• การเพ่มิ ของประชากรแบบเอก็ โพเนนเชยี ลจะไดก้ ราฟเปน็ รูปตัวเจ • การเพิ่มของประชากรแบบเอก็ โพเนนเชยี ลแบ่งออกเปน็ 2 ระยะคือ 1. ระยะท่ีมีการเพ่ิมของประชากรอย่างชา้ ๆ เป็นระยะที่ประชากรมีการเพิ่ม ค่อนขา้ งชา้ เนื่องจากประชากรยงั มีจานวนนอ้ ย 2. ระยะท่ีมีการเพิ่มของประชากรอย่างรวดเร็ว เป็นระยะที่ประชากร เพ่ิมขนึ้ อยา่ งรวดเร็วมาก
• การทป่ี ระชากรเพิ่มขนึ้ อย่างไม่มีท่สี ิ้นสุด และไม่มีปจั จยั ใด ๆ มาขดั ขวางการ เจรญิ เตบิ โตได้ลักษณะดงั กล่าวน้เี ปน็ ภาวะเหตกุ ารณ์ทางอุดมคติ และไม่ เปน็ จรงิ • ในธรรมชาตจิ ะมตี วั ตา้ นทานในสงิ่ แวดลอ้ ม ไดแ้ ก่ อาหาร ทอี่ ยอู่ าศยั และ ความสมั พนั ธ์ในรูปแบบต่าง ๆ ของสง่ิ มีชีวติ ท่มี ายบั ยงั้ ไม่ให้การเพิม่ ประชากร เพิม่ ข้นึ อย่างไม่มีขดี จากัด
แนวคิดของทอมัส มลั ทัส • กราฟที่เขียนจะคล้ายรูปตัวเจในระยะแรก และเมื่อถึงระยะหน่ึงการเพิ่มของ ประชากรก็จะลดลงอย่างรวดเรว็ และมีการเพ่มิ ข้นึ และลดลงสลบั กัน กราฟแสดงการเพมิ่ ของประชากรตามแนวคดิ ของมลั ทสั
2. การเพ่มิ ของประชากรแบบลอจสิ ติก (logistic growth) • เป็นการเพิม่ จานวนประชากรที่ข้ึนอย่กู ับสภาพแวดลอ้ ม หรอื มีตัวตา้ นทานใน สงิ่ แวดลอ้ มเขา้ มาเกย่ี วขอ้ ง • ตวั อย่าง : การศกึ ษาการเพิม่ จานวนของเซลล์ยีสตท์ เ่ี พาะเล้ียงในห้อง ปฏิบัตกิ าร โดยมกี ารเพิ่มจานวนเซลล์ยีสตท์ กุ ๆ 2 ช่วั โมง กราฟแสดงการเพิม่ จานวนของเซลล์ยีสตแ์ บบลอจสิ ติก
จากกราฟแบ่งออกไดเ้ ป็น 4 ระยะ 1. ระยะทม่ี กี ารเพ่มิ จานวนประชากรอยา่ งช้า ๆ 2. ระยะทม่ี กี ารเพิม่ จานวนประชากรอย่างรวดเรว็ 3. ระยะทีม่ กี ารเพม่ิ ประชากรชา้ ลง 4. ระยะที่มกี ารเพม่ิ จานวนประชากรคอ่ นขา้ งคงท่ี
• การเพม่ิ ประชากรแบบลอจสิ ติก ตัวต้านทานในส่ิงแวดลอ้ มมีผลมากขน้ึ ตอ่ การ เพ่มิ ประชากรในระยะท่ี 3 และ 4 ทาให้มขี ีดจากัดทีท่ าให้สภาพแวดล้อมนน้ั สามารถเลีย้ งดปู ระชากรได้ • ระดับที่สภาพแวดล้อมสามารถเลย้ี งดปู ระชากรไดม้ ากท่สี ุดนเี้ รยี กวา่ แครอี ิง คาพาซติ ี (carrying capacity) กราฟเปรียบเทียบการเพิม่ จานวนประชากรแบบรูปตัวเจและรปู ตวั เอส
การรอดชีวิตของประชากร • ส่ิงมชี ีวิตแตล่ ะชนดิ จะมแี บบแผนในการรอดชวี ติ ของประชากรซึง่ อยกู่ บั อายขุ ัย (life span) • สิ่งมีชวี ิตบางชนดิ จะมชี ว่ งชีวิตส้นั แต่ในสัตว์ขนาดใหญ่ เชน่ ช้าง และคนที่ มชี ่วงอายยุ าวนานเฉลีย่ 70-120 ปี กราฟการรอดชวี ติ ของประชากร
