาย​อันตราย​ที่​แสดง​ความ​เป็น​อันตราย​ของ​สาร​น้ัน​ด้วย​ ระเบดิ ให้ออกซิเจน แลว้ ชว่ ยให้ติดไฟ ตดิ ไฟ แกส๊ ภายใต้ความดันสูง กดั กร่อน ระคายเคอื ง เปน็ พิษ มีผลต่อสุขภาพ มผี ลต่อส่งิ แวดล้อม ภาพ 4.11 ตัวอย่างเคร่อื งหมายอนั ตรายแสดงความเปน็ อันตราย ของสารตามระบบสากลขององค์การสหประชาชาติ ​ ​นอกจาก​นี้​ควร​คำานึง​ถึง​ผล​ของ​การ​ใช้​สาร​ที่​มี​ต่อ​ส่ิง​มี​ชีวิต​และ​ส่ิง​แวดล้อม​ ​ควร​ศึกษา​สมบัติ​ ​ของส​าร​ว​ิธี​ใช้ส​าร​แ​ ละ​การป​ ้องกัน​อนั ตรายอ​ ยา่ ง​ถูก​วิธ​ีกอ่ นใ​ช้ส​าร​นน้ั ๆ​เพื่อสขุ ภาพท่ดี ีของสิง่ มีชีวติ และคณุ ภาพที่ดขี องส่งิ แวดลอ้ ม บทท่ี 4 สารละลายกรดและเบส 89

1. ถ้าไมม่ ีอนิ ดิเคเตอรท์ ่ีใชต้ รวจสอบความเปน็ กรดและเบส นักเรียนจะตรวจสอบสารรอบตวั วา่ มีสมบัติเป็นกรด เบส และกลางไดอ้ ย่างไร 2. ถา้ มสี ารละลายกรด เบส และกลาง อย่างละ 1 ชนดิ โดยมลี กั ษณะเดมิ คือใส ไมม่ ีสี เมอื่ ตรวจสอบสมบัตคิ วามเป็นกรดและเบส โดยใช้สารละลายยนู เิ วอรซ์ ัลอนิ ดเิ คเตอร์ และฟีนอลฟ์ ทาลนี สารละลายจะถูกเปลยี่ นเป็นสีอะไร 3. ถ้าต้องการตรวจสอบค่า pH ของดินท่จี ะใช้ปลกู พชื จะมีวิธีทำาอย่างไร และถ้าพบว่าเปน็ ดนิ เปรี้ยว ไมเ่ หมาะสมทจี่ ะปลกู พชื ชนดิ น้ัน จะมีวธิ แี ก้ไขอยา่ งไร 4. นาำ้ ประปาท่ีใช้ในแตล่ ะบา้ นมีค่า pH เท่ากันหรอื ไม่ จะตรวจสอบไดอ้ ย่างไร 5. ในท้องถิน่ มีการใชส้ ารใดบา้ งทีม่ ีสมบัติเป็นกรดหรือเปน็ เบส ใหส้ ืบค้นขอ้ มลู ว่ามกี าร จดั เก็บสาร การใช้ และการกำาจัดอยา่ งถกู วธิ หี รอื ไม่ และจะเสนอแนวทางในการใชแ้ ละ การป้องกันอนั ตรายจากการใชก้ รดและเบสทีม่ ตี ่อประชาชนในทอ้ งถน่ิ ของนกั เรยี นอย่างไร 6. สารทำาความสะอาด เช่น ผงซกั ฟอก นำา้ ยาล้างห้องนำ้า นำ้ายาขดั พ้ืน มสี ารใดเป็น สว่ นประกอบหลกั และนอกจากสว่ นประกอบหลักดงั กล่าวแล้วยงั มกี ารเตมิ สารใดอกี ถ้าให้นกั เรียนตัดสินใจเลอื กซ้ือสารทำาความสะอาดดังกลา่ ว ตอ้ งพจิ ารณาปัจจัยใดบา้ ง 7. สืบคน้ ข้อมูลประโยชนข์ องกรดแอสคอรบ์ กิ (วิตามนิ C) และสารละลายแอมโมเนยี ท่ีใช้ ในชีวิตประจำาวัน 8. จงใชแ้ ผนผังความคดิ หลัก เขียนสรุปสาระสาำ คญั เร่อื ง สารละลายกรดและสารละลายเบส

บรรณานกุ รม วรรณทิพา รอดแรงคา้ และจิต นวนแก้ว. การพัฒนาการคดิ ของนักเรยี นดว้ ยกิจกรรมทักษะ กระบวนการทางวทิ ยาศาสตร.์ กรงุ เทพฯ : สาำ นกั พมิ พเ์ ดอะมาสเตอรก์ รปุ๊ แมเนจเมน้ จาำ กดั , 2542. สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. หนงั สอื สาระการเรยี นร้พู น้ื ฐาน สารและสมบัติ ของสาร ชนั้ มัธยมศึกษาปที ี ่ 1. พิมพค์ ร้งั ที ่ 5. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พค์ รุ ุสภาลาดพรา้ ว, 2548. สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี.กระบวนการเรียนรู้ที่เหมาะสมกับเนื้อหา หลักสูตร. กรุงเทพฯ : เอกสารพฒั นาวชิ าชพี ครวู ิทยาศาสตร์, 2552. สาำ นกั งานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยแี หง่ ชาต.ิ การสบื คน้ ทางวทิ ยาศาสตร.์ ปทมุ ธาน ี : โครงการ สรา้ งความเขา้ ใจวิทยาศาสตรเ์ ทคโนโลยีและนวตั กรรมแกส่ าธารณชน, 2549. สาำ นกั วชิ าการและมาตรฐานการศกึ ษา สาำ นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐาน กระทรวงศกึ ษาธกิ าร. ตัวชว้ี ดั และสาระการเรยี นร้แู กนกลางกล่มุ สาระการเรียนรวู้ ทิ ยาศาสตร ์ ตามหลักสูตรแกนกลาง การศึกษาข้ันพืน้ ฐาน พทุ ธศักราช 2551. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พช์ มุ นุมสหกรณก์ ารเกษตรแหง่ ประเทศไทยจาำ กัด, 2551. Cheng, E., Chow, J., Kai, A. and Lai, K. K. Chemistry a Modern View. Teacher’s Book 1. Hongkong : Aristo Educational Press., 2003. Hoong, T. L., Leng, H.P. and Khang, G. N. Interactive Science. Singapore : SNP Papac Pte., 2001. National Research Council. How People Learn. Washington, D. C. : National Academy Press, 2003. National Research Council. How Students Learn Science in the Classroom. Washington, D. C. : National Academy Press, 2005.