คู่มือการเพาะเห็ดฟางตะกร้าจากผักตบชวา

1 คมู่ อื องค์ความรู้ การเพาะเหด็ ฟางในตะกรา้ จากผักตบชวา ผจู้ ัดทำ โครงการยกระดบั เศรษฐกจิ และสงั คมรายตำบลแบบบรู ณาการ (1 ตำบล 1 มหาวทิ ยาลัย) แขวงบางชนั เขตคลองสามวา กรงุ เทพหานคร มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ 2564

2 คมู่ ือการใช้งาน การเพาะเห็ดฟางในตะกร้าจากผักตบชวา โดย โครงการยกระดับเศรษฐกิจและสังคมายตำบลแบบบรู ณาการ (1 ตำบล 1 มหาวิทยาลยั ) แขวงบางชัน เขตคลองสามวา กรุงเทพมหานคร สถาบันคน้ คว้าและพฒั นาผลิตภณั ฑอ์ าหาร มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ พมิ พค์ รัง้ ท่ี 1 สงิ หาคม 2564 คณะผจู้ ัดทำ ผจู้ ดั การแขวงบางชัน เขตคลองสามวา กรงุ เทพมหานคร ดร.อรไท สวสั ดิชยั กุล ผู้จัดทำ ปทุมวนั นายพนั ธกานต์ ภิญโญภาพ นายอนันต์ วงษ์ศิริ นางสาวแสงเทยี น (ปกใน)

3 คำนำ คู่มือองค์ความรู้ เร่ือง การเพาะเห็ดฟางในตะกร้าจากผักตบชวา จัดทำขึ้นเพ่ือเผยแพร่องค์ความรู้เกี่ยวกับการเพาะเห็ดฟางในตะกร้า จากผักตบชวา ที่ทุกคนสามารถทำเองได้ด้วยตนเอง เพื่อบริโภค ภายในครัวเรือน หรือการนำไปต่อยอดเพ่ือเป็นกิจกรรมสร้างรายได้ เสริมให้ครัวเรือนอีกหน่ึงช่องทาง ซ่ึงภายในคู่มือจะกล่าวต้ังแต่ ความเป็นมาและความสำคัญของเห็ดฟางและผักตบชวา อปุ กรณ์และ วสั ดุที่ใช้ ข้นั ตอนการเพาะเห็ดตา่ งๆ รวมถงึ วธิ กี ารเก็บเหด็ ฟางทถ่ี ูกวิธี ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างย่ิงว่า คู่มือ เร่ือง การเพาะเห็ดฟางใน ตะกร้าจากผักตบชวา จะเป็นประโยชน์แก่ชุมชน และรวมไปถึงผู้ที่ สนใจท่ีจะนำไปใช้ประโยชน์ หากมีข้อบกพร่องประการใดผู้จัดทำต้อง ขออภัยมา ณ โอกาสนี้ โครงการยกระดบั เศรษฐกิจและสังคมรายตำบลแบบบรู ณาการ (1 ตำบล 1 มหาวิทยาลยั ) แขวงบางชนั เขตคลองสามวา กรงุ เทพมหานคร สถาบนั คน้ คว้าและพัฒนาผลิตภัณฑอ์ าหาร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

4 สารบญั บทนำ.......................................................................................................1 บทท่ี 1 ความเป็นมาและความสำคัญ...........................................................3 1.1 ความเป็นมาและความสำคัญของเหด็ ฟาง..................................3 1.2 ความเปน็ มาและความสำคญั ของผกั ตบชวา...............................5 บทท่ี 2 อุปกรณ์และวสั ดุที่ใช้ในการเพาะเห็ดฟาง.....................................6 2.1 อปุ กรณ์ท่ีใช้ในการเพาะเห็ดฟางในตะกร้า................................6 2.2 วสั ดุท่ีใช้ในการเพาะเห็ดฟางในตะกร้า.......................................8 บทท่ี 3 วธิ ีการเพาะเห็ดฟางในตะกรา้ ....................................................12 3.1 ข้นั ตอนที่ 1 การเกบ็ และตากแห้งผกั ตบชวา............................12 3.2 ขนั้ ตอนท่ี 2 การหมักผกั ตบชวา...............................................15 3.3 ข้นั ตอนท่ี 3 การผสมแปง้ ในเชือ้ เหด็ ฟาง..................................18 3.4 ขน้ั ตอนที่ 4 วิธกี ารเพาะเห็ดฟางในตะกร้า...............................21 บทที่ 4 การตัดเส้นใยเห็ดฟาง................................................................26 บทท่ี 5 การเตรียมการกอ่ นเก็บเห็ดฟาง.................................................27 บทที่ 6 วธิ ีเก็บดอกเห็ดฟาง...................................................................28 บทที่ 7 การจัดการวสั ดุเพาะเหด็ ฟางหลังจากเก็บผลผลติ ......................29 บทท่ี 8 แหลง่ จัดจำหน่ายเครอ่ื งมืออุปกรณ์............................................31 บรรณานุกรม..........................................................................................34

