การคัดแยกขยะ

กรมควบคมุ มลพษิ กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดลอ ม



ค�ำน�ำ จากการเปลยี่ นแปลงวถิ ชี วี ติ ของผคู้ น จากวถิ ชี มุ ชนชนบทกา้ วเขา้ สู่ วถิ ชี มุ ชนเมอื งมากขนึ้ ทำ� ใหค้ นสว่ นใหญม่ กี จิ กรรมในการดำ� รงชวี ติ ทเ่ี รง่ รบี และแสวงหาความสะดวกในการดำ� เนนิ กจิ กรรมตา่ งๆ มากขน้ึ ซง่ึ กจิ กรรม เหลา่ นเี้ ปน็ สาเหตขุ องการเกดิ ขยะมลู ฝอย โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ ขยะทเี่ กดิ ขนึ้ จากบรรจุภัณฑ์ท่ีใช้ครั้งเดียว ได้แก่ ถุงพลาสติกหูหิ้ว แก้วพลาสติก หลอดพลาสติก โฟมบรรจุอาหาร บรรจุภัณฑ์เหล่านี้ส่วนใหญ่กลายเป็น ขยะในทันทีหลังการใช้งาน โดยหากมีการเตรียมบรรจุภัณฑ์ท่ีใช้ซ้�ำได้ ก็จะสามารถลดการเกดิ ขยะมลู ฝอยไดด้ ว้ ย ดว้ ยเหตุน้ี กรมควบคมุ มลพิษ จงึ ไดจ้ ดั ท�ำคูม่ ือการลด และคัดแยก ขยะมูลฝอยภายในบ้านและที่ท�ำงาน เล่มน้ีขึ้น เพ่ือเป็นแนวทางส�ำหรับ หน่วยงาน องค์กร และผู้ที่สนใจน�ำไปประยุกต์ใช้ปฏิบัติในการลด คัดแยกขยะมูลฝอยได้ตามความเหมาะสม เพื่อส่งผลให้การด�ำเนินงาน เกิดประสิทธิภาพและประสิทธิผลอย่างเป็นรูปธรรมและเป็นไปในทิศทาง เดียวกัน และสามารถท�ำให้ปริมาณขยะมูลฝอยในภาพรวมของประเทศ ลดลงอยา่ งตอ่ เน่อื งตลอดไป กรมควบคมุ มลพษิ กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ้ ม กรมควบคมุ มลพษิ 1 คมู่ อื การลด และคัดแยกขยะมูลฝอยภายในบ้านและที่ท�ำงาน

สารบญั 4 ความรู้เบื้องตน้ 19 เกยี่ วกบั การลด และคัดแยกขยะมลู ฝอย 1. ขยะมูลฝอย คือ อะไร 2. สถานการณ์ขยะมลู ฝอย 3. แนวทางการจดั การขยะมูลฝอย 4. ท�ำไมต้องคดั แยกขยะมูลฝอย 5. ประเภทของขยะมูลฝอยและสีของถงั ขยะ 6. แนวทาง 3R เพือ่ จัดการขยะมูลฝอย แนวปฏบิ ัตกิ ารลด และคดั แยกขยะมูลฝอย ในบา้ น อาคารที่พักอาศัย 1. ส�ำรวจ สอบถามขอ้ มูลเกี่ยวกับการจดั การขยะมูลฝอยในพื้นท่ี 2. วางแผนการจดั การขยะมลู ฝอยในบ้าน อาคารท่ีพักอาศัย 3. ด�ำเนินกิจกรรมการลด และคดั แยกขยะมลู ฝอย 4. การจดั การขยะมลู ฝอยที่เหลอื จากการใช้ประโยชน์ กรมควบคุมมลพษิ 2 คู่มอื การลด และคดั แยกขยะมลู ฝอยภายในบา้ นและท่ที �ำงาน

26 แนวปฏบิ ตั กิ ารลด และคดั แยกขยะมูลฝอย 76 ในท่ที �ำงาน 1. มอบหมายผรู้ บั ผิดชอบและจดั ต้ังคณะท�ำงานปฏิบตั กิ ารลด และคดั แยกขยะมลู ฝอย 2. สำ� รวจ ประเมนิ เก็บรวบรวมขอ้ มูลพ้ืนฐาน 3. จดั ทำ� แผนและกำ� หนดเปา้ หมายในการดำ� เนนิ การ 4. เสรมิ สร้างความรู้ ความเข้าใจ เพอื่ ใหบ้ ุคลากรมกี ารปรบั เปลย่ี น พฤตกิ รรมในการลด และคดั แยกขยะมลู ฝอย 5. ดำ� เนินกิจกรรมลดขยะมลู ฝอย 6. การคดั แยกขยะมลู ฝอย 7. การจัดวางภาชนะส�ำหรบั รองรบั ขยะมูลฝอย 8. กจิ กรรมเสริม สนับสนุนที่สามารถเลือกปฏิบัตเิ พมิ่ เตมิ 9. การเก็บกักขยะมลู ฝอย 10. การรวบรวมขอ้ มลู และประมวลผลเพือ่ พฒั นาแนวทางการลด และคัดแยกขยะมูลฝอย ภาคผนวก ภาคผนวก ก วิธีวิเคราะห์องค์ประกอบขยะมลู ฝอย ภาคผนวก ข รายชื่อบรษิ ัทผู้ใหบ้ รกิ ารบำ� บดั และก�ำจดั ขยะอนั ตราย ภาคผนวก ค แบบถังขยะอนั ตราย ภาคผนวก ง ตวั อยา่ งแบบบันทกึ ปริมาณขยะมูลฝอย กรมควบคมุ มลพษิ 3 คูม่ ือการลด และคัดแยกขยะมูลฝอยภายในบา้ นและที่ทำ� งาน

ความรู้เบื้องตน้ เกีย่ วกบั การลด และคดั แยก ขยะมลู ฝอย 1 ขยะมูลฝอย คอื อะไร ขยะมูลฝอย หมายถึง สิ่งของท่ีไม่ใช้แล้ว เศษกระดาษ เศษผ้า เศษอาหาร เศษสินค้า เศษวัตถุ ถุงพลาสติก ภาชนะ ท่ีใส่อาหาร เถ้า มูลสัตว์ ซากสัตว์หรือส่ิงอ่ืนใดที่เก็บจากถนน ตลาด ท่ีเล้ียงสัตว์หรือที่อื่น และผลิตภัณฑ์ต่างๆ ที่เหลือท้ิงจาก บ้านพักอาศัย ร้านค้า ตลาด สถานประกอบการ สถานที่ท�ำงาน หรือสถานที่อื่นใด ท้ังนี้ เน้ือหาของคู่มือเล่มน้ีจะครอบคลุมเฉพาะ ขยะมูลฝอยชุมชน ไม่รวมถึงขยะจากการก่อสร้าง ขยะจากภาค อุตสาหกรรมและขยะติดเช้ือจากสถานพยาบาล กรมควบคุมมลพษิ 4 ค่มู อื การลด และคดั แยกขยะมลู ฝอยภายในบา้ นและทีท่ ำ� งาน

25.387.36ปี 2563 มีปริมาณขยะมูลฝอยเกดิ ขนึ้ ลา้ นตัน น�ำกลบั ไปใชป้ ระโยชน์ ไดเ้ พยี ง ล้านตนั จากปรมิ าณขยะ ท้งั หมด 2 สถานการณ์ ขยะมูลฝอย ปี 2563 ประเทศไทยมขี ยะมูลฝอยชมุ ชนเกดิ ขน้ึ 25.37 ลา้ นตนั ซง่ึ ขยะมลู ฝอยเหลา่ นเ้ี กดิ มาจากการดำ� เนนิ กจิ กรรมตา่ ง ๆ ของคนในชมุ ชน โดยขยะมูลฝอยชุมชนที่เกิดข้ึนได้ถูกคัดแยก ณ ต้นทาง และน�ำกลับไป ใช้ประโยชน์ 8.36 ลา้ นตัน (รอ้ ยละ 33 ของปรมิ าณขยะมลู ฝอยท่ีเกิดขนึ้ ) ก�ำจัดอย่างถูกต้อง 9.13 ล้านตัน (ร้อยละ 36 ของปริมาณขยะมูลฝอย ทีเ่ กิดขึ้น) และกำ� จดั ไมถ่ ูกต้องประมาณ 7.88 ลา้ นตนั (รอ้ ยละ 31 ของ ปริมาณขยะมูลฝอยที่เกดิ ขึ้น) กรมควบคมุ มลพษิ 5 คมู่ ือการลด และคัดแยกขยะมลู ฝอยภายในบ้านและท่ีท�ำงาน

