จุดเรียนรู้ แม่ป๋ามสามฮัก ลดเปลี่ยนโลก

9 จุดเรียนรู้ แม่ป๋ามสามฮัก ลดเปลี่ยนโลก ชุมชนบ้านแม่ป๋าม เทศบาลตำาบลปิงโค้ง อ.เชียงดาว จ.เชียงใหม่ ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 1 12/6/2565 BE 12:53 PM

สารบัญ แผนทช่ี มุ ชนบ้านแม่ปา๋ ม 4-5 6 จุด 1 ศนู ย์ขอ้ มลู ขา่ วสารชุมชนบ้านแมป่ ๋าม 10 เรียนรู้ 14 16 จุด 2 ธงสีเตอื นภยั ใส่ใจอากาศ เรยี นรู้ จุด 3 ขยะฮอมบุญ เรยี นรู้ จดุ 4 ผักปลอดสาร อาหารปลอดภัย เรียนรู้ ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 2 12/6/2565 BE 12:53 PM

จดุ 5 สวนลอยฟา้ 20 เรยี นรู้ 24 26 จุด 6 อา่ งห้วยมะแหน หัวใจชมุ ชน 28 เรียนรู้ 30 จดุ 7 เสวยี นฮักโลก เรียนรู้ จดุ 8 บา้ นพอเพยี ง เรยี นรู้ จุด 9 ฝายสืบชะตา ฮกั ปา่ ฮกั นา้� เรยี นรู้ ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 3 12/6/2565 BE 12:53 PM

แ ผ น ท่ีชุ ม ช น บ้ า น แ ม่ ป๋ า ม 10 6 ป่าชุมชน 11 5 12 ทางเข้าหมู่บา้ น 8 14 7 17 16 13 จดุ เรียนรแู้ ละสถานที่ส�คัญ 5 สวนลอยฟา้ 6 อา่ งหว้ ยมะแหน หวั ใจ๋ชุมชน 1 ศูนยข์ อ้ มลู ข่าวสารชุมชนบา้ นแม่ปา๋ ม 7 เสวยี นฮักโลก 2 ธงสีเตือนภยั ใส่ใจอากาศ 8 บ้านพอเพียง 3 ขยะฮอมบุญ 9 ฝายสบื ชะตา ฮักป่า ฮกั น�้า 4 ผักปลอดสาร อาหารปลอดภัย 12/6/2565 BE 12:53 PM ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 4

าชุมชน ศาลส�หรบั 9 15 ท�พธิ ีสบื ชะตา 14 สายนา้� 1 2 ล�นา้� ปา๋ ม 4 ล�เหมืองสาธารณะ 3 13 10 ป่าชมุ ชนบ้านแม่ป๋าม 14 โรงเรียนบ้านแม่ปา๋ ม 11 ระบบประปาภเู ขา 15 วัดแม่ป๋าม 12 สนามกฬี ากลางหม่บู า้ น 16 ฌาปนสถาน 13 ศาลาอเนกประสงค์ 17 ทที่ �การผใู้ หญบ่ า้ น ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 5 5 12/6/2565 BE 12:53 PM

จดุ เรยี นรู้ 1 ศูนย์ข้อมูลข่าวสารชุมชนบ้านแม่ป๋าม ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 6 12/6/2565 BE 12:53 PM

ประวตั ิความเปน็ มาของหมูบ่ า้ น “บ้านแม่ป๋าม” ได้ก่อต้ังข้ึนประมาณปี พ.ศ. 2491 ประชากรที่เข้ามาอยู่เป็นกลุ่มแรกในพ้ืนที่แห่งน้ี เปน็ คนงานลกู จา้ งของบรษิ ทั บอมเบยค์ า้ ไม้ จา� กดั เมอื่ สญั ญาสมั ปทานปา่ ผนื นห้ี มดลง บรษิ ทั ดงั กลา่ วจงึ ตอ้ งยา้ ย ไปพน้ื ทแ่ี หง่ ใหม่ แตค่ นงานลกู จา้ งกลมุ่ นเี้ หน็ ทา� เลทต่ี ง้ั และลกั ษณะของพน้ื ทแ่ี ถบนม้ี คี วามอดุ มสมบรู ณ์ จงึ พากนั ลาออกและได้ช่วยกันสร้างที่อยู่อาศัย ต้ังเป็นหมู่บ้านใหม่ลงหลักปักฐานบริเวณนี้ โดยช่ือของหมู่บ้านถูกตั้งข้ึน ตามช่อื ของล�านา้� ปา๋ มทไี่ หลผ่านหมู่บา้ นนนั่ เอง จากน้ันไม่นานได้มีประชาชนจากอ�าเภอฮอด อ�าเภอดอยเต่า ที่ถูกผลกระทบจากน�้าท่วมได้พากันอพยพ เขา้ มาอยใู่ นหมู่บา้ นแมป่ า๋ มแห่งนี้ นอกจากน้ัน ยังมีคนพ้ืนเมอื งอีกหลายกล่มุ อาทิ จากอ�าเภอพรา้ ว ฝาง แม่แตง สะเมิง แม่ริม ฯลฯ พอทราบข่าวจากญาติพ่ีน้องก็ได้อพยพโยกย้ายมาอยู่รวมกัน จนกระท่ังมีจ�านวนเพ่ิมขึ้น เป็น 60 ครวั เรอื น ในขณะนนั้ ต่อมากรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทยได้ประกาศให้บ้านแม่ป๋ามเป็นหมู่บ้านท่ีถูกต้องตามกฎหมาย โดยให้ช่ือท่ีต้ังเป็น หมู่ท่ี 10 ต�าบลเมืองงาย อ�าเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ และได้มีการเลือกตั้งผู้ใหญ่บ้าน ข้ึนมาปกครองลูกบ้าน โดยมีหมู่บ้านบริวารในการปกครองคือ บ้านปางมะเยา บ้านออน และบ้านแม่มะกู้ จนผ่านมาถึงปี พ.ศ. 2520 มีการแบ่งเขตการปกครองใหม่ โดยให้ชื่อท่ีตั้งของหมู่บ้านแม่ป๋ามเปล่ียนเป็น หมู่ท่ี 3 ตา� บลปงิ โคง้ อา� เภอเชียงดาว จงั หวัดเชียงใหม่ต้ังแตน่ ้ันเป็นต้นมา 1 ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 7 7 12/6/2565 BE 12:53 PM

แผนภาพ สรุปท่ีมาและเส้นทางการพฒั นาทุนทางสังคมในหมู่บ้าน • หาคนดแู ล/ชว่ ยเหลือ • เกิดการแย่งใช้น�า้ • ขาดรายได้เสริม • เกิดโรคเรื้อรงั บรหิ ารจดั การหมูบ่ ้าน ดา้ นการเกษตร • ขาดความรู้ และกลมุ่ เสีย่ ง • น้า� ไม่เพยี งพอ มากข้ึน สถานการณ์ พ.ศ. 2490 2500 2529 2540 กิจกรรม • คัดเลอื กผมู้ ี • หมบู่ ้านจดั การน้า� • หนว่ ยงาน • การดแู ล ที่ตอบสนอง คณุ สมบัตทิ ี่ อยา่ งเปน็ ระบบ ให้การสนับสนนุ สุขภาพ เหมาะสม (เหมือง ฝาย) งบประมาณ ไมท่ ั่วถงึ ตามระเบียบ • ปรบั ปรุงแหล่งน้า� • จดั หาวิทยากร • รบั สมคั ร อสม. • ผา่ นการคดั เลือก • ปรบั ปรงุ การใช้น�า้ บรรยาย และเหน็ ชอบ อยา่ งเป็นระบบ ใหค้ วามร ู้ • หาวธิ กี ารใชท้ ่ีมี เรอ่ื งอาชีพ ประสทิ ธิภาพ โดยการประชาคม ผลผลิต/ • จัดตั้งหมูบ่ ้านแมป่ ๋าม • จดั ตง้ั กลมุ่ • จดั ตั้งกลมุ่ สตรี • เกดิ แกนนา� ผลลัพธ์ โดยม ี นายอ้น จนั ทรต์ า ผใู้ ชน้ า�้ • มีกองทุนใหก้ ยู้ ืม อสม. เป็นผ้ใู หญบ่ ้านคนแรก ทางการเกษตร • เกิดรายได้เสรมิ • จดั ตงั้ คณะกรรมการ หมู่บ้าน 8 ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 8 12/6/2565 BE 12:53 PM

