การศึกษาเศรษฐกิจท่องเที่ยวชุมชนอย่างครบวงจร: จากโซเชียลมีเดียถึงชุมชนท่องเที่ยว

รายงานฉบับสมบรู ณ 5.10 อนาคตของชุมชนทอ งเท่ยี วไทย การวิเคราะหอนาคตของชุมชนทองเที่ยวน้ี จะอาศัยวิธีการวิเคราะห SWOT คือ พิจารณาจุดแข็ง จุดออ น โอกาส และความทาทายของการทอ งเท่ยี วชมุ ชน ดังน้ี จุดแข็ง ของชุมชนทองเท่ียว คือ เปนผลิตภัณฑและสินคาท่ีมีความหลากหลายดังท่ีกลาวมาแลว เน่ืองจากมที าํ เลทีต่ ้งั ตั้งแตย อดเขาไปจนถงึ กลางทะเล มีชาติพนั ธทุ แี่ ตกตางกนั สามารถสรางสีสัน มีเสนห มีความหลากหลาย และชุมชนสามารถใชจุดแข็งท่ีแตกตางกันเปดโอกาสใหนักทองเที่ยวมีทางเลือก ไดมากขึ้น นอกจากนี้ ชุมชนท่ีอยูในชนบทมักจะมีวิถีชีวิตท่ีไมเรงรีบ มีอัธยาศัยท่ีเหมาะกับการใหบริการ นักทอ งเทย่ี ว จุดออน ของชุมชนทองเท่ียว คือ กําลังรองรับดานแรงงาน เพราะครัวเรือนสวนใหญอาศัย แรงงานของแมบานจัดการเวลาที่ยังพอมีเหลืออยูมาตอนรับขับสูนักทองเที่ยว ท้ังนี้ ชุมชนสวนใหญไมได คาดหวังวานักทองเที่ยวจะมาเที่ยวทุกวัน แตในกรณีฤดูกาลทองเท่ียวในบางพื้นท่ีปรากฏวามีจํานวน นักทองเท่ียวมาพักแทบทุกวัน เชน ที่แมกําปอง ทําใหขาดแคลนแรงงานท่ีจําเปนในการตอนรับขับสูใหมี มาตรฐานตามทนี่ กั ทอ งเท่ียวคาดหวงั นอกจากนี้ ชุมชนมีระดับความสามารถในการใหบริการตางกัน ขึ้นอยูกับความสามารถในการ จัดการสิ่งแวดลอมและการจัดสรรผลประโยชนภายในชุมชน เม่ือนักทองเท่ียวมีจํานวนมากเกินกําลัง รองรบั ดานสาธารณปู โภคโดยเฉพาะปญ หาขยะและนาํ้ เสีย ซึง่ มีผลกระทบตอคุณภาพชีวิตและส่ิงแวดลอม นอกจากน้ี การเปล่ียนแปลงตลาดจากตลาดดูงานเปนตลาดพักผอนอาจทําใหเกิดผลกระทบเชิงสังคม ตามมา สวนการจัดสรรผลประโยชน หากขาดความโปรงใสและเปนธรรมจะทําใหทุนทางสังคมที่เปนฐาน คอยๆ สึกกรอนได และหากธรรมาภิบาลของกลุม สาํ หรับชมุ ชนทอ งเท่ียวทตี่ องการรับนกั ทอ งเที่ยวท่สี นใจมาพักผอน พบวา นักทองเท่ียวยังเห็นวา ตองพัฒนามาตรฐานของส่ิงอํานวยความสะดวกในชุมชน โดยเฉพาะหองน้ําสาธารณะ และการดูแลรักษา ความสะอาด โดยเฉพาะในกลมุ การทองเที่ยววนั เดยี ว อีกจุดออน คือ ทุนสังคมท่ีเปนทุนประเดิมไมแข็งแรงพอ แตต้ังข้ึนเพราะความชวยเหลือจาก ภายนอก ความสําเร็จของการทองเที่ยวชุมชน จึงตองการ “การระเบิดจากภายใน” มากกวาการจัดต้ังโดย หนวยงานภาครัฐ และหากธรรมาภิบาลของกลุมไมเขมแข็งพอ อาจจะทําใหชุมชนทองเที่ยวสรางปญหา บุกรกุ ทสี่ าธารณะได นอกจากนี้ การจัดสรรผลประโยชนภายในกลุม หากไมลงตัวและไมเปนธรรมแลว ก็จะมีโอกาสจะ เกิดความขัดแยงขึ้นภายในชุมชนตามมา นอกจากนี้ยังมีการดูแลเรื่องผลกระทบท่ีมีตอครัวเรือนในชุมชน ท่ีไมไดมีสวนไดจากการทองเที่ยว ซ่ึงก็จําเปนจะตองมีการจัดสรรผลประโยชนบางสวนจากรายไดจาก ทองเทีย่ วไปดแู ลผลกระทบเหลาน้ี เชน ผลกระทบทางดานสิ่งแวดลอม มลพิษเสียง และในขณะเดียวกันก็ ตองใชรายไดบางสวนไปเพิ่มพูนคุณภาพชีวิตใหแกคนในชุมชน ซ่ึงจะเปนทั้งคุณภาพชีวิตสําหรับ นักทอ งเท่ยี วดว ย เชน แสงไฟสองสวา ง เพ่อื ความปลอดภัยของชุมชนและนักทองเทยี่ ว โอกาส ของชุมชนทองเที่ยวน้ันมีอยูมาก เนื่องจากกระแสการทองเที่ยววิถีไทยท่ีกําลังเติบโต แต ทั้งน้ีโอกาสนี้ก็ไมใชเปนโอกาสสําหรับชุมชนทองเที่ยวทุกแหง เปนเฉพาะชุมชนทองเท่ียวท่ีมีศักยภาพ 115

ชุดโครงการการศึกษาเศรษฐกจิ ทอ งเท่ียวชมุ ชนอยา งครบวงจร: จากโซเชยี ลมเี ดยี ถึงชมุ ชนทองเทยี่ ว เทาน้ัน นอกจากนี้ ระบบการขายออนไลนและการขนสงสินคาระหวางจังหวัดที่พัฒนาขึ้นมาก ยังจะเปด โอกาสใหชุมชนสามารถขายผลิตภัณฑที่ผลิตในชุมชนไดอยางตอเน่ืองหลังจากการมาเยือนของ นักทอ งเทีย่ ว ความทาทาย ของชุมชนทองเที่ยว คือ กระแสการทองเท่ียววิถีไทยในปจจุบัน ทําใหหนวยงาน ตางๆ พยายามเขาไปหาชุมชนทองเท่ียวที่คอนขางประสบความสําเร็จแลว เพื่อที่จะใหขอเสนอและยื่นมือ มาใหค วามชวยเหลือตางๆ ทําใหเกิดปญหาขัดแยงกันภายใน เน่ืองจากแยงชิงผลประโยชนจากรัฐที่เสนอ เขามา นอกจากนี้ ชุมชนทีพ่ งึ่ พารฐั มากเกนิ ไปจากอุปสงคเทียมจากนโยบายของรัฐที่ไปกระตุนการดูงาน อาจมีโอกาสตองออกจากตลาดเมอื่ งบประมาณสนบั สนนุ เหลานีส้ ้ินสดุ ลง ความทาทายอีกประการหนึ่ง ไดแก การแขงขันจากอุตสาหกรรมโรงแรมในพ้ืนท่ีใกลเคียงซ่ึง สามารถเสนอบริการในราคาท่ีคอนขางตํ่าและใกลเคียงกับโฮมสเตยท่ีกําลังปรับตัวไปสูตลาดนักทองเที่ยว ทีม่ ีคา ท่พี กั ประมาณ 600 บาทตอคนื (รวมคากิจกรรม) นอกจากนี้ ชุมชนในภาคเหนือ อีสาน และใต ยังประสบปญหาหมอกควันจากการเผาในพ้ืนที่โลง แจง ของกิจกรรมทางการเกษตร ทําใหฤ ดูกาลทอ งเทย่ี วมรี ะยะเวลาทส่ี ้ันกวา ที่ควรจะเปน 5.11 ขอเสนอแนะ 5.11.1 แนวทางสําหรับนักพัฒนา สําหรับขอบเขตของนักพัฒนา จะหมายรวมถึงนักวิชาการ และขาราชการสวนภูมิภาคท่ีจะ เขาไปพัฒนาและทํางานรวมกับชุมชนในแงมุมการทองเที่ยวชุมชน