สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์

สมเด็จกรมพระราชวัง บวรมหาเสนานุรักษ์

สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนา นุรักษ์ หรือ กรมพระราชวังบวร มหาเสนานุรักษ์ เป็นพระราชโอรสลำดับที 7 ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้า จุฬาโลก ประสูติแต่สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี มีพระนามเดิม ว่า จุ้ย สมเด็จเจ้าฟ้าจุ้ยทรงได้รับสถาปนาเป็นกรมขุนเสนานุรักษ์ ใน พ.ศ. 2335 ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก เมื่อ สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทสวรรคตในปี พ.ศ. 2350 และสมเด็จกรมพระราชวังบวรสถานพิมุขเสด็จทิวงคตแล้ว เจ้าฟ้า กรมหลวงอิศรสุนทร พระเชษฐาของพระองค์ได้อุปราชาภิเษก เป็นกรมพระราชวังบวรสถานมงคล สมเด็จเจ้าฟ้าจุ้ยได้รับแต่งตั้ง เป็น พระบัณฑูรน้อย ช่วยราชการพระเชษฐา

ต่อมาเมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกเสด็จสวรรคต เมื่อ พ.ศ. 2352 เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร ทรงราชาภิเษกเป็น พระบาทสมเด็จพระบรมราชาธิราชรามาธิบดี (ภายหลังได้รับเฉลิม พระนามเป็น พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย) และโปรด เกล้าฯ ให้อุปราชาภิเษก เจ้าฟ้ากรมหลวงเสนานุรักษ์ เป็น กรม พระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์ ตำแหน่งพระมหาอุปราช สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์เป็นแม่ทัพหลวงไปรบกับ พม่า และจัดการกับหัวเมืองทางใต้ เมื่อ พ.ศ. 2352 ต่อมาใน พ.ศ. 2357 ทรงเป็นแม่กองตั้งเมืองใหม่เป็นเมืองด่านหน้าทางทะเล พระราชทาน ชื่อว่า นครเขื่อนขันธ์ นอกจากนั้นยังทรงปฏิสังขรณ์วัดเก่า 2 วัด คือ วัดลิงขบ พระราชทานชื่อว่า วัดบวรมงคล และวัดเสาประโคน พระราชทานชื่อว่า วัดดุสิตาราม และทรงสร้างวัดใหม่ ชื่อว่า วัด ทรงธรรม กรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์อภิเษกสมรสกับพระธิดาใน สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี สวรรคตเมื่อวันที่ 16 กรกฎาคม พ.ศ. 2360 ขณะพระชนมายุ 44 พรรษา ณ พระที่นั่งวายุสถานอมเรศร์ พระบาท สมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยไม่ได้ทรงแต่งตั้งผู้ใดเป็นกรม พระราชวังบวรสถานมงคล ตำแหน่งวังหน้าจึงว่างมาตลอดรัชสมัย

สมเด็จกรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์ (พุทธศักราช ๒๓๕๒ - ๒๓๖๐) -พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก มหาราชประสูติแต่สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี -ยังคงรูปแบบการแสดงละครในและกระบวนท่ารําอย่างใน แผ่นดินก่อน พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช

ศิลปินผู้ถ่ายทอดท่ารํายุคนี้ ได้แก่ -จุ้ย (หนุมาน) อดีตละครในสมัยสมเด็จ กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาถ -ปุก (เกนหลง) ต่อมาถวายตัวเป็นเจ้าจอม มารดาในรัชกาลที่ ๓ -ภู่ (อิเหนา) ภายหลังเป็นถวายตัวเป็นเจ้าจอม มารดาในสมเด็จกรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์ -มี (บุษบา) ภายหลังเป็นถวายตัวเป็นเจ้าจอมมารดา ในสมเด็จกรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์ -พลับ (จินตะหรา) ภายหลังเป็นถวายตัวเป็นเจ้าจอม มารดาในสมเด็จกรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์

ศิลปินผู้ถ่ายทอดท่ารํายุคนี้ ได้แก่ -ปราง -สายใจ -อ่อน (พระลักษมณ์) ทั้ง ๓ ท่านนี้ เรียนละครมาจากครูละครหลวงใน รัชกาลที่ ๒ ต่อมาเมื่อสมเด็จกรมพระราชวังบวร มหาเสนานุรักษ์ ทิวงคต จึงกลับไปเป็นครูละคร หลวงในราชสํานักของของรัชกาลที่ ๒

พระอิสริยยศ จุ้ย สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนเสนานุ รักษ์ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงเสนานุ รักษ์ กรมพระราชวังบวรสถานมงคล กรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์ สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์

จัดทำโดย น.ส.ฐาปนี ทองมาตร์ ม.5/8 เลขที่5