• ชุมชนปรบั เปล่ยี น พฤติกรรม เพื่อชว่ ย • เกิดอบุ ัตเิ หตุ • ประชาชน • ปญั หาส่งิ แวดลอ้ ม ลดการปล่อยก๊าซ • ประชาชนยากจน • เยาวชนทะเลาะววิ าท เข้าไมถ่ งึ (ดนิ นา้� อากาศ ขยะ) เรอื นกระจก และรกั ษา ตกเกณฑ ์ จปฐ. • เกิดภยั พิบัตใิ นพนื้ ที่ สวสั ดกิ ารของรฐั สิ่งแวดลอ้ ม 2544 2548 2558 2562 2563 • นโยบายจาก • นโยบายจาก • เงนิ ทนุ จากภาครัฐ • เขา้ รว่ มโครงการ • เข้าร่วมประกวด รฐั บาลจดั ตง้ั กองทนุ รฐั บาลต้องจัด และภาคประชาชน ลดเปล่ียนโลก โครงการชมุ ชน แก้ไขปัญหา ใหม้ ี อปพร. 2% • จัดต้ังกองทนุ กบั โตโยต้า ลดเปลย่ี นโลก ความยากจน ของประชาชน สวสั ดิการชมุ ชนฯ • ชมุ ชนรวมตวั กบั สถาบัน และสง่ เสรมิ ให้มี ในตา� บล • ประชาชนไดร้ ับ และปรบั เปล่ียน สิง่ แวดล้อมไทย ทนุ ประกอบอาชพี สวสั ดกิ ารต่างๆ พฤตกิ รรม และบริษทั โตโยต้า • จา� นวนสมาชกิ • ตามแนวทาง มอเตอร ์ ประเทศไทย เพมิ่ ขน้ึ อากาศด ี ดนิ อุดม จา� กัด • เงนิ ทนุ เพมิ่ ขนึ้ น�า้ ใสสะอาด ปราศจากขยะ • กลุ่มออมทรพั ย์ • เกดิ กลมุ่ อปพร. • มีกองทุน • เรมิ่ ดา� เนนิ โครงการ • ไดร้ ับรางวลั เพ่อื การผลิต ภายในหมู่บ้าน สวัสดิการ แมป่ า๋ มสามฮกั ชนะเลศิ • กลมุ่ กองทุน ชมุ ชน ลดเปล่ียนโลก ถว้ ยพระราชทาน หมบู่ ้าน ชมุ ชนลดเปลยี่ น โลก • กองทุนแก้ไขปัญหา ความยากจน 9 ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 9 12/6/2565 BE 12:54 PM

จดุ เรยี นรู้ 2 ธงสีเตือนภัยใส่ใจอากาศ 10 จุดธงสีผเตสือานนภกัยารหใมชอ้เกทคควโนันโแลลยะี PM2.5 ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 10 ชุมชนบ้านแม่ป๋าม อ.เชียงดาว จ.เชียงใหม่ 12/6/2565 BE 12:54 PM

สถานท่ี ธงสีเตอื นภัยหมอกควนั ตง้ั อยบู่ ริเวณฝง่ั ตรงขา้ ม หนา้ วัดแมป่ ๋าม 2 แนวคิด ชุมชนบ้านแม่ป๋ามประสบกับปัญหาหมอกควันและไฟป่า ที่มักจะเกิดในช่วงสภาพอากาศปิดและ ฤดูแล้งเป็นประจ�าทุกปี จึงได้หารือร่วมกันในการจัดท�าจุดเรียนรู้ธงสีเตือนภัยหมอกควัน โดยมีการขึ้น ธงสีเตือนภัยในแต่ละวัน เพื่อเป็นการประชาสัมพันธ์ให้ชาวบ้านทราบถึงปริมาณฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM2.5 ในอากาศ รวมท้ังการสร้างความรู้ความเข้าใจและตระหนักถึงปัญหาหมอกควันและไฟป่าที่มี ผลกระทบต่อทุกด้าน โดยเฉพาะอันตรายต่อสุขภาพและการด�ารงชีวิต และหาทางจัดการร่วมกัน เพือ่ ไม่ใหเ้ กดิ ไฟป่าลกุ ลามท�าลายทรพั ยากรและปา่ ไม้ทชี่ มุ ชนรกั และหวงแหน การด�เนนิ งาน การแจ้งเตือนภัยระดับความอันตรายของปริมาณฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM2.5 ในอากาศ มีขนั้ ตอนดงั น้ี เครอื่ งตรวจวดั ปรมิ าณ แจง้ เตอื นคุณภาพอากาศ ธงสแี จง้ เตือนภัย ในแขกล้ึนาะธรปปงา้ สอ้ยเี งตเกตือนัือนนตภภนัยัยเอง ฝุ่นละอองขนาดเล็ก ในไลน์แม่ป๋าม city 11 ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 11 12/6/2565 BE 12:54 PM

ส�หรับความหมายของธงสีเตือนภยั แตล่ ะสี มรี ายละเอียดดังตาราง หมายเหตุ 1. ถา้ PM2.5 เกิน 350 ขึน้ ไป เครือ่ งวดั อาจวดั ไดต้ า�่ กว่าค่าท่ีแทจ้ ริง 2. คา่ ดชั นเี กนิ 500 ถอื วา่ เกนิ กวา่ ทจ่ี ะรายงานได้ ใหป้ ฏบิ ตั ติ วั ตามคา� แนะนา� ของ AQGI 301-500 คอื ระดบั อนั ตราย สนี า้� ตาล 3. กลุ่มเสี่ยงได้แก่ เด็ก ผู้สูงอายุ สตรีมีครรภ์ ผู้ที่อยู่ใกล้แหล่งก�าเนิดแหล่งมลพิษ ท�างาน ออกก�าลังกาย เล่นกีฬา กลางแจ้ง หรอื ผทู้ มี่ โี รคภมู แิ พ้ ภมู ิต้านทานต่า� ระบบการหายใจ หัวใจ และหลอดเลือดสมอง 4. คา� แนะน�าในการป้องกนั ตนเองจากปัญหาหมอกควันระดบั สีแดง สีม่วง และสนี �า้ ตาล • ควรปิดประตหู นา้ ตา่ งบ้านหรอื อาคารใหส้ นทิ ไม่ใหอ้ ากาศมคี วนั พิษภายนอกเข้าภายในบา้ น • ห้องที่ไม่ตดิ เคร่ืองปรับอากาศสามารถใชพ้ ัดลมได้ • ใชเ้ คร่ืองฟอกอากาศชนดิ มแี ผน่ กรอง HEPA ทีม่ ีขนาดเหมาะสมกับขนาดหอ้ ง • หลีกเลย่ี งการทา� กิจกรรมนอกอาคารท่ีใชแ้ รงหนกั และเปน็ เวลานาน ๆ • หากจา� เป็นต้องออกนอกอาคาร ควรใสห่ นา้ กากทีส่ ามารถปอ้ งกนั ฝ่นุ ควนั ขนาดเลก็ มากได้ เชน่ หน้ากากชนดิ N95 หรือ FFP2 • หนา้ กากอนามัยธรรมดาไม่สามารถป้องกันฝุ่นเล็กจว๋ิ เข้าสรู่ ่างกายได้ 12 12/6/2565 BE 12:54 PM ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 12

