20200502-CBT-1

โครงการยอย 1 พฤติกรรมนกั ทองเท่ยี วและผลประโยชนท างเศรษฐกจิ และสังคมของการทอ งเที่ยวเพ่ือชุมชน มีบางพ้ืนที่ที่ อปท. มีการพัฒนาชุมชนอยางตอเน่ือง แมจะไมไดเปนการพัฒนาดานการ ทอ งเที่ยวโดยตรง เนอื่ งจากในพืน้ ทย่ี ังไมม ที รัพยากรการทองเที่ยวที่ดึงดูดใจเทาที่ควร แต อปท. เนนการ พัฒนาพ้ืนที่ใหเปนพื้นท่ีตนแบบ และสงเขาประกวดเพื่อขอรับรางวัล ทําใหชุมชนเปนท่ีรูจักมากข้ึนใน ฐานะแหลงศึกษาดูงาน ไดแก เทศบาลตําบลอุโมงค และเทศบาลตําบลนาออ ดังน้ัน กลุมเปาหมาย จึง เปนกลุมศึกษาดูงานท่ีเขามาทํากิจกรรมแลกเปล่ียนเรียนรูในพื้นท่ี และเกิดการตอยอดกิจกรรมการ ใหบริการตางๆ เชน อาหาร การแสดง และที่พักในรปู แบบโฮมสเตย เปนตน นอกจากน้ี แมวา อปท. สวนใหญจ ะไมไ ดม บี ทบาทโดยตรงในการจัดการทองเที่ยวชุมชน แตผล จากหนาท่ีในการพัฒนาพน้ื ทีก่ ็มผี ลทางออมที่เอื้อใหก ารจัดการทอ งเทีย่ วในชุมชนสะดวกมากข้ึน เชน การ พัฒนาโครงสรางพ้ืนฐานในชุมชน การสงเสริมการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและวัฒนธรรมของชุมชน รวมถึงการประชาสัมพันธและจัดกิจกรรมเพ่ือสงเสริมการทองเท่ียว เปนตน เชน องคการบริหารสวน ตําบลเนนิ เพิ่ม อ.ลับแล ซึ่งไดส นับสนนุ การพัฒนาสาธารณูปโภค ถนน ไฟฟา และน้ําประปาใหก บั ชมุ ชน สําหรับชุมชนท่ีการทองเท่ียวเร่ิมกอใหเกิดการเปลี่ยนแปลง และสงสัญญาณในเชิงลบ ทําให จําเปนที่จะตองมีการควบคุม เทศบาลตําบลเชียงคาน เปนอีกหน่ึงตัวอยางท่ีใชอํานาจในการออก ขอ บญั ญัติเพื่อจัดระเบียบเมือง โดยไดออกเทศบัญญัติเทศบาลตําบลเชียงคาน ป พ.ศ. 2553 เพ่ือควบคุม การกอสรางบานเรือน ดูแลการพัฒนาพ้ืนท่ี และการอนุรักษบานไมเกา เนื่องจากจํานวนนักทองเที่ยวท่ี เพ่มิ ขึน้ ทาํ ใหบ า นเรอื นและรานคา ตา งๆ ถูกปรุงแตง เพอ่ื ตอบสนองความตองการของนักทองเท่ียวมากข้ึน จนทําใหเอกลักษณความเปนเชียงคานเริ่มเลือนหายไป ดังนั้น เทศบาลตําบลเชียงคานจึงไดออกเทศ บัญญัติดังกลาวมา เพ่ือเปนขอตกลงในการถือปฏิบัติรวมกันของผูท่ีมีสวนเกี่ยวของในการทองเที่ยวของ เชยี งคาน 4.5.3 สถาบันการศกึ ษา หลายพื้นท่ีไดรับการสนับสนุนองคความรูจากมหาวิทยาลัย รวมถึงเปนพ้ืนท่ีวิจัยชุมชน เชน ชุมชนแมก าํ ปอง ที่เร่ิมตนพรอมกับการสนับสนุนวิจัยของสํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) หรือ ชุมชนนาออ และชุมชนบานศิลา ที่มหาวิทยาลัยขอนแกนไดจัดฝกอบรมดานการเตรียมความพรอมดาน การทองเที่ยว และเปนการจุดประกายใหชุมชนเห็นโอกาสของชุมชนและริเร่ิมการจัดการทองเที่ยวชุมชน และไดจ ัดฝกอบรมเพอื่ เตรียมพรอ มดานทักษะพนื้ ฐาน เชน การอบรมยุวมัคคุเทศก การพัฒนาศักยภาพที่ พัก และการฝกอบรมเชิงปฏิบัติการบริหารจัดการธุรกิจโฮมสเตย เปนตน หรือชุมชนบานทาขันทองได เร่ิมตนดวยตนเองมาระยะหน่ึง และก็ไดรับการพัฒนาและยกระดับคุณภาพบริการโดยคณะวิจัยของ มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย จะพบวา ในการขับเคลื่อนงานทองเท่ียวชุมชน สถาบันการศึกษาเปนอีก หนึง่ องคกรท่บี ทบาทสาํ คัญในฐานะการเปน คูคิดใหช ุมชน 4.5.4 บทบาทของภาคเอกชน หลายหนวยงานมีบทบาทสําคัญ แมจะไมไดเปนผูสนับสนุนดานการทองเที่ยวโดยตรง แตผล จากการสนับสนุนและสงเสริมชุมชนน้ัน ทําใหชุมชนไดรับการพัฒนาและมีความโดดเดนจนเปนตนแบบ และทําใหมีผูสนใจเขามาแลกเปล่ียนเรียนรูเปนจํานวนมาก และสามารถตอยอดเปนการทองเที่ยวใน ชมุ ชนได เชน 76

รายงานฉบับสมบรู ณ บา นคลองหัวชาง ซ่ึงบริษทั (ปตท.) คอนขางมบี ทบาทสาํ คญั ในการสง เสรมิ และสนับสนนุ การ ทองเท่ียวชุมชนท้ังในดานการสนับสนุนดานงบประมาณและการชวยประชาสัมพันธชุมชนใหเปนท่ีรูจัก ผานโครงการรักษปา สรางคน 84 ตําบล วิถีพอเพียงกับบริษัท ปตท. จํากัด (มหาชน) เมื่อชุมชนเปนท่ี รูจักไดรับรางวัลชนะเลิศการประกวดหมูบานเศรษฐกิจพอเพียงอยูเย็นเปนสุข และไดรับรางวัลเขียวขจี ดีเดน รวมท้ังสามารถต้ังศูนยการเรียนรูชุมชนจนพัฒนากลายเปนแหลงทองเท่ียวท่ีนอมนําปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียงมาเปน แนวทางในการพลิกฟนวกิ ฤตขิ องชมุ ชน จงึ กลายเปนชมุ ชนทองเที่ยวของจงั หวดั ทําใหม โี อกาสไดร บั งบประมาณจากหนวยงานตา งๆ บานทาขันทอง ซึ่งบริษัท บอรน ดิสติงช่ัน จํากัด รวมกับ ททท. ไดรวมกันจัดโครงการ Village to the World โดยมีเปาหมายเพื่อสรางโมเดลรายไดจากการทองเท่ียวรูปแบบใหมๆ ท่ีเหมาะสม กับชุมชนขนาดเล็กที่ไมมีทุนทรัพยากรการทองเท่ียว และชวยสรางตลาดนักทองเที่ยวกลุมใหมๆ สราง โอกาสใหช ุมชน โดยในป พ.ศ. 2560 เลือกบานทา ขันทอง เปน 1 ใน 7 ชุมชนตน แบบการทองเที่ยวชุมชน สําหรับเด็กและเยาวชน (School & Family outing) ท่ีเนนการเรียนรูนอกหองเรียน ทําใหมีนักเรียนจาก โรงเรียนตางๆ เขามาเรียนรูในพื้นที่มากข้ึน ซ่ึงเม่ือโครงการน้ีเขามา ทําใหชุมชนมีการคิดคนนวัตกรรม การทองเท่ียวใหมท่ีเหมาะสมกับกลุมเด็ก ประกอบดวย 1) ทํานา 2) สไลดเดอรโคลน 3) โรงสีขาวกลอง แบบด้งั เดมิ 4) ตามลาหา (ถัว่ ) ดาวอินคา 5) ตกปลาเก็บไขเปนไขไก 6) ทําอาหารครัวคุณหนู และ 7) ทํา ขนมเทียน ทาํ ใหเ ด็กนักเรยี นไดม ีโอกาสสัมผสั วัฒนธรรมท้งั เหนอื และอสี านไปพรอมๆ กนั ถือเปน การเปด ประสบการณใหมใ หน ักเรียนอกี ดว ย หจก.อยุธยาโบทแอนดทราเวล ไดนํากลุมนักทองเท่ียวตางชาติ (ออสเตรเลีย ไอรแลนด อินเดยี และนอรเ วย) มาเย่ียมชมวิถีชวี ติ ความเปน อยแู ละธรรมชาตริ ิมน้ําในชุมชนเปนครั้งคราว และมีการ ทําขอตกลงรวมกับหางหุนสวนจํากัดอยุธยาโบทแอนดทราเวล เพื่อจัดสงนักทองเที่ยวชาวตางชาติมา เทีย่ วชุมชนทุกเดอื นภายใตโปรแกรมทวั ร Homestay Explorer and Royal Agricultural Project จะพบวา การสงเสริมและพัฒนาของรัฐในอดีตกอนมีการจัดการทองเท่ียวมีความสําคัญที่ชวย เพิ่มศักยภาพทุนของชุมชนใหมีความโดดเดน โดยเฉพาะการสรางผูนํา ท่ีภายหลังไดข้ึนมามีบทบาท สาํ คญั ในการรวบรวมทุนและเครือขายการจัดการทอ งเท่ียวชมุ ชน นอกจากนี้ แมวา อปท. สวนใหญจะไมไดมีบทบาทโดยตรงในการจัดการทองเท่ียวชุมชน แต ผลจากหนาท่ีในการพัฒนาพื้นท่ีก็มีผลทางออมที่เอื้อใหการจัดการทองเท่ียวในชุมชนสะดวกมากข้ึน เชน การพัฒนาโครงสรางพ้ืนฐานในชุมชน การสงเสริมการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและวัฒนธรรมของ ชุมชน รวมถึงการประชาสัมพนั ธแ ละจดั กจิ กรรมเพ่อื สง เสรมิ การทองเที่ยว เปน ตน 77

โครงการยอ ย 1 พฤติกรรมนักทอ งเทีย่ วและผลประโยชนทางเศรษฐกิจและสังคมของการทองเที่ยวเพือ่ ชุมชน ตารางท่ี 4.21 องคก รทม่ี ีสว นสนับสนนุ การทองเทยี่ วโดยชมุ ชน หนว ยงาน ชมุ ชน องคก รปกครองสว นทองถ่นิ (อปท.) บานบวั บา นเดียม ประแส คลองหวั ชาง บา นศิลา เชียงคาน บา นรองกลา บานแมกําปอง บา นแมก ลางหลวง บา นศิลา ประแส บา น สถาบันการศึกษา/ สถาบันวจิ ัย ทา ขันทอง เกาะยาวนอย บานเชียง บานทาขันทอง ธนาคารเฉพาะกิจของรัฐ (ออมสนิ / ธกส.) บานนาตนจั่น บานบัว ประแส เกาะเกดิ คลองหัวชาง กรมพฒั นาชมุ ชน กระทรวงมหาดไทย เกาะเกดิ บา นทาขนั ทอง กระทรวงวัฒนธรรม บา นนาตน จั่น ประแส เกาะเกดิ คลองหัวชา ง บานทา ขนั ทอง บานเชยี ง กระทรวงการทองเทยี่ วและกฬี า บา นนาตน จน่ั เกาะยาวนอย บานศิลา บา นเดียม ประแส เกาะเกดิ บาน ทา ขนั ทอง บา นเชียง การทองเท่ยี วแหง ประเทศไทย (ททท.) บา นรองกลา องคการบริหารการพฒั นาพ้ืนท่ีพเิ ศษเพ่ือ การทองเท่ียวอยา งยง่ั ยืน (อพท.) บานนาตน จน่ั ประแส บานเชียง กรมสงเสรมิ อตุ สาหกรรม กระทรวง อตุ สาหกรรม บา นรองกลา บานแมก ําปอง ตาํ บลอโุ มงค สาํ นักงานกองทุนสนบั สนุนการสรา งเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.) บา นเกาะเกดิ บา นคลองหัวชา ง บานทา ขันทอง องคก รเอกชน ทมี่ า: จากการสาํ รวจ กลองที่ 4.1 ทองเท่ียวชมุ ชนบนโลกออนไลน โลเคิล อไลค (Local Alike) เปนอีกหนึ่งเว็บไซตทองเท่ียวชุมชนยอดนิยม กอต้ังโดยคุณสมศักดิ์ บุญคํา ปจจุบันมี เครือขายกวา 102 ชุมชน มีเสนทางทัวรชุมชนเสนอขายบนแพลตฟอรมออนไลนมากกวา 163 เสนทาง นําเสนอสินคา และบริการผานเร่ืองราว การออกแบบที่สวยงาม และแพ็กเกจท่ีนาดึงดูดใจ โดยมีเปาหมายเพ่ิมรายไดอีกรอยละ 5-10 ของรายไดท้งั หมดในชวงเริ่มตน เสริมจากรายไดห ลักทร่ี อ ยละ 90-95 มาจากการขายแพก็ เกจทวั ร ลูกคาของ Local alike มาจากชองทาง B2B และ B2C โครงสรางหลักของนักทองเท่ียวรอยละ 70 มาจากเอเยนต และรอยละ 30 มาจากการจองผานเว็บไซต โดย Local alike มีเปาหมายเพิ่มสัดสวนรายไดจากเอเยนตและเว็บไซตใน อตั รารอ ยละ 50 เทากนั Local alike ดาํ เนนิ การมาแลว 6 ป แตเริ่มไดรับกําไรเปนปแรกเมื่อป พ.ศ. 2560 จากรายได 29 ลานบาท และใน ป พ.ศ. 2561 รายไดเตบิ โตถงึ 65 ลานบาท และมีกําไรเพ่ิมขึ้น 5 เทา ในป พ.ศ. 2562 น้ีต้ังเปาหมายรายไดเพิ่มเปน 80 ลานบาท มกี าํ ไรเพมิ่ ขนึ้ เปน 2 เทาของป พ.ศ. 2561 แนวโนม ในป พ.ศ. 2563 จะสามารถเพม่ิ รายไดถงึ 100 ลานบาท Local alike กําลังระดมทุนเพื่อนํามาลงทุนเพิ่มเติม คาดวาจะระดมไดท้ังหมด 45 ลานบาท เพื่อนํามาพัฒนา แพลตฟอรม 10-15 ลานบาท รวมถึงทําการตลาดใหด ียง่ิ ขึน้ พรไพลิน จุลพันธ โลเคิล อไลค เปลี่ยนเพอ่ื ย่ังยนื เฟน ของดชี ุมชนเสริมทัพทัวร กรงุ เทพธรุ กจิ 18 มกราคม พ.ศ. 2562 78

รายงานฉบับสมบรู ณ 4.6 แนวทางการปฏิบัตทิ ีโ่ ดดเดน แนวทางปฏิบัติที่โดดเดนในที่นี้ คือ แนวทางปฏิบัติที่พบในกรณีศึกษาซึ่งอาจจะเปน ตนแบบของ หลักการท่จี ะนาํ ไปประยุกตใ ชใ นองคกรอ่ืนซ่ึงเปน ระบบบรหิ ารจดั การ อยา งไรก็ดี พึงตระหนักวา แนวทาง ที่ดีในพน้ื ทีห่ นงึ่ อาจจะไมเ หมาะสมกบั อีกพืน้ ท่หี นึง่ ท่ีมบี รบิ ทแตกตา งกัน 4.6.1 ดานการตลาด: ตลาดไทยยอนยุคบานระจนั จงั หวัดสงิ หบรุ ี ตลาดไทยยอ นยคุ บา นระจนั จังหวดั สิงหบรุ ี นบั เปนแหลงทองเที่ยวชุมชนซงึ่ มีกลยุทธโดดเดน ที่สุดดานการตลาด ตลาดไทยยอนยุคนี้ต้ังอยูในเขตวัดโพธิ์เกาตน ตําบลบางระจัน อําเภอคายบางระจัน จังหวัดสิงหบุรี มีทําเลท่ีตั้งอยูตรงขามอนุสาวรียวีรชนบานระจัน ตลาดไทยยอนยุคบานระจันเปนตลาดที่ เนนขายอาหารและผลิตภัณฑทองถิ่น ซึ่งเปดใหบริการทุกวันเสาร วันอาทิตย วันหยุดนักขตั ฤกษ ตกแตง ใหเ กิดบรรยากาศยอนยุคในสมัยศึกบางระจันหรือชวงสุดทายของกรุงศรีอยุธยา ตลาดบานระจันตั้งอยูใน วดั โพธิเ์ กาตน ตาํ บลบางระจนั ทีเ่ ชื่อกนั วา เปนทจี่ าํ พรรษาของหลวงพอ ธรรมโชติ ในตํานานบานบางระจัน และชาวบานบางระจันก็ยังเชอ่ื วาตนเองน้ันเปนเชื้อสายจากบรรพบุรุษผูเปนวีรบุรุษสงครามสมัยเสียกรุง ตลาดนี้เปนผลพวงมาจากความคิดของทานเจาอาวาส คือ พระครูวิชิตวุฒิคุณ เจาคณะอําเภอคาย บางระจัน จ.สงิ หบรุ ี ตลาดไทยยอนยุคบานระจันจึงเปนสินคาทองเที่ยวประเพณีประดิษฐที่สรางขึ้นโดยใชการ ทําซ้ําแบบเดิม ซึ่งเปนแบบทสี่ รางขึ้นมาใหมเพื่อตอบสนองความตองการการโหยหาอดีตของผูมาเยือน โดยใชประวัติศาสตรเปนการสรางความชอบธรรมและเชื่อมสัมพนั ธระหวางชุมชนกับผูมาเยือน รวมถึง การเชอ่ื มโยงของคนภายในชมุ ชนทม่ี ชี ดุ ความเชื่อในภมู หิ ลังทางประวตั ิศาสตรเดียวกนั การดําเนินงานของตลาดยอนยุคน้ีสอดคลองกับทฤษฎีการตลาดสมัยใหม ต้ังแตกลยุทธ การตลาดท่ีเลือกกลุมเปาหมายเปนกลุมมวลชน (Mass) เมื่อหลวงพอไดใหชาวบานมาตั้งรานขายสินคา นั้นภายในวัดน้ี ในตอนแรกนั้นมิไดมีเปาหมายเปนกลุมทองเท่ียว แตเปดโอกาสใหชาวบานมีชองทางทํา มาหากินเพิ่มข้ึน จากน้ันก็มกี ารพัฒนาเรื่อยมาจนมผี ูมาเยือนจากหลายๆ จังหวัด รอบๆ สิงหบุรีรวมทั้ง ที่มาจากกรุงเทพมหานคร จนกระท่ังในปจจุบัน มีนักทองเท่ียวมาทองเท่ียวประมาณ 10,000 คนตอวัน โดยใชเวลาเพียง 4 ป ต้งั แตในปแรกท่มี รี า นคาเพียงไมก ่ีรานมาเปน 230 รานในปจจุบนั ตลาดไทยยอนยคุ บา นระจนั อาศัยมรดกทางประวัติศาสตรเปนสิ่งดึงดูดใจ สรางความแตกตาง ที่โดดเดนโดยท่ีคูแขงไมสามารถทําได (Distinctive difference) เพราะสามารถอางไดวา พอคาแมขาย ตา งเปนลูกหลานบรรพบุรษุ บา นบางระจันตามตาํ นาน รูปท่ี 4.5 ตลาดไทยยอนยุคบา นระจัน จ.สงิ หบ รุ ี 79