3 แนวทางการจัดการ ขยะมูลฝอย การจดั การขยะมลู ฝอย หมายถงึ การดำ� เนนิ งานทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั กรมควบคมุ มลพษิ การลด คัดแยกขยะ การทิ้งขยะ การเก็บขยะไว้ในภาชนะ และการเก็บ รวบรวม เพ่ือให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นด�ำเนินการขนส่งน�ำไปก�ำจัด ณ สถานที่ก�ำจัดขยะที่ถูกหลักวิชาการ โดยค�ำนึงถึงผลประโยชน์สูงสุด ของราชการ ทงั้ ด้านสขุ อนามยั ทัศนียภาพ เศรษฐศาสตรแ์ ละสงิ่ แวดลอ้ ม ดังนั้น เพื่อให้การจัดการขยะมูลฝอยสามารถด�ำเนินการได้ ง่ายขนึ้ ควรมีการวางแผนทีด่ ี โดยเรม่ิ จากให้มกี ารกำ� หนดให้มกี ารคดั แยก ขยะมูลฝอยอยา่ งเหมาะสม โดยอย่างน้อยควรแยกขยะมูลฝอยที่จะนำ� ไป ใช้ประโยชน์และขยะมูลฝอยที่จะน�ำไปก�ำจัดออกจากกัน เพ่ือสะดวกต่อ การน�ำไปจดั การในขน้ั ตอนตอ่ ไป 6 คมู่ อื การลด และคัดแยกขยะมลู ฝอยภายในบ้านและทีท่ �ำงาน

4 ท�ำไมตอ้ งคดั แยก ขยะมลู ฝอย เหตผุ ลทตี่ อ้ งแยกขยะมูลฝอยออกเปน็ 4 ประเภท เพอ่ื ให้ ง่ายต่อการน�ำกลับมาใช้ประโยชน์และการน�ำไปก�ำจัด โดยสามารถ แยกเป็น 1) ขยะรีไซเคลิ ไดแ้ ก่ แกว้ กระดาษ พลาสตกิ โลหะ เมอ่ื คดั แยก ออกมาจะไม่เกิดปัญหาปนเปื้อนกับขยะอินทรีย์ ไม่เกิดกล่ินเหม็น ทำ�ให้ง่ายต่อการนำ�ไปรีไซเคิล โดยขายให้ร้านรับซื้อของเก่า และเข้าสู่ อุตสาหกรรมรไี ซเคลิ เพ่ือแปรรปู เป็นวัตถดุ ิบหรือผลิตภัณฑ์ใช้ใหม่ กรมควบคุมมลพษิ 7 คมู่ ือการลด และคัดแยกขยะมูลฝอยภายในบ้านและทีท่ ำ� งาน

2) ขยะอินทรีย์ ได้แก่ เศษผกั เศษผลไม้ เศษอาหาร สามารถ รวบรวมน�ำไปท�ำปุ๋ยหมัก/ปุ๋ยน้�ำชีวภาพ ถ้าหากน�ำไปทิ้งรวมกับขยะ ประเภทอ่ืน จะท�ำให้เกิดการเน่าเหม็น เกิดสภาพอันเป็นที่น่ารังเกียจ ดังน้ัน ขยะประเภทนี้จึงจ�ำเป็นอย่างยิ่งท่ีต้องคัดแยกออกมาจัดการ ให้ถูกต้อง กรมควบคุมมลพษิ 8 ค่มู อื การลด และคัดแยกขยะมลู ฝอยภายในบ้านและทีท่ �ำงาน

3) ขยะอันตราย ได้แก่ หลอดไฟ ถา่ นไฟฉาย กระปอ๋ งสเปรย์ แบตเตอร่ี และ ถ่านไฟฉายอัดประจุ หากทิ้งรวมไปก�ำจัด กับขยะทั่วไป อาจมสี ารอนั ตรายหรอื สารพิษ ปนเปอื้ นออกมาสดู่ ิน น้ำ� อากาศ กอ่ ให้เกดิ ผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิตและระบบนิเวศได้ ต้องแยกขยะอันตรายทิ้งในภาชนะรองรับ ขยะอันตราย ณ จุดหรือสถานที่ และวัน เวลาที่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นก�ำหนด เพื่อรวบรวม เก็บขนไปเข้าสู่กระบวนการ รีไซเคิลหรือนำ� ไปกำ� จดั อยา่ งถกู วธิ ี กรมควบคมุ มลพษิ 9 ค่มู ือการลด และคดั แยกขยะมูลฝอยภายในบ้านและที่ทำ� งาน

4) ขยะท่ัวไป ได้แก่ ขยะที่ยอ่ ยสลายยาก ไมเ่ ป็นอนั ตราย และ ไม่คุ้มค่าต่อการรีไซเคิล เม่ือแยกขยะมูลฝอยประเภทอ่ืนออกไปแล้ว ก็ใหห้ นว่ ยงานท่ีรับผิดชอบนำ� ไปกำ� จัดตอ่ ไป กรมควบคุมมลพษิ 10 คูม่ อื การลด และคดั แยกขยะมลู ฝอยภายในบ้านและที่ทำ� งาน

ขยะอินทรยี ์ ขยะรีไซเคิล ขยะอนั ตราย ขยะทว่ั ไป ภาพท่ี 1 ตวั อย่างขยะมลู ฝอย 4 ประเภท ไดแ้ ก่ ขยะอินทรยี ์ ขยะรีไซเคิล ขยะอันตราย และขยะท่ัวไป àÈÉÍÒËÒà à»ÅÍ¡ ÅäÁŒ àÈÉ ¡Ñ àÈÉàËÅ¡ç àÈÉá¡ÇŒ ¡Ã ´ÒÉ àÈÉà ÍÊµÑ Ç ÏÅÏ ¡Ã »‰Í§àºÕÂà ÏÅÏ ภาพท่ี 2 ตัวอยา่ งถงั ขยะ 4 ประเภท ไดแ้ ก่ ถังขยะอนิ ทรยี ์ ถังขยะรีไซเคิล ถงั ขยะอันตราย และถงั ขยะทั่วไป กรมควบคุมมลพษิ 11 ค่มู ือการลด และคัดแยกขยะมูลฝอยภายในบ้านและท่ที ำ� งาน

5 ประเภทของขยะมูลฝอย และสขี องถงั ขยะ เน่ืองจากขยะมูลฝอยมี หลายประเภท จึงมีการจัดแบ่ง ป ร ะ เ ภ ท ข อ ง ข ย ะ มู ล ฝ อ ย แ ล ะ ถังขยะ เพื่อให้ง่ายต่อการจัดการ และการควบคุมดูแลขยะมูลฝอย ทเี่ กดิ ขน้ึ โดยแบง่ ประเภทไดด้ งั นี้ 1) ขยะอินทรีย์ เป็นขยะท่ีเน่าเสียและย่อยสลายได้เร็ว สามารถนำ� มาหมักทำ� ปุ๋ยได้ เชน่ เศษผัก เปลือกผลไม้ เศษอาหาร ใบไม้ เศษเน้ือสัตว์ เป็นต้น แต่ไม่รวมถึงซากหรือเศษของพืช ผัก ผลไม้ หรือ สตั วท์ เี่ กดิ จากการทดลองในหอ้ งปฏบิ ตั กิ าร เปน็ ตน้ โดยขยะอนิ ทรยี จ์ ะทง้ิ ในถงั ขยะสีเขยี ว กรมควบคุมมลพิษ 12 คูม่ ือการลด และคัดแยกขยะมลู ฝอยภายในบา้ นและที่ทำ� งาน