นอกจากน้ีชุมชน เทศบาล และหน่วยงานท่ีเก่ียวข้องยังร่วมแรงร่วมใจกันจัดกิจกรรมต่าง ๆ ทชี่ ่วยสง่ เสรมิ ใหช้ มุ ชนมอี ากาศท่ดี ี ไดแ้ ก่ • ประชาสมั พนั ธเ์ สยี งตามสายในชมุ ชนใหป้ ระชาชนลดการเผาในทโี่ ลง่ และพนื้ ทท่ี างการเกษตร • รณรงค์ให้ประชาชนหันมาปั่นจักรยาน หรือเดิน ในระยะทางที่ไม่ไกลมาก แทนการใช้รถ จกั รยานยนต์หรอื รถยนต์ • จัดอบรมโครงการป้องกันมลพิษทางอากาศเพ่ือสุขภาพท่ีดี สร้างความตระหนักและให้ ความรูเ้ ก่ยี วกับสาเหตุและภัยตอ่ สุขภาพ รวมท้งั วิธปี อ้ งกนั ตนเองจากมลพษิ ทางอากาศ • จดั ทา� ศนู ยป์ ฏบิ ตั กิ ารไฟปา่ และหมอกควนั ประชมุ รว่ มกนั เพอ่ื สรา้ งความเขา้ ใจและเกดิ แนวทาง การปฏิบัติไปในทิศทางเดียวกันในชุมชน จัดชุดลาดตระเวนเพื่อป้องกันและควบคุม การเกิดไฟป่า ร่วมกันท�าแนวกันไฟในพ้ืนที่เสี่ยง มีการเชิญชวนให้เข้าร่วมเป็นจิตอาสา ดับไฟปา่ ผลส�เรจ็ 1. ชาวบ้านเกิดความตระหนักต่อปัญหาหมอกควันและไฟป่า ช่วยกันลดการปล่อยมลพิษทางอากาศ และมีวิธีการดแู ลตนเองเมือ่ ต้องออกนอกบา้ น 2. ป่าที่ชุมชนช่วยกันสอดส่องดูแลถูกท�าลายด้วยไฟป่าลดลง ความเสียหายน้อยลง เนื่องจากดับได้ อย่างทันทว่ งที ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 13 13 12/6/2565 BE 12:54 PM

จุด เรยี นรู้ 3 ขยะฮอมบุญ ขยะฮอมบุญ เปลี่ยนขยะเป็นเงินเพื่อคนในชุมชน ผู้ให้อิ่มบุญ ผู้รับอิ่มใจ ชุมชนบ้านแม่ป๋าม อ.เชียงดาว จ.เชียงใหม่ 14 ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 14 12/6/2565 BE 12:54 PM

สถานที่ จดุ รวบรวมขยะทค่ี ดั แยกแลว้ เพอื่ รอสง่ รไี ซเคลิ ตงั้ อยบู่ รเิ วณฝง่ั ตรงขา้ มหนา้ วดั แมป่ า๋ ม 3 แนวคิด ชมุ ชนบา้ นแมป่ า๋ มเปน็ ชมุ ชนชนบททอี่ ยหู่ า่ งไกลจากตวั เมอื ง คนในชมุ ชนสว่ นใหญข่ าดความรคู้ วามเขา้ ใจ ในเรอื่ งของขยะ ไมท่ ราบวา่ ขยะบางชนดิ มมี ลู คา่ จงึ จดั การโดยการนา� ทกุ อยา่ งทค่ี ดิ วา่ เปน็ ขยะมารวมกนั แล้วนา� ไปทง้ิ ตามสถานทีต่ ่าง ๆ เชน่ ในป่า สถานท่รี กรา้ ง ขดุ หลุมฝังหรอื แม้แต่ทง้ิ ลงในแม่น�า้ ล�าคลอง ทา� ใหค้ ณุ ภาพของดนิ และนา�้ เสยี เปน็ อนั ตรายตอ่ สง่ิ มชี วี ติ และสง่ ผลตอ่ การทา� เกษตรกรรมของคนในชมุ ชน ผนู้ า� ชมุ ชนและเทศบาลตา� บลปงิ โคง้ ไดเ้ ลง็ เหน็ ถงึ ปญั หาเหลา่ น้ี จงึ จดั กจิ กรรมใหค้ วามรแู้ กช่ าวบา้ นเรอ่ื ง การคดั แยกขยะและจดั ประชมุ หารอื เพอ่ื แกไ้ ขปญั หาดงั กลา่ วรว่ มกนั จนเกดิ โครงการ “ขยะฮอมบญุ ” ขนึ้ การด�เนินงาน “ขยะฮอมบญุ ” คอื การทา� บุญดว้ ยขยะนั่นเอง ถือเปน็ กศุ โลบายอย่างหน่งึ โดยชาวบา้ นจะท�าการ คัดแยกขยะรีไซเคิลแบบแยกประเภทใหล้ ะเอยี ด เช่น ขวดแก้ว ขวดพลาสตกิ กระป๋องโลหะ กระดาษ แล้วน�าไปหย่อนลงในกล่องบุญหน้าวัดท่ีได้จัดเตรียมไว้ให้ จากน้ันจะมีคณะกรรมการท่ีชุมชนได้จัด ตัง้ ขึน้ ท�าการตรวจสอบและจดั เตรยี มขยะอกี ครั้ง ก่อนนา� ไปจดั กิจกรรมทอดผา้ ป่าเพ่อื น�าไปขาย ชาวจบา้ากนบค้าัดนแเรยือกนขยะ ทก่ี นล�า่อไงปบบญุ รหจิ นาค้าวัด รควณบระวกมรแรลมะกตารรวชจุมสชอนบ จทัดอกดจิ ผกา้ รปร่าม น�าไขปยขะารยไี รซ้าเนครลิ บั ซอื้ น�าเงนิ ไปชว่ ยเหลอื ผู้ยากไร้ ผู้ปว่ ยและผูส้ ูงอายุในชมุ ชน ผลส�เร็จ 1. จากการนา� ขยะทร่ี วบรวมไดไ้ ปขาย เงนิ ทไี่ ดม้ าจะไดร้ บั การจดั สรรเพอื่ นา� ไปชว่ ยเหลอื ผปู้ ว่ ย ผยู้ ากไร้ และผูส้ งู อายุในชมุ ชนต่อไป การท�าบญุ ด้วยขยะนนั้ ถือวา่ เปน็ เร่ืองทง่ี ่าย เพราะขยะรไี ซเคิลสามารถ พบไดใ้ นชวี ิตประจา� วันของทุกคน จงึ ท�าให้กิจกรรมขยะฮอมบญุ มคี วามตอ่ เนือ่ งและย่ังยนื 2. นอกจากนน้ั ยงั เปน็ การชว่ ยลดภาวะโลกรอ้ นอกี ดว้ ย จากความรว่ มมอื รว่ มใจกนั คดั แยกและรบั บรจิ าค ขยะเพอ่ื ส่งไปรีไซเคลิ สามารถลดการปลอ่ ยก๊าซเรอื นกระจกไดเ้ ฉลีย่ 956 kgCO2e/เดือน 15 ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 15 12/6/2565 BE 12:54 PM