โครงการยอ ย 1 พฤติกรรมนกั ทองเทย่ี วและผลประโยชนทางเศรษฐกจิ และสังคมของการทอ งเทยี่ วเพื่อชุมชน นอกจากนี้ การจัดการตลาดยังมสี วนประสมทางการตลาดตามทฤษฎี 7P’s อยา งครบถวน ดงั นี้ 1) ผลิตภัณฑ (Product) สินคาท่ีขายในตลาดสวนใหญเปนอาหารและผลิตภัณฑทองถ่ิน หลวงพอกําหนดใหสินคาท่ีขายตองเปนอาหารหรือสินคาท่ีชาวบานทําเอง ไมใชซื้อหรือเหมามาจาก โรงงาน เปนอาหารโบราณหรืออาหารพนื้ บา น เชน ผดั ไทย ขนมโบราณ ยาสมุนไพร เปนตน 2) ราคา (Price) หลวงพอกําหนดใหอาหารที่ขายไมเกินจานละ 40 บาท ซ่ึงเปนราคา เหมาะสมกบั กลมุ เปาหมาย ซ่งึ ไมใ ชกลุมลกู คาท่มี ีรายไดส ูง เมื่อราคาไมสูง จานไมใหญนัก นักทองเที่ยวก็ สามารถบริโภคซอ้ื ขายกัน มีการกระจายรายไดอยางท่วั ถึง 3) สถานท่ี (Place) ชองทางการจัดจําหนาย ในระยะแรกๆ ตลาดไทยยอนยุคบานระจันได ลูกคาจากชาวบานในบริเวณใกลเคียง โดยรับรูขาวสารผานปากตอปาก ตอมาไดมี Facebook ของตลาด เขามาเพ่ิมเติม ช่ือ “ตลาดไทยยอนยุคบานระจัน” ซึ่งขอมูล ณ วันที่ 13 พฤศจิกายน พ.ศ. 2561 มีผูกด ถูกใจ (Like) และกดติดตาม (Follower) จํานวน 23,609 คน และ 24,571 คน ตามลําดับ และยังไดรับการ ประชาสัมพันธงาน “สดุดีวีรชนคายบางระจัน” ท่ีลูกหลานจะรวมตัวกันจัดข้ึนเพ่ือรําลึกถึงบรรพบุรุษทุกป อีกดว ย 4) การสงเสริมการตลาด (Promotion) ในการสรางความสนใจเมื่อเปดตลาดคร้ังแรกนั้น หลวงพอไดเลือกวันลอยกระทง เพ่ือสรางจุดสนใจในการเปด ตลาด หลังจากนั้นก็จะมีงานใหญทุกปในวันที่ 24 กุมภาพันธ ซึง่ เปนวันสดุดวี ีรชนคายบางระจัน เพอื่ ราํ ลึกถึงวนั ท่คี ายบางระจันแตก ซ่ึงในวันน้ีลูกหลาน ชาวบานบางระจันไมวาอยูที่ใด จะตองกลับมาในพื้นที่น้ี หลังจากนั้นก็จะมีการเผยแพรเร่ืองของตลาด บางระจันไปยังทตี่ างๆ จนกระท่ังในปจ จบุ ันตลาดนม้ี คี นมาเยย่ี มชมมากมายและไดออกสื่อมวลชน จนเปน ทรี่ จู ักอยา งแพรห ลาย 5) บุคลากร (People) ตลาดบางระจันไดอาศัยลูกหลานมีจิตอาสากลับมาชวยบริหารจัดการ ตางๆ เชน การจัดการใหมีเงินบํารุงวัด เพราะหลวงพอไมเก็บคาเชา ดังนั้น จึงตองรวบรวมเงินเปนคานํ้า คาไฟใหหลวงพอเดือนละ 100 บาทตอแผง มีการชวยกันดูแลรักษาความสะอาด การจัดการขยะ ซ่ึงใน การศึกษานี้ทีมงานก็ไดขอใหกลุมผูวิจัยทําการวิเคราะหรายได เพื่อปรับปรุงการทํางานตอไป สวนพอคา แมค า ทกุ ทานในตลาดกด็ าํ เนนิ การตามกตกิ าทีไ่ ดต กลงกนั ไว เชน แตงกายยอนยุค พูดดวยภาษาด้ังเดิมที่ ออนหวาน และใหบรกิ ารท่สี ุภาพรวดเร็ว มีมิตรจติ มติ รภาพ 6) ลักษณะทางกายภาพ (Physical evidence) ตลาดไทยยอนยุคบานระจันนี้ ตกแตงใหมี คายหอประตูรบ เพ่ือสื่อสารใหลูกคามองเห็นภาพอดีตใหชัดเจน มีความเฉพาะตัว สรางบรรยากาศทั่วไป ใหเหมือนยคุ กอนเสยี กรุง มกี ารตีเกราะเคาะไมตอนรับผูมาเยือน ใหพอคาแมขายทุกคนแตงตัวยอนยุคไป ในสมัยนั้น เชน ผูชายจะนุงผาเตี่ยว เสื้อก๊ักสั้น ไวหนวดเหมือนนายจันทรหนวดเขี้ยว หวีผมแสกกลาง สว นผูห ญิงก็จะแตงตัวคาดผาแถบหรือตะแบงมาน หลวงพอกําหนดวาไมควรท่ีจะใชเส้ือผาสไบที่เปนดอก เปนดวงยกดิ้น หรือเปนผาแพรมันๆ เพราะอยูในชวงศึกสงคราม ลูกคาสามารถขอถายรูปกับพอคาแมคา ที่เดินผานไปผานมาได โดยไมมีคาใชจาย ยกเวนอยากจะบริจาคใหวัด ดังน้ัน ตลาดบานระจันจึงมีการ สรางความแตกตางทั้งในดานผลิตภัณฑและบริการ รวมทั้งผูใหบริการซ่ึงทุกคนมีความสุภาพ เปนมิตร พดู จาดว ยภาษาโบราณลงทา ยคําดว ยขอรับ เจาคะ เจา ขา และมีความเตม็ ใจท่ีจะใหก ารดูแลและชวยเหลือ 80

รายงานฉบับสมบรู ณ ลูกคาทุกคนดวยความภูมิใจในอัตลักษณของตน มีบรรยากาศยอนยุคอยางครบถวนเกินความคาดหมาย ของลูกคา รวมไปถึงปายบอกทาง แพไมไผริมน้ํา สอดคลองกับซุมอาหารซึ่งเปนซุมไมไผมุงจาก และดู เปนระเบียบเรียบรอย ปายรานอาหารซ่ึงมีลักษณะเดียวกันหมดและใชตัวอักษรแบบเดียวกันหมด ให สอดคลองกับบรรยากาศยอนยุค อาหารรองรับดวยภาชนะดินเผา ใบตอง กระบอกไมไผ เคยมีรานขาย กวยเตี๋ยว ซ่ึงเคยใชชามตราไกของลําปาง แตหลวงพอก็ขอรองใหเปล่ียนเสีย เพราะชามตาไกน้ัน เกิดขึ้น หลงั การเสยี กรงุ ศรีอยุธยา และใชส ีโทนธรรมชาตเิ หมือนกัน ตกแตงดวยรสนิยมเรียบงายเปนธรรมชาติสม กับยุคที่ยอนกลับไปหมด อาจกลาวไดวาเปนการนําเสนอบริการและบรรยากาศยอนยุค แตมีความ สะดวกสบายทันสมัยและสะอาดตามยุค และสะอาดมากกวาวัดท่ัวไปอยางมาก นอกจากนี้ ยังมีสิ่งอํานวย ความสะดวก ที่จอดรถกวางขวาง และมหี องนํ้าสะอาดมาก 7) กระบวนการ (Process) ตลาดไทยยอนยุคบานระจันพยายามมีการปรับปรุงกระบวนการ นําเสนอสนิ คาและบรกิ ารใหถ กู ใจลูกคามากขึ้น เชน หลวงพอมคี วามคดิ วา ควรจะมีกิจกรรมท่ีใหชาวบานมี สว นรว ม ผูม าเยือนมีสวนรว ม เชน การสีขาวซอมมือ แลวลูกคาสามารถนําขาวกลับไปได มีความตองการ รบั ฟง ความคิดเห็นจากผวู ิจยั เพื่อที่จะนําไปปรับปรุงกจิ กรรม ตลาดไทยยอนยุคบานระจันมีสวนประสมทางการตลาดครบถวนในการตอบสนองความ ตองการใหแกลูกคาเปาหมายไดอยางสมบูรณ ทําใหลูกคามีความพึงพอใจสูง ดังปรากฏในการท่ีคําตอบ จากแบบสอบถามซึง่ มผี ูต อบวา มีความพงึ พอใจสูงทส่ี ุด 4.6.2 ดานการจัดการสารสนเทศหรอื นวัตกรรมการบริการ: บา นนาตนจ่ัน จ.สุโขทัย ชุมชนบานนาตนจั่น จ.สุโขทัย เปนตัวอยางของชุมชนที่นําเครือขายสังคมออนไลน (Social Network) โดยเฉพาะการใช Facebook มาใชเปนเคร่ืองมือในการส่ือสารกับกลุมลูกคาโดยการแบงปนรูป กิจกรรมการทองเที่ยวในชุมชน และใหขอมูลการทองเที่ยว เชน โปรแกรมทองเท่ียว กิจกรรมการ ทองเที่ยวพิเศษเฉพาะชวง อัตราคาบริการ สิ่งท่ีนักทองเท่ียวตองเตรียม ชองทางการชําระเงิน การจอง การเลอ่ื น และการยกเลกิ บรกิ าร เปน ตน นอกจากนี้ ยังสามารถติดตอสอบถามไดทางเฟสบุก และไลน ซึ่ง เปนชองทางออนไลนที่เปนท่ีนิยมในปจจุบัน นอกเหนือไปจากการติดตอผานโทรศัพท เปนการสรางชอง ทางการติดตอทีห่ ลากหลายและอํานวยความสะดวกใหก ับลูกคา นอกจากน้ี Facebook ของบานนาตนจั่น ยังมีการนําเสนอรูปภาพท่ีสวยงาม สะทอน บรรยากาศของชุมชน วิถีชีวิตที่เรียบงาย พึ่งพิงวัสดุธรรมชาติ รวมถึงมีการตกแตงบานพักและชุมชน โดยรวมไดอยางสวยงาม มีรสนิยม ท่ีอยูภายใตแนวคิดเดียวกัน คือ เนนความเปนธรรมชาติ เชน เปน บา นพักเปนบานไม บริเวณบานปลกู ดอกไมและตนไมสีเขียว จุดถายรูปทําจากไม เชน ใชบานประตู บาน หนาตางเกามาตกแตง เปนตน อาหารใสในจานที่ทําจากกะลาหรือไมไผ ดื่มกาแฟจากกระบอกไมไผ เปน ตน ทําใหบรรยากาศของทั้งชุมชนเปนไปในทิศทางเดียวกัน จุดสําคัญก็คือ เมื่อนักทองเที่ยวมาเยือน ชุมชนบานนาตนจ่ัน จะพบวา ภาพท่ีถายทอดในสื่อนั้นเปนจริง เพราะสมาชิกชุมชนทองเที่ยวสามารถคง บรรยากาศวถิ ไี ทยไวใ นชวี ติ จรงิ โดยทน่ี กั ทอ งเท่ยี วไมรสู ึกวาเปน ฉากตกแตงหรอื การแสดง ทั้งน้ี Facebook ของบานนาตนจ่ันมีการเคล่ือนไหวอยางตอเน่ือง มีท้ังการนําเสนอภาพ บานพักของสมาชิกแตละคนท่ีมีจุดขายแตกตางกันไป ภาพกิจกรรมของกลุม ภาพแหลงทองเที่ยวและ 81

โครงการยอย 1 พฤติกรรมนกั ทอ งเทย่ี วและผลประโยชนท างเศรษฐกจิ และสังคมของการทองเท่ียวเพื่อชุมชน ผลิตภัณฑการทองเท่ียวของชุมชน สภาพอากาศของพื้นท่ี ซ่ึงดําเนินการโดยอาศัยกลุมคนรุนใหมท่ีมี ความคดิ สรา งสรรคและมีแนวทางการนําเสนอที่มีความนาสนใจ โดย ณ วนั ท่ี 13 พฤศจิกายน พ.ศ. 2561 มผี ูกดถูกใจ (Like) และกดติดตาม (Follower) จํานวน 32,748 คน และ 33,553 ตามลาํ ดับ ผลจากการสํารวจความคดิ เห็นของนักทองเที่ยว พบวา มีการรับรูขอมูลการทองเท่ียวชุมชน คือ โซเซียลมีเดีย และเว็บไซต คิดเปน รอยละ 45.9 และ 22.9 ตามลําดับ ซ่ึงชองทางโซเซียลมีเดียท่ีนิยม ก็คือ Facebook คิดเปน รอยละ 84.6     ที่มา: Facebook โฮมสเตยบา นนาตน จน่ั จงั หวัดสโุ ขทัย รูปที่ 4.6 เฟสบกุ ประชาสัมพันธข อมูลการทองเทย่ี วของชมุ ชนบา นนาตนจ่นั ตารางท่ี 4.22 จํานวนผูถกู ใจและตดิ ตามเฟสบุกของชมุ ชนทองเที่ยว พืน้ ที่ศึกษา ชื่อเฟสบุก Likes Follower 32,748 33,553 บานนาตนจ่ัน จ.สุโขทยั โฮมสเตยบ า นนาตน จั่น จังหวดั สุโขทัย 23,609 24,571 ตลาดไทยยอนยุคบา นระจนั ตลาดไทยยอนยคุ บานระจัน 2,439 2,480 บานทาขนั ทอง จ.เชยี งราย โฮมสเตยบ านทาขันทอง การทอ งเที่ยวโดยชมุ ชน 1,715 1,778 ศลิ าโฮมสเตย จ.ขอนแกน ต.บานแซว 1,908 1,936 1,015 1,015 sila homestay - ศลิ าโฮมสเตยจังหวัดขอนแกน 230 241 บานเชยี ง จ.อุดรธานี ไกดบ ุคบา นเชยี ง อุโมงค จ.ลําพูน umong อโุ มงค โฮมสเตย ลําพูน เกาะเกิด จ.พระนครศรีอยุธยา บานเกาะเกิด อยุธยา Ban Kohkerd Ayutthaya หมายเหตุ: ขอมูล ณ วันท่ี 13 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2561 ที่มา: Facebook ของกลมุ ชมุ ชนทอ งเทีย่ ว (2561)   82