1 บทนำ เห็ดเป็นอาหารสำหรับคนรักสุขภาพ อุดมไปด้วยคุณค่าทาง โภชนาการไมว่ ่าจะเปน็ โปรตนี ไขมัน คาร์โบไฮเดรต แคลเซียม เหล็ก โซเดียม วิตามิน ซีรีเนียม และเห็ดบางชนิดยังมีคุณสมบัติใน การเสรมิ สร้างภูมิต้านทานในการบรรเทาโรคภูมิแพ้ ความดันโลหิตสูง เบาหวาน เป็นต้น เห็ดนั้นมีมากกว่า 30,000 ชนิดในทั่วโลกมีทั้งท่ี อยู่ใน ธรรมชาติ ในประเทศไทยเองนิยมรับประทานเห็ดด้วยกันหลายชนิด เช่น เห็ดฟาง เห็ดนางฟ้า เห็ดภูฎาน เห็ดนางรม เป็นต้น แต่เห็ดท่ี นิยมรับประทานมากท่ีสุด คือ เห็ดฟาง เพราะมีรสชาติอร่อย หอม หวาน หาชื้อได้งา่ ยมีขายตลอดทง้ั ปี ในการเพาะเห็ดฟางนั้น มีหลากหลายแบบด้วยกัน มีทั้งแบบ โรงเรือน แบบกองเตี้ย แบบกองสูง แบบใส่ตะกร้า ส่วนวัสดุท่ีใช้ใน การเพาะน้ันก็สามารถใช้ได้หลายอย่าง ข้ึนอยู่ท่ีเราจะเลือกใช้วัสดุ เพาะเห็ดฟางแบบไหน ท้ังน้ีอยู่ท่ีความเหมาะสมของพ้ืนที่และ ความพร้อมของผู้เพาะ วัสดุที่สามารถนำมาใช้เพาะเห็ดฟางได้ตามท่ี หาได้ในท้องถิ่น เช่น ฟางข้าว หญ้าแห้ง เปลือกมันสำปะหลัง ข้ีฝ้าย ข้ีเลอ่ื ยไม้ยางพารา กอ้ นเช้อื เหด็ เกา่ ที่ทิ้งแลว้ ผกั ตบชวา เป็นตน้

22 โดยธรรมชาติของเห็ดฟางจะชอบขึ้นท่ีวัสดุเพาะที่ผ่านการหมักแล้ว เพ ร า ะ เห็ ด ฟ า ง ส า ม า ร ถ น ำ ม า ใ ช้ เป็ น อ า ห า ร ข อ ง เห็ ด ฟ า ง ไ ด้ เล ย อายุของการเจริญเติบโตของเห็ดฟางมีอายุส้ันกว่าเห็ดชนิดอื่นๆ ชอบอากาศร้อนชื้น เหมาะสำหรับอากาศประเทศไทยมาก แต่ก็จะ ขน้ึ อยู่กับอากาศตอนท่ีเราเพาะเห็ดฟาง นับตั้งแต่เริ่มเพาะเห็ดฟางใช้ เวลา 7 - 10 วัน เราก็ได้รับประทานเห็ดฟางกันแล้ว และการเพาะ เห็ดฟางที่เราสามารถทำได้เองง่ายๆ และเหมาะสมที่จะทำไว้ รับประทานกันเองภายในบ้าน น่ันก็คงจะเป็นการเพาะเห็ดฟาง ในตะกร้า เพราะใช้พนื้ ที่ไม่มาก ต้นทุนนอ้ ย และดแู ลง่ายนน้ั เอง โครงการยกระดับเศรษฐกิจและสังคมรายตำบลแบบบูรณาการ (1 ตำบล 1 มหาวิทยาลัย) แขวงบางชัน เขตคลองสามวา กรุงเทพมหานคร โดยสถาบันค้นคว้าและพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหาร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ จึงมีความประสงค์จัดทำคู่มือ เรื่อง การเพาะเห็ดฟางตะกร้าจากผักตบชวา เพื่อให้เป็นองค์ความรู้ได้ถูกนำไปเผยแพร่ เพ่ือสร้างประโยนช์และ เปน็ แนวทางในการสร้างรายได้ให้กบั ชมุ ชน และผทู้ ี่สนใจ