2) ขยะรีไซเคลิ เปน็ ขยะทส่ี ามารถนำ� ไปแปรรปู เพอ่ื ใชป้ ระโยชน์ ใหมไ่ ด้ เชน่ ขวดพลาสตกิ ขวดแกว้ กระดาษ กระปอ๋ งเครอื่ งดมื่ อะลมู เิ นยี ม เศษพลาสติก เศษโลหะ กล่องเคร่ืองด่ืมแบบยูเอชที เป็นต้น โดย ขยะรไี ซเคลิ จะทิง้ ในถงั ขยะสีเหลือง กรมควบคุมมลพษิ 13 คมู่ ือการลด และคัดแยกขยะมูลฝอยภายในบ้านและทท่ี �ำงาน

3) ขยะอันตราย เป็นขยะที่มีความเป็นอันตรายหรือมี สว่ นประกอบเปน็ สารที่มอี ันตราย เชน่ หลอดฟลูออเรสเซนต์ ถ่านไฟฉาย หรอื แบตเตอรีโ่ ทรศพั ท์เคล่อื นที่ กระปอ๋ งสเปรยบ์ รรจุสารเคมี ตลับหมึก หลอดไฟ น้�ำยาลา้ งหอ้ งน�ำ้ เปน็ ต้น ขยะประเภทน้ีต้องมีการแยกทิง้ จาก ขยะประเภทอ่ืนๆ อย่างชัดเจน เน่ืองจากต้องน�ำไปก�ำจัดหรือบ�ำบัดด้วย วธิ เี ฉพาะเพอื่ ปอ้ งกนั ความเปน็ พษิ ปนเปอ้ื นสสู่ ง่ิ แวดลอ้ ม โดยขยะอนั ตราย จะทิ้งในถงั ขยะสีสม้ กรมควบคมุ มลพษิ 14 ค่มู อื การลด และคัดแยกขยะมูลฝอยภายในบา้ นและทท่ี ำ� งาน

4) ขยะทัว่ ไป เป็นขยะอนื่ นอกเหนอื จากขยะอินทรีย์ ขยะรไี ซเคลิ และขยะอันตราย มีลักษณะท่ีย่อยสลายยาก และไม่คุ้มค่าส�ำหรับการ นำ� กลบั มาใชป้ ระโยชนใ์ หม่ เชน่ ถุงขนมขบเคยี้ ว ซองบะหม่กี ง่ึ ส�ำเรจ็ รูป กระดาษห่ออาหาร ถุงพลาสติก กล่องโฟม หลอดกาแฟ ซองกาแฟ ซองครีมเทียม และซองน้�ำตาล เป็นต้น ซ่ึงเป็นขยะท่ีต้องน�ำไปก�ำจัด อย่างถูกต้อง อาทิ การฝังกลบอย่างถูกหลักสุขาภิบาล การเผาในเตา โดยขยะทว่ั ไปจะทง้ิ ในถังขยะสีน้�ำเงิน กรมควบคุมมลพษิ 15 คู่มอื การลด และคดั แยกขยะมลู ฝอยภายในบ้านและทที่ �ำงาน

6 แนวทาง 3R เพื่อจัดการ ขยะมูลฝอย เราสามารถใช้แนวทาง 3ใช้ หรือ 3R เพื่อจัดการขยะมูลฝอย ทเี่ กดิ ข้ึน ไดด้ งั น้ี Reduce 1) ใช้น้อย หรือ ลดการใช้ (Reduce : R แรก) หมายถงึ การลดปรมิ าณการใชล้ งโดยใชเ้ ทา่ ทจ่ี ำ�เปน็ หลกี เลย่ี งการใชอ้ ยา่ งฟมุ่ เฟอื ย เพ่ือลดการสูญเปล่าและลดปริมาณขยะมูลฝอยให้มากที่สุด เช่น การใช้ ตะกร้าหรือถุงผ้าในการจับจ่ายซ้ือของเพ่ือลดปริมาณพลาสติกและโฟม ซึ่งกำ�จัดยาก การใช้แก้วส่วนตัวแทนการใช้แก้วคร้ังเดียวแล้วท้ิง การใช้ ป่ินโตหรือกลอ่ งใส่อาหารเพื่อลดขยะโฟมซ่ึงยอ่ ยสลายยาก เป็นตน้ กรมควบคมุ มลพษิ 16 คู่มอื การลด และคัดแยกขยะมูลฝอยภายในบา้ นและท่ีท�ำงาน

e 2) ใช้ซ้�ำ (Reuse : R ท่ีสอง) หมายถึง การน�ำของเสีย บรรจุภัณฑ์หรือวัสดุเหลือใช้กลับมาใช้อีกโดยไม่ผ่านขบวนการแปรรูป หรือแปรสภาพ เช่น การใช้กระดาษสองหน้า การใช้ถ่านไฟฉายแบบ ชารจ์ ใหม่ได้ การใช้สนิ ค้ามือสอง เป็นตน้ Reuse กรมควบคุมมลพษิ 17 คู่มอื การลด และคัดแยกขยะมลู ฝอยภายในบ้านและทีท่ ำ� งาน

Recycle 3) แปรรูปใช้ใหม่ หรือ รีไซเคิล (Recycle : R ที่สาม) หมายถึง การน�ำขยะรีไซเคิล ของเสีย บรรจุภัณฑ์หรือวัสดุเหลือใช้มา แปรรูปเป็นวัตถุดิบในกระบวนการผลิต หรือเพ่ือผลิตเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ เชน่ การนำ� กระปอ๋ งอะลมู เิ นยี มมาหลอมเพอื่ เปน็ วตั ถดุ บิ ในการทำ� กระปอ๋ ง อะลูมิเนียมใหม่ การน�ำกล่องเคร่ืองด่ืมยูเอชทีมาแปรรูปเป็นหลังคา การน�ำกระดาษมาแปรรูปเป็นกล่องทิชชู การน�ำขวดพลาสติกใส (PET) มาแปรรปู เปน็ เสอ้ื เปน็ ตน้ กรมควบคมุ มลพษิ 18 คู่มือการลด และคัดแยกขยะมูลฝอยภายในบ้านและที่ท�ำงาน

แนวปฏิบัตกิ ารลด และคดั แยกขยะมลู ฝอย ในบ้าน อาคาร ทพี่ กั อาศัย 1 ส�ำรวจ สอบถามข้อมูล เกยี่ วกบั การจัดการ ขยะมูลฝอยในพืน้ ที่ เนอ่ื งจากในแตล่ ะพน้ื ท่ี องคก์ รปกครอง ส่วนท้องถ่ิน (เช่น ส�ำนักงานเขต เทศบาล องค์การบริหารส่วนต�ำบล) มีวิธีด�ำเนินการ จัดการขยะมูลฝอยแตกต่างกัน รวมถึงชนิด และประเภทของขยะท่ีสามารถน�ำไปใช้ ประโยชน์ได้หรือน�ำไปขายได้ก็แตกต่างกัน ตัวอย่าง เช่น ขวดแก้ว ในพื้นที่ปกติจะ สามารถน�ำไปขายเป็นขยะรีไซเคิลได้ แต่ถ้า กรมควบคมุ มลพษิ 19 คมู่ อื การลด และคัดแยกขยะมูลฝอยภายในบา้ นและท่ที �ำงาน

วธิ ีการ ส�ำรวจ สอบถาม สถานทขี่ าย เกบ็ ขยะ ขอ้ มลู เกีย่ วกบั ขยะรีไซเคิล การจดั การ ในพื้นที่ ขยะมูลฝอย กิจกรรม ในพนื้ ท่ี หรือโครงการ พิเศษ อยู่บนพน้ื ที่เกาะหรือดอย จะไมส่ ามารถขายได้ เปน็ ต้น ดงั นั้น จงึ ควรหา ขอ้ มลู เกยี่ วกบั การจดั การขยะมลู ฝอยในพน้ื ทเี่ พอื่ ทจี่ ะสามารถดำ� เนนิ การ จัดการขยะมูลฝอยเบื้องต้นด้วยตนเองได้อย่างเหมาะสม โดยข้อมูล เบอื้ งต้นทีค่ วรทราบ ดงั น้ี - วิธีการเก็บขยะ อัตราค่าเก็บขยะ ลักษณะ/ประเภทของขยะ ท่ีจะเกบ็ และความถีใ่ นการเกบ็ ขยะของท้องถิน่ - สถานที่ขายขยะรีไซเคิลในพื้นที่ ชนิดของขยะรีไซเคิล ทสี่ ามารถขายไดใ้ นพน้ื ที่ - กิจกรรมหรือโครงการพิเศษ ท่ีเก่ียวข้องกับการจัดการ ขยะในพืน้ ท่ี เชน่ ธนาคารขยะ รา้ นศูนยบ์ าท ฯลฯ กรมควบคุมมลพิษ 20 คมู่ อื การลด และคัดแยกขยะมลู ฝอยภายในบา้ นและทท่ี �ำงาน