รายงานฉบับสมบูรณ กลองที่ 4.2 ขอ มลู สําหรับนกั ทองเที่ยวของชุมชนบานนาตน จั่นผา น Facebook สมาชกิ โฮมสเตยบ านนาตน จ่ันมจี าํ นวน 26 หลัง ยนิ ดีตอ นรบั ผมู าเยือนและนกั ทอ งเท่ียวทุกๆ ทานคะ 14 ปก ับการใหบ ริการดานการทอ งเที่ยวโดยชมุ ชน มโี ปรแกรมที่นาสนใจหลากหลายรปู แบบ สนใจติดตอ ไดท่ี 088-4957738 id line mymam2 หรอื สงขอ ความทางเพจ FB โฮมสเตยบ า นนาตน จั่น #ยนิ ดตี อ นรบั คะ ทรปิ 2 วัน 1 คนื 15.00 น. รับนักทอ งเที่ยวเขา ทพ่ี กั 16.30 น. ปนจกั รยานชมทุง ชมพระอาทิตยต ก 18.30 น. รับประทานอาหารเยน็ 06.30 น. ตักบาตรหนา บา น 07.30 น. รบั ประทานอาหารเชา 08.30 น. ปน จกั รยานชมวธิ ีการทอผาใตถุนบาน ชมวธิ กี ารทาํ ตกุ ตาบารโ หน (บา นตาวงศ) ชมหัตถกรรมตอไม ชมและชมิ ผลไม ตามฤดูกาล ชมการทาํ ผา หมกั โคลน ชมผลติ ภณั ฑจ ากผา หมกั โคลน 11.30 น. ชมและทดลองการทาํ ขา วเปบ อาหารถิ่น อตั ราคา บรกิ าร คดิ ทานละ 600 บาท/คน เดก็ อายตุ ่ํากวา 5 ขวบคิด 250 บาท ชาวตางชาติ 700 บาท /คน + อาหารเยน็ /เชา/นอนพกั หนึ่งคืน + กจิ กรรมชมเท่ียวในหมูบา นเจาของบา นพาชมเท่ยี ว หมายเหตุ หากลูกคา ทานใดสนใจข้นึ จดุ ชมววิ ชมทะเลหมอกพระอาทติ ยข น้ึ **เวลา 04.30 น. ไกดจะมารับยังท่ีพัก คา บริการ 450 บาท/หลัง ระยะทางนั่งรถ 3.5 กม. ตอดว ยเดนิ เทาอกี 850 เมตร จบิ กาแฟในกระบอกไมไผ โปรแกรมอาจมกี ารเปล่ียนแปลงได ตามความเหมาะสม * เตรยี มรองเทา ท่ีเหมาะสมในการเดนิ ปา * หากมีโรคประจําตวั ควรสงั เกตอาการกอ น การจอง จองและวางมดั จาํ 1,000 บาท ชาํ ระเงนิ ไดทธี่ นาคารกรุงเทพ เลขทบ่ี ัญชี 4310472073 พรอ มเพย 0884957738 ชอื่ เกตทุ พิ ย วุฒสิ าร โทร 088-4957738 สง หลักฐานการโอนมายงั ขอความของเพจโฮมสเตยบ า นนาตนจ่นั !!(ถาคยุ กันชวงทางไหนใหส ง สลปิ มาชอ งทางนนั้ )!! หลงั จากนนั้ จะแจง ชอื่ เจาของบานพรอ มเบอรต ิดตอเจาของบา นภายหลงั การชําระเงนิ คะ!!\" ขอบคณุ คะ ...มีจกั รยานใหเ ชาคันละ 30 บาท หากตองการใชร ถบรกิ ารรถอแี ตกคนั ละ 450 บาท กอนโอนมัดจํากรณุ า แจงทาง inbox ของเพจนี้ กอนคะ เราขอสงวนสทิ ธใิ์ หแ กล กู คาทีโ่ อนเงินมัดจํามากอ นคะ !!\" ลักษณะบา น ลักษณะบานทเี่ จา ของบา นแบง หองใหล กู คาอยดู ว ย เจา ของบานพาชมพาเทย่ี วเรียนรวู ถิ ี *บา นมี 26 หลงั เวียนตามคิว *เตรยี มของใชสวนตัวสบู ยาสีฟน แชมพู !!! *หมายเหตุ งดใชเสยี งหลงั 3 ทุม!!! * หากยกเลิก การเขาพกั คา มดั จาํ จะถอื เปน สิทธ์ขิ องเจาของบา นท่ีจะไมค นื มดั จาํ * หากเลื่อน การจองระยะเวลาจะสน้ิ สดุ เมอื่ ครบ 3 เดือน ยงั ใชสิทธกิ์ ารจองนไี้ ด * สนใจขึ้นจดุ ชมววิ แจงเจา ของบา นไดตอนเขาพัก และเตรียมรองเทา ท่ีเหมาะสมในการเดนิ ขนึ้ เขา ดว ยคะ * ชมรวี วิ ในเพจ FB โฮมสเตยบานนาตน จัน่ จ. สุโขทัย ขอบคุณคะ ขอ มลู ลา สุด ณ วนั ที่ 16 กุมภาพนั ธ พ.ศ. 2561 ที่มา: https://www.facebook.com/HomeStayBannaTonChan 83

โครงการยอ ย 1 พฤติกรรมนักทอ งเท่ยี วและผลประโยชนท างเศรษฐกิจและสังคมของการทองเทยี่ วเพอื่ ชุมชน 4.6.3 ดานการควบคมุ คณุ ภาพบรกิ าร: ชุมชนบา นทา ขนั ทอง จ.เชยี งราย เปนชุมชนท่ีใหความสําคัญกับมาตรฐานบริการ การประเมินมาตรฐานโฮมสเตยไทย ถือเปน การประเมินมาตรฐานตามความเหน็ ของบุคคลภายนอกท่เี ขา มาประเมนิ ชุมชน ชุมชนทาขันทอง นอกจาก จะมีการสงประเมินมาตรฐานตามมาตรฐานโฮมสเตยไทยแลว ซ่ึงเปนการประเมินทุกๆ 3 ป ยังมีการ ประเมินกันเองภายใน โดยมีการต้ังกฎของกลุมเพ่ือควบคุมมาตรฐานการใหบริการ โดยการออกกฎ 26 ขอ ใหถือปฏิบัติรวมกัน โดยจะมีการสุมตรวจบานทุกคร้ังกอนที่จะมีแขกเขาพัก หากไมมีความพรอม จะ ไมไ ดร บั โอกาสในการรับลกู คา จนกวา จะผานการตรวจสอบตามมาตรฐานของกลุม ตารางท่ี 4.23 กฎการควบคมุ มาตรฐานโฮมสเตยบา นทาขนั ทอง เร่ือง รายการมาตรฐานโฮมสเตย หองนอน 1. ผา ปูทนี่ อน เรยี บตึง สขี าวหรือสีพนื้ (4 ขอ ) 2. มผี า เชด็ ตวั ครบและพบั สวยงาม มสี บู แชมพู ครบ 3. มรี าวตากผาและไมแขวนเส้อื 4. มีถงั ขยะ ปดฝามดิ ชดิ หองนาํ้ 5. ตอ งไมม สี ิง่ ของอนื่ นอกจากทีก่ ําหนด (4 ขอ) 6. มีกระดาษทชิ ชู 7. มีถงั ขยะ ปด ฝามิดชดิ 8. มขี ันอาบนํา้ แยกจาก ขนั สวม 9. ทร่ี องสบูสะอาดไมมีคราบ หอ งครัว 10. สะอาดไมม ีคราบสกปรก (3 ขอ ) 11. ถว ย จาน ชอ น สอม มดี ฯลฯ วางเปนระเบียบ 12. ชอน สอม จดั วางเอาดานจบั ขึ้นขา งบน ภายในบา น 13. สะอาดไมม คี ราบ ไมมีฝนุ (8 ขอ) 14. มคี วามเปนระเบยี บเรยี บรอย 15. มีนํ้าดืม่ สะอาดและแกว นาํ้ ครบ 16. มีกาแฟ โอวัลติน/ไมโล (สาํ หรับเดก็ ) 17. มถี ว ยกาแฟ วางชอ นกาแฟใหด ามจับขึน้ บน 18. มกี ระดาษทิชชู แบบกลอง (แบบมว นในหองนาํ้ ) 19. มีสมดุ เซน็ เยี่ยม 20. ตยู า แยกยาที่ใชภ ายใน ยาทใ่ี ชภ ายนอก ยาไมหมดอายุ บริเวณบา น 21. มกี ารปลกู ผกั สวนครวั ตามแนวเศรษฐกิจพอเพียง (2 ขอ ) 22. มถี ัง/ถุง แยกขยะ อยางนอ ย 4 ถัง/ถุง พรอ มปา ย อาหารเชา 23. มขี ันน้าํ ลา งมือ ขนั รองนาํ้ ลา งมือ ผา เช็ดมือพับสวย (4 ขอ) 24. มถี วยแบง ชอ น สอ ม ชอนกลาง ครบคน 25. มีผลไม 26. เจา ของบา นนั่งรับประทานอาหารรว มกัน ทม่ี า: กลุมโฮมสเตยบานทาขนั ทอง 84

รายงานฉบับสมบรู ณ นอกจากนี้ กลุมยังมีสมุดเย่ียมใหลูกคาแสดงความคิดเห็นยอนกลับ และเจาของบานยังมีการ สอบถามความตองการของลกู คาวาตองการใหมีการเพิ่มเติมหรือปรับปรุงบริการหรือไมอยางไร และทุก คร้ังหลังจากรับลูกคา จะมีการประชุมสรุปงานเพื่อหาแนวทางในพัฒนาการดําเนินงานตอไป การบริหาร จัดการเหลา นท้ี ําใหม าตรฐานทพ่ี ักของโฮมสเตยบา นทา ขนั ทองสูงกวากรณีศึกษาทีอ่ ่นื อยา งเหน็ ไดชัด รปู ท่ี 4.7 การจดั เตรยี มบริการโฮมสเตยตามขอ ตกลงของกลมุ โฮมสเตยบ านทา ขันทอง   4.6.4 ดา นการจัดสรรผลประโยชน: กลมุ เรอื บา นเดยี ม จ.อุดรธานี บานบัว จ.พะเยา การจัดสรรผลประโยชนเปนเคร่ืองมือสําคญั ในการสรางแรงจูงใจ รักษาการมีสว นรวม และลด ความขัดแยงภายในชุมชน เน่ืองจากมีนักทองเท่ียวเขามาในชุมชนมากข้ึน และอาจกอใหเ กิดผลกระทบ ทางลบตอสมาชิกคนอ่ืนๆ ในชุมชนที่ไมไดรับประโยชนจากการทองเท่ียว ดังนั้น หลายชุมชนให ความสําคัญกับการกระจายผลประโยชน ซ่ึงไมเพียงแตการกระจายผลประโยชนใหกับสมาชิกในกลุม เทานั้น แตไดมีการกระจายไปยังสมาชิกในชุมชน ยกตัวอยางเชน กลุมเรือบานเดียม มกี ารหักรายได จากคาบริการเรือเขากลุมในอัตรารอยละ 20 ของคาบริการ โดยรายไดสวนน้ีจะถูกแบงออกเปน 4 สวน คือ 1) เงินสําหรับการบริหารจัดการ (รอยละ 30) 2) คาบํารุงวัดและชุมชน (รอยละ 30) 3) ทุนการศึกษา นักเรียน (รอยละ 30) และ 4) รองรับหนวยงานท่ีมาศึกษาดูงาน (รอยละ 10) โดยจะพบวา เงินกองกลาง รอยละ 60 (บํารุงวดั ชุมชนและทุนการศกึ ษา) ไดถกู กระจายไปเปน ประโยชนข องสังคม ลูกคาจากกลุมเรือฯ สามารถสรางรายไดสําคญั ที่ใชขับเคลอื่ นกลุมทองเที่ยวบานเดยี ม นอกจากน้ี เงินสะสมกองทุนสวนหนึ่งจะจัดสรรใหกับสมาชิกท่ีตองการซื้อเรือ เปนของตนเองแตไมมีเงินทุนกูเงินมา ลงทุน โดยคิดอัตราดอกเบ้ียเงินกู คือ อัตรารอยละ 1 ตอเดือน (คนที่จะกูเงินในกลุมเรอื รายไดไดตอง เปนสมาชิกและมีหุนในกลุมเรือถึงจะกูไดและกูไดคนละไมเกิน 20,000 บาท อัตราดอกเบี้ยรอยละ 1 บาท 85

โครงการยอ ย 1 พฤตกิ รรมนกั ทอ งเทย่ี วและผลประโยชนทางเศรษฐกจิ และสังคมของการทอ งเท่ียวเพื่อชมุ ชน ตอเดอื น ตองมีคนคํ้าประกันโดยคนคํ้าประกันคนที่ค้ําตองเปนสมาชิกกลุมเรือและมีหุนอยูในกลุมเรือจึงจะ สามารถกูเ งินได) คาบรหิ ารจัดการ 30% คา บรกิ ารเดนิ เรือ คาบาํ รงุ วดั และชุมชน 30% หักเขากลมุ 20% ทนุ การศึกษาสําหรับโรงเรยี นในพนื้ ที่ 30% คา รบั รองหนว ยงานท่มี าดงู าน 10% รปู ที่ 4.8 การกระจายผลประโยชนข องกลมุ เรือบานเดียม บานบัว จ.พะเยา เปนอีกพื้นท่ีที่มีการการจัดสรรผลประโยชนท่ีไดรับจากการทองเท่ียวใหกับ ครัวเรือนอื่นๆ ในชุมชนท่ีไมไดทําการทองเที่ยว โดยกลุมอาหารหักกําไรรอยละ 5 เขาศูนย และหักเขา หมูบานครั้งละ 200 บาท และกลุมดูงานก็หักเขาศูนย 200 บาทตอคร้ัง เมื่อครบปจึงนําเงินกอนนี้มาเฉลี่ย ใหครัวเรือนในหมบู า นที่ไมไ ดม สี วนรว มในการทอ งเท่ียวดว ย 4.6.5 ดานการจดั การแหลงเรยี นร:ู ตําบลอโุ มงค จ.ลาํ พนู ตําบลอุโมงค ถือวาเปนอีกหน่ึงชุมชนท่ีพัฒนาตนเองข้ึนมาเปนตนแบบในการแลกเปล่ียน เรียนรูและการจัดการสุขภาวะโดยชุมชน จนกลายเปนแหลงดูงานสําคัญระหวางองคกรปกครองสวน ทองถิ่น (อปท.) ดวยกัน จุดเดนของตําบลอุโมงค คือ การรวบรวมทุนและองคความรูในชุมชน และสราง ข้ึนใหเปนรูปธรรม เพื่อนํามาใชในกระบวนการพัฒนาสุขภาวะชุมชนและพัฒนานวัตกรรมชุมชนท่ี สอดคลองกับความตองการของชุมชนอยางตอเนื่อง ผลท่ีไดจากการพัฒนา คือ แหลงเรียนรูที่มีองค ความรูท่ีมีการถอดเปนบทเรียน มีวิทยากร และส่ือประกอบการเรียนรู ซึ่งมีท้ังหมด 10 ระบบท่ีเปน องคประกอบในการจัดการสุขภาวะโดยชุมชน ประกอบดวย 1) ระบบสุขภาพชุมชน 2) ระบบการจัดการ สิ่งแวดลอมและพลังงานทดแทน 3) ระบบเศรษฐกิจชุมชนเพื่อการพัฒนาตนเอง 4) ระบบเกษตรกรรม ยั่งยืน 5) ระบบการศึกษาและภูมิปญญาทองถิ่น 6) ระบบสวัสดิการสังคมโดยชุมชน 7) ระบบการรักษา ความปลอดภัย 8) ระบบการบริหารจัดการองคกร 9) ระบบการส่ือสารเพื่อชุมชน และ 10) ระบบ สวัสดิการ นอกจากน้ียังมีศูนยการเรียนรูที่เปนรูปธรรมและมีความพรอมสําหรับการแลกเปลี่ยนเรียนรู ไดแก ศูนยการเรียนรูเศรษฐกิจพอเพียง ศูนยลดโลกรอน ธนาคารขยะบานปาเสา ศูนยเรียนรูไบโอดีเซล ศนู ยพัฒนาคณุ ภาพชีวิตผสู งู อายุ ศูนยบ รกิ ารและถา ยทอดเทคโนโลยีการเกษตร เปนตน 86

รายงานฉบับสมบรู ณ เทศบาลตําบลอุโมงคสามารถพัฒนาองคความรูและนวัตกรรมในชุมชนไดอยา งตอเนื่อง จน สสส. ไดเขามาสนับสนุนและยกระดับการแลกเปล่ียนเรียนรูท่ีเปนรปู ธรรมมากข้ึนเปนมหาวชิ ชาลัยอุโมงค สรา งพลเมอื ง หรือเปรียบเสมอื นมหาวิทยาลัยทองถิ่น โดยมหี ลักสตู รการเรยี นรูดานการสรางพลเมอื ง ผลจากการดําเนินงานอยางตอเนื่อง ทําในปลาสุด (2561) ใหตําบลอุโมงคไดรับรางวัลจาก สถาบันพระปกเกลา “รางวัลพระปกเกลาทองคํา” ดาน อปท. ท่ีมีความเปนเลิศในดานการเสริมสราง เครือขายรัฐ เอกชน และประชาสังคม หรือเกียรติภูมิทองถิ่น (KPI Awards) ซ่ึงเปนรางวัลที่สถาบัน พระปกเกลามอบให อปท. ท่ีเคยไดรับรางวัลพระปกเกลาในระดับเปนเลิศมาแลวอยางนอย 2 ครั้งใน ระยะเวลา 5 ป ซ่ึงเทศบาลตําบลอุโมงค เคยไดรับรางวัลพระปกเกลาดานการเสริมสรางเครือขายรัฐ เอกชน และประชาสังคมมาแลว 2 ครั้ง ในป พ.ศ. 2556 และป พ.ศ. 2560 โดยกิจกรรมทมี่ ีความเปนเลิศ ดานเครือขาย รฐั เอกชน ประชาสงั คมของเทศบาลตําบลอุโมงค ไดแก เครือขายมหาวิชชาลัยอุโมงคสราง พลเมือง เครือขา ยอาสาปน สขุ เครอื ขา ยกองทนุ สวสั ดกิ ารชมุ ชนเทศบาลตาํ บลอุโมงค กลอ งที่ 4.3 กิจกรรมอาสาปนสขุ : นวัตกรรมชมุ ชน ตน แบบชมุ ชนพงึ่ พาตนเอง กิจกรรมอาสาปนสุข เปนกจิ กรรมที่เตรียมความพรอมในการเขาสูสังคมผูสูงอายุอยางมีคุณภาพ เพื่อลดปญหา และพัฒนาคุณภาพความเปนอยูของคนในชุมชนใหดีขึ้น โดยอาศัยการรวมมือกันของคนในชุมชน มีวัตถุประสงคเพื่อ พัฒนากลุมอาสาสมัครจิตอาสา หรือกลุม อาสาปนสุข (อปส.) ใหมีทักษะเบอ้ื งตนในการดูแลผูปวย และออกไปเยี่ยม เยือนและดแู ลใหก ําลงั ใจเพอื่ นประชาชนในชุมชน เปน การชวยดแู ลสขุ ภาพใจ เปน การทํางานในเชิงรกุ เสริมการทํางาน ของโรงพยาบาลเสริมสุขภาพตําบล โดยเฉพาะกลุมผูสูงอายุกลุมติดบานและติดเตียง มุงหวังใหเกิดผลลัพธกับกลุม ผูสูงอายุ ผูพิการ และผูดอยโอกาสใหเกิดกําลังใจในการดํารงชีวิตและอยูรวมกับชุมชนอยางมีความสุข โดยอาศัยการ รับบริจาคจากคนในชุมชน โดยการต้ังกลองรับบริจาคในรานคา รานอาหาร รวมถึงขอรับบริจาคจากหนวยงาน หาง รานตางๆ และจัดกิจกรรม 1 Bath 1 Meeting (1BOM) โดยทุกครั้งท่ีมีการประชุมชนใหสนับสนุนรวมสนับสนุนคนละ 1 บาท เพือ่ สนบั สนนุ การดาํ เนนิ งาน ที่มา: Facebook สาํ นักงานเทศบาลตําบลอโุ มงค (2560) 87