3 บทที่ 1 ความเปน็ มาและความสำคญั 1.1 ความเป็นมาและความสำคญั ของเหด็ ฟาง เห็ดฟาง (ช่ือวิทยาศาสตร์: Volvariella volvacea) เป็นเห็ด กินได้ชนิดหน่ึง มีการเพาะเลี้ยงในแถบเอเชียตะวันออกและเอเชีย ตะวันออกเฉียงใต้ ใช้เป็นส่วนผสมในการประกอบอาหารเอเชียอย่าง แพร่หลาย ช่ือเรียกแม้แตกต่างกันไปในหลายประเทศ แต่ยังมี ความหมายว่า เห็ดฟางเหมือนกัน เห็ดฟางมักพบในรูปแบบสด แต่มีพบรูปแบบบรรจุกระป๋องหรืออบแห้ง เพื่อจำหน่ายนอกฤดู เกบ็ เกยี่ วด้วย ลักษณะดอกเห็ดฟาง เป็นรูปทรงไข่มีเปลือกหุ้ม เม่ือเจริญข้ึน เปลือกหุ้มปริแตก คงเหลือเปลือกหุ้มท่ีโคนก้าน ผิวนอกของเปลือก หุ้มส่วนมากมักเปลี่ยนเป็นสีขาวหม่นหรือสีเนื้อ หมวกเห็ดเม่ือบาน เต็มที่เส้นผ่านศูนย์กลาง 4 – 10 เซนติเมตร กลางหมวกมขี นละเอียด สีน้ำตาลดำหรือสีน้ำตาลแดง ครีบสีขาวแล้วเปลี่ยนเป็นสีชมพูอ่อน ไม่ยึดติดกับก้าน ส้ันยาวไม่เท่ากัน ก้านยาว 4 – 10 เซนติเมตร เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.5 – 1 เซนติเมตร ผิวสีขาวนวลมีขนสีขาว เน้ือเป็นเส้นหยาบสีขาวรวมกันแน่น ตรงกลางก้านกลวง สปอร์รูปทรงรี สีชมพู ขนาด 5 – 6 × 7 – 9 ไมโครเมตร มผี ิวเรียบ

44 ลักษณะของดอกเห็ดฟาง เห็ดฟางตามธรรมชาติเจริญเติบโตบนกองฟางข้าวเป็นกลุ่ม 2 – 6 ดอก และจะถูกเก็บเก่ียวในระยะท่ียังเจริญไม่เต็มที่ คือยังเป็น ตุ่มกลมๆ ก่อนท่ีหมวกเห็ดจะผุดออกมา ซ่ึงใช้เวลาประมาณ 4 – 5 วัน เจริญได้ผลดีที่สุดในภูมิอากาศเขตร้อนที่มีฝนตกชุก อย่างเช่นอากาศ ประเทศไทย ซ่ึงเป็นอากาศท่ีเหมาะแก่การเจริญเติบโตของเห็ดฝาง ในประเทศไทยเห็ดฟางเป็นท่ีนิยมรับประทานอย่างมาก มักจะเป็น องค์ประกอบของเมนูอาหารไทยหลากหลายเมนู เช่น ต้มยำ แกงเลียง แกงเห็ด เป็นต้น อีกทั้งยังเป็นเห็ดที่สามารถเพาะได้ง่าย ปัจจุบันจึงมีการพัฒนาวิธีการเพาะในแบบต่างๆ จึงทำให้สามารถหา ทานเห็ดฟางไดต้ ลอดปี หรือจะทำการเพาะไว้รับประทานเองได้ง่ายๆ ตามเลม่ คู่มือเลม่ นี้

5 1.2 ความเป็นมาและความสำคญั ของผกั ตบชวา ผักตบชวา (ช่ือวิทยาศาสตร์: Eichornia crassipes (C. Mart.) Solms) เปน็ พืชพ้นื เมืองของทวปี อเมริกาใต้ เป็นพชื น้ำลม้ ลุก มีลักษณะลำต้นอวบน้ำ ผิวลำต้นเรียบมีสเี ขียวอ่อนและเข้ม ก้านใบจะพองออกตรงช่องกลาง ภายใน เป็นรูพรุน ช่วยพยุงลำต้นให้ลอยน้ำได้ มีถิ่นกำเนิดอยู่ท่ีประเทศบราชิล เข้ามาในประเทศไทย ในปี พ.ศ. 2444 ได้นำมาจากประเทศอินโดนีเซีย ปลูกที่แรกในวังสระปทุม เพราะดอกผกั ตบชวานน้ั มสี ีม่วงสวยงาม ลักษณะของผกั ตบชวา ในเวลาต่อมาเกิดน้ำท่วมท่ีวังสระปทุม ผักตบชวาหลุดออกมาสู่ ลำคลองภายนอก แล้วเริ่มแพร่พันธุ์อย่างรวดเร็ว ทำให้กลายเป็นวัชพืช ท่ีรบกวนการระบายน้ำอย่างมาก อย่างไรก็ดีผักตบชวาก็มีส่วนดีอยู่ไม่น้อย เช่น ก้านและใบอ่อนนำมารับประทานได้ สามารถนำมาทำปุ๋ยหมัก ใช้เป็น อาหารเลี้ยงสัตว์ทางการเกษตร และยังนำมาเป็นวัสดุเพาะเห็ดฟางได้ด้วย ที่สำคัญยังมีสรรพคุณทางยา ที่ช่วยขับสารพิษ และช่วยระบายความร้อน ออกจากร่างกาย และเน่ืองจากผักตบชวานั้นหาได้ง่ายในชุมชน คู่มือเล่มน้ี จึงนำผักตบชวาเปน็ วสั ดุหลักในการนำมาเพาะเห็ดฟางนัน้ เอง