รวมทั้งนักพัฒนาในภาคเอกชนท่ีมี ความตง้ั ใจไปรว มกิจกรรมเชิงสังคมกับชุมชน โดยมีแนวทางท่ีจะเสนอแกกลุมนักพฒั นาเหลานี้ ดงั น้ี  ผูพัฒนาควรมีความเขาใจเกี่ยวกับศักยภาพพื้นฐานของชุมชนน้ัน วาพ้ืนที่มีความ เหมาะสมกับพัฒนาการทองเที่ยวหรือไม มีปจจัยพื้นฐานแหงความสําเร็จหรือไม โมเดลของชุมชนท่ี ประสบความสําเร็จตองมีทําเลท่ีตั้งที่ใกลเคียงเสนทางทองเท่ียวหลัก คือ หางจากถนนสายหลักไมเกิน 30 กิโลเมตร มีส่ิงดึงดูดใจที่เปนแมเหล็กอยูใกลเคียงชุมชนหรืออยูภายในตัวชุมชนน้ันเอง หรือมีฐานะเปน จุดหมายปลายทางของการทองเท่ียว เชน มีอัตลักษณของชนเผา หรือมีอากาศหนาวเย็น เปนจุดดูทะเล หมอก มีชายหาด เกาะแกง และทะเล ยิ่งไปกวาน้ันปจจัยพ้ืนฐานท่ีสําคัญที่สุด คือ ทุนทางสังคม กลาวคือ มีความรักความสามัคคีของกลุม มีความไวเนื้อเชื่อใจในผูบริหารกลุม ขอพึงระวังก็คือจะตองตระหนัก วา ไมใชท กุ ชมุ ชนสามารถพัฒนาเปน ชุมชนทองเทย่ี วไดเสมอไป ความพยายามท่ีจะพัฒนาโดยไม ดศู ักยภาพชมุ ชน อาจจะทาํ ใหชุมชนตองลงทุนไปอยา งเสยี เปลา  นักพัฒนาชุมชนทองเท่ียวควรมีความเขาใจเศรษฐกิจทองเท่ียวของชุมชน โดยเฉพาะ ประเภทตลาดและกลุมลูกคาเปาหมายของชุมชน ซ่ึงเปนปจจัยสําคัญที่สงผลตอรายรับ ตนทุนการลงทุน ของชาวบานท้ังทางตรงและทางออม และผลตอบแทนสุทธิ เพ่ือที่จะไดใหคําแนะนําแกชาวบานไดอยาง ถกู ตอ ง  การพัฒนาการทองเที่ยวตองมีการจับคูตลาดท่ีถูกตอง กลาวคือ นักพัฒนาจะตอง วเิ คราะหวา ชุมชนทอ งเท่ยี วทจี่ ะพฒั นานัน้ ควรมีเปาหมายเปน ตลาดประเภทใด กลา วคอื เปนตลาดสําหรับ 116

รายงานฉบบั สมบรู ณ กลุมศึกษาดูงาน เปนตลาดสําหรับนักทองเท่ียวเพ่ือการพักผอน หรือเปนตลาดแบบผสม เพื่อจะไดเปน ทิศทางในการกําหนดการจัดเตรียมบริการ การทําการตลาด และพัฒนาระบบรองรับท่ีสอดคลองกับความ ตอ งการของกลมุ เปา หมายได  ตองมีการวางแผนและพัฒนาทักษะตลอดหวงโซอุปทาน เชน ความรู ทักษะในเรื่องการ จัดการทองเที่ยวเชิงสรางสรรค และทัศนคติดานการบริการมาตรฐานการใหบริการ ขีดความสามารถใน การส่ือสาร การติดตอกับหนวยงานภายนอกและนักทองเที่ยว ทั้งน้ี ควรมีการถายทอดทักษะท้ังในระดับ ปฏบิ ัติการและในระดับบริหารดวย  เพ่ิมทักษะในการออกแบบพื้นที่และการจัดภูมิทัศน เชน การจัดพื้นที่สาธารณะ ริมหาด ริมน้ําใหมีความสวยงาม ระวังการปลูกสราง เชน หองนํ้า และการติดปายตางๆ ท่ีรวบกวนสายตา หรือ อาจบดบงั ทศั นยี ภาพทส่ี วยงาม  เพิ่มมาตรการดานความปลอดภัย เนื่องจากเปนส่ิงแรกที่นักทองเที่ยวคํานึงถึง รวมถึง การปรับปรุงส่ิงอํานวยความสะดวก และการเขาถึงแหลงทองเท่ียวทุกประเภท เชน ปายบอกทาง ถนน แสงสวา งสัญญาณโทรศพั ท อินเตอรเ น็ต เปนตน  ชุมชนควรไดร ับการสง เสรมิ ในการหารปู แบบและกิจกรรมใหมๆ แมวาชุมชนจะมีกิจกรรม ท่ีดีเดนจากการสะสมภูมิปญญาหรือการบริหารจัดการ และนวัตกรรมตางๆ ที่ผานมา แตเมื่อเวลาผานไป กิจกรรมเหลาน้ีไดขยายตัวออกไปและรูจักกันในวงกวางแลว ทําใหมีความนาสนใจลดลง เพราะการ ทองเท่ียวชุมชนก็เหมือนกับกิจกรรมการทองเท่ียวอ่ืนๆ ตองสรางสินคาและบริการใหมอยูตลอดเวลา ดังนั้น จึงควรจะตองหากิจกรรมใหมๆ เขามาเสริม โดยเฉพาะชุมชนท่ีอยูนอกเขตเมือง ก็ตองหากิจกรรม ในเวลาค่ําคืนนอกเหนือไปจากการบายศรีสูขวัญ เชน การดูดาว การเลานิทานพื้นบานรอบกองไฟ หนัง ตะลุงยุคใหม หรือนวดไทย เชน นวดเทา นวดตัว การทําสปาแบบกระโจมสมุนไพร การนวดหนา เปนตน หรือกรณีของบานคลองหัวชาง จ.สระบุรี ซึ่งมีการปรับจากการดูงานเปนการทองเที่ยวแบบคายเยาวชน การทองเทยี่ วเชงิ บําเพ็ญประโยชน การทองเทยี่ วเพ่ือการพกั ผอน และผจญภยั ใฝเรยี นรู เปนตน  ควรเช่ือมโยงขอมูลดานการทองเท่ียวในส่ือออนไลน ระหวางแหลงทองเที่ยวระดับชาติ และแหลงทองเที่ยวชุมชน โดยใหระบุแหลงทองเที่ยวชุมชนใกลเคียง ใชขอมูลจากนักทองเที่ยวท่ีเดินทาง ไปมาแลวมานําเสนอจุดเดนของแตละพ้ืนท่ี เชน อาหาร รานกาแฟ บรรยากาศ ปรากฏการณธรรมชาติ เปน ตน เพื่อดงึ ดูดนกั ทอ งเที่ยวรายอนื่ ๆ เขามา  สนับสนุนและเผยแพรวิธีการจัดสรรผลประโยชนอยางเปนธรรม การจัดสรรผลประโยชน ที่ไมเปนธรรมเปนท่ีมาของความขัดแยงและความลมสลายของชุมชนทองเที่ยว จึงมีความจําเปนท่ีชุมชน ทองเที่ยวตองศึกษาหาความรูถึงวิธีการจัดสรรผลประโยชนท่ีเหมาะสมกับบริบทชุมชนของตน รวมท้ังหา วิธีการท่ีจะใหชุมชนมีสวนรวม เพื่อที่ใหทราบถึงความพึงพอใจของชุมชนในพื้นที่ของตนวาไดรับ ผลประโยชน ผลกระทบ และมีความพึงพอใจตอการพัฒนาการทองเท่ียวท่ีเกิดขึ้นในพื้นท่ีชุมชนตนเอง มากนอยเพยี งใด  การพัฒนาทุนมนุษย ควรมีการพัฒนางานวิจัยและพัฒนาดานนวัตกรรมบริการระดับ ชุมชนใหม เชน Spa by CBT ซึง่ ตองเปนการออกแบบตลอดหว งโซอุปทานใหมใหมีความเปนพ้ืนถิ่น และ ประหยัดทรัพยากร เชน อาจจะนํากระโจมมาประยุกตใช รวมถึงการนําแกนนําไปพบปะและแลกเปล่ียน 117