จดุ 4 ผกั ปลอดสาร อาหารปลอดภัย เรียนรู้ ตั้งแต่ปลูกผักกินเอง ก็ไม่ค่อยเป็นโรคอะไร 12/6/2565 BE 12:54 PM รู้สึกว่าร่างกายดีขึ้น เวลามีคนมาขอแบ่งผักไปกิน ก็ให้ไป สบายใจ ทำาแล้วมีความสุข ได้แบ่งปันผลผลิตให้คนอื่นๆ ด้วย นางจันทร์ทรา เทพพิกุล (แม่มอย) ชุมชนบ้านแม่ป๋าม อ.เชียงดาว จ.เชียงใหม่ 16 ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 16

สถานท่ี บา้ นแมม่ อย (จันทร์ทรา) 4 แนวคิด โรคภัยท่ีคุกคามชาวบ้านแม่ป๋าม ต.ปิงโค้ง อ.เชียงดาว จ.เชียงใหม่ ไม่ว่าจะเป็นความดัน เบาหวาน ไขมันในเส้นเลือด ปวดศีรษะ วิงเวียน คล่ืนไส้ อาเจียน ท้องเสีย ท�าให้ชาวบ้าน เริ่มตื่นตัว และเล็งเห็นว่าพืชผักที่ชาวบ้านน�ามารับประทานไม่มีความปลอดภัย เพราะส่วนใหญ่ ซื้อจากตลาด ท�าให้มีสารเคมีปนเปื้อนสูง การบริโภคผักและผลไม้ท่ีมีสารพิษตกค้าง จนก่อให้เกิดการสะสมสารพิษในร่างกาย เมื่อมีจ�านวนมากเกินกว่าที่ร่างกายจะต้านทาน หรอื ขบั ออกมาไดต้ ามธรรมชาติ ก็จะท�าให้เกดิ ปัญหาสขุ ภาพในระยะยาว การด�เนินงาน นางจันทร์ทรา เทพพิกุล หรือแม่มอย เกษตรกรในชุมชนบ้านแม่ป๋าม จึงเร่ิมหันมาผลิต และบริโภคผักปลอดภัย โดยเปลี่ยนมาใช้น้�าหมักและปุ๋ยหมักชีวภาพแทนการใช้ยาฆ่าแมลง และปุ๋ยเคมีในครัวเรือน น�้าหมักชีวภาพที่ท�าขึ้นมาน้ัน ใช้เศษพืช เศษผักจากแปลงเกษตร หลังการเก็บเกี่ยว และใช้เศษอาหาร เศษผักผลไม้ ท่ีเหลือจากการบริโภคในครัวเรือน นอกจากน้ี ยังท�าปยุ๋ หมักชวี ภาพจากเศษใบไม้ในท่อซีเมนต์ โดยผสมกับมลู สัตวแ์ ละเศษใบไม้ อยา่ งละ 1 ส่วน ลงในท่อ ซีเมนต์ ผสมคลุกเคล้าให้ท่ัวและหม่ันพรมน้�า ซ่ึงจะใช้ระยะเวลาประมาณ 30 วัน ในการย่อยสลายเป็นธาตุอาหารจนได้ออกมาเป็นปุ๋ยหมักท่ีมีสีด�าคล�้า เปื่อยยุ่ย น�้าหนักเบา และ ไม่มีกลิ่นเหม็น ปัจจุบันบ้านหลังน้ีเป็นแหล่งอาหารปลอดภัย ท่ีสามารถผลิตผักปลอดสารไว้รับประทาน ในครอบครัวและสามารถเป็นแหล่งเรียนรู้ให้คนในชุมชนมาเรียนรู้การท�าน้�าหมักและปุ๋ยหมัก ชีวภาพ ซึ่งนอกจากจะช่วยลดรายจ่ายในครัวเรือนแล้ว ส่ิงส�าคัญที่สุด คือเป็นจุดเร่ิมต้นให้ชุมชน ได้ตระหนกั และลดการใชส้ ารเคมใี นภาคเกษตรกรรมอนื่ ๆ ไดอ้ ีกด้วย 17 ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 17 12/6/2565 BE 12:54 PM

ผลส�เรจ็ 1. มผี กั ผลไม้ และสมนุ ไพรปลอดสารพิษเอาไว้รบั ประทานในครัวเรอื น เพื่อความปลอดภัยต่อสขุ ภาพ รวมทั้งสามารถแบ่งปันให้กับเพื่อนบ้านและคนในชุมชน เกิดความสามัคคี มีน�้าใจเอ้ือเฟื้อซึ่งกัน และกนั 2. เกิดองค์ความรู้เร่ืองการท�าปุ๋ยอินทรีย์ได้ด้วยตนเองภายในครัวเรือน รวมทั้งวิธีการดูแล ผัก ผลไม้ และสมุนไพร เพื่อให้ผลผลิตงอกงามดี เม่ือมีเหลือกินเหลือใช้ก็เผ่ือแผ่ให้เพ่ือนบ้าน และผู้มาเยอื น 18 12/6/2565 BE 12:54 PM ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 18

เคลด็ ลบั ปุ๋ยน�า้ หมักชีวภาพ by แมม่ อย คุณสมบัติ ชว่ ยปรบั สภาพความเป็นกรด-ด่าง เพม่ิ จุลินทรยี ์ในดิน เร่งการเจรญิ เติบโตและเสริมสร้างความแขง็ แรงของพชื ส่วนผสม 1 ใส่เศษอาหาร เศษผกั 3 เตมิ นา�้ ใหท้ ่วม และวธิ ีการท�า และผลไม้ ประมาณ เศษอาหาร เศษผัก 1 ใน 4 1 ใน 4 ของความสงู ถัง และผลไม้ Note : 2 ราดด้วยกากนา�้ ตาล เศษอาหารในครวั เรือน ประมาณ 600 cc. ที่เกดิ ข้นึ แต่ละวนั สามารถเตมิ ใสล่ งไปเพ่มิ ได้ การน�าไปใช้ ใช้น�้าหมักชีวภาพผสมกับน�้าใน อัตราสว่ น 10 cc. ตอ่ น�า้ 20 ลติ ร สา� หรบั รดน้�า บา� รุงพืช ผัก และผลไม้ ปยุ๋ หมกั ชีวภาพ by แม่มอย 1 100 ซม. ขุดดินเปน็ ชอ่ งและนา� อิฐมาหนนุ ใต้ วงบอ่ ซีเมนต์ให้เปน็ ช่องส�าหรับนา� ปยุ๋ คณุ สมบัติ ชว่ ยเพิ่มธาตอุ าหารให้กับพชื ผัก 2 ท่ยี ่อยสลายแล้วมาใชง้ าน ส่วนผสม 3 เศษใบไม้อัดใหแ้ น่นสงู ประมาณครงึ่ หน่ึงของวงซีเมนต์ และวิธีการทา� เตมิ ปุ๋ยคอกประมาณ 1 ถงั สี หรือ 20 ลติ ร 4 และเตมิ ฟางข้าวใหส้ งู เท่าขอบวงซีเมนตต์ ัวแรก ราดด้วยกากน�้าตาลประมาณ 600 cc. ผสมกับ EM หรอื น�า้ หมักชีวภาพประมาณ 100 cc. Note : หมั่นรดน�า้ ให้ชมุ่ ทกุ วันเมื่อเกิดการยุบตัว สามารถเติมวัสดุ ตามขั้นตอนเดิมเพิ่มได้ การนา� ไปใช ้ หลงั จากหมน่ั รดนา้� ใหช้ มุ่ ทกุ วนั ประมาณ 2-3 เดอื น ส่วนผสมจะเริ่มมีการย่อยสลายและยุบตัว สามารถขุดปุ๋ยหมัก ชวี ภาพจากช่องทางดา้ นลา่ งที่ทา� เอาไวม้ าใช้งานในการเพม่ิ ธาตุ อาหารใหก้ ับพชื ผกั ไดต้ ามความเหมาะสม 19 ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 19 12/6/2565 BE 12:54 PM