6 6 บทที่ 2 อปุ กรณ์และวสั ดทุ ่ใี ชใ้ นการเพาะเห็ดฟาง 2.1 อุปกรณท์ ีใ่ ช้เพาะเหด็ ฟางในตะกร้า มีดงั นี้ 1. ตะกร้า ขนาดรูประมาณ 1x1 น้วิ 2. พลาสติกสำหรบั คลมุ ตะกรา้

7 3. บวั รดน้ำ 4. กะละมงั

88 2.2 วสั ดุทใี่ ชก้ ารเพาะเห็ดฟางในตะกร้า มีดงั น้ี 1. ผกั ตบชวาแห้ง 5 กิโลกรมั (หากไม่มผี กั ตบชวาสามารถใช้ฟางข้าวหรอื หญา้ แหง้ แทนได้) 2. ก้อนเชอ้ื เหด็ ฟาง 1 ก้อน

9 3. รำละเอียด 0.5 กิโลกรัม 4. แป้งขา้ วเหนียว 0.5 กก

10 10 5. มูลวัว 1 กิโลกรัม 6. EM 20 cc

11 7. กากน้ำตาล 1 กิโลกรัม 8. น้ำสะอาด 20 ลติ ร 9. แอลกอฮอล์ 70 % บทที่ 3

12 12 บทท่ี 3 ขน้ั ตอนการเพาะเหด็ ฟาง 3.1 ขน้ั ตอนที่ 1 การเกบ็ และตากแหง้ ผกั ตบชวา 1. จดั หาผักตบชวาตามแหล่งนำ้

13 2. เมื่อได้ผกั ตบชวามาแล้ว ให้นำมาสับให้ได้ความยาวประมาณ 2 - 4 เซนติเมตร ย่ิงถ้าเราสามารถสับได้เป็นช้ินเล็กๆ จะช่วยทำให้ เห็ดฟางออกดอกได้เร็วมากข้ึนนน้ั เอง

14 14 3. เม่ือสับผักตบชวาเรียบร้อยแล้ว ให้นำไปตากแดดให้แห้งโดย ใช้เวลาประมาณ 2 - 3 วัน โดยเราจะนำผักตบชวาแห้งไปใช้ใน การเพาะเหด็ ฟางจำนวน 5 กโิ ลกรมั นำผักตบชวาทส่ี บั มาตากแดดผักตบชวา ผกั ตบชวาที่ผา่ นการตากแดดจนแห้งเรียบร้อยแล้ว

15 3.2. ขนั้ ตอนที่ 2 การหมกั ผกั ตบชวา 1. นำ EM 20 cc. กากนำ้ ตาล 1 ลิตร และนำ้ สะอาด 20 ลติ ร มาผสมรวมกนั แล้วคนให้ส่วนผสมทง้ั หมดละลายเข้ากัน เท EM 20 cc. ผสมกับ น้ำสะอาด 20 ลติ ร เทกากน้ำตาล 1 กิโลกรมั ลงในน้ำท่ีผสม EM แลว้ หลังจากนัน้ คนให้สว่ นผสม เข้ากนั

16 16 2. นำผักตบชวาท่ีตากแห้งเรียบรอ้ ยแลว้ 5 กิโลกรัม มาแช่ในน้ำ ที่ผสม EM และกากน้ำตาลท่ีเตรียมไว้ก่อนหน้านี้ โดยให้ทำการแช่ทิ้ง ไว้ประมาณ 1 คืน หากแช่ท้ิงไว้นานผักตบชวาจะนิ่มเกินไป จะทำให้ ไม่สามารถนำมาใช้ได้ แต่ถ้าเปล่ียนวัสดุเป็นฟางข้าวกับหญ้าแห้ง แนะนำใหค้ วรแช่ทงิ้ ไว้ 3 คืน เพราะจะดูดซมึ นำ้ ได้ชา้ กว่าผักตบชวา นำผักตบชวาแห้งนำมาแช่ในนำ้ ท่ี ผสม EM และกากน้ำตาล ทำการกดให้ผกั ตบชวา จมลงในน้ำ