ชดุ โครงการการศึกษาเศรษฐกิจทอ งเทีย่ วชมุ ชนอยางครบวงจร: จากโซเชียลมีเดียถึงชุมชนทอ งเทย่ี ว ความรกู นั การพฒั นาคนรนุ ใหม ท่ีจะกลับมาชวยชุมชนในดา นประสานกบั โลกสารสนเทศและการตลาดได งายข้ึน สวนการใหความรูและฝกอบรมโดยการใหมีการไปทองเที่ยวแลกเปล่ียนความรูกันน้ันเปนเร่ืองดี แตถามากเกินไปก็จะกลายเปนการสรางอุปสงคเทียม ทําใหชุมชนเขาใจผิดถึงขนาดของผลรายไดท่ีจะ ไดรบั และมีการลงทนุ ที่ผิดพลาดตามไปดว ย 5.11.2 แนวทางสําหรับภาครัฐ (สวนกลาง) สํานักนายกรัฐมนตรีรวมกับ กระทรวงมหาดไทยและ กระทรวงทองเท่ียวควรมีการใหความรู ผูวาราชการจังหวัดและผูบริหารระดับสูงในจังหวัดในพ้ืนที่มีศักยภาพในการทองเท่ียวใหมีความรูความ เขาใจเกี่ยวกับการจัดการดานทองเที่ยวโดยเฉพาะอยางยิ่งการสรางความ สมดุลระหวางอุปสงคกับ อุปทาน ความแตกตางระหวางศักยภาพของแตละพ้ืนที่ โดยใชดัชนีกายภาพดานการทองเที่ยว ผลกระทบจากการทอ งเท่ียว ตลอดจนลักษณะของตลาดท้ังไทยและตางประเทศรวมท้ังความพึงพอใจของ นักทอ งเทยี่ วทัง้ นค้ี วรใหความสาํ คัญกับความรูสึกของคนไทยในแหลงทอ งเทีย่ วดวย 1) ดา นการประชาสัมพันธแ ละการตลาด  สํานักนายกรัฐมนตรี ควรจัดประชุมผูบริหารระดับสูงของกระทรวงตางๆ เพ่ือให ผูบริหารระดับกระทรวงเขาใจถึงความสําคัญของการบูรณาการการจัดการดานการทองเท่ียว โดยอาจ จัดทําเปน workshop ท่ีใหท ําโจทยร วมกนั จัดการแหลงทอ งเที่ยวเชิงบรู ณาการ  กระทรวงการทอ งเที่ยวและกฬี า และกระทรวงมหาดไทย ควรจดั ใหความรูแกผูวา ราชการจังหวัดและผูบริหารระดับสูงขององคการบริหารสวนจังหวัด (อบจ.) ตลอดจนเทศบาลในเมือง ทองเท่ียวหลกั ทว่ั ประเทศ เน้อื หาการใหความรูควรเนนการพฒั นาตอ งสอดคลอ งตามตามบริบทของชุมชน สืบเนื่องจากบริบทและรูปแบบของชุมชนทองเที่ยวมีความหลากหลาย การเขาไปพัฒนาชุมชนทองเที่ยว แบบนโยบายสูตรเดียวไมนาจะมีประสิทธิผล ยกเวนจะเปนการลงทุนดานสาธารณูปโภคตามความ ตองการของชุมชน ซ่ึงจะทําใหทุกคนในชุมชนและนักทองเท่ียวไดรับประโยชนรวมกัน สวนการสงเสริม และพัฒนานั้น อาจทําผานการวิจัยและพัฒนาของสถาบันการศึกษา ซ่ึงจะมีเวลาใหมากกวา มีความ ละเอียดออน และออนไหวตอ บรบิ ทพ้ืนท่มี ากกวา แตขอควรระวังในการใชสถาบันอุดมศึกษาก็คือ นักวิจัย มักจะมีความเขาใจการตลาดและบริบทของตลาดไมเพียงพอ และพัฒนาชุมชนไปตามความคิดเห็นของ ตนเองมากกวาปจจัยทางการตลาด  สรางแฟลตฟอรมซ้ือขายออนไลนสําหรับชุมชนทองเท่ียว โดยเปนเว็บไซตกลางที่ ชุมชนสามารถเขาไปแกไขขอมูลตางๆ ไดเอง เชน แจงขาวสาร กิจกรรม และฤดูกาลทองเท่ียวของชุมชน ตลอดสามารถดําเนินการจองบริการตางๆ ผานเว็บไซต ซึ่งนอกจากจะเปนฐานขอมูลกลางในการ ประชาสัมพันธการทองเที่ยวของชุมชนแลว ยังเปนการอํานวยความสะดวกดานขอมูลใหกับนักทองเท่ียว อีกดวย ท่ีสามารถหาทางเลือกแหลงทองเที่ยวชุมชนไดผานเว็บไซตกลาง และไดรับขอมูลที่ถูกตองท่ีมา จากชุมชน รวมถึงใหสามารถจับคูความตองการไดอยางตรงเปา ท้ังน้ีควรใหขอมูลมาแบบเรียลไทมวา ในขณะนี้แตละชุมชนมีการจองมากนอยเพียงไร เพ่ือลดระดับความคับคั่งในหมูบานในชวงฤดูกาล ทองเท่ียว เกิดขีดความสามารถในการรองรับที่ชาวบานไดตกลงกัน นอกจากน้ีควรสงเสริมใหทุกชุมชนมี Facebook ของตัวเองเพ่อื เปนการประชาสมั พันธ 118

รายงานฉบับสมบูรณ 2) ดา นการบริหารจดั การ  กรมสงเสริมการปกครองทองถิ่น ควรสนับสนุนงบประมาณดานการจัดการขยะให ชุมชนทองเที่ยวเปนพิเศษ โดยเฉพาะกลุมที่รับนักทองเที่ยวรายวัน ซึ่ง อปท. ไมสามารถจัดเก็บคากําจัด ขยะจากโรงแรม รวมทั้งใหความรูดานการจัดการ การลงทุนวิจัยและพัฒนา เพ่ือรองรับขยะจากการ บริโภคของสดและของเสียท่ีมีความช้นื สงู  กรมสงเสริมการปกครองทองถิ่น ควรสนับสนุนใหทองถิ่นท่ีมีศักยภาพจัดทําแผน ทองเท่ียวระยะปานกลางและระยะยาว คือ 5-10 ปเพื่อทําใหสามารถวางแผนการพัฒนาสาธารณูปโภค เพื่อรองรบั การทองเทีย่ วในระยะยาว  ควรสนับสนุนชุมชนทองเที่ยวดานสาธารณูปโภค จากการทบทวนวรรณกรรมของนัก คิดตนตํารับเรื่องทุนทางสังคม ซึ่งเปนแกนหรือฐานของการทองเที่ยวชุมชนนั้น และจากประสบการณใน การวิจัยคร้ังน้ี พบวา มีความสอดคลองกันวา ทุนทางสังคมเกิดจากการสะสมประสบการณของชุมชน ดังน้ัน นโยบายสาธารณะที่เขามาจากภายนอกจะทําไดคอนขางจํากัด การสนับสนุนชุมชนไมควรอุดหนุน งบประมาณโดยตรง ควรอุดหนุนสาธารณูปโภคพ้ืนฐานหรือโครงการท่ีชุมชนมีความตองการรวมกัน โดยเฉพาะดานการเขาถึง เชน การจอดรถ เพราะจะใหผลประโยชนตอทุกคนในชุมชน ไมเพียงแตผูที่มี กิจการในดานการทอ งเทย่ี ว สาธารณปู โภคนก้ี ็จะลดผลกระทบที่เคยมีกับชมุ ชนอ่นื ๆ โดยรอบ เชน การลด ฝุนของการเขาถึงในชุมชนกอนถึงและชุมชนทองเท่ียว ทั้งนี้จะใหความชวยเหลือก็ตอเม่ือชุมชนมีแผน