โครงการยอ ย 1 พฤตกิ รรมนกั ทอ งเทีย่ วและผลประโยชนท างเศรษฐกจิ และสังคมของการทอ งเทีย่ วเพือ่ ชมุ ชน ที่มา: Facebook สํานกั งานเทศบาลตาํ บลอโุ มงค รูปท่ี 4.9 รางวัลพระปกเกลาทองคาํ (KPI Award) พ.ศ. 2561 ดานการเสริมสรางเครือขา ยรัฐ เอกชน และประชาสงั คม 4.6.6 ดานการพฒั นาการทอ งเที่ยวโดย อปท.: ประแส จ.ระยอง ในบรรดากรณีศึกษา 21 แหงนี้ ปรากฏวาองคกรปกครองสวนทองถิ่น (อปท.) มีบทบาทไม มากนัก แตมี อปท. ท่ีโดดเดน ไดแก เทศบาลตําบลปากนํ้าประแส ซ่ึงผนู ํามีวิสัยทัศนที่ชัดเจนและเห็น ความสําคัญของการนําการทองเท่ียววามาเปนตัวชวยใหมในการสรางเสรมิ เศรษฐกิจในชุมชน เนอ่ื งจาก เห็นวากลุมอาชีพประมง ซึ่งเคยเปนกลุมเศรษฐกิจหลักของชุมชนไดประสบปญหาการทํามาหากนิ ดาน การประมง ซึ่งเปนผลกระทบจากกฎระเบียบใหมตางๆ ทําใหการประมงน้ันมีการถดถอยอยางตอ เนื่อง ดังนั้น นายกเทศมนตรีตําบลปากนํ้าประแสจึงเร่ิมมีกิจกรรมอยางครบวงจรตั้งแตทางกายภาพไปจนถึง ดานตลาด เพื่อสนับสนุนใหตําบลปากน้ําประแสมีความสามารถในการดึงดดู ใจนักทองเท่ียวไดมากข้ึน ส่ิง ทเ่ี ทศบาลไดด าํ เนินการ ไดแ ก 1) ดานกายภาพ มีการปรับปรุงส่ิงอํานวยความสะดวกในสถานท่ีทองเท่ียว เชน ในบริเวณ ทุงโปรงทอง ซ่ึงเปนแหลงทองเท่ียวภายในชุมชนมีการสรางหองน้ํา การดูแลรักษาความสะอาด จัดเก็บ ขยะในชมุ ชน รวมทั้งปรบั ปรงุ ถนนหนทาง และการจดั ทาํ ปา ยแนะนําสถานท่ที องเที่ยว 2) ดานบุคลากร เทศบาลใหงบประมาณประธานชุมชนไปดูงานที่ตําบลบางนํ้าผึ้ง จ. สมุทรปราการ และไดไปอบรมที่กระทรวงทองเที่ยวและกีฬาเพื่อมาชักชวนใหชาวบานจัดทําโฮมสเตย โดยแรกเร่ิมมีเพียง 5 หลังแรก ในท่ีสุดก็มีโฮมสเตยริมน้ํา 10 หลัง การดูงานน้ีก็มีมาอยางตอเนื่อง นอกจากน้ี เทศบาลยงั มกี ารจัดอบรมใหค วามรดู า นการทอ งเทย่ี วทุกป ปละ 1 ครง้ั โดยใชอบรมเวลาอบรม ประมาณ 2 วัน 3) ดานตลาด 3.1) เทศบาลตําบลปากนํ้าประแสทําการประชาสัมพันธดานการทองเท่ียวอยางเขมแข็ง ทมี ประชาสัมพันธป ระสานงานกับ ททท. ชว ยทําแผนพับ ซึ่งสนบั สนุนกจิ กรรมถนนสายวฒั นธรรม โดยจัด งานทุกวันศุกรเสารอาทิตย เร่ิมจัดมาตั้งแตป พ.ศ. 2556 จนในท่ีสุดชุมชนสามารถดูแลจัดงานกันเองได โดยไมมีงบประมาณสนับสนุน จากนนั้ นายกเทศมนตรียังมีความฉับไวในการสรางโอกาสใหม เชน อาสา รับรองแขกซึ่งเปนผูเขาประกวด Miss Tourism Queen International 2018 ที่มาเยี่ยมระยอง ทําใหตําบล ปากนาํ้ ประแสเปน ทรี่ ูจกั ของ ประชาชนมากข้นึ เน่ืองจากไดมีการออกขาวไปยังสอื่ ตางๆ 88

รายงานฉบบั สมบรู ณ 3.2) เทศบาลหาลูกคาใหโฮมสเตย เนื่องจากตัวเทศบาลเองนั้นเปนเทศบาลที่มีผูมาดู งานมากเนื่องจากผลงานของการอนุรักษปาชายเลน เม่ือมีกลุมมาดูงานเทศบาลฯ ก็จะกระจาย นกั ทอ งเทยี่ วไปในชมุ ชนโฮมสเตยท ่โี ดยกระจายใหแ ตล ะบานในกลุม เทา ๆ กัน 4) ดานการจัดการองคกร ความโดดเดนอยูที่การจัดกลุมสามลอนําเท่ียวท่ีตําบลปากน้ํา ประแสในปจจุบนั ผูซง่ึ แตเดมิ มีอาชพี ประมงพ้ืนบานมากอนและมีรถท่ีใชขนสงปลาตอนเชา เทศบาลจึงได พยายามนาํ กลมุ เหลาน้ีมารวมกลมุ กัน กาํ หนดราคาคาโดยสาร มาตรฐานความสะอาด สถานท่ีจอดรถและ ควบคมุ จาํ นวนไมใ หเกนิ 100 คัน เพ่ือไมใหมีการแยงรายไดกัน มีการจดทะเบียนถูกตอง ทําใหในปจจุบัน กลมุ สามลอ ทองเทยี่ วเปน กลุมท่มี รี ายไดดขี ้นึ กวาเดมิ มาก แมวาเทศบาลจะมีบทบาทสําคัญในหลายเรื่อง แตที่สําคัญก็คือ เทศบาลไดดึงใหสมาชิกใน ชุมชนเขามามีสวนรวมในการเปนหุนสวนในการคิด ทํา และรับผลประโยชน แลวในท่ีสุดแลวบางกิจกรรม นั้นบางกลุมก็สามารถพัฒนาระดับการมีสวนรวมไปถึงข้ันการดําเนินงานเองโดยชุมชนไดเอง ตามหลัก วิชาการแลว ชุมชนปากน้ําประแสไดมีสวนรวมท่ีพัฒนาไปถึงข้ันที่ 7 และ 8 ของระดับการมีสวนรวม คือ การมอบหมายใหกลุมสมาชิกดําเนินการเองตัดสินใจเอง เชน ในกลุมโฮมสเตยริมนํ้าและการจัดงานถนน วฒั นธรรม นอกจากนน้ั ในบางกลุมซึง่ มีบรกิ ารเรอื นาํ เที่ยวเกาะและอาหารเย็นน้ัน ก็อยูในข้ันท่ี 8 คือ ประชาชนดูแลและบริหารเอง ซ่ึงเปนข้ันสูงสุดของ ระดับการมีสวนรวม (Arnstein, 1969) นอกจากนี้ ชุมชนยังไดรวมกันดูแลบานเรือนและพ้ืนที่สาธารณะ บริเวณใกลเคียงใหสะอาดและชวยปกปองดูแลพ้ืนปาชายเลนที่ไดรวมกันอนุรักษ เทศบาลตําบลปากนํ้า ประแสทํางานเปน ทมี กับประชาชนอยา งเขม แข็งในการบรหิ ารจัดการการทอ งเที่ยวชมุ ชนและพลเมือง 4.6.7 ดา นธรรมาภบิ าล: เกาะยาวนอ ย จ.พงั งา ชุมชนเกาะยาวนอย เปนตัวอยางของชุมชนที่มีการจัดการโดยหลักธรรมาภิบาล โดยการ ดาํ เนนิ งานใหเปนไปตามหลักธรรมาภิบาล มีดงั ตอ ไปนี้ 1) การบริหารจัดการแบบกระจายอํานาจ (Decentralization management) ท่ีให ความสําคัญกับการมีสวนรวมของคนในชุมชนท้ังในเชิงนโยบายและปฏิบัติการ การกระจายบทบาทหรือ การแบงงานการทํา ชุมชนมีการกระจายบทบาทการทํางาน (Division of roles) ออกตามความถนัดของ สมาชิกท่ีเปนผูรับผิดชอบ และสอดคลองกับกิจกรรมที่หลากหลายของการทองเท่ียว จึงทําใหการบริหาร จัดการมีความคลองตัวและสมาชิกสามารถแสดงบทบาทและศักยภาพในการทํางานไดอยางเต็มที่ ใน ปจ จุบนั (พ.ศ. 2561) ชมรมการทอ งเทย่ี วฯ ไดแบง โครงสรางการทาํ งานออกเปน 7 ฝาย ไดแก ฝาย ติดตอประสานงานท่ีแยกออกเปนฝายติดตอประสานงานตลาดตางประเทศและตลาดในประเทศ ฝายจัด บาน ฝายจัดรถ ฝายการเงิน ฝายบัญชี และฝายตอนรับ ดังน้ัน ชมรมการทองเที่ยวฯ จึงไมมีประธานชมรม อยา งเปนทางการ เนื่องจากไมต อ งการใหเกดิ ภาพของการรวมอาํ นาจการสั่งการและตัดสินใจมาอยูที่ผูนําเพียง คนเดียว แตเปนระบบของ “อัศวินโตะ กลม” มากกวา แมวาการดําเนินงานในภาพรวมของชมรมการทองเท่ียวฯ จะเปนการดําเนินงานผานการ ประชมุ รวมกนั ของสมาชิก แตอยูภายใตการทํางานท่ีทุกฝายมีความเทาเทียมกันในการเสนอความคิดเห็น และสามารถตัดสินใจส่ังการงานที่เกี่ยวของกับฝายของตนเองในบางเร่ืองไดโดยไมตองผานที่ประชุม หรือ 89

โครงการยอย 1 พฤตกิ รรมนักทองเทีย่ วและผลประโยชนท างเศรษฐกจิ และสังคมของการทองเท่ียวเพื่อชมุ ชน มีอํานาจในการตัดสินใจแกไขปญหาตามหนาท่ีความรับผิดชอบของตนได แตถาหากการดําเนินงาน บางอยางตองเกย่ี วของหรืออาจสรา งผลกระทบใหกบั ฝายอ่ืนๆ หรือสมาชกิ โดยสวนใหญ หรือเปนปญหาท่ี เกนิ กาํ ลงั ท่ีจะแกไขและตัดสนิ ใจได แตล ะฝายกส็ ามารถนาํ เรอื่ งดังกลา วเขา สทู ปี่ ระชมุ 9 คํ่าซงึ่ เกดิ ขึน้ ทกุ ๆ 2 สปั ดาห หรือเดือนละ 2 ครั้ง ดังนน้ั ชมรมการทองเที่ยวฯ จึงไมมีประธานชมรมอยางเปนทางการ เน่ืองจาก ไมตองการใหเกิดภาพของการรวมอํานาจการสั่งการและตัดสินใจมาอยูที่ผูนําเพียงคนเดียว ซึ่งเปนลักษณะ ของการบรหิ ารจดั การแบบรวมอาํ นาจ (Centralized management) 2) การมีสวนรวม (Participation) ของคนในชุมชนท้ังในรูปแบบของการเปนสมาชิกของ ชมรมการทองเที่ยวฯ หรือการสมาชิกของกลุมและ/เครือขายอ่ืนๆ ภายในชุมชน โดยไมมีการกีดกันการ เขารวมกิจกรรมการทองเท่ียวโดยชุมชน ซ่ึงในปจจุบัน (พ.ศ. 2561) ชุมชนมีสวนรวมในการกระจาย ผลประโยชนจากกิจกรรมการทองเท่ียว และมีสวนรวมในการตัดสินใจและกําหนดทิศทางการพัฒนาการ ทองเที่ยวของสมาชิกในชมรมการทองเท่ียวฯ รวมถึงการกําหนดกติกาทางสังคมรวมกันในการใหบริการ กจิ กรรมการทองเท่ียว (เชน การควบคุมการขยายตัวของโฮมสเตย การวางแนวทางปฏิบัติของนักทองเที่ยวที่ ไมกอใหเกิดผลกระทบเชิงลบ เปนตน) เปนหน่ึงในแนวทางการรักษาและปองกันการสึกกรอนของทุนสังคม ของชมรมการทองเท่ยี วฯ ทั้งน้ีหากพิจารณาระดับการมีสวนรวมตามแบบจําลองการมีสวนรวมของชุมชนในการ จัดการการทองเที่ยวโดยชุมชนท่ีเสนอโดย Okazaki (2008) พบวา การทองเที่ยวโดยชุมชนเกาะยาวนอย ท่ีดําเนินการโดยชมรมการทองเท่ียวฯ มีการมีสวนรวมของชุมชนในระดับการควบคุมโดยชุมชน (Citizen control) โดยชุมชนเปนผูดําเนินการบริหารจัดการเพ่ือใหบริการการทองเท่ียวดวยตนเองทั้งหมด ตั้งแต การวางแผนจนถึงการตัดสินใจรวมกนั ผานมติท่ีประชมุ ของชมรม 3) ชมรมมีระบบการทํางานท่ีโปรงใสและตรวจสอบได (Transparency and accountability) โดยชมรมการทองเที่ยวฯ มีฝายการเงินเปนผูบันทึกรายรับ-รายจายของชมรม กอนยื่นบันทึกท้ังหมดให ฝายบัญชีเปนผูจัดทําบัญชีรายรับ-รายจายของชมรม ซึ่งเปนบัญชีที่สามารถเขาใจงาย และสามารถขอดู และตรวจสอบไดตลอดเวลาทั้งจากสมาชกิ ภายในชมรม หรือบุคคลและ/หนวยงานภายนอก อยางไรก็ตาม ฝายบัญชีจะรายงานรายรับ-รายจายใหกับสมาชิกรับทราบอยูเสมอเมื่อมีการประชุมรวมกัน สวนการใช จายเงินกองทุนสิ่งแวดลอมจะตองขอมติจากท่ีประชุมของชมรมกอนที่จะมีการจัดสรรเงินดังกลาวไปทํา กิจกรรมสาธารณะประโยชนภ ายในชุมชน 4) การมกี ตกิ ากลุม (Community law) ชมรมการทองเทีย่ วฯ มีสมาชิกรวมกนั ประมาณ 300 คน และเฉพาะกลุมสมาชิกทใ่ี หบรกิ ารโฮมสเตย ซึ่งมีประมาณ 30 ราย 1 รายจะมีขอตกลงท่ีสําคัญรวมกัน วา “เจาของบานจะตองมีอาชีพประมงพื้นบานและไมใชเครื่องมือประมงที่ผิดกฎหมาย ตองสามารถเลา เรื่องราวประวัติความเปนมาของกลุมและกิจกรรมการปกปอง ฟนฟู และอนุรักษทรัพยากรชายฝง” และ จะตองมา (หรือสงตัวแทน) มารวมประชุมทุกคร้ัง นอกจากนี้ ชมรมยังเปดโอกาสใหคนในชุมชนไดมี สวน รว มในการใหบ ริการแกน ักทอ งเทย่ี วดว ยรูปแบบทแ่ี ตกตา งและตามความถนัดของตนเอง 1 เรียกอีกช่ือหน่ึงวา “กลุมแชรนํ้าอวนปู” เน่ืองจากสมาชิกในกลุมไดมีการระดมเงินในลักษณะของแชรเปนมูลคากวา 14,000 บาท ซ่ึงมีการ เปยแชรก ันทุกครง้ั ท่ปี ระชมุ ยกเวน หากมสี มาชิกทานใดมคี วามจําเปนตองใชเงิน เชน เจ็บปวย ซอมแซมเครื่องมือทําประมง เปนตน ก็จะให สมาชิกคนดังกลาวไดร บั เงินกอนน้ไี ปโดยไมตอ งยนื่ เปย แชร 90