àÈÉà¡ËÃÅ¡ç »‰ÍàȧàɺáÕ¡ÌÇÏ¡ÅÃÏ ´ÒÉ 2 วางแผนการจัดการ ขยะมลู ฝอยในบา้ น อาคารที่พักอาศยั เม่ือได้ข้อมูลของการจัดการขยะมูลฝอยในพื้นท่ีแล้ว พิจารณาว่า จะจดั การกบั ขยะมลู ฝอยทเี่ กดิ ขนึ้ อยา่ งไร มพี นื้ ทเี่ พยี งพอตอ่ กจิ กรรมทจี่ ะ เลือกทำ� หรอื ไม่ - ในกรณีที่ไม่ค่อยมีเวลา อาจจะจัดการขยะมูลฝอยแบบง่ายที่สุด แค่แยกขยะรีไซเคิลออกมาขาย แยกขยะอันตรายใส่ถุงต่างหากเพ่ือให้ ท้องถ่ินน�ำไปก�ำจัดอย่างปลอดภัย ส่วนที่เหลือเป็นขยะทั่วไปก็ส่งให้ ทอ้ งถน่ิ ไปก�ำจดั ต่อ กรมควบคุมมลพษิ 21 คมู่ ือการลด และคัดแยกขยะมูลฝอยภายในบา้ นและท่ีทำ� งาน

- ในกรณที มี่ พี น้ื ทเ่ี พยี งพอ การเกบ็ ขยะรไี ซเคลิ สามารถเกบ็ แยกถงุ ตามประเภทที่ร้านรับซ้ือของเก่าในพ้ืนที่รับซื้อ เพ่ือให้สะดวกต่อการน�ำ ไปขาย - หากมพี น้ื ทห่ี รอื ทดี่ นิ สามารถแยกเศษอาหารเพอ่ื มาเปน็ อาหารสตั ว์ หมักทำ� ปุ๋ย ตามความเหมาะสม * กรณีเกิดโรคระบาด หากมีขยะติดเชื้อเกิดข้ึน ใหแ้ ยกใสถ่ งุ ตา่ งหากเพอ่ื ความปลอดภยั ของผเู้ กบ็ รวบรวม กรมควบคมุ มลพิษ 22 คู่มอื การลด และคดั แยกขยะมลู ฝอยภายในบ้านและทท่ี �ำงาน

ทใม่ีชคี สณุ นิ ภคาพา สามารถใชงาน ไดน าน มิตรเลือกใชส นิ คา ทเ่ี ปน กับส่ิงแวดลอม 3 ด�ำเนินกจิ กรรมการลด และคดั แยกขยะมูลฝอย กจิ กรรมการลด และคดั แยกขยะมลู ฝอยสามารถทำ� ไดง้ า่ ยๆ ใหเ้ กดิ ความเคยชินจนเป็นกิจวตั รประจ�ำวนั โดยมแี นวทางเบ้ืองต้นดงั น้ี - เลือกใช้สินคา้ ท่มี คี ุณภาพ สามารถใชง้ านไดน้ าน - เลอื กใชส้ ินคา้ ทเี่ ปน็ มติ รกับสง่ิ แวดลอ้ ม - เมื่อสินค้าเสื่อมสภาพอาจจะน�ำมาดัดแปลงเพื่อใช้ในรูปแบบอ่ืน (สิ่งประดิษฐท์ ส่ี ามารถใช้งานไดจ้ รงิ ) - แยกขยะ และนำ� ไปจัดการตามรปู แบบท่ีวางแผนไว้ กรมควบคมุ มลพษิ 23 คู่มอื การลด และคดั แยกขยะมลู ฝอยภายในบา้ นและทีท่ �ำงาน

4 การจดั การขยะมูลฝอยท่เี หลอื จากการใชป้ ระโยชน์ ขยะมูลฝอยท่ีเหลือจากการใช้ประโยชน์ก็คือขยะท่ีส่งให้หน่วยงาน ต่างๆ ไปจัดการต่อน่ันเอง หลักๆ ก็คือ ขยะทั่วไป ขยะอันตราย และ อาจจะมีขยะติดเช้อื ในช่วงทมี่ ีการระบาดของโรคติดเช้อื ต่างๆ หลักการในการจัดการ คือ ให้แยกถุงทิ้ง และติดป้ายหรือ เขยี นบนถงุ เพอ่ื แจง้ ผมู้ าเกบ็ ขยะทราบในกรณที ข่ี ยะถงุ นน้ั เปน็ ขยะอนั ตราย หรือขยะตดิ เชอ้ื เพื่อความปลอดภัยของผเู้ ก็บขนขยะไปจดั การตอ่ กรมควบคมุ มลพษิ 24 ค่มู อื การลด และคดั แยกขยะมลู ฝอยภายในบา้ นและทท่ี ำ� งาน

ขยะอนั ตราย และขยะตดิ เชอ้ื เป็นขยะที่ต้องการน�ำไป จัดการพิเศษ จึงควรแยกออกมาเพ่ือให้สามารถน�ำไปจัดการได้ อย่างเหมาะสม ไม่เกิดการปนเปื้อนกับขยะประเภทอื่น อีกท้ัง ควรติดป้ายแจง้ ไว้ เพื่อใหผ้ ้เู ก็บขยะจะได้มีการปอ้ งกนั ตัวเองดว้ ย กรมควบคุมมลพษิ 25 คมู่ อื การลด และคดั แยกขยะมลู ฝอยภายในบา้ นและทท่ี ำ� งาน

แนวปฏบิ ัตกิ ารลด และคดั แยกขยะมูลฝอย ในทท่ี �ำงาน 1 มอบหมายผู้รับผิดชอบ และจดั ตั้งคณะทำ� งาน ปฏบิ ัติการลด และคดั แยก ขยะมลู ฝอย เพื่อให้การดำ�เนินการสามารถทำ�ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ต้องมี พนักงาน/เจ้าหน้าที่รับผิดชอบอย่างชัดเจน โดยควรเป็นเจ้าหน้าท่ี ทม่ี หี น้าทีใ่ นการดูแลอาคารสถานท่ี เพอ่ื ปฏบิ ตั หิ นา้ ท่ี ดงั นี้ - ผู้รับผิดชอบหลัก ดูแลภาพรวมโครงการ และรายงาน ผลดำ� เนินการแก่ผู้บรหิ าร กรมควบคมุ มลพษิ 26 คมู่ ือการลด และคดั แยกขยะมูลฝอยภายในบา้ นและที่ทำ� งาน

ภาพที่ 3 QR Code สำ� หรับ Download Application เพื่อตรวจสอบบรษิ ทั ทอ่ี ยู่ใน ฐานข้อมลู สินคา้ และบริการทเ่ี ปน็ มติ รกบั สิ่งแวดลอ้ ม โดยดา้ นซา้ ยเปน็ QR Code สำ� หรบั Applestore และดา้ นขวามอื เป็น QR Code สำ� หรบั Googleplay - พนักงาน/เจ้าหน้าท่ีบันทึกข้อมูลและประเมินผล รวบรวม ข้อมูลดิบและน�ำมาประเมินผลตามเป้าหมาย ซึ่งอาจจะเป็นคนเดียวกับ ผู้รบั ผดิ ชอบหลักก็ไดใ้ นกรณีที่มีพนกั งาน/เจา้ หนา้ ท่ไี มเ่ พียงพอ - พนักงาน/เจ้าหน้าท่ีเก็บข้อมูล เก็บข้อมูลกิจกรรมท่ีด�ำเนินการ และปรมิ าณขยะมลู ฝอยแต่ละประเภท ซึง่ สามารถให้พนักงาน/เจา้ หนา้ ท่ี ท�ำความสะอาดเก็บข้อมูลรวบรวมส่งพนักงาน/เจ้าหน้าท่ีบันทึกข้อมูล และประเมินผล หมายเหตุ ในกรณีท่ีมีการจ้างพนักงาน/เจ้าหน้าท่ีท�ำความสะอาด ควรจ้าง จากบริษัทที่อยู่ในฐานข้อมูลสินค้าและบริการท่ีเป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม โดยสามารถ ตรวจสอบได้ท่ี gp.pcd.go.th/ในหัวข้อ “บริการท�ำความสะอาด” หรือสามารถ Download Application ผ่านโทรศพั ทม์ ือถอื ไดต้ าม QR Code ในภาพท่ี 3 ซึ่งพนกั งาน ของบริษทั ดงั กล่าวจะผา่ นการฝึกอบรมการคดั แยกขยะมลู ฝอยมาแล้ว กรมควบคุมมลพษิ 27 คมู่ อื การลด และคัดแยกขยะมลู ฝอยภายในบ้านและที่ท�ำงาน