จัดการดูแลความสะอาดท่ีชัดเจน สําหรับหองน้ําอาจจะพิจารณาสรางหองน้ําใหแกรานคาของชุมชน หรือ ศูนยการเรียนรู หรอื อุดหนุนเอกชนใหม ีผูทาํ ความสะอาดเปนประจํา เชน บานพิมาน ที่ชุมชนบานเชียง จ. อดุ รธานี และตลาดไทยยอนยคุ บา นระจนั จ. สิงหบรุ ี  การพัฒนาตองสอดคลองตามตามบริบทของชุมชน สืบเน่ืองจากบริบทและรูปแบบของ ชุมชนทองเที่ยวมีความหลากหลาย การเขาไปพัฒนาชุมชนทองเที่ยวแบบนโยบายสูตรเดียวไมนาจะมี ประสิทธิผล ยกเวนจะเปนการลงทุนดานสาธารณูปโภคตามความตองการของชุมชน ซึ่งจะทําใหทุกคนใน ชุมชนและนักทองเที่ยวไดรับประโยชนรวมกัน สวนการสงเสริมและพัฒนาน้ัน อาจทําผานการวิจัยและ พัฒนาของสถาบันการศึกษา ซ่ึงจะมีเวลาใหมากกวา มีความละเอียดออน และออนไหวตอบริบทพ้ืนที่ มากกวา แตข อควรระวังในการใชสถาบันอุดมศึกษาก็คือ นักวิจัยมักจะมีความออนดอยดานการตลาดและ เขา ใจบริบทของตลาดนอย และพัฒนาชมุ ชนไปตามความคดิ เหน็ ของตนเองมากกวา ปจจัยทางการตลาด 5.11.3 แนวทางสาํ หรบั ชุมชนทอ งถน่ิ 1) การสรางแพก็ เกจกิจกรรม จากผลการศึกษาภาคสนามและการศึกษาจากขอมูลในโซเชียลมีเดีย แสดงใหเห็น แนวโนมตรงกันวาการทองเที่ยวชุมชนจะมีลักษณะเปนการทองเท่ียวเพื่อการพักผอนมากขึ้นในอนาคต และจะมาแทนที่การศึกษาดูงาน ซ่ึงหากชุมชนไมมีนวัตกรรมท่ีจะดึงดูดใหเกิดการศึกษาดูงานรอบใหม การทองเที่ยวในสวนน้ีจะคอยๆ ลดบทบาทความสําคัญลง ในขณะที่ชุมชนก็ไดเตรียมการท่ีจะรองรับการ เปลี่ยนแปลงท่ีเกิดข้ึน นอกจากน้ียังพบวา ปจจัยที่นักทองเท่ียวใหความสนใจเปนพิเศษ คือ อาหาร กจิ กรรม กาแฟ บรรยากาศ จึงมีขอ เสนอแนะดังตอไปนี้ 119

ชุดโครงการการศกึ ษาเศรษฐกิจทอ งเที่ยวชุมชนอยา งครบวงจร: จากโซเชยี ลมเี ดียถึงชมุ ชนทองเทย่ี ว  อาหาร อาหารเปนจุดขายหลักของหลายชุมชน โดยเฉพาะชุมชนโฮมสเตยและ อนุรักษเกาะยาวนอย ซึ่งเปนชุมชนท่ีมีผักสวนครัวในบาน อาหารท่ีสดปรุงใหมและเปนปราศจาก สารอินทรีย เชน การนําเสนอไขไกและผักสด ผักหวานและผักเหลียงจากสวนครัวหลังบาน ปลาและหอย จากกระชังของชาวประมงเจาบาน เปนการสรางความประทับใจใหกับผูมาเยือน โดยเฉพาะผูท่ีมาจาก เมอื งใหญ นอกจากน้ี อาหารยังเปนกิจกรรมที่สามารถสรางรายไดใหกับชุมชนไดเปนจํานวนมาก อยางไร ก็ดี การสรางความหลากหลายใหกับเมนูอาหารเปนสิ่งสําคัญ เนื่องจากอาหารบางประเภทท่ีเปนอาหาร ดัง้ เดิมของทองถ่ิน เชน นํ้าพริก ขนมหรือวัตถุดิบท่ีไมเปนท่ีรูจัก ซ่ึงกลุมวัยรุนหรือเด็กๆ อาจจะไมคุนเคย ดังน้ัน อาจมีการสรางสรรคเมนูใหมๆ ที่เปนเมนูอาหารท่ัวไป แตยังคงใชวัตถุดิบทองถิ่น เชน ยําเมี่ยงใบ ชา เปนตน หรือการนําเสนออาหารที่ชวยเพ่ิมการมีปฏิสัมพันธกันระหวางเจาบานกับผูมาเยือน เชน การ กนิ หมูกระทะ แตหมกั ดวยสมุนไพรสตู รทองถิ่น เปน ตน  กิจกรรม สําหรับกิจกรรมสรางสรรคท่ีสามารถจะบรรจุไวในแพ็กเกจการทองเท่ียว ชมุ ชนในรูปแบบของการพักผอน มอี งคป ระกอบดงั นี้  กิจกรรมถายรูป เปนกิจกรรมที่นักทองเท่ียวรุนหนุมสาวนิยมมากที่สุด ซึ่งชุมชน อาจออกแบบพ้ืนทีท่ ่ีนกั ทอ งเทีย่ วสามารถเช็คอินแลวสงรูปถายไปใหเพื่อนๆ หรืออาจจะเปนพ้ืนที่ที่มีพื้นที่ สรางตัวมาสคอต (Mascot) ของชุมชน เชน อาจจะใชตุกตาฟางรูปนกเงือก พุมไมดัดรูปชาง ทั้งนี้ พ้ืนที่ท่ี จะพัฒนานตี้ อ งสามารถรบั แสงไดเหมาะสําหรบั การถายรูปท้ังในยามเชา และยามบา ย  กิจกรรมที่นักทองเที่ยวทําดวยตัวเอง (DIY) เชน ขุดหนอไมมาทํากับขาว ปนดิน ทาสี รอ ยลูกปด พายเรอื ทํากบั ขาวและขนมทอ งถิ่นแบบงายๆ เปน ตน  กิจกรรมผอ นคลาย เชน นวดไทย สปาไทย  กิจกรรมทางศาสนา เชน ทาํ บญุ ตักบาตร รบั พร รดน้าํ มนต ทําบุญเสริมดวง ขาย อาหารปลาในเขตอภัยทาน ถวายตงุ ใหพระธาตุ เปน ตน  กิจกรรมการมีสวนรวม เชน มีสวนรวมในงานพิธีหรืองานเทศกาลตางๆ ของ หมบู าน  กจิ กรรมการอนุรักษสิ่งแวดลอม เชน การปลูกปา การบวชปา เปน ตน  กิจกรรมทีต่ องมีปราชญผ ูร หู รือผูเชย่ี วชาญในทองถ่ิน เชน ดนู ก เปนตน  กาแฟ รานกาแฟเปนอีกองคประกอบที่สําคัญของการทองเที่ยวชุมชนในยุคปจจุบัน เพราะเปนท่ีพบปะของนักทองเที่ยวที่อาจจะกระจายอยูตางบานกัน นอกจากน้ัน การด่ืมกาแฟยังเปน แนวโนมการใชเวลาและใชจายสําหรับคนรุนใหม รวมท้ังนักทองเท่ียวจีนดวย หากรานกาแฟสามารถมี หองนาํ้ สะอาด ก็จะชว ยทําใหการพักผอนในชนบทไทยมีความสะดวกสบายมากข้ึน นอกจากนี้ ในหมูบาน ท่ีมีการปลูกกาแฟหรือชา และมีการคั่วบดกาแฟเอง ควรมีการแสดงเปนตัวอยางและมีกาแฟหรือชาให นกั ทองเที่ยวชิมดวย  บรรยากาศ บรรยากาศเปน จุดขายสําคัญสําหรับนักทองเท่ียวรุนใหม ซึ่งอันที่จริงแลว มาจากการทํากิจกรรมที่ตนเองทําอยูเสมอเปนกิจวัตร แตอยูในบรรยากาศท่ีแตกตางออกไป เชน การทํา ไกอบฟาง การสุมไฟและฟงนิทานของดวงดาว การขุดหาหนอไมและนํามาปรุงอาหารพื้นถิ่น การปงยาง 120