จดุ สวนลอยฟ้า เรียนรู้ 5 สัตวน์เลออี้ยกยงจ่าขางกอมงผีคผมวมจาแะมสลสาะุขมพาแืชรบผถบักชเก่วก็ยสื้อลากมดูลาปซรรึ่ถงิมกอาาันณศแัขยลยอะกะยแันู่รล่ว้วมกัน ชุมชนนาบย้าจนักแรมาว่ปุธ๋ามคอำาม.เชาีย(พงดี่คารว, อ้ายคร) จ.เชียงใหม่ 20 ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 20 12/6/2565 BE 12:54 PM

สถานที่ บ้านพค่ี ร 5 แนวคิด จุดเริ่มต้นเกิดจากพี่ครเป็นคนรักสัตว์ รักต้นไม้ มีวิถีการใช้ชีวิตแบบเรียบง่ายและเป็นมิตร กับสิ่งแวดล้อม แต่ประสบกับปัญหาพืชผักท่ีปลูกบนดินถูกรบกวนจากไก่ เป็ด และสุนัข ท่ีเลี้ยงไว้ มาคุ้ยเขี่ยและขุดท�าลาย จึงคิดแก้ปัญหาอย่างง่ายด้วยการยกพืชผักขึ้นมาปลูกเหนือพ้ืนดินจน กลายเป็น “สวนลอยฟ้า” และใช้วัสดุเหลือใช้มาเป็นภาชนะในการปลูก รวมท้ังใช้ปุ๋ยที่ผลิตเอง ซึง่ ปลอดภยั จากสารพษิ ดีต่อสุขภาพและสง่ิ แวดลอ้ ม การด�เนนิ งาน การท�าสวนลอยฟ้าของพ่ีครยึดตามหลักการจัดการขยะและน�าไปใช้ประโยชน์ โดยใช้แนวทาง การจดั การแบบ 3Rs คอื Reduce Reuse Recycle นา� มาปรบั ใชใ้ นครวั เรอื นของตนเอง ดงั นี้ Reduce ลดใช้ จะได้ไม่ท้ิง 3RsReuse Recycle ทงิ้ ไป ลดท้งิ สร้างใหม่ น�กลบั มาใช้ ไฉไลกวา่ เดมิ 21 ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 21 12/6/2565 BE 12:54 PM

Reduce ใชใ้ ห้น้อยลง ลดการ Reuse ใช้ซ�้าหลายครงั้ กอ่ นทงิ้ Recycle คดั แยกขยะบางชนดิ ใช้วัสดุส่ิงของหรือผลิตภัณฑ์ ไดแ้ ก่ นา� ถุงหูห้วิ พลาสติกกลบั มา ท่ีสามารถน�าเข้าสู่กระบวนการ ท่ีก่อให้เกิดขยะ ได้แก่ งดซื้อ ใช้ซ้�า น�าเส้ือผ้าเก่ามาใช้ถูพ้ืน เพอื่ นา� กลบั มาใชใ้ หม่ เชน่ ขวดแกว้ ภาชนะส�าหรับปลูกพืชผัก งดใช้ น�าขวดหรือกระป๋องพลาสติกที่ ขวดพลาสติก โดยน�าไปขาย ส า ร เ ค มี ป ร า บ ศั ต รู พื ช แ ล ะ ขายไม่ได้หรือขายได้ราคาต่�ามา เป็นรายได้เสริม บางส่วนน�าไป ปุ๋ยเคมีต่าง ๆ งดรับถุงพลาสติก ดัดแปลงเป็นภาชนะปลูกผักและ บ ริ จ า ค เ ข ้ า ร ่ ว ม กิ จ ก ร ร ม ข ย ะ และโฟม รวมท้ังใช้ถุงผ้าไป ไ ม ้ ด อ ก ไ ม ้ ป ร ะ ดั บ ท่ี แ ข ว น ไ ด ้ ฮอมบุญ ช่วยเหลือผู้ยากไร้และ จ่ายตลาด รวมทั้งน�ามาใส่ปุ๋ยฮอร์โมนที่ท�า ผู้ดอ้ ยโอกาสในชมุ ชน ใช้เอง น�าเศษใบไม้และมูลเป็ด ไกม่ าทา� ปยุ๋ หมกั นา� มงุ้ และตาขา่ ย เกา่ มาทา� เสวยี น ผลส�เรจ็ 1. ท�าให้คน สัตว์ พืช ได้อยู่อาศัยภายใต้ชายคาเดียวกันแบบพ่ึงพากันอย่างมีความสุข เอ้ือต่อการ ดา� รงชวี ติ ร่วมกัน 2. ลดการเกิดขยะในบา้ น จากการนา� เศษใบไม้ มูลสัตว์ บรรจุภัณฑพ์ ลาสตกิ ทช่ี �ารุดหรอื ไม่ได้ใชง้ าน มาท�าให้เกดิ ประโยชน์ต่อการด�ารงชีวิต 3. สรา้ งรายได้ ลดรายจา่ ย มเี หลอื กแ็ บง่ ปนั ใหเ้ พอ่ื นบา้ น นา� มาซง่ึ รอยยม้ิ บนใบหนา้ ของผรู้ บั แตเ่ ปย่ี มลน้ ดว้ ยความสุขของผใู้ ห้ 22 12/6/2565 BE 12:54 PM ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 22