17 3. หลังจากแช่ผักตบชวาทิ้งไว้ 1 คืนเรียบร้อยแล้ว ให้นำ ผักตบชวาออกมากองไว้ในพื้นที่ที่สะอาด แล้วให้ทำการคลุมด้วย พลาสติกเป็นระยะเวลา 3 วัน เพ่ือทำการหมักผักตบชวาไว้ ท่ีสำคัญ ควรทำการกลบั กองผักตบชวาทกุ วนั จนกว่าจะครบ 3 วัน นำผกั ตบชวาที่แชน่ ้ำแล้ว 1 คนื มากอง ใชพ้ ลาสติกคลมุ กองผกั ตบชวาเป็นเวลา 3 วัน

18 18 3.3 ขน้ั ตอนที่ 3 การผสมแป้งและเช้อื เหด็ ฟาง 1. ให้ทำความสะอาดภาชนะและมือผู้ทำด้วยแอลกอฮอล์ก่อน เพ่ือฆ่าเช้ือโรคและป้องกันเช้ืออ่ืนเจื่อปน นำก้อนเช้ือเห็ดฟางที่ เตรียมไว้ มาฉีกออกเป็นช้ินเล็กๆ ยิ่งเล็กเท่าไหร่ย่ิงดี ระหว่างท่ีฉีก กอ้ นเช้ือเหด็ ฟางให้โรยแปง้ ขา้ ว เพราะแป้งขา้ วเหนียวจะชว่ ยทำให้ฉีก เชื้อเห็ดฟางได้ง่ายย่ิงข้ึน เน่ืองจากเชื้อเห็ดฟางค่อนข้างจะเหนียว นั่นเอง ซึ่งก้อนเช้ือเห็ดฟาง 1 ก้อน จะสามารถทำเห็ดฟางตะกร้าได้ 3 - 4 ตะกรา้ ดว้ ยกนั ทำความสะอาดภาชนะ และมอื ดว้ ยแอลกอฮอล์ ฉีกกอ้ นเชอ้ื เห็ดฟางแลว้ โรยด้วยแป้งขา้ วเหนียว

19 คลุกก้อนเช้ือเหด็ ฟางกบั แป้งขา้ วเหนยี วใหเ้ ข้ากัน

20 20 ข้อสังเกตุ วิธีดูก้อนเชื้อเห็ดฟาง ไม่ควรซ้ือก้อนเห็ดฟางที่แก่เกินไป เพราะจะทำให้เส้นใยของเห็ดฟางไม่ค่อยแข็งแรง ถ้าเชื้อเห็ดฟางแก่ จะมีจุดสีน้ำตาลข้ึน และไม่ควรซื้อเชื้อเห็ดฟางท่ีมีสีเขียว เพราะ อาจจะมีราเขยี วปนเปอ้ื นมาด้วย ภาพตัวอย่างกอ้ นเหด็ ฟางท่อี ายุมากเกินไป ภาพตัวอย่างก้อนเชอ้ื เห็ดฟางท่ปี นเปอ้ื นราเขียว

21 3.4. ขั้นตอนที่ 4 การโรยอาหารและเช้อื เห็ดลงตะกรา้ 1. นำผกั ตบชวาท่ีหมักไว้เรียบรอ้ ย มาใสใ่ นตะกรา้ ทีเ่ ตรียมไว้ ความหนาโดยประมาณ 1 ผา่ มือ แล้วทำการกดผักตบชวาใหแ้ น่น เตรยี มผกั ตบชวาทผี่ ่านการหมกั นำผักตบชวาทีเ่ ตรยี มใส่ลงตะกรา้ แลว้ ทำการกดให้แน่น

22 22 2. นำเช้ือเห็ดฟางท่ีฉีกแล้วมาโรย วิธีการโรยเราจะโรยเชื้อเห็ด ฟางเฉพาะขอบตะกร้าเท่านั้น ให้เว้นบริเวณตรงกลางไว้ เม่ือโรยเช้ือ เห็ดฟางเสร็จแล้ว ให้นำมูลวัวมาโรยบริเวณขอบตะกร้า ต่อด้วย รำละเอยี ดมาโรยบรเิ วณขอบตะกร้าด้วยเชน่ เดียวกัน โรยเชื้อเหด็ ตามขอบตะกรา้ นำมลู วัวโรยตามขอบตะกรา้ นำรำละเอียดโรยตามขอบตะกรา้