àÈÉÍÒËÒà à»ÅÍ¡ ÅäÁŒ àÈÉ ¡Ñ àÈÉà ÍÊµÑ Ç ÏÅÏ àÈÉàËÅ¡ç àÈÉá¡ÇŒ ¡Ã ´ÒÉ ¡Ã »‰Í§àºÂÕ Ã ÏÅÏ เพ่ือให้เกิดความร่วมมือจากบุคลากรทุกระดับในหน่วยงาน ควรจัดต้ัง “คณะท�ำงานปฏิบัติการลด และคัดแยกขยะมูลฝอย” ข้ึน เพอ่ื สรา้ งความตระหนกั และความรว่ มมอื จากบคุ ลากรทกุ ระดบั และทกุ ฝา่ ย ในการลด และคัดแยกขยะมลู ฝอย GO GREEN! กรมควบคุมมลพษิ 28 คมู่ อื การลด และคดั แยกขยะมูลฝอยภายในบา้ นและทีท่ ำ� งาน

2 สำ� รวจ ประเมนิ เก็บรวบรวม ข้อมูลพื้นฐาน ในการดำ� เนนิ การตอ้ งเกบ็ ขอ้ มูลเพอ่ื ใช้ในการประเมนิ ผลดงั นี้ 2.1 จ�ำนวนบคุ ลากร (ทัง้ ในภาพรวม และแตล่ ะฝา่ ย) 2.2 ขอ้ มลู ปริมาณขยะมลู ฝอยของท่ีท�ำงาน - ปรมิ าณขยะมลู ฝอยทีเ่ กิดขึน้ ในแตล่ ะวนั - องค์ประกอบของขยะมูลฝอย (สามารถดูวิธีวิเคราะห์ องคป์ ระกอบขยะมูลฝอยได้จาก ภาคผนวก ก) สำ� หรับใช้ในการวางแผน ทำ� กิจกรรม กรมควบคมุ มลพษิ 29 คมู่ อื การลด และคดั แยกขยะมูลฝอยภายในบา้ นและทีท่ ำ� งาน

»ÃÁÔ Ò³¢Âã¹ÐÁáÙŵ½Å‹ ÍÐÇÂѹ·Õàè ¡Ô´¢Ö¹é »¡ÃÒÔÁÃÒ¹³Ó¢ä»ÂÐãªÁ»ŒÙŽÃÐÍâ·ªÕèÁ¹Õ  »·ÃÕèµÁÔ ÍŒÒ§³Ê¢§‹ ¡ÐÓÁ¨ÙÅÑ´½Í - ปริมาณขยะมูลฝอยท่ีมีการน�ำไปใช้ประโยชน์ (กิโลกรัม ตอ่ คนต่อวนั ) - ปรมิ าณขยะมลู ฝอยทตี่ ้องส่งกำ� จดั (กโิ ลกรมั ตอ่ คนต่อวนั ) คิดจากปริมาณขยะมูลฝอยท่ีถูกทิ้งในถังขยะที่ไม่มีการน�ำไปใช้ประโยชน์ และต้องสง่ ใหเ้ ทศบาลหรอื หนว่ ยงานอื่นๆ ก�ำจดั กรมควบคุมมลพิษ 30 คู่มือการลด และคัดแยกขยะมลู ฝอยภายในบา้ นและทท่ี �ำงาน

àÈÉÍÒËÒà à»ÅÍ¡ ÅäÁŒ àÈÉ ¡Ñ àÈÉàËÅ¡ç àÈÉá¡ŒÇ ¡Ã ´ÒÉ àÈÉà ÍÊÑµÇ ÏÅÏ ¡Ã »‰Í§àºÂÕ Ã ÏÅÏ 3 จดั ทำ� แผนและกำ� หนดเปา้ หมาย ในการดำ� เนินการ เพื่อให้การด�ำเนินการเป็นระบบควรมีการจัดท�ำแผนในการ ด�ำเนินการ พร้อมก�ำหนดเป้าหมายเพ่ือให้เกิดความชัดเจน โดยท�ำเป็น แผนปฏิบัติการลด และคัดแยกขยะมูลฝอย และตั้งเป้าหมายให้ชัดเจน ทง้ั วตั ถปุ ระสงค์ เป้าหมาย ขนั้ ตอน วธิ ีการ และระยะเวลาในการปฏบิ ตั ิ รวมถงึ การตดิ ตามผลการดำ� เนนิ งานเพอื่ เปน็ แนวทางและกรอบใหบ้ คุ ลากร ของแต่ละหน่วยงานถือเป็นหลักปฏิบัติในการด�ำเนินการลด และคัดแยก ขยะมูลฝอยใหส้ อดคล้องกบั เป้าหมายท่กี �ำหนด (ตวั อยา่ งดังตารางท่ี 1) กรมควบคมุ มลพษิ 31 คู่มอื การลด และคดั แยกขยะมูลฝอยภายในบ้านและท่ที ำ� งาน

ตารางท่ี 1 ตัวอย่างแผนปฏบิ ตั กิ ารลด และคัดแยกขยะมูลฝอย การด�ำเนินงาน ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ี ค. เม.ย. พ.ค. ม.ิ ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. 1. มอบหมายผู้รบั ผิดชอบหลกั * 2. แต่งตัง้ คณะท�ำงานปฏิบตั ิการ * ลด และคดั แยกขยะมูลฝอย โดยมีผ้แู ทนจากบุคลากร ทกุ ระดบั และทกุ ฝา่ ย เข้ารว่ มเปน็ คณะทำ� งาน 3. จัดท�ำแผนปฏบิ ัติการลด * และคัดแยกขยะมูลฝอย ในทท่ี ำ� งาน 4. ผบู้ รหิ ารเห็นชอบแผน * ปฏิบัตกิ ารและส่ือสารให้ บคุ ลากรไดร้ บั รู้และเข้าใจ อย่างท่วั ถึงต่อนโยบาย การลด และคดั แยก ขยะมลู ฝอย 5. สำ� รวจ ประเมิน และจัดเก็บ ขอ้ มลู พื้นฐาน 6. กำ� หนดเปา้ หมาย * - ลดปรมิ าณขยะมลู ฝอย ทส่ี ง่ กำ� จัด ร้อยละ ... - เพ่มิ ปรมิ าณขยะมูลฝอย ทีน่ �ำไปใชป้ ระโยชน์ รอ้ ยละ ... 7. มกี ารประชาสมั พนั ธ์ให้ บคุ ลากรและผู้ทมี่ าใช้บรกิ าร ทราบและมสี ว่ นรว่ มในการลด และคดั แยกขยะมูลฝอย กรมควบคุมมลพิษ 32 คมู่ อื การลด และคดั แยกขยะมลู ฝอยภายในบา้ นและท่ีทำ� งาน