รายงานฉบบั สมบรู ณ ชมรมฯ มีมาตรการในการควบคุมและปองกันผลกระทบดานสังคม วัฒนธรรม และ สิ่งแวดลอม (Measures to control and prevent natural and cultural impacts) ท่ีอาจเกิดจากการ ทองเท่ียว โดยชมรมไดกําหนดแนวทางปฏิบัติตัวของนักทองเท่ียวท่ีมาทองเที่ยวเกาะยาวนอยไวอยาง ชัดเจนและจะส่ือสารใหนักทองเท่ียวทราบทุกครั้งที่มาทองเท่ียวบนเกาะยาวนอย เชน การหามแตงตัว ลอแหลมในชุมชน การหามเสพหรือด่ืมของมึนเมา การหามเลนการพนัน หามเก็บเปลือกหอย ปะการัง การหามทิ้งขยะตามแหลงทองเที่ยว เปนตน ทั้งนี้แมวาประชาชนสวนใหญของเกาะยาวนอยจะนับถือ ศาสนาอิสลาม และเครงครัดตอขอหามและกฎของชาวมุสลิม แตวัฒนธรรมดังกลาวมิไดสงผลกระทบตอ การทอ งเท่ียว เนื่องจากคนในชุมชนมีการส่ือสารและทําความเขาใจกับนักทองเท่ียวถึงขอปฏิบัติขณะท่ีมา ทองเที่ยวบนเกาะยาวนอย ซ่ึงนักทองเที่ยวสวนใหญยอมรับและยินดีปฏิบัติตามกฎระเบียบดังกลาว อยางเชนในกรณีของเคร่ืองดื่มแอลกอฮอลท่ีมีใหบริการนักทองเที่ยวเฉพาะที่โรงแรม รีสอรท หรือสถานที่ พักแรมบางแหง หรือรานอาหารบางรานเทานั้น (ไมใชรานของมุสลิม) แตไมมีการวางจําหนายตามราน สะดวกซื้อท้ังทเ่ี ปน รา นขายของชําทว่ั ไป รานมนิ ิมารท หรือรา นสะดวกซื้ออยา ง 7/11 นอกจากแนวทางปฏิบัติตัวของนักทองเท่ียวแลว เพื่อเปนลดขยะพลาสติก สมาชิกท่ี ใหบริการโฮมสเตยสวนใหญจะใชถุงยามผาในการไปจับจายซ้ือของในตลาด และมีขอตกลงรวมกันวาจะ ไมใชถุงพลาสติกในการบรรจุอาหารที่จะไปใหบริการแกนักทองเที่ยวในขณะท่ีไปทองเท่ียวทะเลและเกาะ ตา งๆ และทุกครัง้ จะตอ งเก็บขยะทีเ่ กิดขึน้ ขณะท่ไี ปทองเทยี่ วกลับมาดวย 5) หลักของความเสมอภาค (Equity) แกนนําของชมรมไมไดเปนผูท่ีดํารงตําแหนงทาง การเมือง หรือการปกครองของทองถิ่น สวนใหญมีฐานะทางเศรษฐกิจท่ีใกลเคียงกัน จึงทําใหสมาชิกรูสึก ถึงความเทาเทียมกันและกลาแสดงความคิดเห็นอยางเสรีในเชิงนโยบายรวมทั้งการแนะนําแนวทางการ ทาํ งานของชมรมโดยมเี จา หนาทขี่ องรฐั หนว ยงานที่เกี่ยวของ รวมท้ังองคกรตางๆ คอยใหการสนับสนุนการ ดําเนินงาน แตมิไดมีสว นรว มในการวางแผนการดาํ เนินการ และการตัดสนิ ใจ สมาชิกทุกคนในชมรมการทองเท่ียวฯ มีสิทธิอยางเทาเทียมกัน หากมีองคกรและ/ หนวยงานเชิญใหชมรมการทองเที่ยวฯ สงตัวแทนเขารวมประชุม หรืออบรมเพ่ิมเติมความรู (มิใชสง เฉพาะแกนนําไปรวมประชุม) โดยการจัดเรียงลําดับไปศักยภาพและความพรอมของแตละคนท่ีเปน ตัวแทนของครัวเรือน (ใหแตละครัวเรือนสงตัวแทน 1 คนตอครัวเรือน) กอนที่นําเสนอ (หรือ แจง) ใหท่ี ประชุมทราบ (นําเสนอในการประชุม 9 คํ่า) เพื่อมีมติ (หรือ รับรู) และตัดสินใจรวมกันในการคัดเลือก ตัวแทนไปประชุมหรืออบรม ท้ังนี้ทุกคร้ังท่ีตัวแทนไปรวมประชุมกับหนวยงานหรือองคกรภายนอก หลังจากกลับมาจะตองรายงาน และพูดคุยแลกเปลี่ยนประสบการณและบทเรียนท่ีไดมาใหกับสมาชิกใน ชมรมการทองเทย่ี วฯ และมีโอกาสนําเสนอในการประชมุ ใหญวัน 9 ค่ํา ของทกุ เดอื น 6) หลักประสิทธิภาพ/ประสิทธิผล เกิดการแบงงานกันทําแลว สมาชิกของกลุมโฮมสเตยยัง มีการสื่อสารกันภายในกลุมผานการประชุมรวมกันเดือนละ 2 คร้ัง โดยประชุมทุก 9 คํ่า ในเวลาประมาณ สามทุม ณ ศูนยบริการทองเท่ียวของชมรม และทุกครั้งกอนรับนักทองเท่ียวก็จะมีการประชุมวางแผนการ ตอนรับและจัดคิวโฮมสเตย การพบปะพูดคุยระหวางสมาชิกอยางสม่ําเสมอเปนหนึ่งในกลไกท่ีจะชวยให เกิดความสัมพนั ธอนั ดรี ะหวางสมาชิก และชว ยในการประเมนิ ปรบั ปรุง และแกไขปญ หาการทํางาน ทําให การทาํ งานของชมรมมีประสิทธภิ าพและประสทิ ธผิ ลมากขนึ้ สามารถวดั ไดจ ากรายไดและกําไรสทุ ธิ 91

โครงการยอย 1 พฤติกรรมนักทองเทีย่ วและผลประโยชนท างเศรษฐกจิ และสังคมของการทอ งเทยี่ วเพือ่ ชมุ ชน 7) หลักฉันทามติ (Consensus-oriented) ในการประชุมรวมกันระหวางสมาชิกจะมีกฎ กติกาอยางชัดเจนท่ีเปนการเปดโอกาสใหสมาชิกแสดงและรับฟงความคิดเห็นระหวางกัน เชน ไมพูดดวย อารมณ ไมแยงกันพูด การน่ังในวงประชุมไมลุกไปมา การหามแบงกลุมยอยสนทนา เปนตน รวมท้ังการ อภิปราย การถกเถียงกนั ดว ยเหตุผล และการหนั หาพูดคุยเพ่ือหาทางออกรวมกันเมื่อเผชิญกับปญหาหรือ ความขัดแยงตางๆ บนพื้นฐานของวัฒนธรรมมุสลิมและความสัมพันธในลักษณะเครือญาติ ในขณะเดียว ในการประชมุ ดงั กลา วยงั เวทใี นการถา ยทอด แลกเปล่ียน และจัดการเรียนรูรว มกนั ระหวางสมาชิกอกี ดว ย 4.7 สรุป ความแตกตางของบริบทพ้ืนที่และทรัพยากรพื้นฐานในชุมชนที่ ทําใหแตละพ้ืนที่มีความโดด เดนและไดเปรียบแตกตางกันไปในแตละชุมชน โดยพ้ืนที่ที่มีความโดดเดนของธรรมชาติ มักจะไดเปรียบ และมีแนวโนมจะเปนพ้ืนท่ีเพื่อการพักผอน เชน ทะเลบัวแดง แมกําปอง ประแส เปนตน ลูกคาสวนใหญก็ จะเปนกลุมนักทองเท่ียวดวย ในขณะที่บางพื้นที่โดดเดนดานภูมิปญญาและเปนพื้นที่ตนแบบ ก็จะมี แนวโนมจะเปนพ้ืนท่ีศึกษาดูงาน เชน บานคลองหัวชาง บานทาขันทอง บานนาออ เปนตน ลูกคาสวน ใหญก็จะเปนกลุมดูงาน หรือบางพื้นท่ีที่มีความหลากหลายของทุน ก็จะไดเปรียบในการจัดการทองเที่ยว เชน เชียงคาน บานนาตนจ่ัน ที่มีความหลากหลายของทุนท้ังธรรมชาติ วัฒนธรรม และภูมิปญญา ทําให สามารถดึงดดู ใจจากลกู คา หลากหลายกลุม สงผลถึงโอกาสในการสรา งบรกิ ารในหวงโซการทองเท่ียว และ การสรางรายไดทแ่ี ตกตางกนั ของแตละชมุ ชน ปจจัยพื้นฐานตางๆ เหลานี้ นํามาสูการจัดการทองเท่ียว เกิดการลงทุนในกลุมบริการตางๆ ในหวงโซการทองเที่ยว เชน ที่พัก อาหาร การขนสง ของฝาก เปนตน เพ่ือรองรับผูใชบริการ ซ่ึงจาก การศึกษา พบวา กิจกรรม/บริการสนับสนุนการทองเที่ยวตางๆ คอนขางใหผลตอบแทนที่คุมคา โดยเฉพาะบริการมัคคุเทศก การแสดง ฐานเรียนรู ท่ีมีตนทุนตํ่ามาก หรืออาหาร ซ่ึงเปนบริการท่ีสราง ขนาดผลตอบแทนไดสูงและคืนทุนเร็ว ในขณะที่โฮมสเตย ซ่ึงรายไดข้ึนอยูกับลูกคา โดยชุมชนที่ลูกคา สวนใหญเปนนักทองเท่ียว การลงทุนในท่ีพักจะมีความคุมคาในทุกรูปแบบการลงทุน ในขณะท่ีบางท่ี ชุมชนท่ีลูกคาสวนใหญเปนกลุมดูงาน ที่มีอาจขอจํากัดดานกําลังจายที่สงผลตอรายไดโฮมสเตย ทําให ระดับการลงทุนที่สูงยังไมสามารถคืนทุนไดในระยะ 10 ป และในภาพรวมบริการโฮมสเตยยังคืนทุนไดชา กวากิจกรรม/บริการสนับสนุนการทองเที่ยวอื่นๆ ยกเวนบางพื้นที่ที่มีจํานวนลูกคาสูงและเปนกลุม นักทอ งเที่ยวทมี่ กี ําลงั จา ยสงู เชน เชียงคาน และประแส นอกจากน้ี ในภาพรวม ชุมชนทอ งเท่ยี วสามารถสรา งสภาพแวดลอ มและบรรยากาศที่ดใี นการ ทองเที่ยว/ดูงานไดเปนท่ีพอใจแกลูกคาในพ้ืนที่ของตน แตสิ่งที่ลูกคายังคงคาดหวังท่ีจะไดรับจากชุมชน เพิ่มข้ึน คือ วิถีหรืออัตลักษณที่สะทอนจุดเดนของชุมชนที่แตกตางไปจากวิถีปกติของตัวนักทองเท่ียวเอง เพราะนักทองเที่ยวสวนใหญก็เปนคนในภูมิภาคเดียวกัน รวมถึงชองทางการเขาถึงขอมูลบริการตางๆ ของชุมชน ทีอ่ าจจะตองเพ่ิมชอ งทางที่สะดวกและมกี ารเคลอ่ื นไหวขอ มลู อยางตอ เนอื่ ง อยางไรก็ดี การพัฒนาการทองเที่ยวของแตละชุมชนยังคงดําเนินไปอยางตอเน่ือง โดยพบวา แตล ะพนื้ ทส่ี ามารถสรางจุดเดน หรอื นวตั กรรมการจดั การการทองเทย่ี วที่เปนแนวทางการปฏบิ ัติท่ีดีได ซ่ึง 92

รายงานฉบับสมบรู ณ แนวทางเหลาน้ี สามารถเปนตัวแบบใหกับชุมชนอ่ืนๆ สามารถนําไปประยุกตใหเหมาะสมกับพ้ืนท่ีเพื่อ เปนการเพ่มิ ศักยภาพการจดั การทอ งเท่ียวของชุมชนตนเองได   93



รายงานฉบับสมบรู ณ บทท่ี 5 สรปุ และขอ เสนอแนะ กระแสการทองเท่ียววิถีไทยท่ีตองการใหเกิดการกระจายการทองเที่ยวจากแหลงทองเท่ียวหลัก ไปสูแหลงทองเท่ียวรอง โดยเฉพาะการทองเท่ียวชุมชน ทําใหสวนราชการตางๆ มีการสนับสนุนและ สงเสริมอยางตอเน่ือง อยางไรก็ตาม การทองเท่ียวชุมชนไดในประเทศไทยไดมีการเร่ิมตนมาตั้งแตปลาย ทศวรรษที่ 2530 และมีพัฒนาการตอเนื่องมาจนถึงปจจุบัน ซ่ึงบางพื้นที่ไดดําเนินการมานานและประสบ ความสําเร็จ เกิดผลกระทบชัดเจน โดยเฉพาะผลในเชิงเศรษฐกิจ ในบทน้ีจึงตองการสรุปใหเห็นถึง วิวัฒนาการของการทองเที่ยวชุมชนจากกรณีศึกษา 21 แหง ประกอบดวยชุมชนโฮมสเตย ชุมชน ผลิตภัณฑชุมชน และชุมชนกิจกรรมวันเดียว การศึกษานี้ โดยสามารถแบงผลการศึกษาออกเปน 5 สวน ตามวตั ถุประสงค ดังนี้ 1) ววิ ัฒนาการและการพฒั นาของชุมชนทองเที่ยว 2) วิธกี ารจดั สรรผลประโยชนของชมุ ชน 3) ผลประโยชนส ทุ ธิทางเศรษฐกจิ ท่ีชมุ ชนไดจากการทองเที่ยว 4) พฤตกิ รรมและความพงึ พอใจนักทองเทย่ี วทใ่ี ชบรกิ ารการทองเทีย่ วโดยชุมชน 5) บทบาทของภาครัฐสวนกลางและทองถิ่น และบทบาทของกลุมธุรกิจทองเที่ยวตอการ ทองเทยี่ วชมุ ชน โดยแตล ะสวนสามารถสรปุ ได ดงั นี้ 5.1 วิวฒั นาการและการพฒั นาของชมุ ชนทองเท่ยี ว จากการศึกษา พบวา จุดเร่ิมตนของการทองเที่ยวชุมชนของพ้ืนที่กรณีศึกษาโดยเฉพาะชุมชน โฮมสเตย บางพื้นท่ีเปนชุมชนท่ีมีวิกฤติในพ้ืนที่ ซ่ึงสวนใหญเกิดจากเศรษฐกิจหลักในชุมชนไดซบเซาลง เชน การคาชายแดนของเชียงคาน การประมงท่ีประแส การทําเมียงใบชาของแมกําปอง เปนตน หรือบาง ท่ีมีไดรับการคุกคาม เชน เกาะยาวนอยถูกคุกคามจากประมงพาณิชย หรือมีภาพลักษณชุมชนในเชิงลบ เชน บานสนั ติชล บานรอ งกลา และตองการใชก ารทอ งเที่ยวในการสรา งโอกาสใหมใ หแกพ ้ืนที่ นอกจากน้ี ยังมีชุมชนอีกสวนหน่ึงที่สนใจการทองเที่ยว เน่ืองจากเห็นโอกาสจากการพัฒนา ผลงานในพ้ืนที่มาอยางตอเน่ืองจนเปนชุมชนตนแบบดานตางๆ เชน ชุมชนเศรษฐกิจพอเพียง ชุมชน สมนุ ไพร ชมุ ชนโอท็อป เปนตน และตองการนําทุนเหลา น้มี าพฒั นาตอยอดเปน การทองเท่ียว อยางไรก็ตาม สิ่งสําคัญพ้ืนฐานในการจัดการทองเที่ยว คือ ความสมบูรณของทุนประเดิม ซึ่ง เปนส่ิงที่มีอยูแลวในชุมชนเปนทุนเดิม ขึ้นอยูกับทําเลที่ต้ังและบริบทของชุมชน โดยชุมชนทองเที่ยวสวน ใหญจะอาศัยความโดดเดนของทุนธรรมชาติเปนสิ่งดึงดูดใจ เชน มีภูเขา ปา แมนํ้า เปนตน ซ่ึงเปนตัว เสริมทําใหมีบรรยากาศที่ผอนคลาย เหมาะแกการทองเที่ยวเชิงพักผอน ซึ่งหากชุมชนมีทุนทางธรรมชาติ ท่ีโดดเดนมาก เชน ทะเลท่ีเกาะยาวนอย จ.พังงา ทะเลบัวแดง จ.อุดรธานี หรือลํานํ้าเข็ก จ.พิษณุโลก 95

โครงการยอ ย 1 พฤตกิ รรมนักทองเที่ยวและผลประโยชนท างเศรษฐกจิ และสังคมของการทองเท่ียวเพื่อชมุ ชน ชุมชนสามารถใชทรัพยากรเหลานี้จัดกิจกรรมการทองเที่ยวไดทันที แตหากชุมชนอื่นที่ทุนทางธรรมชาติ ไมไดโดดเดน อาจเสริมดวยทุนทางวัฒนธรรมที่มักแสดงออกมาจากคนในพื้นท่ี เชน อาหาร การแตงกาย ภาษา วถิ ชี วี ติ เปน ตน หรือบางพื้นที่ที่มีทุนทางวัฒนธรรมท่ีโดดเดนมาก เชน ตลาดไทยยอนยุคบานระจัน ก็ไดนําเอา เร่ืองราวของวีรชนคายบางระจันมานําเสนอโดยการสรางบรรยากาศจําลองชวงกอนเสียกรุง หรือบางทุน ภูมิปญญาท่ีเปนองคความรูเฉพาะในการพัฒนาเปนผลิตภัณฑชุมชน เชน การทอผา (บานนาตนจ่ัน บาน ดง บานเชียง) การปรุงสมุนไพร (เกาะเกิด) หรือพ้ืนที่ที่มีภูมิปญญาดานเกษตร เชน การผลิตขาวอินทรีย (บานดอกบวั ) ซ่ึงกม็ กั จะไดรับความสนใจจากลกู คา กลุมเรียนรูห รือคณะดูงาน อยางไรก็ตาม แตละพื้นที่ก็จะมีความโดดเดนของทุนประเดิมแตละอยางแตกตางกัน ซึ่งแตละ ชุมชนก็พยายามท่ีจะคนหาทุนประเดิมหลายๆ ประเภท เพื่อนํามาใชในการจัดกิจกรรมทองเที่ยว โดย ชุมชนท่ีมีทุนประเดิมที่โดดเดนหลายดาน ยอมมีความไดเปรียบท่ีจะพัฒนากิจกรรมใหมีความหลากหลาย และนาสนใจ ซ่ึงจะสามารถดงึ ดูดนักทองเที่ยวใหใชเวลาทํากิจกรรมอยูในพื้นที่ไดนาน เกิดกิจรรมสืบเน่ือง ตา งๆ ในหวงโซก ารทอ งเทยี่ วทมี่ คี วามหลากหลาย เกิดการใชจ ายของนกั ทอ งเท่ยี ว และสรางรายไดใหกับ ชุมชนไดเปนจํานวนมาก เชน เชียงคาน ท่ีมีทั้งทุนธรรมชาติ (แมน้ําโขง ภูทอก แกงคุดคู) ทุนวัฒนธรรม (ยานบานเกา ตักบาตรขาวเหนียว) และทุนภูมิปญญา (มะพราวแกว) โดยมีนักทองเที่ยวประมาณ 500,000 คนตอป และมีรายไดมากกวา 1 พันลานบาทตอป นอกจากจากปจจัยดานกายภาพท่ีเปนขอไดเปรียบพ้ืนฐานของชุมชนแลว การทองเท่ียวชุมชน สามารถขับเคล่ือนข้ึนไดน้ัน มักเร่ิมตนมาจากความสนใจของกลุมคนเล็กๆ ในชุมชนที่มีความสัมพันธกัน และมีความตองการท่ีจะสรางการเปลี่ยนแปลงในชุมชนโดยใชการทองเที่ยวเปนเคร่ืองมือ เชน กลุม แมบานเกษตรบานนาตนจั่นที่รวมตัวกันไปเก่ียวขาวและจัดงานขันโตกเพ่ือหาเงินมาพัฒนาชุมชน หรือ ชมรมประมงพ้ืนบานเกาะยาวนอย ที่รวมกันขับไลกลุมประมงพาณิชยอวนลากอวนรุน หรือชุมชนทาขัน ทองท่ีอพยพหนีภาวะภัยแลงจากภาคอีสานมีอยูท่ี จ.เชียงราย จะพบวา กลุมเหลาน้ีเปนกลุมท่ีเคยตอสูมา ดวยกัน ซ่ึงเปนทุนทางสังคมที่เปนพ้ืนฐานสําคัญที่ทําใหเกิดการความรวมมือรวมใจและรวมกัน ขบั เคล่อื นเองในชว งแรกเร่มิ ท่ียังไมมบี คุ คลภายนอกมาสนบั สนุน นอกจากน้ี ในกลุมจะมีผูนํากลุม ซึ่งผูนําในแตละพื้นท่ีจะมีลักษณะรวมที่สําคัญ คือ มีบทบาทเปน ผูนําของชุมชน องคกร หรือกลุมในชุมชนอยูแลว เชน เปนผูใหญบาน เปนผูบริหาร อปท. เปนประธาน กลมุ แมบ า น เปน ผอู าํ นวยการโรงเรียน เปนตน ซ่ึงบทบาทเหลานี้เปนขอไดเปรียบ เนื่องจากบุคคลเหลาน้ี เปนผูมีวิสัยทัศน มีความรู และมองเห็นโอกาสในการพัฒนาการทองเท่ียว รวมถึงเปนผูท่ีกวางขวางใน สังคม มีเครือขายทั้งภายในภายนอกชุมชน ทําใหสามารถติดตอประสานงาน เจรจาตอรอง หรือการรอง ขอความรวมมือทําไดงาย สามารถจัดกิจกรรมการทองเที่ยวและจัดบริการที่อยูในหวงโซอุปทานการ ทองเที่ยวได รวมถึงผลักดันใหเกิดการพัฒนาที่ไมหยุดนิ่ง แตชุมชนสวนใหญใชเวลานานพอสมควรกวา ชุมชนจะสามารถตั้งตัวไดจากการทองเที่ยว โดยบางชุมชนสามารถเริ่มตนเปนชุมชนทองเท่ียวไดเร็วจาก ความสมบูรณของทรัพยากรธรรมชาติ เชน เกาะยาวนอย หรือบางชุมชนใชเวลากวา 10 ป โดยเร่ิมจาก การเปนชุมชนดูงานกอน แลวจึงพัฒนามาเปนชุมชนทองเที่ยว เชน บานทาขันทอง บานนาตนจ่ัน บาน คลองหัวชา ง บา นดอกบวั เปนตน 96