รายงานฉบบั สมบูรณ ไกหมักสมุนไพร การเก็บหอยที่ชายหาด และการรับประทานอาหารท่ีชายหาดหรือท่ีชายทุงเม่ืออาทิตย กําลังลับเหลี่ยมเขา โดยพบวาหลายชุมชนมีพ้ืนที่ที่มีบรรยากาศดี เชน อยูริมแมนํ้า แตยังใชพ้ืนท่ีนอยไป เชน ที่ชุมชนบานแซว พื้นที่เชิงเขาที่สามารถมองเห็นทุงนาสุดลูกหูลูกตา ซึ่งมีอยูหลายแหงมาก หรือ ชายหาด ซึ่งชุมชนสามารถทํากิจกรรมทองเที่ยวในพ้ืนท่ีที่มีบรรยากาศนี้ จะทําใหเกิดความรูสึกประทับใจ มากกวาไปทํากิจกรรมในหอง เชน นวดท่ีชายหาดหรือริมน้ํา รับประทานอาหารเย็นใตแสงดาวหรือแสง เดือน ซ่ึงขอเสนอแนะเหลาน้ีสามารถเปนขอเสนอทางเลือกใหกับนักทองเที่ยวท่ีมีความตองการแตกตาง กันไป เมื่อพิจารณาถึงองคประกอบขางบนน้ีในหมูบานของตนแลวก็สามารถท่ีจะจัดเปน แพก็ เกจท่ีมีความแตกตา งกันดังตอไปน้ี  เดนิ ปา  นวดไทย  ดนิ เนอรใตแ สงดาว/ แสงเทยี น  พายเรือไปจายตลาด  หัดทําเคร่ืองดื่มสมุนไพร  ทํากับขาว (เพื่อเตรียมตัก บาตรวนั รงุ ข้ึน)  ทองเทยี่ วเกษตร  สปากระโจม  ทําขนม  นวดไทยใตแ สงจนั ทร  ทําบุญตกั บาตร  ชมนก  พักผอ นกินกาแฟบดเอง  ปงหมกู ระทะ  เสน ทางกาแฟ  ดมื่ กาแฟชมบรรยากาศ  วฒั นธรรมชาติพันธุ  หมกู ระทะ  ดื่มกาแฟชมบรรยากาศ  วฒั นธรรมชาตพิ นั ธุ  หมูปง  ลอ งเรือ  เกษตรนเิ วศ  นวด  อาหารสขุ ภาพ  บรรยากาศ  เลนนํ้าตก/ ลอยหวงยาง  อาหารทอ งถนิ่  ดนตรพี นื้ บา นใตแ สงจันทร 2) การกําหนดขอตกลงดานการควบคุมจํานวนและพฤติกรรมนักทองเที่ยวอยาง พอเพยี ง ชุมชนทีเ่ ร่ิมมชี ื่อเสยี งแลว มกั จะมผี มู าเย่ียมชมหรือมาพกั เกินขีดความสามารถในการรองรับของ ชุมชน โดยเฉพาะอยางยิ่งผูที่ไมมาคางคืน ซึ่งหากชุมชนไมควบคุมและปลอยใหผูเขามาเย่ียมเยือนเขามา จาํ นวนมากจนเกนิ กําลงั รองรับ อาจจะทาํ ใหคณุ ภาพของการตอนรบั ขับสูล ดลง สรา งความไมพึงพอใจใหผู มาเยือน จนเกดิ เปนกระแสวิพากษวจิ ารณกนั ในเครือขายสังคมออนไลน และอาจสงจะมีผลกระทบทางลบ ท่ีรุนแรงตอมาในภายหลัง ดังนั้น ควรมีขอตกลงภายในดานจํานวนนักทองเที่ยวท่ีรับได โดยใชจํานวน หองพักของโฮมสเตยเปนหลักบวกดวยจํานวนผูมาเยือน ซึ่งตองตกลงกับชาวบานท่ีมิไดอยูในธุรกิจ ทองเท่ียวดวยวาควรเปนเปนเทาไร ซ่ึงวิธีการนี้เปนการจัดการขีดความสามารถในการรองรับดานสังคม (Social Carrying Capacity) และควรสรางกลไกการแจงขาว การรับจอง และขีดจํากัดในการรองรับแตละ วัน โดยสามารถใชเผยแพรผานการใชสมารทโฟน เพื่อใหขอมูลแกนักทองเที่ยวกอนการตัดสินใจเดินทาง มา เพื่อลดความคับค่ังของจํานวนนักทองเที่ยว นอกจากนี้ ควรมีกติกาสวนรวมท่ีกํากับพฤติกรรม นักทองเที่ยวใหเปนไปตามจารีต เชน หามสงเสียงดัง เลนการพนัน ไมใหมีการด่ืมเหลา เบียร แตงกาย สุภาพเรยี บรอ ย เปนตน โดยควรแจง กฎเหลา นใี้ หน กั ทองเท่ียวทราบกอ นทําการจอง 121

ชดุ โครงการการศกึ ษาเศรษฐกิจทอ งเทยี่ วชมุ ชนอยา งครบวงจร: จากโซเชียลมเี ดยี ถงึ ชมุ ชนทองเทยี่ ว 5.11.4 แนวทางสําหรับองคกรปกครองสว นทอ งถิ่น (อปท.) อปท. เปนองคกรของรัฐที่สําคัญท่ีสุดองคกรหนึ่งในการบริหารจัดการกอนทองเที่ยวทั้งใน เมืองและในทองถิ่น นอกจากพ้ืนที่ในเขตอนุรักษแลว พื้นท่ีเกือบทุกตารางนิ้วในประเทศไทยอยูในความ ดูแลของ อปท. ดังนั้น ความสําเร็จของการจัดการการทองเที่ยวในอนาคตจึงอยูในมือขององคกรปกครอง สวนทองถิ่นทม่ี แี หลง ทอ งเทีย่ ว แนวทางพฒั นาสาํ หรบั อปท. มีดงั นี้  ประมวลขอ มูลดา นศกั ยภาพดานการทอ งเที่ยวของชมุ ชนและแหลง ทอ งเทยี่ วภายในชุมชน  ประเมินทุนสังคมภายในชุมชนและความสามารถของแกนนําชุมชนในการสรางชุมชน ทอ งเท่ียว  ขอความรวมมือจากสถานศึกษาและหนวยงานวิจัยดานชุมชนทองเที่ยว เพ่ือจัดทํา แผนการพฒั นาการทองเที่ยวชุมชนและทอ งเทยี่ วทอ งถิ่น  มีการเตรียมการเพ่ือสรางความเขาใจรวมกันภายในชุมชนถึงผลกระทบจากการทองเที่ยว การลงทนุ ทจ่ี าํ เปน และโอกาสของความสาํ เร็จ  จัดการฝกอบรมพาไปดูงานและสรางทักษะท่ีจําเปน รวมทั้งจัดการใหมีหวงโซอุปทานให ครบถวน  ประชาสัมพันธผ า นชองทางตางๆ ท้ังออนไลนและออฟไลน  จัดสรรนกั ทองเที่ยวสชู ุมชนในเบ้อื งตน แตในระยะยาวควรใหชมุ ชนจดั การดวยตัวเอง  พฒั นาระบบสาธารณูปโภคและสิ่งอํานวยความสะดวกที่จําเปนใหแกชุมชนทองเท่ียว ท้ังนี้ ควรระมัดระวังใหผลกระทบทางบวกเกิดแกชุมชนทั้งมวลและลดผลกระทบทางลบของการทองเท่ียวตอ กลมุ ผูไมมสี วนไดในดา นการทอ งเท่ยี ว  ออกขอบัญญัติและเทศบัญญัติท่ีจะสนับสนุนดานการทองเท่ียวใหคงอัตลักษณไว เชน กําหนดความสงู และสขี องอาคารในยา นเมอื งเกา เปน ตน  สนับสนนุ การมธี รรมนญู ประชาคม เพอ่ื กํากับกจิ การดา นการทองเที่ยวไมใหเกิดผลกระทบ ทางลบ เชน หามดม่ื สรุ าในถนนคนเดนิ เปน ตน  ยกระดับความสามารถของ อปท. เอง ในดานการจัดการขยะและน้ําเสีย สําหรับชุมชน ทอ งเที่ยวและแหลง ทองเที่ยว 122