การดำ� เนินงาน ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ี ค. เม.ย. พ.ค. ม.ิ ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. 8. ด�ำเนินกิจกรรมเสรมิ สรา้ ง ความรู้ ความเขา้ ใจ เพื่อให้ บคุ ลากรมีการปรับเปลีย่ น พฤตกิ รรมในการลด และ คดั แยกขยะมูลฝอย - อบรมพนกั งาน ท�ำความสะอาด - อบรมบคุ ลากร ในหน่วยงาน 9. ดำ� เนินการลด และคัดแยก ขยะมลู ฝอย เพ่ือนำ� ไปใช้ ประโยชนต์ ามความเหมาะสม ของสถานท่ี 10. ดำ� เนินกิจกรรมส่งเสรมิ สนบั สนุนการใชต้ ะกรา้ ถงุ ผา้ ปน่ิ โต ภาชนะหรอื บรรจภุ ณั ฑ์ ท่เี ปน็ มติ รกบั สิง่ แวดลอ้ ม เพอ่ื ลดการใชบ้ รรจุภณั ฑ์ ที่เป็นขยะได้ง่าย 11. ประเมินความร้คู วามเข้าใจ และทัศนคตเิ กยี่ วกับ การลด และคัดแยก ขยะมลู ฝอย 12. บนั ทกึ รวบรวม และวเิ คราะห์ ข้อมูล และผลการด�ำเนนิ งาน 13. สรปุ ผลการดำ� เนนิ งาน 14. รายงานผบู้ ริหาร กรมควบคุมมลพิษ 33 คู่มอื การลด และคดั แยกขยะมลู ฝอยภายในบ้านและทที่ ำ� งาน

àÈÉÍÒËÒà à»ÅÍ¡ ÅäÁŒ àÈÉ Ñ¡ àÈÉà ÍÊµÑ Ç ÏÅÏ 4 เสรมิ สร้างความรู้ ความเข้าใจ เพอื่ ใหบ้ คุ ลากรมกี ารปรบั เปลย่ี น พฤตกิ รรมในการลด และคดั แยกขยะมูลฝอย 4.1 จดั การอบรมใหค้ วามรู้ เพอื่ ใหบ้ คุ ลากรในหนว่ ยงานทราบและ มีความรคู้ วามเข้าใจในมาตรการต่างๆ พร้อมทงั้ สามารถน�ำไปปฏบิ ัตไิ ด้ 4.2 จัดกิจกรรมแลกเปลี่ยนประสบการณ์ เช่น KM เพื่อให้ บคุ ลากรในหนว่ ยงานเกดิ จติ สำ� นกึ มคี วามคนุ้ เคย และเกดิ เครอื ขา่ ยในการ ดำ� เนินการลด และใช้ประโยชน์ขยะมลู ฝอย กรมควบคุมมลพิษ 34 คู่มือการลด และคัดแยกขยะมูลฝอยภายในบา้ นและทีท่ ำ� งาน

ใชถุงผา แทนถุง พลาสตกิ 4.3 จัดกิจกรรมรณรงค์เพ่ือปลูกฝังค่านิยม สร้างจิตส�ำนึกในการ ลด และใช้ประโยชน์ขยะมูลฝอย 4.4 การประชาสัมพันธ์ลดการใช้บรรจุภัณฑ์ท่ีใช้คร้ังเดียวท้ิง เช่น โฟมบรรจุอาหาร และถุงพลาสติกหูห้ิว ในรูปแบบต่างๆ อาทิ เสยี งตามสาย Facebook วิทยุ บอร์ดนิทรรศการ ใชแ กว สว นตวั กรมควบคมุ มลพษิ 35 คู่มอื การลด และคัดแยกขยะมูลฝอยภายในบา้ นและทีท่ �ำงาน

5 ดำ� เนินกจิ กรรม ลดขยะมลู ฝอย เพื่อให้เกิดการลดการเกิดขยะมูลฝอยตั้งแต่ต้นทาง สามารถ ดำ� เนินการไดด้ ังน้ี 5.1 สำ� นักงาน 1) ใช้กระดาษสองหน้าเพ่ือลดการใช้กระดาษในส�ำนักงาน และคัดแยกกระดาษท่ีใช้แล้วออกเป็นกระดาษ A4 และกระดาษอ่ืนๆ เพ่อื ง่ายต่อการน�ำไปรไี ซเคลิ 2) เลอื กใชว้ ัสดุสำ� นกั งานท่เี ปน็ มิตรกับสงิ่ แวดล้อม กรมควบคมุ มลพษิ 36 คู่มือการลด และคัดแยกขยะมูลฝอยภายในบ้านและทที่ ำ� งาน

กรมควบคมุ มลพษิ 5.2 ห้องประชมุ 1) จดั เตรยี มไฟลข์ อ้ มลู ทผี่ เู้ ขา้ รว่ มประชมุ สามารถดาวนโ์ หลด ได้จากอนิ เทอร์เน็ตหรอื จัดทำ� QR Code ให้ Scan เพ่อื ดาวนโ์ หลด หรือ ใชก้ ารพิมพ์เอกสารทัง้ สองหนา้ หรือพมิ พเ์ อกสารเทา่ ทีจ่ ำ� เปน็ 2) ควรให้บรกิ ารเครื่องดืม่ และอาหารวา่ งที่สรา้ งขยะมลู ฝอย นอ้ ยช้นิ เชน่ เคร่ืองดมื่ ชา กาแฟ ให้ใชแ้ บบบรรจขุ วดสำ� หรับตักชง งดใช้ แบบซอง 3) จัดบริการน�้ำดื่มในเหยือกพร้อมแก้วเปล่า หากจ�ำเป็น ต้องใช้น�้ำด่ืมบรรจุขวดในกรณีที่มีผู้เข้าร่วมประชุมจ�ำนวนมาก ควรเลือก ใชน้ ้ำ� ดม่ื บรรจขุ วดที่ไมม่ ีพลาสติกหุม้ ฝาขวด (Plastic Bottle Cap Seal) 4) เลือกใช้วัสดุธรรมชาติหรือวัสดุที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม สำ� หรับเปน็ วสั ดุทีจ่ �ำเป็นตอ้ งใช้ครง้ั เดียวท้งิ เช่น ใบตอง หรือพลาสติกท่ี สงั เคราะหจ์ ากพชื ธรรมชาติ กระดาษ งดใชโ้ ฟมและพลาสตกิ ในการตกแตง่ สถานที่ 37 คมู่ ือการลด และคดั แยกขยะมลู ฝอยภายในบา้ นและที่ท�ำงาน

5.3 โรงอาหาร/ร้านคา้ ในทที่ ำ� งาน 1) ก�ำหนดให้ผู้ประกอบการจ�ำหน่ายอาหารและร้านค้า ในพื้นที่ งดใช้โฟมบรรจุอาหาร และให้ใช้ภาชนะท่ีสามารถน�ำกลับมา ใช้ซ�้ำได้ เช่น ปิ่นโต กล่องข้าว หรือบรรจุภัณฑ์ที่ท�ำจากวัสดุธรรมชาติ ท่ีย่อยสลายได้งา่ ย เชน่ ใบตอง กระดาษ ฯลฯ แทน 2) ก�ำหนดให้ผู้ประกอบการและร้านค้าในพ้ืนท่ี ลดการแจก ถุงพลาสติกหูหิ้วส�ำหรับใส่สินค้า และรณรงค์ให้บุคลากรในหน่วยงาน ใชถ้ ุงผ้าหรือตะกรา้ แทนการใชถ้ ุงพลาสตกิ หหู ิ้วในการใสส่ ินคา้ 3) ใช้ภาชนะท่ีสามารถใช้ซ�้ำได้แทนการใช้วัสดุท่ีใช้คร้ังเดียว เช่น การใช้แก้วน้�ำแทนแก้วพลาสติกใช้ครั้งเดียว การสร้างแรงจูงใจ โดยการลดราคาหรือท�ำบัตรสะสมแต้มส�ำหรับผู้ท่ีน�ำแก้วส่วนตัวมา ซื้อน�้ำในโรงอาหาร กรมควบคมุ มลพษิ 38 คมู่ อื การลด และคดั แยกขยะมูลฝอยภายในบ้านและทที่ �ำงาน