กราฟการรอดชวี ิตของประชากรแบง่ ได้ 3 รปู แบบ 1. สง่ิ มีชวี ติ มีการรอดชวี ติ ในวัยแรกเกดิ และคงท่เี มือ่ โตข้ึน หลังจากนน้ั อตั ราการ รอดชวี ติ จะตา่ เม่ือสงู วยั ข้ึน เชน่ มนุษย์ ชา้ ง ม้า สุนขั 2. ส่งิ มชี วี ิตมรี ปู แบบการรอดชีวติ เทา่ กันทกุ วยั เช่น ไฮดรา นก เตา่ 3. สง่ิ มีชวี ติ มีอัตราการรอดชีวติ ต่าในระยะแรกของช่วงชีวติ หลังจากนน้ั เม่ืออายุ มากขนึ้ อัตราการรอดชีวติ จะสูง เชน่ ปลา หอย และสัตวไ์ ม่มกี ระดกู สันหลัง
แบบฝกึ หัดเรอื่ ง ประชากร คาชีแ้ จง ให้นกั เรียนตอบคาถามตอ่ ไปนีใ้ ห้ถูกต้อง 1. ปัจจัยใดบา้ งทม่ี ผี ลตอ่ การเปลี่ยนแปลงของขนาดประชากร แล้วมีผล อยา่ งไร 2. การเพิม่ ประชากรแบบรูปตัวเจและตามแนวคิดของมลั ทัส มีความเหมือน และแตกตา่ งกนั อย่างไร 3. ความเจริญทางการแพทยแ์ ละสาธารณสุขสง่ ผลให้โครงสรา้ งของประชากร เปน็ อย่างไร 4. การเพิ่มขนึ้ ของประชากรมนุษยก์ อ่ ใหเ้ กิดผลกระทบต่อระบบนิเวศอย่างไร
5. จากกราฟ ใหน้ กั เรยี นตอบคาถามต่อไปน้ี 5.1 สัตวข์ นาดใหญ่ท่ีมอี ายยุ ืนยาวนาน และมอี ัตราการตายตา่ มากตลอดช่วั อายขุ ยั จะมี ลักษณะกราฟเป็นแบบใด และพบในสิ่งมีชวี ติ ใดบา้ ง 5.2 กราฟ ข2 พบได้ในส่งิ มชี ีวติ ใดบา้ ง 5.3 กราฟ ฟ สามารถอธิบายไดว้ า่ อยา่ งไร 5.4 กราฟ ข3 เป็นกราฟทมี่ ีลักษณะคลา้ ยรูปตวั S หมายความว่าอยา่ งไร 5.5 สามารถอธิบายกราฟ ค ไดว้ ่าอยา่ งไร
ประชากรมนษุ ย์
การเตบิ โตของประชากรมนษุ ย์ ในระยะแรกการเจริญเตบิ โตของประชากรคอ่ นขา้ งตา่ และคงที่ จากน้นั ประชากรจะเพ่มิ ขน้ึ อย่างรวดเรว็ และมีแนวโน้มเพ่มิ ขึ้นเรื่อย ๆ
ตาราง เปรยี บเทยี บจานวนประชากรมนษุ ยข์ องโลกปี พ.ศ. 2493-2553 ปี พ.ศ. จานวนประชากรมนุษย์ของโลก (ลา้ นคน) 2493 2,556,000,053 2503 3,039,451,023 2513 3,706,618,163 2523 4,453,831,714 2533 5,278,639,789 2543 6,082,966,429 2553 6,848,92,929
ปจั จยั ท่ีมผี ลต่อการเปล่ยี นแปลงขนาดประชากรของมนษุ ย์ • การเปล่ียนแปลงขนาดของประชากรขน้ึ อยู่กบั อัตราการเกดิ อตั ราการตาย และอตั ราการอพยพ
อัตราการเกดิ เชิงประเมนิ (Crude birth rate) • จานวนส่ิงมีชีวิตท่ีเกิดต่อจานวนส่ิงมีชีวิต 1,000 หน่วยในประชากรนั้นใน รอบปี อัตราการเกิดเชิงประเมิน = จานวนสง่ิ มชี ีวิตที่เกิด x 1,000 จานวนประชากรทงั้ หมด
ตัวอย่าง จากการสารวจในปี พ.ศ. 2558 พบว่าจังหวัดสมุทรปราการมี ประชากรท้งั หมด 1,223,302 คน และถ้าในปนี ้ีมีประชากรเด็กเกิดที่มีชีวิตอยู่ 17,250 คน จงหาอตั ราการเกิดเชงิ ประเมนิ ของประชากรในจังหวดั นี้
อัตราการตายเชงิ ประเมนิ (Crude death rate) • จานวนส่ิงมีชวี ิตที่ตายต่อจานวนส่ิงมีชีวติ 1,000 หน่วยในประชากรน้ันใน รอบปี อตั ราการตายเชิงประเมิน = จานวนสงิ่ มีชีวิตท่ีตาย x 1,000 จานวนประชากรทงั้ หมด