23 3. เมื่อทำครบทุกขั้นตอนแล้วให้เอาบัวรดน้ำมารดให้ท่ัว จนเปียกชุ่ม แล้วทำการกดให้แน่นจนกระท่ังมีน้ำไหลออกจาก รูตะกร้าเป็นอันจบชั้นที่ 1 โดยเราจะทำท้ังหมด 4 ช้ัน ในส่วนของ ชนั้ ท่ี 2 และชนั้ ที่ 3 จะมวี ธิ กี ารทำแบบชน้ั ที่ 1 ใช้น้ำเปล่ารดให้ท่ัวจนเปยี กช่มุ

24 24 4. ในส่วนของช้ันท่ี 4 หรือชั้นบนสุด เราจะโรยเชื้อเห็ดฟางให้ ท่ัวตะกร้า แล้วตามด้วยมูลวัวและรำละเอียดโรยให้ทั่วด้วยเช่นกัน แล้วจึงนำผักตบชวามาปิดทับความหนาประมาณ 2 นิ้ว รดน้ำให้ทั่ว ทง้ั หมดแลว้ กดใหแ้ น่น ชน้ั สดุ ทา้ ยให้โรยเช้ือเหด็ ฟางใหท้ ั่ว นำมลู วัวและรำละเอยี ดโรยใหท้ ่วั เช่นกนั ปดิ ด้านบนดว้ ยผกั ตบชวา

25 5. ใหน้ ำเอาพลาสติกมาคลุมให้มดิ ชดิ แล้วให้นำตะกร้าไปวางใน พืน้ ท่ีท่มี ีแสงแดดพอประมาณ

26 26 บทท่ี 4 ขั้นตอนการตดั ใยเหด็ ฟาง หลังจากวนั ที่ทำเสร็จประมาณ 4 - 5 วัน ให้เปิดผ้าพลาสตกิ ดู จะสังเกตเห็นเส้นใยสีขาวที่เกิดข้ึน ซ่ึงจะเกิดข้ึนช้าหรือเร็วจะขึ้นอยู่ กับสภาพอากาศในพื้นที่นั้นๆด้วย เมอ่ื สงั เกตเหน็ แล้วให้นำบวั รดน้ำใส่ น้ำมารดเส้นใยสีขาวน้ันให้หายไป วิธีน้ีจะเรียกว่า การตัดใยเห็ด ซ่ึงจะ ช่วยกระตุ้นการออกดอกของเห็ดฟาง เม่ือรดเสร็จแล้วให้คลุม พลาสติกไวเ้ หมือนเดมิ แล้วท้ิงไว้อกี 3 วัน รปู ตวั อย่างเส้นใยท่เี กิดขน้ึ

27 บทท่ี 5 การเตรยี มการก่อนเกบ็ ดอกเหด็ ฟาง หลังจากที่ตัดใยเห็ดแล้ว และทำการทิ้งไว้จนครบ 3 วัน ให้เปิดพลาสติกดูจะเห็นดอกเห็ดฟางดอกเล็กๆ ช่วงนี้เห็ดฟางจะ ต้องการอากาศมาก ให้เปิดชายพลาสติกไว้ประมาณ 3 - 4 เซนติเมตร แต่อย่าเปิดกว้างจนเกินไป เพราะจะทำให้เห็ดฟางแห้งตายได้ ให้ทงิ้ ไวแ้ บบนี้อีก 2 - 4 วัน เหด็ ฟางก็จะสามารถเก็บมารับประทานได้เลย รปู ตวั อย่างเหด็ ทีเ่ กดิ ข้นึ หลงั จาก คลุมพลาสตกิ ไว้ 4 – 5 วนั หลงั จากเปดิ พลาสตกิ ให้อากาศ ถ่ายเทไดร้ ะยะหน่งึ

28 28 บทท่ี 6 วิธีเกบ็ ดอกเหด็ ฟาง วธิ ีการเก็บดอกเหด็ ฟางทดี่ ี 1. ควรจับดอกเห็ดฟางให้ถึงโคนเห็ดฟางแล้วบิดเบาๆ ไม่ควรทำแรง เกินไป เพราะจะทำเส้นใยเห็ดฟางกระทบกระเทือน ซึ่งจะมีผลกับ การเจรญิ เตบิ โตของเสน้ ใยดอกเหด็ ฟาง 2. ควรเก็บเศษเห็ดฟางท่ีขาดติดตะกร้าออกให้หมด เพื่อกันมดและ แมลงมากดั กนิ 3. เมื่อเก็บเห็ดฟางจนหมดแล้วประมาณ 3 - 4 วัน ให้รดน้ำที่ตะกร้า เห็ดฟางแลว้ คลุมพลาสตกิ ไวท้ ิ้งไว้ 4 วัน จะไดเ้ กบ็ เห็ดฟางอกี หนึง่ รอบ รปู ตวั อยา่ งวธิ ีการเก็บดอกเห็ดฟาง