รายงานฉบบั สมบรู ณ บรรณานกุ รม ดิจทิ ัล ไทยแลนด 2016. (2559). จัดอนั ดบั Social Media ยอดนยิ ม. สบื คน เมอ่ื วันท่ี 15 พฤษภาคม 2560 จาก www.digitalthailand.in.th/news-detail-16#X2xBY9pKjjhB507Z.99. เบญญาภา ศภุ พานชิ ย. 2555. ทนุ ทางสงั คมกบั การจดั การทอ งเทย่ี วเชิงอนุรักษ: กรณศี กึ ษาตลาด คลองสวนรอ ยป อาํ เภอบางบอ จังหวดั สมุทรปราการ. เลย: มหาวิทยาลยั ราชภฏั เลย. พจนา สวนศร,ี ฆนรุจ มิ่งเมธา, จรัญยา แดงนอ ย และฐิติ ฐติ ิจาเริญพร. 2557. การพัฒนามาตรฐานการ ทองเทย่ี วโดยชมุ ชนสาหรับภมู ภิ าคอาเซยี นสคู วามเปนสากล. กรุงเทพฯ: สํานกั งาน คณะกรรมการการวจิ ัยแหงชาตแิ ละสํานกั งานกองทุนสนับสนนุ การวิจยั . พระมหาผดุง วรรณทอง. 2550. ผลกระทบของการทอ งเท่ยี วตอ ทุนทางสงั คมในชมุ ชน: ศึกษา เฉพาะกรณี เทศบาลตาํ บลปาย อาํ เภอปาย จงั หวัดแมฮอ งสอน. กรงุ เทพฯ: สถาบัน บัณฑิตพฒั นบรหิ ารศาสตร. พชิ ญานันท อมรพิชญ. 2556. ตนทุนและผลตอบแทนการบรหิ ารทรพั ยากรการทอ งเทีย่ วอยา ง ย่งั ยนื ของทอ งถนิ่ จงั หวดั เชียงใหม. กรงุ เทพฯ: สาํ นักงานคณะกรรมการการวิจัยแหงชาติ. ไพศาล กาญจนวงศ และคณะ. 2557. การพฒั นาระบบสารสนเทศเพื่อการเพ่ิมขีดความสามารถในการ แขง ขันของโฮมสเตย. วารสารวิจยั และพฒั นา มจธ. 37 (4), 503-515. มิง่ สรรพ ขาวสอาด และอรรถพันธ สารวงศ. 2561. โครงการยอย 1 พฤตกิ รรมนกั ทองเทย่ี วและ ผลประโยชนท างเศรษฐกจิ และสังคมของการทองเท่ยี วเพือ่ ชุมชน. รางรายงานฉบบั สมบูรณ. เชียงใหม: สถาบนั ศกึ ษานโยบายสาธารณะ. มิง่ สรรพ ขาวสอาด อรรถพันธ สารวงศ และวรญั ญา บตุ รบุร.ี 2560. การวิเคราะหผลตอบแทนทาง สงั คมแผนงานวิจยั การบริหารจดั การการทองเทยี่ วเพ่ือการพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมของ ชุมชนทองถนิ่ อําเภอเชยี งแสน จงั หวดั เชยี งรายอยางยั่งยนื . เชยี งใหม: สถาบันศึกษานโยบาย สาธารณะ. มงิ่ สรรพ ขาวสอาด, อรณุ ี อินทรไพโรจน, อัครพงศ อัน้ ทอง และอรรถพนั ธ สารวงศ. 2560. โครงการ การประเมนิ ผลการวิจยั ของประเทศ สาขาการบรหิ ารจดั การการทอ งเที่ยว. กรงุ เทพฯ: สาํ นกั งานคณะกรรมการวจิ ยั แหงชาต.ิ มงิ่ สรรพ ขาวสอาด, อัครพงศ อัน้ ทอง, พรทพิ ย เธียรธีรวทิ ย, กุลดา เพช็ รวรุณ และนุกลุ เครอื ฟ.ู 2556. เศรษฐศาสตรวา ดว ยการทอ งเท่ยี ว. เชยี งใหม: ลอ คอนิ ดไี ซนเ วริ ค . 123

ชดุ โครงการ การศกึ ษาเศรษฐกิจทอ งเท่ียวชมุ ชนอยา งครบวงจร: จากโซเชียลมเี ดยี ถึงชมุ ชนทองเทย่ี ว สถาบันการทอ งเทยี่ วโดยชมุ ชน, ม.ป.ป. หลกั การของการทอ งเที่ยวโดยชมุ ชน. สืบคน เมือ่ 15 มกราคม พ.ศ. 2561 เขาถึงได http://www.cbt-i.or.th/?ge=show_pages&gen_lang =20112012094103 อรุณี อินทรไพโรจน และคณะ. 2561. พฤติกรรมและความตอ งการทองเทีย่ วชุมชนผา นโซเชียล มีเดีย. รา งรายงานฉบับสมบรู ณ. เชียงใหม: สถาบนั ศกึ ษานโยบายสาธารณะ. อัครพงศ อ้นั ทอง ณัฐพล อนนั ตธ นสาร และกนั ตสนิ ี กนั ทะวงศวาร. 2560. การรับรูของประชาชนตอ ผลกระทบจากการพฒั นาการทอ งเทย่ี วในทอ งถ่นิ . รายงานฉบบั สมบูรณ. เชยี งใหม: สถาบนั ศกึ ษานโยบายสาธารณะ. Arnstein, S.R. 1969 A ladder of citizen participation. Journal of the American Institute of Planners. 35 (4), 216–224. อางถึงใน จุฑารัตน ชมพันธุ (2555). การวเิ คราะหหลัก “การมสี วน รวมของประชาชน” ในบรบิ ทประเทศไทย, วารสารการจัดการสงิ่ แวดลอ ม, 8(1), 123 – 140. Becker, G. S. 1964. Human Capital: A Theoretical and Empirical Analysis. New York: National Bureau of Economic research. Cited in Field, J. 2003. Social capital (Key ideas). Cornwall: TJ International Ltd. Benea, I.A. 2014. Influences of Social Media on the Tourism and Hospitality Industry. Retrieved May 15, 2017, from www.modul.ac.at/uploads/files/Theses/Bachelor/BBA_thesis_BENEA_Ioana.pdf. Bhan, S. and Singh’s, L. 2014. Homestay tourism in India: Opportunities and challenges. African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure, 3(2), 1-5. Brohman, J. 1996. New Directions in Tourism for Third World Development. Annals of Tourism Research. 23(1), 48-70. Cited in Thammajinda. R. 2013. Community participation and social capital in tourism planning and management in a Thai context. Thesis (PhD). Lincoln University. Butler, R.W. 1980. The concept of a tourist area cycle of evolution. Canadian Geographer, 24. อางถึงใน ม่ิงสรรพ ขาวสอาด, อคั รพงศ อ้นั ทอง, พรทิพย เธยี รธีรวทิ ย, กุลดา เพ็ชรวรุณ และนกุ ลุ เครอื ฟู. 2556. เศรษฐศาสตรวา ดว ยการทอ งเท่ียว. เชียงใหม: ลอคอินดไี ซนเวิรค . CBI, Ministry of Foreign Affairs, https://www.cbi.eu/ Chaffey, D. 2017. Global social media research summary 2017. Retrieved May 28, 2017, from www.smartinsights.com/social-media-marketing/social-media-strategy/new-global-social- media-research/. Chen, N., Ddwyer, L. and Firth, T. 2014. Effect of dimensions of place attachment on residents’ word-of-mouth behavior. Tourism Geographies, 16(5), 1-18. Cole, S. 2006. Information and Empowerment: The keys to Achieving Sustainable Tourism. Journal of Sustainable Tourism. 14(6), 629-644. 124