รายงานฉบบั สมบูรณ 5.2 การจดั สรรผลประโยชนข องชุมชน การจดั สรรผลประโยชนอ ยางเปน ธรรม เปน เงือ่ นไขสาํ คญั ทจ่ี ะทาํ ใหกลมุ สามารถรกั ษาสถานะของ กลุมใหคงอยูและเกิดความรวมมือกันดําเนินการอยางตอเนื่อง เนื่องจากการทองเท่ียวชุมชนเปนการ รวมกนั ทํางานเพ่ือใหเกดิ การประหยัดจากขนาด (Economies of scale) โดยเฉพาะบริการโฮมสเตยที่ตอง อาศัยการรวมบานของสมาชิกหลายๆ คนในชุมชน จากการศึกษา พบวา ชุมชนกรณีศึกษามีรูปแบบการ จัดสรรผลประโยชนท่ีแตกตางกันไปตามบริบทของพ้ืนที่ โดยเฉพาะชุมชนโฮมสเตย ซึ่งมีการกระจาย ผลประโยชนใหสมาชิกท้ังแบบเรียงลําดับคิวสําหรับชุมชนที่มีกลุมลูกคาตอคร้ังจํานวนนอย หรือการ กระจายใหสมาชิกทุกคนเทาๆ กัน สําหรับชุมชนดูงานท่ีลูกคามาคร้ังละจํานวนมาก หรือใชทั้ง 2 รูปแบบ รวมกัน เพื่อจัดสรรใหสมาชิกทุกคนไดรับผลประโยชนอยางเทาเทียมและเปนธรรมตามแตโอกาส หรือ กลมุ กิจกรรมทอ งเท่ียววันเดยี ว เชน กลุมเรือทะเลบวั แดง และกลมุ รถนาํ เทย่ี วบานรองกลา ก็มีการจัดแบง ลูกคาตามลําดับคิว นอกจากนี้ บางพื้นที่ยังมีการหักเงินบางสวนเปนเงินกองกลางของกลุม เพ่ือใช ประโยชนรวมกันภายในกลุม เชน เปนเงินทํากิจกรรมของกลุม เงินสวัสดิการยามเจ็บปวยใหสมาชิกกลุม เงนิ สําหรบั กยู ืมใชยามฉุกเฉิน เปนตน บางพนื้ ที่ยงั มกี ารจดั สรรผลประโยชนบ างสวนไปสูบุคคลในชุมชนที่ ไมไ ดเ ปน สมาชกิ กลมุ และสาธารณะประโยชน สะทอนใหเห็นวา ชุมชนทองเท่ียวตองการมีสวนรวมพัฒนา และรับผิดชอบตอสังคมสวนรวมที่อาจจะไดสรางผลกระทบข้ึนจากการจัดการทองเที่ยวในชุมชน ซึ่งจะทํา ใหการจัดการทองเท่ียวมีแนวโนมจะเกิดความยั่งยืน อยางไรก็ตาม พบวา มีบางพ้ืนที่ ยังไมมีศักยภาพ เพยี งพอทจ่ี ะบริหารจัดการเงนิ กองกลาง จงึ ไมไดม ีการจดั เก็บเงนิ กองกลาง 5.3 ผลประโยชนส ทุ ธิทางเศรษฐกจิ ผลจากดําเนินงานดานการทองเท่ียวชุมชนที่เปนรูปธรรม สะทอนจากขนาดรายไดท่ีเกิดขึ้นในแต ละชุมชน ทั้งน้ีขึ้นอยูกับความนาดึงดูดใจของพื้นที่ที่สงผลตอจํานวนลูกคาและประเภทของกลุมลูกคา อยางไรก็ตาม การพิจารณาเฉพาะรายรับอาจจะไมเห็นผลไดท่ีแทจริง เน่ืองจากกิจกรรมการทองเที่ยวใน ชุมชนสวนใหญ เกิดจากการท่ีชาวบานนําเงินสวนตัวมาลงทุน เมื่อพิจารณาการลงทุนของครัวเรือน จะ พบวา โฮมสเตยเปนกิจกรรมท่ีมีตนทุนการลงทุนเริ่มแรก (Initial investment cost) สูง สังเกตจาก ระยะเวลาคืนทุนท่ีคอนขางชากวากิจกรรมสนับสนุนการทองเที่ยวอ่ืนๆ ซ่ึงบางรูปแบบการลงทุน เชน ตอ เติมบาน สรางใหมท้ังหลัง ยังไมสามารถคืนทุนไดภายใน 10 ป สําหรับบางพ้ืนที่ อยางไรก็ตาม ผลการ ดําเนินงานของครัวเรือนท่ีทําโฮมสเตยสวนใหญมีกําไรสุทธิท่ีเปนบวก โดยเฉพาะบานที่มีการลงทุน ปรับปรุงนอย (ใชประโยชนจากบานเดิม) แตสําหรับกรณีที่มีการลงทุนปรับปรุงมาก (มีการตอเติม) และ ลงทุนสรางใหมทั้งหลัง พบวา ยังมีผูลงทุนบางรายท่ีขาดทุน โดยพบวากําไรสุทธิในกรณีโฮมสเตยท่ีมีการ ลงทุนปรับปรุงเล็กนอย มีคาอยูระหวาง 5.05 - 50.81 บาทตอรายไดทุกๆ 100 บาท ในขณะท่ีกรณี ปรับปรุงมากและสรางใหม มีการขาดทุนสุทธิสูงสุดถึง 237.00 บาทตอรายไดทุกๆ 100 บาท และมีกําไร สุทธสิ งู สดุ 73.22 บาทตอ รายไดท ุกๆ 100 บาท อยางไรก็ดี เจาของโฮมสเตยมักไมคํานึงถึงการตนทุนลงทุนดานสิ่งกอสรางวาเปนสวนหนึ่งของ กําไรขาดทุน เพราะถือวาเปนการลงทุนเพ่ือประโยชนสวนตนดวย คือ เปนการสรางบานเรือนรอลูกรอ หลาน หรือเปนการลงทุนในการเก็บทรัพยสินของตัวเอง (Store of Value) ไวในรูปที่พักอาศัย เน่ืองจาก 97

โครงการยอย 1 พฤตกิ รรมนักทอ งเทย่ี วและผลประโยชนท างเศรษฐกจิ และสังคมของการทองเทีย่ วเพ่อื ชมุ ชน เปนสินทรัพยที่ใชรวมกันระหวางเจาบานกับลูกคา ดังน้ัน เจาของที่พักโฮมสเตยสวนใหญจึงคอนขางท่ีจะ พอใจกบั ผลกําไรสุทธิทีไ่ ด แมว า จะมีขนาดคอนขา งตาํ่ ก็ตาม นอกจากนี้ ยังพบวาปจจัยท่ีมีผลตอขนาดผลตอบแทนโฮมสเตย คือ ขนาดตลาดและความถ่ีที่ นักทองเที่ยวเขาพัก ซึ่งจะมีผลตอจํานวนลูกคาที่จะไดรับในแตละป รวมถึงลักษณะของกลุมลูกคา กลาวคือ หากเนนตลาดลูกคานักทองเที่ยวที่เนนคุณภาพบริการ แนวโนมการลงทุนมักจะสูงตามไปดวย (เชน ซื้อเตียง ท่ีนอนหนาๆ ผาหมสีขาว ในหองติดแอร) ในขณะท่ีลูกคากลุมดูงานที่ลูกคาอาจจะไมได คาดหวังในคุณภาพบริการสูงมาก ระดับการลงทุนก็อาจจะนอยลง (เชน ใชฟูกนอนเรียงกัน ไมใชเตียง ใช พัดลมต้ังโตะ) ซึ่งกลุมลูกคา ก็มีผลตอกําหนดราคาบริการดวยเชนกัน กลาวคือ ลูกคาที่เปนกลุมดูงาน มักจะมีขอจํากัดดานงบประมาณ ซึ่งอาจจะตั้งราคาไดจํากัด 200-300 บาทตอคนตอคืน และมักจะราคา แบบตอหัว ในขณะที่เปนลูกคานักทองเที่ยว ซ่ึงก็มีท้ังที่เปนนักทองเท่ียวสายออนและสายแข็ง การตั้ง ราคาทําไดหลากหลายมากกกวา โดยกลุมนักทองเที่ยวสายแข็งอาจจะคิดราคาตอหัว แตนักทองเที่ยวท่ี เปนสายออนตองการความสะดวกสบาย ความเปนสวนตัว ตองการบริการท่ีมากกวาโฮมสเตยท่ัวไป และ มีเปนกลุมนักทองเท่ียวที่มีความยินดีจายสูง ก็จะสามารถตั้งราคาไดสูงขึ้น และมักจะขายเปนหอง หองละ 600 – 1,800 บาทตอคืน ซึ่งบางแหงมีการจัดเตรียมบริการในระดับที่เทียบเทากับโรงแรมขนาดเล็ก จะ พบวา ประเภทของกลุมลกู คามคี วามสัมพนั ธกับระดับการลงทนุ สาํ หรับผลวิเคราะหผ ลตอบแทนรายบรกิ าร พบวา กจิ กรรมมัคคเุ ทศกและกิจกรรมฐานเรียนรจู ะให ผลตอบแทนสุทธิคอนขางสูง เพราะมีตนทุนการลงทุนนอยและสวนใหญเปนการตอยอดทุนเดิมที่เคยมีอยู แลว สวนกิจกรรมที่ใหผลตอบแทนสุทธิคอนขางท่ีจะดีมากและสอดคลองกันเกือบทุกชุมชนก็คือ การ จําหนายผลติ ภณั ฑช มุ ชนหรือของที่ระลกึ ใหแ กน กั ทองเทีย่ ว จะพบวา กิจกรรมโฮมสเตยไมไดเปนกิจกรรมทองเท่ียวท่ีใหผลตอบแทนสุทธิสูงสุด เนื่องจากเปน กิจกรรมที่ตองลงทุนเร่ิมแรกสูง ซึ่งการลงทุนจะมากหรือนอย ข้ึนอยูกับความพรอมพ้ืนฐานของบานโฮมส เตยของแตละครัวเรือนวาตองปรับปรุง ตอเติม หรือสรางใหม รวมถึงตองลงทุนในสินทรัพยอ่ืนๆ เชน เตียง เครื่องนอน เครื่องใชแขก เปนตน อยางไรก็ตาม แมวากลุมจะมีความในการกระจายรายใหสมาชิก ทุกคนไดอยางเทาเทียมกัน แตวาชาวบานท่ีลงทุนโฮมสเตยแตละคนมีตนทุนการลงทุนที่แตกตางกัน ทํา ใหสมาชิกบางคนเริ่มหาตลาดเองเม่ือมีโอกาส โดยเฉพาะคนท่ีลงทุนสูง เชน ใหเบอรโทร นามบัตร หรือ Facebook สําหรับใหลกู คาตดิ ตอผานบานโดยตรง หรือมีการนําบานไปขายในแฟลตฟอรมออนไลนตางๆ เปน ตน อยางไรก็ดี มีขอสังเกตวา ในพื้นท่ีท่ีลูกคาสวนใหญมีจุดประสงคการเดินเพื่อไปเท่ียวพักผอน จะ พบวา ในพ้ืนที่เหลาน้ัน ไดแก เชียงคาน ประแส นาตนจ่ัน เกาะเกิด เปนพ้ืนที่ท่ีการลงทุนในบริการท่ีพัก ทุกรูปแบบมีความคุมคาในการลงทุน ในขณะท่ีบางพ้ืนที่ท่ีลูกคาสวนใหญเปนกลุมศึกษาดูงาน การลงทุน เพียงแคตอเติมบาน ก็ยังไมใหผลตอบแทนท่ีคุมคาได สะทอนใหเห็นถึงกลุมลูกคาที่แตกตางกัน มีผลตอ การขนาดรายได และขนาดการลงทุน ดังนั้น การลงทุนควรพิจารณาลักษณะตลาดและกลุมลูกคา เปา หมาย เพือ่ ใหม ีการลงทนุ นน้ั สอดคลอ งกบั รายรบั ทจี่ ะไดม า 98

รายงานฉบับสมบรู ณ 5.4 ความพงึ พอใจของนักทอ งเทยี่ ว ผลสะทอนกลับจากการดําเนินงานประการหน่ึง คือ ความพึงพอใจของนักทองเท่ียว ในการศึกษา น้ีไดสํารวจความคิดเห็นของนักทองเที่ยวตอบริการตางๆ ของชุมชนโฮมสเตยจํานวน 17 แหง จะพบวา ในภาพรวม ชุมชนทองเท่ียวกรณีศึกษาทุกแหงสามารถสรางความพึงพอใจใหกับนักทองเที่ยวไดเกินกวา รอยละ 50 และเมื่อพิจารณารายดาน จะพบวา สิ่งที่นักทองเท่ียวเห็นวาสําคัญ และชุมชนทองเที่ยวสวน ใหญสามารถสรางความพึงพอใจใหนักทองเท่ียวไดมากกวาท่ีคาดหมาย คือ ดานสภาพแวดลอม และ บรรยากาศการทองเที่ยวของชุมชน ซึ่งหมายรวมถึงความสะอาด ความเปนระเบียบเรียบรอย สภาพ อากาศ หรือความร่ืนรมย ซ่ึงปจจัยเหลาน้ีถือเปนปจจัยเสริมการทองเท่ียวที่สําคัญที่จะทําใหนักทองเท่ียว เกิดความรูสึกผอนคลายเมื่อมาถึงและใชชีวิตอยูในชุมชน สะทอนใหเห็นวา ชุมชนสวนใหญสามารถ จัดการสภาพแวดลอมและบรรยากาศในชุมชนไดสอดคลองกับจุดประสงคการเดินทางของลูกคา (มา ทองเที่ยว/ มาดูงาน) อยางไรก็ดี ในดานวิถีชีวิต/ อัตลักษณชุมชน และดานชองทางการติดตอ/ เขาถึง ขอมูลบริการ พบวา ยังมีเพียงชุมชนสวนนอยเทาน้ันที่สามารถดําเนินงานไดดีเกินความคาดหมายของ นักทองเท่ียว สะทอนใหเห็นวา นักทองเท่ียวอาจจะไมไดรับประสบการณดานวิถีชีวิตและอัตลักษณของ ชุมชนเทาท่ีควร รวมถึงยังคงมีปญหาการเขาถึงขอมูลบริการ ท่ีพื้นบางแหงพบวาชองทางการติดตอไมมี ความหลากหลาย หรือขอ มลู ทใ่ี หไ วไ มเปน ปจจบุ นั สําหรับกิจกรรมทองเที่ยววันเดียว พบวา ปจจัยท่ีเปนส่ิงดึงดูดใจของแหลงทองเที่ยว เชน ความ สวยงาม บรรยากาศ ความร่ืนรมย รวมถึงปจจัยสนับสนุนการทํากิจกรรม เชน ความปลอดภัยในการทํา กิจกรรม สามารถสรางความพึงพอใจใหกับนักทองเที่ยวไดสูงมาก อยางไรก็ดี ในดานการจัดรองรับใน ภาพรวมท่ีไมเกี่ยวของกับการทํากิจกรรม เชน ความเพียงพอของพื้นที่จอดรอด ปาย การจัดการรานคา ยังคงสรางความพึงพอใจใหก ับนักทอ งเที่ยวไดไ มส งู มากนกั เมื่อเทียบกบั ดา นอน่ื ๆ 5.5 บทบาทของหนวยงาน/ อปท. การทองเที่ยวชุมชนยงั ไดรบั การสนบั สนนุ จากท้ังภาครฐั เอกชน และสถาบันการศึกษาท้ังทางตรง และทางออ ม โดยเฉพาะบทบาทของภาครัฐที่มาอยา งตอเนื่อง ท้ังกอนและหลังการจัดการทองเที่ยวชุมชน โดยการสงเสริมกอนที่ชุมชนจะจัดการทองเท่ียว สวนใหญเปนการสงเสริมตามวัตถุประสงคขององคกร เชน กรมสงเสริมการเกษตร กระทรวงอุตสาหกรรม หรือกระทรวงพาณิชย ซึ่งมุงสงเสริมกลุมอาชีพ และ กลุมภูมิปญญาตางๆ ในชุมชนชนบท เชน กลุมทอผา กลุมสมุนไพร กลุมขาวอินทรีย เปนตน การ สนับสนนุ ดังกลา วมีสวนชวยทําใหภูมิปญญาเหลานี้มีความโดดเดน และสงเสริมศักยภาพของคนในชุมชน จากการฝกอบรม และสามารถใชเปนทุนประเดิมในการจัดการทองเท่ียวชุมชนในเวลาตอมา ถือเปนการ เตรยี มความพรอมใหก ับชมุ ชนที่ไมไ ดม ที ุนทองเท่ียวโดยตรงในการตอยอดมาสูการจดั การทอ งเที่ยว ตอมาเม่ือชุมชนเริ่มตนจัดการทองเท่ียวและเปนกลุมรูปธรรมมากข้ึน ก็จะเริ่มมีหนวยงานเขามา ใหความชวยเหลือ เชน สถาบันการศึกษา ที่เขามาสนับสนุนองคความรูเชิงวิชาการ เพื่อพัฒนาศักยภาพ ชาวบาน พัฒนามาตรฐานการใหบริการทองเที่ยว และเปนท่ีปรึกษาใหชุมชน โดยชุมชนที่เปนชุมชน ทองเที่ยว มักจะใหความสนใจกับการประเมินมาตรฐานการทองเท่ียวตามขอกําหนดของกรมการ ทองเท่ียว กระทรวงการทองเท่ียวและกีฬา โดยชุมชนทองเท่ียวที่ผานการประเมิน จะมีโอกาสไดรับการ 99