29 บทท่ี 7 การจัดการวสั ดเุ พาะเห็ดฟางหลงั จากเก็บผลผลิต หลักจากเก็บเห็ดฟางจนเชื้อเห็ดหมดแล้ว เราอย่าทิ้งวัสดุที่ เพาะเห็ดฟางเป็นอันขาด เพราะวัสดุท่ีเหลือจากการเพาะเห็ดยังมี ประโยชน์มากมาย เรายังสามารถเอามาทำเป็นอาหารพืชได้ หรือ นำมาทำเป็นปุ๋ยหมักนั้นเอง ซึ่งถือว่าเป็นอาหารเลี้ยงพืชช้ันดีเลย ทีเดียว ยังอุดมไปด้วย ไนโตรเจน ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม ซึ่งเหมาะ อย่างยิ่งสำหรับเป็นตัวช่วยในการเสริมธาตุอาหารให้กับพืช ผัก หรอื ตน้ ไม้ วิธกี ารทำปยุ๋ หมักจากวัสดุเพาะเหด็ ฟาง 1. นำวัสดุเพาะเห็ดฟางมาเทกองลงทพ่ี ื้นแล้วรดนำ้ ให้ทว่ั 2. นำผ้าพลาสติกมาปิดกองวัสดุ แล้วทำการทิ้งไว้ 7 วัน และต้องทำ การกลบั กองวัสดุทุกวันจนกว่าจะครบ 7 วนั 3. เมื่อท้ิงจนครบ 7 วนั แลว้ ให้จับดูกองวัสดุดูว่ามีร้อนไหม ถ้าไมร่ ้อน ก็สามารถนำวสั ดไุ ปใส่พืช ผกั หรือต้นไม้ได้เลย

30 30 ตัวอยา่ งปยุ๋ หมกั จากวัสดเุ พาะเหด็ ฟาง ท่ีทำการหมักเรยี บร้อยแลว้ การทำป๋ยุ หมักจากวัสดเุ พาะเห็ดฟาง

31 บทที่ 8 แหล่งจัดจำหน่ายเคร่ืองมอื อุปกรณ์ 1. ตะกรา้ ราคาโดยประมาณ (บาท) : 20 - 150 บาท แหลง่ จัดจำหน่าย 1. ร้านขายทกุ อยา่ ง 20 บาท 2. ห้างสรรพสินค้า เชน่ Big c ,Tesco Lotus เป็นต้น 3. Lazada 4. Shopee 2. ถงุ พลาสตกิ 30x40 เซนตเิ มตร ราคาโดยประมาณ (บาท) : 40 - 100 บาท แหลง่ จัดจำหนา่ ย 1. Homepro 2. Lazada 3. Shopee 3. บัวรดน้ำ ราคาโดยประมาณ (บาท) : 100 - 200 บาท แหลง่ จัดจำหนา่ ย ร้านพระยาสเุ รนทร์การเกษตร โทรศพั ท์. 094-680-9600

32 32 4. กะละมัง ราคาโดยประมาณ (บาท) : 20 - 100 บาท แหลง่ จัดจำหนา่ ย 1. ร้านขายทกุ อยา่ ง 20 บาท 2. ห้าสรรพสินค้า เช่น Big c ,Tesco Lotus เป็นต้น 5.กอ้ นเชื้อเห็ดฟาง ราคาโดยประมาณ (บาท) : 15 บาท แหลง่ จดั จำหน่าย ร้านกอ้ นเชอ้ื เหด็ และอปุ กรณเ์ พาะเหด็ https://www.nanagarden.com/shop/19507 โทรศัพท์. 099-552-0277 6. มลู ววั ราคาโดยประมาณ (บาท) : 25 - 35 บาท แหล่งจัดจำหนา่ ย ร้านพระยาสุเรนทร์การเกษตร โทรศพั ท์. 094-680-9600 7. รำข้าว ราคาโดยประมาณ (บาท) : 12 บาท แหล่งจัดจำหน่าย รา้ นก้อนเช้อื เห็ดและอุปกรณเ์ พาะเห็ด https://www.nanagarden.com/shop/19507 โทรศัพท์. 099-552-0277