เคลด็ ลับ ปยุ๋ ฮอร์โมนไข่ by พ่คี ร คุณสมบัติ ชว่ ยเร่งดอกและสรา้ งความแขง็ แรงให้กบั รากพชื สว่ นผสม ไข่ไก่ 2 ฟอง กะปิ 2 ช้อนโตะ๊ และวธิ ีการทา� ผงชรู ส 39 กรมั (ซองขนาดเลก็ ) ขวดพลาสตกิ 1.5 ลติ ร ปยุ๋ ฮอรโ์ มนไข่ การท�า น�าส่วนผสมทั้งหมดใส่ลงในขวดพลาสติกขนาด 1.5 ลิตร เติมน้�าเปล่าลงไปประมาณ 1 ลิตร น้�าหวั เช้ือ จากน้ันเขยา่ ใหส้ ่วนผสมต่าง ๆ เขา้ กัน เปิดฝาเพอ่ื ระบายแรงดันภายในขวด ปิดฝาแลว้ น�าไป กนา�้ารหขวั ยเชายอ้ื วางตากแดดแบบเอยี งขวดเพอื่ ใหไ้ ดร้ บั แสงอยา่ งทว่ั ถงึ ทงั้ ขวดเปน็ เวลา 15 วนั โดยจะตอ้ งเขยา่ และเปดิ ฝาเพือ่ ระบายแรงดันทุกวนั น้�าหวั เชื้อจะคอ่ ย ๆ กลายเป็นสีชมพูแดง ซึ่งนา�้ หวั เชื้อน้ี จะมีความเขม้ ขน้ มาก ยังไมเ่ หมาะสมตอ่ การนา� ไปใชง้ าน เมือ่ ตากแดดนา�้ หัวเชือ้ ครบ 15 วัน ให้ทา� การขยายจา� นวนน�้าหวั เชือ้ ท่มี คี วามเขม้ ข้นมากกอ่ น น�าไปใชง้ าน โดยแบ่งน�า้ หัวเชอ้ื ใสข่ วดพลาสตกิ ขนาด 1.5 ลิตร จา� นวน 20 ขวด เตมิ นา้� เปล่า เพิ่มเข้าไปให้ได้ประมาณ 3 ใน 4 ส่วนของขวด จากน้ันน�าไปตากแดดเป็นเวลา 1 เดือน โดยจะตอ้ งเขย่าและเปิดฝาเพ่อื ระบายแรงดันทกุ วัน ป๋ยุ ฮอร์โมนจึงจะสามารถน�าไปใช้งานได้ ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 23 การน�าไปใช้ เจือจางปุ๋ยฮอร์โมนท่ีได้จากการขยายน้�าหัวเช้ือ โดยใช้ปุ๋ย ฮอร์โมนประมาณ 2 – 4 ช้อนโตะ๊ ผสมกบั น้�าเปลา่ ประมาณ 10 ลติ ร แลว้ น�าไปฉดี พ่นบา� รงุ พชื 23 12/6/2565 BE 12:54 PM

จดุ เรียนรู้ 6 ผอกั ่าปงลหอ้วยดมสะาแรหอนาหหาัวรใปจชลุมอชดนภัย ที่จะแทนำาวใหท้เากงษกตารรบกรริหแาลระจชัดาวกบา้ารนนทำ้าแุกลคะนปม่าีนอำ้ายใ่าชง้ตยลั่งอยดืนทั้งปี 12/6/2565 BE 12:54 PM ชุมชนบ้านแม่ป๋าม อ.เชียงดาว จ.เชียงใหม่ 24 ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 24

สถานที่ อา่ งเกบ็ นา�้ ห้วยมะแหน ติดกบั บริเวณป่าตน้ น้�าของชมุ ชน 6 แนวคดิ ชุมชนบ้านแม่ป๋ามต้ังอยู่ท่ามกลางทรัพยากรธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ มีแหล่งน้�า ภูเขา และ ป่าไมล้ อ้ มรอบ ผ้นู า� ชมุ ชนและชาวบา้ นตระหนักถึงความสา� คญั ของการอนรุ กั ษ์ทรพั ยากรธรรมชาติ และส่ิงแวดล้อม จึงได้ขออนุญาตจากกรมป่าไม้เข้าร่วมโครงการหนึ่งหมู่บ้าน หน่ึงป่าชุมชน โดยก�าหนดพื้นท่ีป่าชุมชนจ�านวน 1 แห่ง ซึ่งอยู่ติดกับอ่างเก็บน�้าที่ส�าคัญของชุมชน พื้นที่ป่าชุมชน ดังกลา่ วจึงเปรยี บเสมือนภูสวรรค์ท่โี อบกอดสายธาราทีห่ ล่อเลี้ยงชมุ ชนมาเปน็ เวลาเน่นิ นาน การด�เนินงาน อา่ งเกบ็ นา้� หว้ ยมะแหนมพี น้ื ทปี่ ระมาณ 8 ไร่ สามารถกกั เกบ็ นา�้ ไดป้ ระมาณ 1,000,000 ลกู บาศกเ์ มตร เป็นอีกหนึ่งแหล่งส�ารองน�้าท่ีมีการบริหารจัดการเพ่ือให้มีน้�าเพียงพอต่อการใช้งานท้ังท�าการเกษตร อปุ โภค และบรโิ ภคในชมุ ชนตลอดทง้ั ปี สว่ นพน้ื ทปี่ า่ ชมุ ชนมพี น้ื ทปี่ ระมาณ 1,836 ไร่ เนอื่ งจากเปน็ ปา่ ตน้ นา�้ ทางเทศบาลตา� บลปงิ โคง้ จงึ ไดก้ า� หนดใหเ้ ปน็ พนื้ ทป่ี กปกั ทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ ตามโครงการอนรุ กั ษพ์ นั ธกุ รรม พชื อนั เนอื่ งมาจากพระราชดา� ริ ซง่ึ มวี ตั ถปุ ระสงคเ์ พอ่ื อนรุ กั ษท์ รพั ยากรทอ้ งถน่ิ 3 ดา้ น ไดแ้ ก่ ทรพั ยากร กายภาพ ทรพั ยากรชวี ภาพ และทรพั ยากรวฒั นธรรมภมู ปิ ญั ญา เพอ่ื สรา้ งความเขา้ ใจใหช้ มุ ชนตระหนกั ถงึ ความสา� คญั ของพนั ธกุ รรมพชื ทมี่ อี ยใู่ นทอ้ งถน่ิ และสายสมั พนั ธร์ ะหวา่ งนา�้ และปา่ ทคี่ อยพงึ่ พาหลอ่ เลย้ี งกนั และกนั เอาไว้ รวมทง้ั มกี ารออกกฎระเบยี บรว่ มกนั ในการดแู ลรกั ษาและใชป้ ระโยชนอ์ ยา่ งยงั่ ยนื ผลส�เรจ็ 1. ชาวบ้านเกิดความตระหนักและรู้สึกหวงแหนในทรัพยากรท้องถ่ิน ช่วยกันอนุรักษ์แหล่งน้�า และปา่ ไมซ้ งึ่ เปน็ แหลง่ อาหารกอ่ ใหเ้ กดิ ความสมดลุ ตอ่ ระบบนเิ วศเพอ่ื ใหค้ งอยคู่ ชู่ มุ ชนอยา่ งยง่ั ยนื รักษาไวใ้ หช้ นร่นุ หลังได้ใชป้ ระโยชนต์ ่อไป 2. ชุมชนมีแหล่งน�้าส�ารองไว้ใช้เพียงพอตลอดทั้งปี และมีการวางแผนน�าเทคโนโลยีด้านการใช้ พลงั งานทดแทนมาปรับใชใ้ นการบริหารจดั การแหลง่ นา�้ 3. มีแหล่งพื้นท่ีศึกษาส�าหรับการจัดท�าระบบฐานข้อมูลพันธุกรรมพืชของไทยให้แพร่หลายและ สามารถสือ่ ถึงกันไดท้ ั่วประเทศ 25 ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 25 12/6/2565 BE 12:54 PM

จดุ เรยี นรู้ 7 เสวียนฮักโลก ชุมชนลดการเผา แบบภูมิปัญญาพื้นบ้าน 12/6/2565 BE 12:54 PM ด้วยการสานไม้ไผ่ใส่ใบไม้กลายเป็นปุ๋ยธรรมชาติ ชุมชนบ้านแม่ป๋าม อ.เชียงดาว จ.เชียงใหม่ 26 ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 26