โครงการยอย 1 พฤตกิ รรมนักทอ งเทยี่ วและผลประโยชนทางเศรษฐกจิ และสังคมของการทอ งเท่ียวเพอ่ื ชุมชน สนับสนุนจากกรมฯ เชน สามารถเขียนโครงการเพ่ือขอรับงบในการพัฒนา แหลงทองเท่ียว จัดเตรียมส่ิง อํานวยความสะดวกดานการทองเที่ยว เปนตน ในภายหลัง ยังพบวามีหลายหนวยงานท่ีเขามาสนับสนุน การทองเที่ยว เชน กระทรวงวัฒนธรรม (ชุมชนทองเท่ียวเชิงวัฒนธรรม) กระทรวงอุตสาหกรรม (หมูบาน ทองเที่ยวอตุ สาหกรรม) กระทรวงมหาดไทย (ชมุ ชนทองเที่ยวโอทอ็ ป) เปนตน รวมถงึ ธนาคารของรัฐ เชน ธนาคารออมสิน (GSB smart homestay) และ ธกส. เปนตน มีขอสังเกตวา ชุมชนทองเท่ียวที่มีศักยภาพ ยอ มมีโอกาสคอ นขางมากในการไดรบั การสนับสนุนจากภายนอก สําหรับองคกรปกครองสวนทองถ่ิน (อปท.) สวนใหญ แมจะไมไดมีบทบาทโดยตรงในการจัดการ ทองเท่ียวชุมชน แตผลจากหนาที่ในการพัฒนาพื้นที่ก็มีผลทางออมที่เอื้อใหการจัดการทองเท่ียวในชุมชน สะดวกมากข้ึน เชน การพัฒนาโครงสรางพ้ืนฐาน ระบบสาธารณูปโภคในชุมชน การจัดกิจกรรมสงเสริม การอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและวัฒนธรรมของชุมชน รวมถึงการประชาสัมพันธและจัดกิจกรรมเพื่อ สง เสรมิ การทอ งเท่ยี ว เปนตน 5.6 แนวทางปฏบิ ัติทด่ี ีในชุมชนกรณีศึกษา จากกรณีศกึ ษา จะพบวา มหี ลายพนื้ ทที่ มี่ ผี ลงานโดดเดน ทส่ี ามารถเปน ตัวอยางในการดาํ เนนิ งาน ใหกบั ชุมชนทอ งเท่ียวอ่นื ๆ ได ไดแ ก 1) ดานการตลาด ตลาดไทยยอนยุคบานระจัน จังหวัดสิงหบุรี เปนตัวอยางท่ีโดดเดนดาน การส่ือสารแบรนด โดยการนําเอาเร่ืองราวของวีรชนบานระจันมาเปนจุดขายและจําลองบรรยากาศใน รปู แบบตลาด เพ่ือใหนักทองเที่ยวไดสัมผัสและมีอารมณรวมไปกับบรรยากาศของชาวคายในอดีต ซึ่งการ ทําแบรนดเ ปนการกาํ หนดทศิ ทางอารมณ เพ่ือสรา งบรรยากาศโดยรวมใหเ ปนไปในทิศทางเดียว ซ่ึงชุมชน ทองเที่ยวอ่ืนๆ ก็นาจะสามารถทําได โดยแตละชุมชนตองมีการตกลงรวมวาอัตลักษณท่ีตองการส่ือของ ชุมชนคอื อะไร เชน ตองการเปนชุมชนเกาแกดั้งเดิม ตองการเปนชุมชนดอกไม เปนตน รวมถึงกําหนดสิ่ง ใดที่ควรทําและไมควรทํา เพ่ือเปนการควบคุมบรรยากาศในภาพรวมใหสื่ออารมณออกไปในทิศทาง เดียวกัน โดยไมม ีสิง่ แปลกปลอมหรอื ส่งิ ท่ีไมเขา พวกปรากฏออกมาขดั บรรยากาศที่ตอ งการส่อื สาร 2) ดานการจัดการสารสนเทศหรือนวัตกรรมการบริการ บานนาตนจั่น จ.สุโขทัย เปน ตัวอยางท่ีโดดเดนดานการใชสื่อออนไลนเปนชองทางในการสื่อสารกับลูกคา โดยเฉพาะ Facebook ซึ่ง เปน เครอื ขายสงั คมออนไลนท ่ีมผี ูใชเ ปนจํานวนมาก บานนาตนจน่ั ใช Facebook ในการประชาสมั พนั ธการ ทอ งเทีย่ วของชุมชน แจงขอมูลบริการทองเที่ยว และเปดชองใหติดตอกับกลุมผาน Facebook ดวย โดยมี ผูดูแล Facebook ท่ีเปนกลุมคนรุนใหมทําหนาที่ในการนําเสนอเน้ือหาที่นาดึงดูดใจ มีการตอบโตและ ความเคลื่อนไหวตลอดเวลา แนวทางปฏิบัติน้ี นาจะทําไดในทุกชุมชน แตอาจจะตองอาศัยกลุมคนรุนใหม เพ่ือพัฒนารูปแบบการนําเสนอท่ีนาติดตาม ซึ่งจะชวยใหเกิดการบอกตอในส่ือสังคมออนไลน รวมถึงมี ความสะดวกในการสอบถามขอ สงสยั และการตอบโตกนั ระหวางนกั ทองเทยี่ วและชุมชน 3) ดา นการควบคุมคุณภาพบรกิ าร ชุมชนบานทา ขนั ทอง จ.เชยี งราย เปนตัวอยางท่ีโดดเดน ดานการรักษามาตรฐานบริการ โดยการกําหนดขอตกลงรวมกันเพ่ือรักษาระดับมาตรฐานของแตละบาน ไมใหแตกตางกันมากนกั และสามารถสรางความเชอื่ มนั่ ใหน ักทองเทย่ี วไดไมวาไดพักในบานหลังใดก็ตาม ซ่งึ เปนแนวทางท่ีนาจะนําไปปรับใชได เพราะบางพ้ืนที่แตละบานมีมาตรฐานที่แตกตางกันมากๆ ในระดับ 100

รายงานฉบบั สมบูรณ ราคาท่ีเทากัน ยอมทําใหเกิดการเปรียบเทียบ โดยบานที่มีมาตรฐานสูงกวาก็มักจะมีโอกาสมากกวา ซ่ึง อาจทําใหการกระจายอยางเทาเทียมในเชิงปฏิบัติมาขอจํากัด เพราะตองทําตามความตองการของลูกคา เปนหลัก 4) ดานการจัดสรรผลประโยชน กลุมเรือบานเดียม จ.อุดรธานี บานดอกบัว จ.พะเยา เปน ตัวอยางท่ีโดดเดนของการจัดสรรผลประโยชนไปสูสาธารณะ เน่ืองจากการจัดการทองเที่ยวมักจะ ดําเนินการโดยกลุมทองเท่ียว ท่ีแมจะมีการขยายเครือขายผูไดรับผลประโยชนและสรางรายไดไปยังผู ใหบริการในหวงโซบริการ เชน อาหาร การแสดง ผลิตภัณฑชุมชน เปนตน แตก็ยังมีผูท่ีอาจไดรับ ผลกระทบจากการจัดการทองเที่ยวในชุมชนที่ไมใชคนในกลุมหรือเครือขายทองเที่ยว เน่ืองจากกิจกรรม ทองเที่ยวอาจจะอาศัยการใชพื้นที่สาธารณะในชุมชน เชน ถนน หรือลานกิจกรรมชุมชน ซ่ึงอาจจะสราง ผลกระทบเชิงลบ กอ ความรําคาญหรือความไมสะดวกใหกับคนอื่นๆ หรือกอใหเกิดปญหาขยะ เปนตน ซึ่ง การแบงผลประโยชนจากการทองเที่ยวบางสวนมาใชเพื่อประโยชนสาธารณะ เปนเหมือนกันนําผลเชิง บวกมาชดเชยผลเชิงลบ ซ่ึงจะชวยทําใหการดําเนินงานมีแนวโนมเกิดความยั่งยืน อยางไรก็ดี การหักเงิน บางสวนนี้ตองมีความชัดเจนและโปรงใสวานําไปใชเพื่อประโยชนอะไร และเปนความยินดีของสมาชิกทุก คนในกลุม เพอ่ื ลดขอสงสัยจากการเกบ็ เงนิ กองกลาง 5) ดา นการจัดการแหลงเรียนรู ตําบลอุโมงค จ.ลําพูน เปนตัวอยางท่ีโดดเดนดานการพัฒนา นวตั กรรมชุมชนอยางตอเน่ือง สืบเนื่องจากเทศบาลตําบลอุโมงคไดผานกระบวนการคนหาทุนและทําวิจัย ชุมชนจนทราบปญหาและความตองการของชุมชน ซึ่งเปนกระบวนการท่ีถูกฝกฝนจากการเปนเครือขาย ชุมชนสุขภาวะภายใตการสนบั สนุนของ สสส. ทาํ ใหม กี ารคดิ คน นวัตกรรมใหมๆ อยเู สมอจากพ้นื ฐานทุนท่ี มีความพรอม เพ่ือตอบโจทยความตองการของชุมชน ซึ่งเปนการพัฒนาและบริการชุมชนแบบใหมๆ ทํา ใหเปนที่สนใจของชุมชนอ่ืนๆ ที่ตองการมาแลกเปลี่ยนเรียนรู ทําใหตําบลอุโมงคยังคงเปนพ้ืนท่ียอดนิยม ในการศกึ ษาดูงาน แนวทางปฏิบัติน้ี อาจจะอาศัยการเรียนรูกระบวนการสะสมทุน คนหา และรวบรวมทุน ในชุมชนไวอ ยา งเปนระบบ รวมถึงเขา ใจวธิ ีการใชขอ มูลชุมชนเพื่อวิเคราะหความตองการของคนในชุมชน และตองการการพัฒนาบคุ ลากรพอสมควร เพ่ือนาํ ไปสูก ารคดิ คนและออกแบบนวัตกรรมใหมๆ 6) ดานการพัฒนาการทองเท่ียวโดย อปท. ประแส จ.ระยอง เปนตัวอยางที่โดดเดนดานการ สนบั สนุนการพัฒนาโครงสรา งพ้นื ฐานดา นการทอ งเทีย่ ว ท้งั นี้ อาจเปน เพราะเทศบาลตําบลปากน้ําประแส เล็งเห็นแลววา ชุมชนมีโอกาสในดานการทองเท่ียว เนื่องจากมีทุนทางการทองเท่ียวหลากหลาย และเปน พืน้ ทีท่ าํ กิจกรรมดานการอนรุ กั ษป า ชายเลน จึงไดมีการสนับสนุนการพัฒนาบุคลากรและพัฒนาโครงสราง พ้ืนฐาน และทําใหเกิดการตอยอดการทองเท่ียวในเวลาตอมา แนวทางปฏิบัติน้ี อาจมีขอจํากัด เน่ืองจาก แตละชุมชนจะมีความจําเปนเรงดวนในเรื่องท่ีจะพัฒนาไมเหมือนกัน ทําใหไมสามารถสงเสริมดานการ ทองเท่ียวไดโ ดยตรง อยางไรก็ตาม โครงสรางพื้นฐานและสาธารณูปโภคพ้ืนฐาน มักจะเปนพื้นฐานในการ พัฒนาของแตละชมุ ชนอยแู ลว และอาจจะเออ้ื ประโยชนจ ากการจดั การทอ งเทยี่ วดว ย 7) ดานธรรมาภิบาล เกาะยาวนอย จ.พังงา เปนตัวอยางที่โดดเดนดานการบริหารจัดการท่ี อาศัยหลักธรรมาภิบาล คอื มกี ารกระจายอํานาจหนาที่ใหสมาชิกแตละคนรับผิดชอบความความถนัด เปด โอกาสใหคนในชุมชนมีสวนรวม กลุมมีรับการทํางานท่ีโปรงใสและตรวจสอบได มีการกําหนดกฎกติกา ของกลุม ใหสิทธิที่เทาเทียมกันแกสมาชิกทุกคน มีการแบงงานกันทํา และอาศัยหลักฉันทามติเม่ือตองมี 101

โครงการยอย 1 พฤตกิ รรมนักทองเที่ยวและผลประโยชนท างเศรษฐกิจและสังคมของการทองเทย่ี วเพื่อชมุ ชน การตัดสินใจรวมกัน แนวทางเหลาน้ี มีรายละเอียดปลีกยอยคอนขางมากกวาจะทําใหการบริหารจัดการมี ธรรมาภิบาลในแตละมิติ ซึ่งอาจตอ งใชร ะยะเวลา และปรบั ใหเ หมาะสมกับบริบทของแตล ะพืน้ ท่ี ทงั้ นแี้ ตละ ชุมชนอาจจะตองเร่ิมตนพิจารณาเปนเร่ืองๆ ที่สามารถดําเนินการไดกอน และควรจะเปนวิธีที่ทุกฝาย เห็นชอบ อยางไรก็ตาม แนวทางปฏิบัติที่ดีของชุมชนหนึ่ง อาจจะไมไดสามารถประยุกตใชไดกับทุกชุมชน ทั้งนข้ี น้ึ อยกู ับบรบิ ทชมุ ชน ความพรอม หรอื ขอ จาํ กัดของชุมชน 5.7 ขอ เสนอแนะ 5.7.1 แนวทางสาํ หรับนกั พัฒนา สําหรับขอบเขตของนักพัฒนา จะหมายรวมถึงนักวิชาการ และขาราชการสวนภูมิภาคท่ีจะ เขาไปพัฒนาและทํางานรวมกับชุมชนในแงมุมการทองเท่ียวชุมชน รวมทั้งนักพัฒนาในภาคเอกชนท่ีมี ความต้ังใจไปรวมกจิ กรรมเชิงสงั คมกับชมุ ชน โดยมแี นวทางท่ีจะเสนอแกก ลุมนกั พัฒนาเหลานี้ ดงั น้ี  ผูพัฒนาควรมีความเขาใจเก่ียวกับศักยภาพพื้นฐานของชุมชนน้ัน วาพ้ืนท่ีมีความ เหมาะสมกับพัฒนาการทองเที่ยวหรือไม มีปจจัยพ้ืนฐานแหงความสําเร็จหรือไม โมเดลของชุมชนที่ ประสบความสําเร็จตองมีทําเลที่ตั้งท่ีใกลเคียงเสนทางทองเที่ยวหลัก คือ หางจากถนนสายหลักไมเกิน 30 กิโลเมตร มีสิ่งดึงดูดใจท่ีเปนแมเหล็กอยูใกลเคียงชุมชนหรืออยูภายในตัวชุมชนน้ันเอง หรือมีฐานะเปน จุดหมายปลายทางของการทองเท่ียว เชน มีอัตลักษณของชนเผา หรือมีอากาศหนาวเย็น เปนจุดดูทะเล หมอก มีชายหาด เกาะแกง และทะเล ย่ิงไปกวานั้นปจจัยพ้ืนฐานที่สําคัญท่ีสุด คือ ทุนทางสังคม กลาวคือ มีความรักความสามัคคีของกลุม มีความไวเน้ือเชื่อใจในผูบริหารกลุม ขอพึงระวังก็คือจะตองตระหนัก วาไมใ ชท ุกชมุ ชนสามารถพฒั นาเปน ชุมชนทองเท่ยี วไดเ สมอไป ความพยายามที่จะพัฒนาโดยไม ดศู กั ยภาพชุมชน อาจจะทาํ ใหช มุ ชนตอ งลงทนุ ไปอยา งเสียเปลา  นักพัฒนาชุมชนทองเท่ียวควรมีความเขาใจเศรษฐกิจทองเท่ียวของชุมชน โดยเฉพาะ ประเภทตลาดและกลุมลูกคาเปาหมายของชุมชน ซึ่งเปนปจจัยสําคัญท่ีสงผลตอรายรับ ตนทุนการลงทุน ของชาวบานทั้งทางตรงและทางออม และผลตอบแทนสุทธิ เพื่อที่จะไดใหคําแนะนําแกชาวบานไดอยาง ถูกตอง  การพัฒนาการทองเที่ยวตองมีการจับคูตลาดท่ีถูกตอง กลาวคือ นักพัฒนาจะตอง วิเคราะหวา ชุมชนทอ งเทยี่ วทจ่ี ะพัฒนานัน้ ควรมีเปาหมายเปนตลาดประเภทใด กลาวคอื เปน ตลาดสําหรับ กลุมศึกษาดูงาน เปนตลาดสําหรับนักทองเท่ียวเพื่อการพักผอน หรือเปนตลาดแบบผสม เพ่ือจะไดเปน ทิศทางในการกําหนดการจัดเตรียมบริการ การทําการตลาด และพัฒนาระบบรองรับที่สอดคลองกับความ ตองการของกลุมเปาหมายได  ตองมีการวางแผนและพัฒนาทักษะตลอดหวงโซอุปทาน เชน ความรู ทักษะในเร่ืองการ จัดการทองเที่ยวเชิงสรางสรรค และทัศนคติดานการบริการมาตรฐานการใหบริการ ขีดความสามารถใน การสื่อสาร การติดตอกับหนวยงานภายนอกและนักทองเท่ียว ทั้งนี้ ควรมีการถายทอดทักษะท้ังในระดับ ปฏิบตั กิ ารและในระดับบรหิ ารดวย 102