àÈÉàËÅ¡ç àÈÉá¡ÇŒ ¡Ã ´ÒÉ ¡Ã »‰Í§àºÕÂà ÏÅÏ 6 การคดั แยก ขยะมูลฝอย แต่ละหน่วยงานควรกำ�หนดการคัดแยกขยะมูลฝอยให้มีความ เหมาะสมของแต่ละหน่วยงาน โดยพิจารณาว่า แยกขยะออกมาแล้ว สามารถแยกไปจดั การไดห้ รอื ไม่ โดยอยา่ งนอ้ ยทสี่ ดุ ควรคดั แยกขยะมลู ฝอย อยา่ งน้อย 3 ประเภท ได้แก่ 1) ขยะทวั่ ไป ในการคดั แยกขยะมลู ฝอยในรูปแบบนี้ ขยะท่วั ไป ที่ทิ้งในถังน้ีจะไม่ได้มีแค่ขยะท่ัวไปตามปกติ แต่จะรวมถึงขยะอินทรีย์ และขยะรีไซเคิลบางชนิดท่ีไม่สามารถน�ำไปขายได้ในพื้นที่นั้นๆ ฉะน้ัน ขยะท่ัวไปในที่นี้ ได้แก่ เศษอาหาร เปลือกผลไม้ เศษก่ิงไม้ ใบไม้แห้ง ซากสตั ว์ ซอง/ถุงขนมขบเค้ยี ว บะหมีก่ ่ึงสำ� เรจ็ รปู ถงุ พลาสติก/กล่องโฟม เปื้อนอาหาร หลอดกาแฟ ซองกาแฟ ครีมเทยี มและนำ้� ตาล ฯลฯ กรมควบคมุ มลพษิ 39 คู่มือการลด และคัดแยกขยะมลู ฝอยภายในบา้ นและทท่ี �ำงาน

àÈÉÍÒËÒà à»ÅÍ¡ ÅäÁŒ àÈÉ Ñ¡ àÈÉà ÍÊµÑ Ç ÏÅÏ ในกรณที ี่หน่วยงานมพี น้ื ทแ่ี ละสามารถหาวิธใี ชป้ ระโยชนจ์ าก ขยะอนิ ทรยี ไ์ ด้ เชน่ ใชเ้ ปน็ อาหารสตั วห์ รือทำ�ปุ๋ยหมกั ได้ ควรคัดแยกขยะ อนิ ทรยี จ์ ากขยะทวั่ ไปเพอื่ ลดปรมิ าณขยะมลู ฝอยทจี่ ะตอ้ งนำ�ไปกำ�จดั หรอื กำ�หนดให้พนักงาน/เจ้าหน้าท่ีรวบรวมขยะอินทรีย์ท้ิงภายนอกสำ�นักงาน ที่มีถังรองรับจดั เตรียมไว้ เพ่อื ลดกล่ินรบกวนหรอื จัดทไี่ วเ้ ฉพาะก็ได้ กรมควบคมุ มลพิษ 40 ค่มู อื การลด และคัดแยกขยะมลู ฝอยภายในบ้านและท่ีท�ำงาน

àÈÉàËÅ¡ç àÈÉá¡ÇŒ ¡Ã ´ÒÉ ¡Ã »‰Í§àºÕÂà ÏÅÏ 2) ขยะรีไซเคิล คัดแยกเฉพาะขยะมูลฝอยท่ีมีมูลค่า สามารถ ขายได้ในพ้ืนท่ีน้ันๆ ซ่ึงส่วนใหญ่จะเป็นขยะมูลฝอยที่มีส่วนประกอบของ แกว้ กระดาษ พลาสติก โลหะ และยาง 3) ขยะอันตราย คัดแยกขยะมูลฝอยท่ีมีความเป็นอันตราย หรอื มสี ว่ นประกอบเปน็ สารทมี่ อี นั ตราย ไดแ้ ก่ ถา่ นไฟฉายใชแ้ ลว้ แบตเตอร่ี กระป๋องสเปรยบ์ รรจสุ ารเคมี ตลับหมกึ ใชแ้ ล้ว หลอดไฟ ฯลฯ เนอ่ื งจาก ขยะอันตรายเกิดข้ึนในปริมาณน้อย หน่วยงานควรก�ำหนดจุดรวบรวมไว้ ทใี่ ดทห่ี นง่ึ ไมจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งตง้ั ถงั ขยะอนั ตรายในบรเิ วณทตี่ งั้ ถงั ขยะทว่ั ไปและ ขยะรีไซเคิล อาจจะน�ำไปต้ังไว้เฉพาะท่ีชั้นล่างของส�ำนักงานหรือจุดอ่ืนๆ ทีส่ ะดวกแกก่ ารเข้าถึงเพียงจุดเดียวกเ็ พยี งพอแลว้ กรมควบคมุ มลพษิ 41 คู่มือการลด และคัดแยกขยะมูลฝอยภายในบา้ นและทที่ ำ� งาน

การท่ีคัดแยกขยะมูลฝอยในรูปแบบน้ี เน่ืองจากขยะอันตราย หากมกี ารปนเปอ้ื นกบั ขยะประเภทอน่ื ๆ จะทำ�ใหข้ ยะมลู ฝอยทค่ี ดั แยกแลว้ จะไม่สามารถนำ�ไปใช้ประโยชน์ได้ เพราะมีการปนเปื้อนของสารพิษ และขยะรีไซเคิลหากมีการปนเป้ือนของขยะมูลฝอยประเภทอื่นๆ ก็จะทำ�ให้มีราคาลดลงจึงต้องคัดแยกออกมาเพ่ือเพ่ิมมูลค่า สำ�หรับใน ถังขยะท่ัวไปที่ให้มีการท้ิงรวมกันระหว่างขยะท่ัวไปและขยะอินทรีย์ เนอื่ งจากหนว่ ยงานทเ่ี รมิ่ ดำ�เนนิ การเรอื่ งการคดั แยกขยะมลู ฝอย สว่ นมาก จะยังไม่มีแนวทางในการนำ�ขยะอินทรีย์ไปใช้ประโยชน์ท่ีเหมาะสม หรือ ไม่มีสถานท่ีที่เหมาะท่ีจะนำ�ขยะอินทรีย์ไปใช้ประโยชน์ อีกท้ังถ้าเป็น ในอาคารต่างๆ บางที่มีการห้ามนำ�อาหารเข้าไปรับประทาน ฉะน้ัน ขยะอินทรีย์ก็จะมีปริมาณน้อยมาก ไม่คุ้มท่ีจะแยกออกมาต่างหาก จึงสามารถท้ิงรวมกับขยะทั่วไปและขยะรีไซเคิลท่ีขายไม่ได้ในพื้นที่นั้น ไปเลย กรมควบคมุ มลพษิ 42 คมู่ ือการลด และคัดแยกขยะมูลฝอยภายในบา้ นและท่ีทำ� งาน

ท้ังนี้ ในการตัดสินใจว่าจะแยกขยะมูลฝอยเป็นก่ีประเภท จะต้อง พิจารณาว่า เม่อื มีการคดั แยกแลว้ จะนำ�ไปจัดการตอ่ อยา่ งไร ถา้ คัดแยก แลว้ ไมม่ วี ธิ จี ดั การเฉพาะอยา่ งเหมาะสมกไ็ มค่ วรจะคดั แยกออกมาตา่ งหาก เพราะจะทำ�ให้สิ้นเปลืองในการติดตั้งถังขยะแยกประเภทเพ่ิมเติม เช่น หากในสำ�นักงานนั้นไม่มีสถานที่สำ�หรับหมักทำ�ปุ๋ยหรือไม่สามารถส่งไป เป็นอาหารสัตว์ ก็ไม่จำ�เป็นต้องมีการต้ังถังขยะอินทรีย์ ให้ใช้เป็นการต้ัง ถังขยะท่ัวไปเพ่ือรองรับท้ังขยะอินทรีย์และขยะทั่วไปตามที่ได้เสนอ ในขา้ งตน้ กรมควบคุมมลพษิ 43 คู่มือการลด และคัดแยกขยะมูลฝอยภายในบ้านและทท่ี �ำงาน