รายงานฉบบั สมบูรณ Coleman, J. S. 1994. Foundations of Social Theory. The Belknap Press, M. Cambridge. Cited in Field, J. 2003. Social capital (Key ideas). Cornwall: TJ International Ltd. Copperma, A. 2017. Social Media Content Trends to Know in 2017. Retrieved May 27, 2017, from https://spark.adobe.com/blog/2017/01/09/5-social-media-content-trends-to-know-in- 2017. Fredline, E. and Faulkner, B. 2000. Host community reactions: A cluster analysis. Annals of Tourism Research, 27(3), 763-784.00, Fridgen, J., D. 1991. Dimensions of tourism East Lansing. Educational Institute of the American Hotel and Motel Association. Fukuyama, F. 2001. Social capital, civil society and development. Third World Quarterly 22(1), p7-20. Furedi, F. 2002. For the greater good of my CV. Times Higher Educational Supplement, 27 September 2002, 24-5. Cited in Field, J. 2003. Social capital (Key ideas). Cornwall: TJ International Ltd. Gursoy, D., Jurowski, C. and Uysal, M. 2002. Resident attitudes: A Structural modeling approach. Annals of Tourism Research, 29(1), 79-105. Jamal, T.B., & Getz, D., 1995. Collaboration theory and community tourism planning. Annals of Tourism Research, 22(1), 186-204. Field, J. 2003. Social capital (Key ideas). Cornwall: TJ International Ltd. Kim, K., Uysal, M. and Sirgy, J., M. 2013. How does tourism in a community impact the quality of life of community residents?. Tourism Management, 36, 527-540. Kiral’ova, A. and Pavliceka, A. 2015. Development of social media strategies in tourism destination. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 175. 358–366. Kousis, M. 1989. Tourism and family in a rural Cretan community. Annals of Tourism Research, 16, 318-333. Kunjuraman, V. and Hussin, R. 2017. Challenges of community-based homestay programme in Sabah, Malaysia: Hopeful or hopeless?. Tourism Management Perspectives, 21, 1-9. Lundberg, D., E. 1990. The tourist business 6th ed.. New York: Van Nostrand-Reinhold. Manap, K.A., & Adzharudin, N.A. 2013. The Role of User Generated Content (UGC) in Social Media for Tourism Sector. Retrieved May 29, 2017, from www.westeastinstitute.com/wp- content/uploads/2013/07/Khairul-Hilmi-A-Manap.pdf. Mitchell, R. and Reid,D., G. 2001. Community integration: Island tourism in Peru. Annals of Tourism Research, 28(1), 113-139. 125

ชดุ โครงการ การศึกษาเศรษฐกิจทองเที่ยวชุมชนอยา งครบวงจร: จากโซเชยี ลมีเดยี ถึงชุมชนทองเทยี่ ว Mustapha, N., A., Azman, I. and Ibrahim, Y. 2013. Barriers to community participation in tourism development in island destination. Journal of Tourism, Hospitality& Culinary Arts, 5(1), 102-124. OECD. 2010. Glossary of Key Terms in Evaluation and Results Based Management. https://www.oecd.org/dac/evaluation/2754804.pdf Okazaki, E. 2008. A Community-Based Tourism Model: Its Conception and Use. Journal of Sustainable Tourism. 16(5). 511-529. Prince, S. and Ioannides, D. 2017. Contextualizing the complexities of managing alternative tourism at the community-level: A case study of a nordic eco-village. Tourism Management, 60, 348-356. Putnam R. D. 1993a. Making Democracy Work: Civic Traditions in Modern Italy. Princeton University Press, Princeton. Cited in Field, J. 2003. Social capital (Key ideas). Cornwall: TJ International Ltd. Putnam R. D. 2000. Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community. New York: Simon and Schuster. Putnam R. D. 2002. Working together: American Prospect, 13, 3 accessed on 1 September 2002 at http://prospect.org/article/bowling-together-0. Cited in Field, J. 2003. Social capital (Key ideas). Cornwall: TJ International Ltd. Schultz, T. W. 1961. Investment in Human Capital. The American Economic Review. 51 (1), pp. 1-17. Cited in Field, J. 2003. Social capital (Key ideas). Cornwall: TJ International Ltd. Sebele, L., S. 2010. Community-based tourism ventures, benefits and challenges: Khama Rhino Sanstuary Trust, Central District, Botswana. Tourism Management, 31, 136-146. Simmons, D. G. 1994. Community Participation in Tourism Development. Tourism Management. 15(2), 98-108. Simpson, P. and Signaw, J. 2008. Destination word-of mouth: The role of traveler type, residents, and identity salience. Journal of Travel Research, 47(2), 167-182. Smith, S., I. J. 1997. Challenges to tourism industrialized nations. In S. Wahab and J. Pigram (Eds.). Tourism, development and growth: The challenge of sustainability (p.147-163). London: Routledge. Sutawa, G., K. 2012. Issues on Bali Tourism Development and Community Empowerment to Support Sustainable Tourism Development. Procedia Economics and Finance, 4. 413 – 422. Text100’s Travel & Tourism Digital Index. 2012. Retrieved August 18, 2017, from https://static.hosteltur.com/web/uploads/2012/12/Text100DigitalIndexTravelTourismStud.pdf 126

รายงานฉบับสมบูรณ Thongpanya, T. 2017. Damnoen Saduak Floating Market: The construction of floating market community identity from agricultural society to tourism community. Kasetsart Journal of Social Sciences, 1-8. Timothy, D. J., & Tosun, C. (Eds.). 2003. Appropriate Planning for Tourism in Destination Communities: Participation, Incremental Growth and Collaboration. Cambridge: CABI Publishing. Tolkach, D. and King, B. 2015. Strengthening community-based tourism in a new resource-based island nation: Why and how?. Tourism Management. 48, 386-398. Vernon,J., Essex, S., Pinder, D., & Curry, K., 2005. Collaborative policy making: Local sustainable projects. Annals of Tourism Research, 32(2), 325-345. Weaver, D., and Lawton, L. 2001. Resident perceptions in the urban-rural fringe. Annals of Tourism Research, 28, 349-458. WinnyAstuti, Qomarun, Putri, A.A. and DyahWidiAstuti. 2016. Identification of specific characteristic of Kampung Jayengan as community-based industrial tourism. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 227. 485 – 492. Woolcock, M. 1998. Social Capital and Economic Development: Toward a Theoretical Synthesis and Policy Framework. Theory and Society. 27 (2), pp. 151-208. Cited in Field, J. 2003. Social capital (Key ideas). Cornwall: TJ International Ltd. World Tourism Organization. 1997. International tourism: A global perspective. Madrid: World Tourism Organization. Yang, J., Ryan, C. and Zhang, L. 2013. Social conflict in communities impacted by tourism. Tourism Management. 35, 82-93. Zaei, M., E. and Zaei, M., E. 2013. The impacts of tourism industry on host community. European Journal of Tourism Hospitality and Research. 1(2), 12-21. 127





การท่องเท่ียวชุมชนแหง่ แรกๆ เกิดข้นึ ปลายทศวรรษท่ี 2530 โดยแรกเรม่ิ ได้อาศัยตลาดทัวรด์ งู าน ทัวรป์ า่ และตลาดนกั ศึกษาฝึกงานเปน็ จุดตัง้ ต้น และเกิดการขยายตัวจากตลาดของหนว่ ยงานท้องถิ่น พาฐานเสยี งมาศึกษาดงู านเปน็ หลัก ต่อมาได้เกิดกระแสการท่องเท่ียววถิ ีไทยท่ีปลกุ ระดมด้วยส่อื มวลชน และส่อื ดิจทิ ัล ทําใหก้ ารท่องเที่ยวชุมชนเรม่ิ อยูใ่ นสายตาของนกั ท่องเท่ียวมากข้นึ ในภาครฐั เองก็มคี วามหวงั ที่จะลดความเหล่ือมล้ําโดยใชก้ ารท่องเท่ียวชุมชนเปน็ เคร่อื งมอื ในการกระจายรายได้สชู่ ุมชน สนบั สนุนโดย สำนักงานกองทุนสนับสนนุ การว�จัย (สกว.) ชัน้ 14 SM Tower 979/17-21 ถนนพหลโยธิน แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุงเทพฯ 10400 โทรศพั ท 0 2298 0455-75 โทรสาร 0 2298 0455-9 จัดทำโดย มูลนิธิสถาบันศึกษานโยบายสาธารณะ (PPSI) 145/5 หมู 1 ตำบลชางเผอ� ก อำเภอเมอื ง จังหวดั เชยี งใหม 50300 โทรศัพท 0 5332 7590–1 โทรสาร 0 5332 7590–1 # 16