สถานที่ ปา่ บริเวณฌาปนสถานเกา่ ตง้ั อยรู่ มิ ถนนหนา้ ทางเขา้ ชมุ ชนบ้านแม่ป๋าม 7 แนวคิด ป่าในชุมชนบ้านแม่ป๋ามมีลักษณะเป็นป่าเบญจพรรณและมีการผลัดใบในช่วงฤดูแล้ง ซ่ึงทุกปี ท่ีผ่านมาชาวบ้านเลือกก�าจัดเศษวัชพืช เศษใบไม้ และก่ิงไม้แห้งที่เป็นแหล่งเชื้อเพลิงโดยใช้วิธีการ ชิงเผา เพราะเป็นวิธีการที่สะดวกรวดเร็ว แต่บางครั้งการชิงเผาในพื้นที่ป่าก็ไม่สามารถควบคุม เพลงิ ได้ จงึ นา� มาซง่ึ ปญั หาไฟปา่ และหมอกควนั ทา� ใหเ้ กดิ มลพษิ ทางอากาศทท่ี วคี วามรนุ แรงมากขน้ึ ทกุ ปี สง่ ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพของชุมชนโดยตรง การด�เนินงาน ชาวชมุ ชนบา้ นแมป่ า๋ ม เทศบาลตา� บลปงิ โคง้ และภาคเี ครอื ขา่ ยทเ่ี กย่ี วขอ้ ง ไดห้ าวธิ แี กไ้ ขปญั หา ร่วมกันโดยใช้วิธีการจัดท�าเสวียน ซึ่งเป็นภูมิปัญญาพ้ืนบ้านที่ใช้ส�าหรับกักเก็บเศษใบไม้ ก่ิงไม้ และวชั พชื จนเกดิ การยอ่ ยสลายตามธรรมชาตกิ ลายเปน็ ปยุ๋ บา� รงุ ตน้ ไม้ โดยเรม่ิ นา� รอ่ งในพนื้ ทปี่ า่ ปกปกั ของชมุ ชนเนอ้ื ท่ี 7 ไร่ มีไมย้ นื ตน้ มากกว่า 490 ตน้ จงึ มีปริมาณเศษใบไมแ้ ละกงิ่ ไมแ้ หง้ ร่วงลน่ ลงมา เป็นปรมิ าณมาก เกดิ เป็นกจิ กรรม เสวียนฮกั โลก เป็นทม่ี าของวถิ ชี ีวิตแบบใหม่ท่ีมกี ารงดชิงเผา ผลส�เร็จ 1. ช่วยลดการเผา ลดการปล่อยมลพิษทางอากาศ ท�าให้ชุมชนบ้านแม่ป๋ามเป็นชุมชนท่ีสะอาด และน่าอยู่ นอกจากนย้ี งั ขยายผลการท�าเสวยี นไปสู่ครวั เรอื นอกี ดว้ ย 2. ปา่ ปกปกั แหง่ นที้ ช่ี มุ ชนชว่ ยกนั ดแู ลและอนรุ กั ษไ์ วส้ ามารถดดู ซบั ปรมิ าณกา๊ ซคารบ์ อนไดออกไซด์ ได้ถึง 529,725 KgCO2e/ปี ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 27 27 12/6/2565 BE 12:54 PM

จุด บ้ า น พ อ เ พี ย ง เรยี นรู้ 8 เทหำลาตือาอจมยารกู่ออทยยี่ก่ามพงินีคพรใวชะอเา้กจเมพ็น้าสอำาียุขไยงปอู่หขปยัวาลู่กทยูกับี่ทเผปไ่ารัก็นน่กผรบับาลอสยไกวมไวดน้ก่า้หใินนใมเหบอุน้ท้างเวำานปเียตศลนนรอเเษลอดฐี้ยงสกงาิจครพพรออิษบเพคียรงัว นางเสาร์คำา ชอุม.เภชียู (งแดมา่เสวาจร.์คเชำาีย) งใหม่ ชุมชนบ้านแม่ป๋าม 28 ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 28 12/6/2565 BE 12:54 PM

สถานท่ี บา้ นของแม่เสารค์ า� 8 แนวคดิ จดุ เรม่ิ ตน้ แตเ่ ดมิ แมเ่ สารค์ า� มอี าชพี รบั จา้ งทว่ั ไป หาเชา้ กนิ คา�่ ตอ่ มาแมเ่ สารค์ า� เรม่ิ สงั เกตเหน็ สมาชกิ ในหมู่บ้านเจ็บป่วยด้วยโรคความดันโลหิตสูง โรคเบาหวาน สารพิษตกค้างในเลือด ท�าให้เสียชีวิต ด้วยโรคที่สาเหตุส่วนหนึ่งมาจากอาหารท่ีรับประทานเข้าไป แม่เสาร์ค�าจึงหันมาปลูกพืชผักทานเอง ในสวนหลังบ้าน เล้ียงปลา กบ ไก่ เอาไว้เป็นแหล่งโปรตีนโดยใช้หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของ พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร มาเป็นหลักในการด�ารงชีวิต ปลูก เทา่ ทกี่ นิ กนิ เทา่ ทปี่ ลกู ปลกู ทงั้ ผกั ผลไม้ มะมว่ ง ลา� ไย ผกั ผลไมท้ ป่ี ลกู ในสวน เมอ่ื ทานไมห่ มด กแ็ บง่ ปนั เพอื่ นบา้ น หรอื เกบ็ ไปขาย สรา้ งรายได้ ลดรายจา่ ยไดเ้ ปน็ อยา่ งดี อกี ทง้ั ในสวนหลงั บา้ นกลายเปน็ สถานท่ี พกั ผอ่ นอยา่ งดี เพราะมคี วามรม่ รนื่ เยน็ สบาย มองไปทางไหนกเ็ หน็ แตแ่ ปลงผกั และผลไม้ เรยี นรอู้ ยแู่ บบ พอเพยี ง ดว้ ยเกษตรแบบผสมผสานตามแนวพระราชดา� ริ ถงึ แมจ้ ะมอี ายมุ ากแลว้ แตส่ ขุ ภาพยงั แขง็ แรง ไม่เจ็บปว่ ยด้วยโรคใด ๆ รอยยม้ิ ของแมเ่ สารค์ �าจึงบง่ บอกถงึ ความสุขในชีวิตทีห่ าไดย้ ากยิ่ง การด�เนินงาน แม่เสาร์ค�าได้น้อมน�าหลักเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้และเรียนรู้ไปกับการใช้ชีวิตด้วยวิถีแบบชาวบ้าน ผนวกเข้ากับการจดั การอยา่ งครบวงจร ดงั นี้ • ปลูกทุกอย่างที่กิน กินทุกอย่างที่ปลูก ไม่ว่าจะเป็นสมุนไพร พืชผักสวนครัว และผลไม้ท้องถิ่น ทดี่ แู ลง่าย โตเร็ว ใหผ้ ลผลติ เพียงพอรับประทานในครวั เรือนตลอดทง้ั ปี • ใชป้ ยุ๋ อนิ ทรีย์ ลดการใช้ปยุ๋ เคมี ปลกู แบบปลอดสารพษิ สง่ ผลดตี อ่ ดตี ่อสขุ ภาพ • เลยี้ งสัตว์ไว้เป็นแหล่งอาหารประเภทโปรตีน เชน่ ไก่ ปลา กบ เปน็ ตน้ • มีแหลง่ น�้าเอาไว้เล้ยี งสตั วน์ า้� และส�ารองน้�าไว้ใชเ้ ผอื่ ช่วงฤดแู ลง้ หรอื ระยะฝนทิ้งช่วง ผลส�เรจ็ 29 1. ครัวเรือนสามารถพึง่ พาตนเองได้ มีเน้ือสตั ว์ ไข่ไก่ พชื ผกั สวนครัว สมุนไพร และผลไม้ปลอดสารพิษ ปลอดภยั ตอ่ สุขภาพไว้รบั ประทาน ปลกู สิ่งทกี่ ิน กนิ ส่ิงที่ปลกู ช่วยลดรายจ่ายภายในครวั เรอื น 2. มีบ่อเลีย้ งปลาและกกั เก็บนา�้ ไวใ้ ช้ในหน้าแลง้ โดยไม่ตอ้ งพ่งึ พานา�้ จากระบบสาธารณปู โภค 3. ผลผลิตต่าง ๆ ท่ีเหลือสามารถน�าไปแบ่งปันเพื่อนบ้านหรือน�าไปขาย กลายเป็นรายได้หมุนเวียน เพ่ิมเตมิ ให้กบั ครวั เรอื น ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 29 12/6/2565 BE 12:54 PM