àÈÉàËÅç¡ àÈÉá¡ŒÇ ¡Ã ´ÒÉ ¡Ã »Í‰ §àºÂÕ Ã ÏÅÏ 7 การจัดวางภาชนะ สำ�หรับรองรับขยะมลู ฝอย หลังจากที่ได้กำ�หนดว่าจะคัดแยกขยะมูลฝอยเป็นก่ีประเภทแล้ว ก็นำ�ภาชนะสำ�หรับรองรับขยะมูลฝอยแยกประเภทไปติดตั้งให้เพียงพอ ในกรณีที่ไม่มีงบประมาณให้ใช้สติ๊กเกอร์ติดเพ่ือระบุให้เห็นว่าเป็นถังขยะ ประเภทใด โดยให้มีรูปและตัวอักษรท่ีแสดงประเภทของขยะมูลฝอยให้ ชัดเจน แต่ถ้ามีงบประมาณเพียงพอ อาจดำ�เนินการเพื่อให้เหมาะสมกับ ลักษณะของหน่วยงานต่างๆ ดงั นี้ กรมควบคุมมลพิษ 44 ค่มู ือการลด และคัดแยกขยะมลู ฝอยภายในบา้ นและที่ท�ำงาน

ถงั ขยะทัว่ ไป ใช้ภาชนะสีน้ำ�เงนิ มขี อ้ ความ ระบวุ า่ “ขยะทว่ั ไป” มีสัญลกั ษณร์ ูปคน กำ�ลังทิ้งขยะลงในถัง 7.1 สำ� นกั งาน ส�ำนักงาน มีหลักในการจัดวางภาชนะส�ำหรับรองรับขยะ มลู ฝอยกค็ อื ตงั้ ถงั ขยะทว่ั ไปและถงั ขยะรไี ซเคลิ ไวด้ ว้ ยกนั โดยจดุ ทต่ี งั้ ควร เป็นจุดที่เห็นได้ง่าย และมีคนสัญจรผ่านไปมา เช่น บริเวณหน้าห้องน้�ำ บริเวณใกล้ลิฟท์หรือบันได เป็นต้น ท้ังน้ี จะต้องไม่กีดขวางระบบความ ปลอดภัยด้านอัคคีภัยของส�ำนักงาน ส�ำหรับถังขยะอันตรายควรต้ัง เพียงจดุ เดยี วบริเวณชั้นลา่ งสุดของอาคาร 1) ถังขยะทั่วไป ใช้ภาชนะสีนำ้ �เงิน มีข้อความระบุว่า “ขยะทวั่ ไป” มสี ญั ลกั ษณร์ ปู คนกำ�ลงั ทง้ิ ขยะลงในถงั พรอ้ มขอ้ ความอธบิ าย วา่ ขยะทวั่ ไปนน้ั คอื ขยะอะไรบา้ ง และอาจมรี ปู แสดงเพอื่ เพม่ิ ความชดั เจน เพอื่ ใหส้ งั เกตไดง้ า่ ยขน้ึ โดยการเกบ็ ขยะจากถงั ขยะทว่ั ไปตอ้ งมกี ารเกบ็ จาก ถังและนำ�ไปไว้ยังจดุ รวบรวมขยะมูลฝอยทกุ วัน เพื่อส่งกำ�จดั ตอ่ ไป กรมควบคุมมลพษิ 45 คู่มือการลด และคดั แยกขยะมลู ฝอยภายในบ้านและที่ทำ� งาน

ถังขยะรีไซเคิล ใชภ้ าชนะสีเหลือง มขี ้อความ ระบุว่า “ขยะรีไซเคลิ ” มสี ัญลกั ษณ์ลกู ศรสามอนั หมนุ วนตามเขม็ นาฬิกา 2) ถังขยะรีไซเคิล ใช้ภาชนะสีเหลือง มีข้อความระบุว่า “ขยะรีไซเคิล” มีสัญลักษณ์ลูกศรสามอันหมุนวนตามเข็มนาฬิกา ( ) พร้อมข้อความอธิบายว่า ขยะรีไซเคิลน้ันคือขยะอะไรบ้าง และอาจมีรูป แสดงเพอ่ื เพม่ิ ความชดั เจนและใหส้ งั เกตงา่ ยขน้ึ ในกรณที แี่ บง่ ขยะรไี ซเคลิ เป็นหลายประเภท ให้เขียนระบุให้ชัดเจนว่า ถังขยะน้ันรองรับขยะ ประเภทใด ทั้งนี้ ควรมีการเก็บขยะจากถังขยะรีไซเคิลเพ่ือนำ�ไปเก็บ รวบรวมประมาณสัปดาห์ละ 1 คร้ัง จากน้ันจงึ นำ�ไปคัดแยกเพือ่ เพ่มิ มลู คา่ และจำ�หน่ายให้ร้านรับซ้ือของเก่าหรือซาเล้งต่อไป นอกจากนี้ ถังขยะ ประเภทนอี้ าจออกแบบชอ่ งสำ�หรบั ทง้ิ ขยะรไี ซเคลิ ชนดิ ตา่ งๆ ใหเ้ หมาะสม เพ่ืออำ�นวยความสะดวกให้กบั ผู้ทงิ้ กรมควบคมุ มลพษิ 46 คู่มือการลด และคัดแยกขยะมูลฝอยภายในบ้านและทท่ี �ำงาน

ภาพท่ี 4 ตัวอยา่ งแบบของถงั ขยะรไี ซเคลิ ที่ออกแบบรูส�ำหรับท้ิงขยะรีไซเคิลประเภทตา่ งๆ ในกรณสี ำ� นกั งานทีม่ ีการใช้กระดาษ ไม่ควรทง้ิ กระดาษลงใน ถังขยะรีไซเคิล เพราะท�ำให้ราคาตก ควรจัดภาชนะส�ำหรับรองรับไว้ ตา่ งหาก โดยอาจจะใชเ้ ปน็ กลอ่ งกระดาษเพอ่ื เกบ็ กระดาษทใี่ ชแ้ ลว้ ไวใ้ ชซ้ ำ�้ เปน็ กระดาษสองหนา้ และเมอ่ื ใชค้ รบทง้ั สองหนา้ กใ็ หใ้ สก่ ลอ่ งเพอื่ รวบรวม ไปขาย โดยจุดท่ีเหมาะกับการตั้งกล่องก็คือ บริเวณเครื่องถ่ายเอกสาร และเคร่ืองพิมพ์ (Printer) กรมควบคมุ มลพษิ 47 คมู่ ือการลด และคัดแยกขยะมลู ฝอยภายในบา้ นและทท่ี ำ� งาน

ถังขยะอันตราย ใชภ้ าชนะสสี ้ม มีขอ้ ความระบวุ ่า “ขยะอนั ตราย” มีสัญลกั ษณ์รูปหวั กะโหลกไขว้ 3) ถังขยะอันตราย ใช้ภาชนะสีส้ม มีข้อความระบุว่า “ขยะอันตราย” มสี ญั ลกั ษณร์ ูปหัวกะโหลกไขว้ พรอ้ มข้อความอธบิ ายวา่ ขยะอนั ตรายนนั้ คอื ขยะอะไรบา้ ง และอาจมรี ปู แสดงเพอื่ เพมิ่ ความชดั เจน และใหส้ ังเกตงา่ ยขน้ึ ตามปกติขยะอนั ตรายมปี รมิ าณน้อยมาก จงึ วางถงั ขยะอันตรายเพียงจุดเดียวในอาคารก็เพียงพอแล้ว โดยให้แจ้งพนักงาน/ เจ้าหน้าท่ีทุกคนในอาคาร รวมถึงผู้รับบริการให้ทราบว่ามีการตั้งถังขยะ อนั ตรายไวท้ จ่ี ดุ ใด โดยควรวางไวช้ น้ั ลา่ งสดุ ของอาคารในบรเิ วณทเี่ จา้ หนา้ ท่ี ทุกคนสามารถเข้าออกได้สะดวก สำ�หรับการเก็บขยะอันตรายควรเช็ค ทุกๆ 3 เดือน เม่ือมีปริมาณมากแล้วให้รวบรวมส่งให้หน่วยงานท้องถ่ิน หรือบริษัทเอกชนเพ่ือนำ�ไปกำ�จัดอย่างถูกต้องตามหลักวิชาการต่อไป โดยสามารถตรวจสอบรายช่ือบริษัทผู้ให้บริการบำ�บัด กำ�จัด และ ขยะอนั ตรายไดจ้ าก ภาคผนวก ข กรมควบคมุ มลพิษ 48 คมู่ อื การลด และคดั แยกขยะมลู ฝอยภายในบา้ นและท่ีทำ� งาน