ตัวอย่าง จากการสารวจในปี พ.ศ. 2555 พบว่าจังหวัดภูเก็ต มีพ้ืนที่ 543 ตารางกิโลเมตร มีประชากรทั้งหมด 360,905 คน และถ้าในปีน้ีมีประชากร ตาย 1,699 คน จงหาอตั ราการตายเชิงประเมินของประชากรในจงั หวดั น้ี
อตั ราการเกิดเชงิ ประเมนิ และอตั ราการตายเชิงประเมินของ ประชากรมนุษย์ในทวีปต่างๆ ในปี พ.ศ. 2540
โครงสรา้ งของกลมุ่ อายขุ องประชากร ชว่ งอายขุ องประชากรมนุษยแ์ บ่งได้ 3 กลมุ่ คือ 1. วัยก่อนเจริญพนั ธุ์ (pre -reproductive) ช่วงอายุตงั้ แตแ่ รกเกดิ - 14 ปี 2. วัยเจริญพนั ธ์ุ (reproductive) ชว่ งอายตุ ง้ั แต่ 15-44 ปี 3. วัยหลังเจริญพนั ธุ์ (post- reproductive) ช่วงอายตุ งั้ แต่ 45 ปขี ึน้ ไป
• ประชากรท่มี ชี ่วงอายทุ ีแ่ ตกต่างกันนี้ประกอบเป็นแผนภาพโครงสรา้ งอายุ ของประชากร แสดงในรูปพีระมดิ เรียกวา่ พรี ะมดิ โครงสร้างอายุ ประชากร ก. พรี ะมดิ ฐานกวา้ งยอดแหลม ข. พีระมิดทรงรปู กรวยปากแคบ ค. พรี ะมดิ รูประฆงั ควา่ ง. พรี ะมิดรูปดอกบัวตูม
• พรี ะมิดโครงสร้างอายปุ ระชากรทาให้สามารถคาดคะเนแนวโนม้ ของ ประชากรในประเทศนนั้ ๆ ได้ แบบ ก. พีระมดิ ฐานกวา้ ง ยอดแหลม แสดงถงึ โครงสร้างประชากรเพ่ิมข้นึ อย่าง รวดเรว็ พบโครงสรา้ งของประชากรแบบนี้ได้ ในประเทศกัวเตมาลา ซาอดุ ิอาระเบีย และ ประเทศในแอฟรกิ า เชน่ เคนยา และ ไนจีเรีย แบบ ข. พรี ะมดิ ทรงรูปกรวย ปากแคบ แสดงถงึ โครงสร้างของประชากรเพม่ิ ขึน้ อยา่ งช้าๆ พบโครงสรา้ งอายปุ ระชากรแบบ น้ีได้ใน ประเทศสหรฐั อเมริกา ออสเตรเลยี แคนาดา และไทย
แบบ ค. พีระมิดรปู ระฆังควา่ แสดงถึงโครงสร้างประชากรขนาดคงท่ี พบโครงสรา้ งอายุประชากรแบบนี้ไดใ้ น ประเทศสเปน เดนมาร์ก ออสเตรยี และ อติ าลี แบบ ง. พรี ะมดิ รปู ดอกบวั ตูม แสดงถึงโครงสร้างของประชาการลดลง พบ โครงสรา้ งอายุประชากรแบบนี้ได้ในประเทศ เยอรมัน องั การี สวเี ดน บลั กาเรีย สิงคโปร์
• ลักษณะโครงสร้างอายุประชากรสามารถสะท้อนภาพของประชากรจาก อดตี ถึงปจั จุบันได้ และยงั สามารถใชค้ าดคะเนขนาดของประชากรใน อนาคตได้ พรี ะมดิ โครงสรา้ งของประชากรมนษุ ย์ในปี พ.ศ. 2528 และ พ.ศ. 2568 ก.ประเทศทกี่ าลังพฒั นา ข.ประเทศทพี่ ัฒนาแลว้
5. จากการสารวจในปี พ.ศ. 2558 พบว่าจังหวัดสมุทรปราการมีประชากร ทั้งหมด 1,223,302 คน และถ้าในปนี ี้มีประชากรเด็กเกิดท่ีมีชีวติ อยู่ 17,250 คน จงหาอัตราการเกดิ เชงิ ประเมินของประชากรในจังหวัดนี้ 6. จากการสารวจในปี พ.ศ. 2555 พบว่าจังหวดั ภูเก็ต มีพื้นที่ 543 ตาราง กิโลเมตร มีประชากรทั้งหมด 360,905 คน และถ้าในปีน้ีมีประชากรตาย 1,699 คน จงหาอตั ราการตายเชงิ ประเมนิ ของประชากรในจงั หวดั น้ี ขอ้ 7 – 10 หน้า 136
Search