จดุ เรียนรู้ 9 ฝายสืบชะตา ฮกั ป่า ฮักน้ำา กกาับรวผิถสีรมักผปส่าาแนลคะวสาามยเนชำ้าื่อใหค้อวยามู่คศู่ชรุมัทชธนา ชุมชนบ้านแม่ป๋าม อ.เชียงดาว จ.เชียงใหม่ 30 12/6/2565 BE 12:54 PM ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 30

สถานที่ ฝายก้ันล�าน้า� แม่ปา๋ ม 9 แนวคิด แม้ว่าชาวชุมชนบ้านแม่ป๋ามส่วนใหญ่จะนับถือศาสนาพุทธ แต่ยังคงรักษาความเช่ือและศรัทธาใน จติ วญิ ญาณแหง่ ปา่ ไมแ้ ละสายนา�้ ซง่ึ เปน็ ภมู ปิ ญั ญาดงั้ เดมิ เพราะทกุ คนเชอ่ื วา่ ปา่ ไมแ้ ละสายนา�้ เปรยี บดงั่ สายเลือดและลมหายใจที่หล่อเล้ียงทุกคนในชุมชน หากวันใดขาดท้ัง 2 สิ่งนี้ความเป็นชุมชนบ้าน แมป่ า๋ มจะไมห่ ลงเหลอื ใหบ้ ตุ รหลานไดจ้ ดจา� จงึ นา� ความเชอื่ ความศรทั ธา ผสานกบั วฒั นธรรมประเพณี ท่ีปฏิบัตสิ บื ต่อกนั มาอยา่ งยาวนาน มาใช้ในการดูแลและอนรุ กั ษ์ปา่ ไม้และสายน�้าใหอ้ ยคู่ ูช่ ุมชนตอ่ ไป การด�เนินงาน ชมุ ชนได้สืบทอดภูมปิ ญั ญาพธิ ีกรรมการเล้ยี งผฝี าย การบวชป่า และสบื ชะตาสายน�า้ เพอื่ เปน็ การ รักษาป่าไม้และแหล่งน้�าของชุมชน และส่งต่อพิธีกรรมท้องถิ่นเหล่านี้ให้กับลูกหลานมาอย่างต่อเนื่อง รนุ่ ตอ่ รุ่น ซึ่งแตล่ ะพธิ ีกรรมมคี วามเชื่อและความหมายเชิงสญั ลกั ษณ์ท่ีลกึ ซงึ้ แตกตา่ งกันออกไปดังน้ี • การเลยี้ งผฝี ายหรอื การเลย้ี งผขี นุ นา้� เปน็ การทา� พธิ สี งั เวยผหี รอื เทวดาอารกั ษ์ ผเู้ ปน็ หวั หนา้ ของ ผีอารักษ์ทั้งหลายท่ีท�าหน้าท่ีในการปกปักรักษาป่าไม้อันเป็นแหล่งต้นน�้าล�าธาร เพ่ือเป็นการ ขอบคณุ ที่ดลบนั ดาลใหม้ นี า้� กินนา้� ใช้ • การบวชป่า เปน็ กศุ โลบายเพอื่ รกั ษาปา่ ไมใ้ หค้ งอยู่ ซงึ่ ใชค้ วามเชอื่ เรอ่ื งการบวช โดยใชผ้ า้ เหลอื ง มาหม่ ตน้ ไม้เสมอื นวา่ ตน้ ไมไ้ ดผ้ า่ นการบวชแลว้ จะไดไ้ มม่ ใี ครกลา้ ตดั ทา� ใหป้ า่ ไมย้ งั คงความอดุ มสมบรู ณ์ • พิธีสืบชะตาสายน�้า เปน็ พิธกี รรมของคนล้านนนาทมี่ ีความเช่ือวา่ การสบื ชะตาคือการต่ออายุ ท�าใหม้ อี ายยุ นื ยาวไม่เจ็บไม่ป่วย ชมุ ชนจึงจดั ต้ังศาลเพยี งตาและปะรา� พธิ ขี นึ้ บริเวณใกล้กบั ฝาย บนลา� นา�้ แมป่ ๋าม เพื่อให้สายน�้าไมเ่ หือดแห้งและคอยหล่อเล้ยี งทกุ ชวี ิตในชมุ ชนตอ่ ไป ผลส�เร็จ ชาวบ้านและเยาวชนรุ่นหลังเกิดความเชื่อและความศรัทธาในการช่วยกันดูแลและอนุรักษ์แหล่งน�้า และป่าไม้ของชุมชน ไม่ท้ิงขยะหรือสารพิษลงสู่แหล่งน�้า ไม่เผาหรือตัดไม้ท�าลายป่า เพ่ือให้มีป่าไม้ท่ี อุดมสมบรู ณแ์ ละแหลง่ น้า� ที่สะอาดส�าหรบั การใชพ้ ักผอ่ นหย่อนใจ อุปโภค บริโภค และทา� การเกษตร 31 ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 31 12/6/2565 BE 12:54 PM

ติดตอ่ ชมุ ชน แม่ปา๋ มสามฮกั บ้านแมป่ า๋ ม หมู่ 3 ต.ปงิ โคง้ อ.เชยี งดาว จ.เชยี งใหม่ 50170 ผู้ใหญ่สมทบ จา� รัส โทร. 09 1729 7236 เทศบาล เทศบาลตา� บลปิงโคง้ อา� เภอเชียงดาว สา� นกั งานเทศบาลต�าบลปิงโคง้ 214 ม.5 ต.ปิงโคง้ อ.เชยี งดาว จ.เชียงใหม่ 50170 โทร. 0 5200 1653 โทรสาร 0 5200 1813 http://pingkhong.igetweb.com โครงการลดเปลีย่ นโลกกับโตโยตา้ ลดเปล่ยี นโลกกับโตโยตา้ สถาบันสิ่งแวดลอ้ มไทย 16/151 ถ.บอนด์สตรีท เมอื งทองธานี ต.บางพูด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบรุ ี 11120 โทร. 0 2503 3333 # 542, 543 http://www.toyotasgw.com/ ฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀฀ ฀฀฀฀฀฀.indd 32 12/6/2565 BE 12:54 PM