33 8. แป้งข้าวเหนียว ราคาโดยประมาณ (บาท) : 20 – 45 บาท แหล่งจัดจำหนา่ ย ห้างสรรพสินค้า เช่น Big c ,Tesco Lotus เปน็ ต้น 9. EM ราคาโดยประมาณ (บาท) : 35 - 90 บาท แหลง่ จัดจำหนา่ ย รา้ นพระยาสุเรนทรก์ ารเกษตร โทรศพั ท์. 094-680-9600 10. กากน้ำตาล ราคาโดยประมาณ (บาท) : 35 -120 บาท แหล่งจัดจำหนา่ ย รา้ นพระยาสุเรนทร์การเกษตร โทรศัพท์. 094-680-9600 11. แอลกอฮอล์ 70 % ราคาโดยประมาณ (บาท) : 50 - 100 บาท แหล่งจดั จำหนา่ ย 1. ร้านขายยาทั่วไป 2. ร้านสะดวกซื้อ 7-eleven

34 34 บรรณานุกรม ชาญยทุ ธ์ ภานทุ ตั และนงนชุ แตงทรพั ย์. 2538. เทคนิคการเพาะเหด็ . กรมสง่ เสริมการเกษตร. กรุงเทพ. 46 หนา้ ดีพรอ้ ม ไชยวงศ์เกียรต.ิ 2532. การเพาะเหด็ บางชนดิ ในประเทศไทย. มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์. กรุงเทพฯ. 188 หน้า ประเวศ วะสี. 2536. การศกึ ษาชาติภมู ิปัญญาท้องถน่ิ :ภูมปิ ัญญาชาวบ้านในการพัฒนาทอ้ งถ่ิน. (พมิ พค์ รัง้ ที่ 2) กรงุ เทพฯ : อัมรินทร์พรน้ิ ติง้ แอดพ์ ลบั ลชิ ชง่ิ . พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑติ ยสถาน. (2545). กรงุ เทพฯ : อักษรเจรญิ ทศิ น์. เห็ดฟางและความหมายของเห็ดฟาง. สืบค้นเมอ่ื 19 กรกฎาคม 2564 จาก https://th.wikipedia.org/wiki/เหด็ ฟาง อานนท์ เออื้ ตระกูล. 2522. การเพาะเหด็ ฟางฉบบั สมบูรณ.์ กรมวิชาการเกษตร. กรุงเทพฯ. อานนท์ เออ้ื ตระกูล. 2520. เหด็ เมืองไทย. สำนักพิมพ์ไทยวัฒนาพานิช. กรุงเพทฯ.

35 คณะทีมงานโครงการยกระดับเศรษฐกิจและสงั คมรายตำบลแบบบูรณาการ (1 ตำบล 1 มหาวทิ ยาลยั ) แขวงบางชนั เขตคลองสามวา กรงุ เทพมหานคร โดยสถาบนั ค้นควา้ และพัฒนาผลติ ภณั ฑอ์ าหาร มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ ผ้จู ัดการตำบล สวัสดิชัยกุล ดร.อรไท ทีมงาน JOB 1 วิเคราะห์ข้อมูล (Data Analytic) 1. นางสาวอรอนงค์ อยยู่ งค์ 3. นายอนนั ต์ ภญิ โญภาพ เข็มแมน้ หมดั 2. นายธนนิ โชตน์ เลิศนิธธิ ีรพร JOB 2 จดั การข้อมูลติดตาม/เฝ้าระวัง COVD (ร่วมกับ ศบค.) 1. นางสาวณฐั กานต์ กระช้ันกลาง 3. นางสาวจรรจริ า 2. นางสิรินทร์ บรุ ุษนนั ท์ JOB 3 จัดการข้อมูลราชการในพน้ื ที่เปน็ ขอ้ มลู อเิ ล็กทรอนกิ ส์ (รว่ มกับ กพร.) 1. นางสาวชมพนู ชุ จอมเกาะ 2. นางสาวพชรพรรณ พลู เอย่ี ม JOB 4 การพฒั นาสัมมาชีพและสร้างอาชีพใหม่ 1. นางสาวเบญจมาภรณ์ ยศแสน 4. นางสุดคะนึง ศรสี ะอาด น้ำคา้ ง 2. นางสาวอรพรรณ ดอกโศรก 5. นายสรวศิ 3. นายอภริ ักต์ ทองสัมฤทธิ์ JOB 5 การพฒั นาทกั ษะอาชพี ใหม่ 3. นายพนั ธกานต์ ปทุมวนั 1. นางสาวสรรคส์ ริ ิ พิมพกันต์ 2. นางสาววรรณวสิ า กรเศษ JOB 6 การถา่ ยทอดองค์ความรู้ เทคโนโลยี นวัตกรรม 1. นางสาวสธุ ิดา อุดมทรัพย์ 3. นางสาวแสงเทยี น วงษ์ศริ ิ 2. นางสาวสุณสิ า ทนิ อยวู่ งษ์