รายงานฉบบั สมบูรณ  เพ่ิมทักษะในการออกแบบพ้ืนที่และการจัดภูมิทัศน เชน การจัดพื้นท่ีสาธารณะ ริมหาด ริมน้ําใหมีความสวยงาม ระวังการปลูกสราง เชน หองน้ํา และการติดปายตางๆ ที่รวบกวนสายตา หรือ อาจบดบงั ทศั นียภาพท่สี วยงาม  เพิ่มมาตรการดานความปลอดภัย เนื่องจากเปนส่ิงแรกท่ีนักทองเที่ยวคํานึงถึง รวมถึง การปรับปรุงสิ่งอํานวยความสะดวก และการเขาถึงแหลงทองเท่ียวทุกประเภท เชน ปายบอกทาง ถนน แสงสวา งสญั ญาณโทรศัพท อินเตอรเ น็ต เปนตน  ชมุ ชนควรไดรับการสงเสรมิ ในการหารปู แบบและกจิ กรรมใหมๆ แมวาชุมชนจะมีกิจกรรม ท่ีดีเดนจากการสะสมภูมิปญญาหรือการบริหารจัดการ และนวัตกรรมตางๆ ท่ีผานมา แตเมื่อเวลาผานไป กิจกรรมเหลาน้ีไดขยายตัวออกไปและรูจักกันในวงกวางแลว ทําใหมีความนาสนใจลดลง เพราะการ ทองเที่ยวชุมชนก็เหมือนกับกิจกรรมการทองเท่ียวอ่ืนๆ ตองสรางสินคาและบริการใหมอยูตลอดเวลา ดังนั้น จึงควรจะตองหากิจกรรมใหมๆ เขามาเสริม โดยเฉพาะชุมชนที่อยูนอกเขตเมือง ก็ตองหากิจกรรม ในเวลาคํ่าคืนนอกเหนือไปจากการบายศรีสูขวัญ เชน การดูดาว การเลานิทานพื้นบานรอบกองไฟ หนัง ตะลงุ ยคุ ใหม หรือนวดไทย เชน นวดเทา นวดตัว การทําสปาแบบกระโจมสมุนไพร การนวดหนา เปนตน หรือกรณีของบานคลองหัวชาง จ.สระบุรี ซึ่งมีการปรับจากการดูงานเปนการทองเที่ยวแบบคายเยาวชน การทองเที่ยวเชิงบาํ เพ็ญประโยชน การทอ งเท่ียวเพื่อการพักผอ น และผจญภัยใฝเ รียนรู เปนตน  สนับสนุนและเผยแพรวิธีการจัดสรรผลประโยชนอยางเปนธรรม การจัดสรรผลประโยชน ท่ีไมเปนธรรมเปนท่ีมาของความขัดแยงและความลมสลายของชุมชนทองเที่ยว จึงมีความจําเปนที่ชุมชน ทองเท่ียวตองศึกษาหาความรูถึงวิธีการจัดสรรผลประโยชนท่ีเหมาะสมกับบริบทชุมชนของตน รวมท้ังหา วิธีการท่ีจะใหชุมชนมีสวนรวม เพ่ือท่ีใหทราบถึงความพึงพอใจของชุมชนในพื้นท่ีของตนวาไดรับ ผลประโยชน ผลกระทบ และมีความพึงพอใจตอการพัฒนาการทองเท่ียวท่ีเกิดข้ึนในพื้นที่ชุมชนตนเอง มากนอยเพียงใด  การพัฒนาทุนมนุษย ควรมีการพัฒนางานวิจัยและพัฒนาดานนวัตกรรมบริการระดับ ชมุ ชนใหม เชน Spa by CBT ซงึ่ ตอ งเปน การออกแบบตลอดหวงโซอุปทานใหมใหมีความเปนพื้นถิ่น และ ประหยัดทรัพยากร เชน อาจจะนํากระโจมมาประยุกตใช รวมถึงการนําแกนนําไปพบปะและแลกเปล่ียน ความรกู ัน การพัฒนาคนรุนใหม ทจ่ี ะกลับมาชว ยชุมชนในดา นประสานกับโลกสารสนเทศและการตลาดได งายขึ้น สวนการใหความรูและฝกอบรมโดยการใหมีการไปทองเท่ียวแลกเปลี่ยนความรูกันนั้นเปนเร่ืองดี แตถามากเกินไปก็จะกลายเปนการสรางอุปสงคเทียม ทําใหชุมชนเขาใจผิดถึงขนาดของผลรายไดที่จะ ไดรบั และมกี ารลงทนุ ท่ีผดิ พลาดตามไปดว ย 5.7.2 แนวทางสําหรับภาครฐั (สวนกลาง) สํานักนายกรัฐมนตรีรวมกับ กระทรวงมหาดไทยและ กระทรวงทองเที่ยวควรมีการใหความรู ผูวาราชการจังหวัดและผูบริหารระดับสูงในจังหวัดในพื้นท่ีมีศักยภาพในการทองเที่ยวใหมีความรูความ เขาใจเกี่ยวกับการจัดการดานทองเที่ยวโดยเฉพาะอยางยิ่งการสรางความ สมดุลระหวางอุปสงคกับ อุปทาน ความแตกตางระหวางศักยภาพของแตละพ้ืนที่ โดยใชดัชนีกายภาพดานการทองเท่ียว 103

โครงการยอ ย 1 พฤตกิ รรมนักทอ งเท่ียวและผลประโยชนท างเศรษฐกิจและสังคมของการทองเท่ยี วเพอ่ื ชุมชน ผลกระทบจากการทอ งเทยี่ ว ตลอดจนลักษณะของตลาดท้ังไทยและตางประเทศรวมท้ังความพึงพอใจของ นกั ทอ งเที่ยวทงั้ น้คี วรใหค วามสําคญั กบั ความรูส กึ ของคนไทยในแหลงทอ งเทีย่ วดวย 1) ดา นการประชาสมั พนั ธและการตลาด  สํานักนายกรัฐมนตรี ควรจัดประชุมผูบริหารระดับสูงของกระทรวงตางๆ เพื่อให ผูบริหารระดับกระทรวงเขาใจถึงความสําคัญของการบูรณาการการจัดการดานการทองเท่ียว โดยอาจ จัดทาํ เปน workshop ทีใ่ หท าํ โจทยรวมกนั จดั การแหลง ทองเท่ียวเชิงบรู ณาการ  กระทรวงการทองเทีย่ วและกฬี า และกระทรวงมหาดไทย ควรจัดใหค วามรูแกผูวา ราชการจังหวัดและผูบริหารระดับสูงขององคการบริหารสวนจังหวัด (อบจ.) ตลอดจนเทศบาลในเมือง ทองเทย่ี วหลักท่วั ประเทศ เน้ือหาการใหความรคู วรเนนการพัฒนาตองสอดคลองตามตามบริบทของชุมชน สืบเนื่องจากบริบทและรูปแบบของชุมชนทองเที่ยวมีความหลากหลาย การเขาไปพัฒนาชุมชนทองเท่ียว แบบนโยบายสูตรเดียวไมนาจะมีประสิทธิผล ยกเวนจะเปนการลงทุนดานสาธารณูปโภคตามความ ตองการของชุมชน ซ่ึงจะทําใหทุกคนในชุมชนและนักทองเท่ียวไดรับประโยชนรวมกัน สวนการสงเสริม และพัฒนานั้น อาจทําผานการวิจัยและพัฒนาของสถาบันการศึกษา ซึ่งจะมีเวลาใหมากกวา มีความ ละเอียดออ น และออนไหวตอ บรบิ ทพ้ืนทีม่ ากกวา แตขอควรระวังในการใชสถาบันอุดมศึกษาก็คือ นักวิจัย มักจะมีความเขาใจการตลาดและบริบทของตลาดไมเพียงพอ และพัฒนาชุมชนไปตามความคิดเห็นของ ตนเองมากกวา ปจ จัยทางการตลาด 2) ดานการบริหารจัดการ  กรมสงเสริมการปกครองทองถ่ิน ควรสนับสนุนงบประมาณดานการจัดการขยะให ชุมชนทองเท่ียวเปนพิเศษ โดยเฉพาะกลุมท่ีรับนักทองเที่ยวรายวัน ซึ่ง อปท. ไมสามารถจัดเก็บคากําจัด ขยะจากโรงแรม รวมทั้งใหความรูดานการจัดการ การลงทุนวิจัยและพัฒนา เพื่อรองรับขยะจากการ บริโภคของสดและของเสียทม่ี ีความช้นื สูง  กรมสงเสริมการปกครองทองถ่ิน ควรสนับสนุนใหทองถิ่นที่มีศักยภาพจัดทําแผน ทองเท่ียวระยะปานกลางและระยะยาว คือ 5-10 ปเพื่อทําใหสามารถวางแผนการพัฒนาสาธารณูปโภค เพอ่ื รองรับการทองเท่ยี วในระยะยาว  ควรสนับสนุนชุมชนทองเที่ยวดานสาธารณูปโภค จากการทบทวนวรรณกรรมของนัก คิดตนตํารับเร่ืองทุนทางสังคม ซ่ึงเปนแกนหรือฐานของการทองเที่ยวชุมชนน้ัน และจากประสบการณใน การวิจัยครั้งน้ี พบวา มีความสอดคลองกันวา ทุนทางสังคมเกิดจากการสะสมประสบการณของชุมชน ดังน้ัน นโยบายสาธารณะที่เขามาจากภายนอกจะทําไดคอนขางจํากัด การสนับสนุนชุมชนไมควรอุดหนุน งบประมาณโดยตรง ควรอุดหนุนสาธารณูปโภคพื้นฐานหรือโครงการที่ชุมชนมีความตองการรวมกัน โดยเฉพาะดานการเขาถึง เชน การจอดรถ เพราะจะใหผลประโยชนตอทุกคนในชุมชน ไมเพียงแตผูที่มี กิจการในดานการทองเท่ียว สาธารณปู โภคนี้กจ็ ะลดผลกระทบที่เคยมกี ับชุมชนอนื่ ๆ โดยรอบ เชน การลด ฝุนของการเขาถึงในชุมชนกอนถึงและชุมชนทองเท่ียว ท้ังน้ีจะใหความชวยเหลือก็ตอเม่ือชุมชนมีแผน จัดการดูแลความสะอาดท่ีชัดเจน สําหรับหองน้ําอาจจะพิจารณาสรางหองน้ําใหแกรานคาของชุมชน หรือ 104

รายงานฉบบั สมบูรณ ศูนยก ารเรยี นรู หรอื อุดหนุนเอกชนใหม ีผูทําความสะอาดเปนประจํา เชน บานพิมาน ที่ชุมชนบานเชียง จ. อดุ รธานี และตลาดไทยยอ นยุคบา นระจัน จ. สงิ หบ ุรี  การพัฒนาตองสอดคลองตามตามบริบทของชุมชน สืบเน่ืองจากบริบทและรูปแบบของ ชุมชนทองเท่ียวมีความหลากหลาย การเขาไปพัฒนาชุมชนทองเท่ียวแบบนโยบายสูตรเดียวไมนาจะมี ประสิทธิผล ยกเวนจะเปนการลงทุนดานสาธารณูปโภคตามความตองการของชุมชน ซ่ึงจะทําใหทุกคนใน ชุมชนและนักทองเที่ยวไดรับประโยชนรวมกัน สวนการสงเสริมและพัฒนาน้ัน อาจทําผานการวิจัยและ พัฒนาของสถาบันการศึกษา ซ่ึงจะมีเวลาใหมากกวา มีความละเอียดออน และออนไหวตอบริบทพื้นที่ มากกวา แตข อควรระวังในการใชสถาบันอุดมศึกษาก็คือ นักวิจัยมักจะมีความออนดอยดานการตลาดและ เขาใจบรบิ ทของตลาดนอ ย และพัฒนาชมุ ชนไปตามความคิดเห็นของตนเองมากกวาปจ จัยทางการตลาด 5.7.3 แนวทางสาํ หรบั ชุมชนทอ งถ่ิน 1. การสรา งแพก็ เกจกิจกรรม จากผลการศึกษาภาคสนาม แสดงใหเห็นแนวโนมตรงกันวาการทองเท่ียวชุมชนจะมี ลักษณะเปนการทองเท่ียวเพื่อการพักผอนมากข้ึนในอนาคต และจะมาแทนที่การศึกษาดูงาน ซ่ึงหาก ชุมชนไมมีนวตั กรรมท่จี ะดงึ ดดู ใหเ กดิ การศกึ ษาดูงานรอบใหม การทองเท่ยี วในสวนนจี้ ะคอยๆ ลดบทบาท ความสําคัญลง ในขณะท่ีชุมชนก็ไดเตรียมการที่จะรองรับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดข้ึน นอกจากนี้ยังพบวา ปจจัยที่นักทองเท่ียวใหความสนใจเปนพิเศษ คือ อาหาร กิจกรรม กาแฟ บรรยากาศ จึงมีขอเสนอแนะ ดังตอ ไปนี้  อาหาร อาหารเปนจุดขายหลักของหลายชุมชน โดยเฉพาะชุมชนโฮมสเตยและ อนุรักษเกาะยาวนอย ซ่ึงเปนชุมชนท่ีมีผักสวนครัวในบาน อาหารท่ีสดปรุงใหมและเปนปราศจาก สารอินทรีย เชน การนําเสนอไขไกและผักสด ผักหวานและผักเหลียงจากสวนครัวหลังบาน ปลาและหอย จากกระชังของชาวประมงเจาบาน เปนการสรางความประทับใจใหกับผูมาเยือน โดยเฉพาะผูท่ีมาจาก เมอื งใหญ นอกจากน้ี อาหารยังเปนกิจกรรมที่สามารถสรางรายไดใหกับชุมชนไดเปนจํานวนมาก อยางไร ก็ดี การสรางความหลากหลายใหกับเมนูอาหารเปนสิ่งสําคัญ เนื่องจากอาหารบางประเภทท่ีเปนอาหาร ด้ังเดิมของทองถิ่น เชน นํ้าพริก ขนมหรือวัตถุดิบท่ีไมเปนท่ีรูจัก ซึ่งกลุมวัยรุนหรือเด็กๆ อาจจะไมคุนเคย ดังน้ัน อาจมีการสรางสรรคเมนูใหมๆ ท่ีเปนเมนูอาหารทั่วไป แตยังคงใชวัตถุดิบทองถ่ิน เชน ยําเมี่ยงใบ ชา เปนตน หรือการนําเสนออาหารท่ีชวยเพ่ิมการมีปฏิสัมพันธกันระหวางเจาบานกับผูมาเยือน เชน การ กนิ หมูกระทะ แตห มกั ดว ยสมุนไพรสูตรทองถ่ิน เปน ตน  กิจกรรม สําหรับกิจกรรมสรางสรรคท่ีสามารถจะบรรจุไวในแพ็กเกจการทองเท่ียว ชมุ ชนในรปู แบบของการพกั ผอน มีองคป ระกอบดงั นี้  กิจกรรมถายรูป เปนกิจกรรมที่นักทองเท่ียวรุนหนุมสาวนิยมมากท่ีสุด ซ่ึงชุมชน อาจออกแบบพนื้ ที่ทนี่ กั ทอ งเทีย่ วสามารถเช็คอินแลวสงรูปถายไปใหเพ่ือนๆ หรืออาจจะเปนพ้ืนท่ีท่ีมีพื้นท่ี สรางตัวมาสคอต (Mascot) ของชุมชน เชน อาจจะใชตุกตาฟางรูปนกเงือก พุมไมดัดรูปชาง ทั้งน้ี พื้นท่ีท่ี จะพัฒนานี้ตอ งสามารถรบั แสงไดเหมาะสาํ หรบั การถา ยรปู ท้ังในยามเชาและยามบา ย 105

โครงการยอย 1 พฤติกรรมนักทองเท่ียวและผลประโยชนท างเศรษฐกจิ และสังคมของการทองเทย่ี วเพื่อชมุ ชน  กิจกรรมที่นักทองเที่ยวทําดวยตัวเอง (DIY) เชน ขุดหนอไมมาทํากับขาว ปนดิน ทาสี รอ ยลกู ปด พายเรือ ทาํ กบั ขาวและขนมทอ งถนิ่ แบบงายๆ เปน ตน  กิจกรรมผอ นคลาย เชน นวดไทย สปาไทย  กจิ กรรมทางศาสนา เชน ทาํ บุญตกั บาตร รบั พร รดน้ํามนต ทําบุญเสริมดวง ขาย อาหารปลาในเขตอภัยทาน ถวายตุงใหพระธาตุ เปน ตน  กิจกรรมการมีสวนรวม เชน มีสวนรวมในงานพิธีหรืองานเทศกาลตางๆ ของ หมบู า น  กจิ กรรมการอนุรกั ษสง่ิ แวดลอม เชน การปลกู ปา การบวชปา เปน ตน  กจิ กรรมที่ตอ งมีปราชญผูรหู รอื ผูเช่ยี วชาญในทองถ่นิ เชน ดนู ก เปน ตน 1) กาแฟ รานกาแฟเปนอีกองคประกอบท่ีสําคัญของการทองเท่ียวชุมชนในยุคปจจุบัน เพราะเปนท่ีพบปะของนักทองเท่ียวที่อาจจะกระจายอยูตางบานกัน นอกจากน้ัน การด่ืมกาแฟยังเปน แนวโนมการใชเวลาและใชจายสําหรับคนรุนใหม รวมทั้งนักทองเท่ียวจีนดวย หากรานกาแฟสามารถมี หองน้าํ สะอาด ก็จะชวยทําใหการพักผอนในชนบทไทยมีความสะดวกสบายมากข้ึน นอกจากน้ี ในหมูบาน ที่มีการปลูกกาแฟหรือชา และมีการคั่วบดกาแฟเอง ควรมีการแสดงเปนตัวอยางและมีกาแฟหรือชาให นักทองเทยี่ วชิมดว ย 2) บรรยากาศ บรรยากาศเปนจุดขายสําคัญสําหรับนักทองเที่ยวรุนใหม ซึ่งอันท่ีจริงแลว มาจากการทํากิจกรรมท่ีตนเองทําอยูเสมอเปนกิจวัตร แตอยูในบรรยากาศที่แตกตางออกไป เชน การทํา ไกอบฟาง การสุมไฟและฟงนิทานของดวงดาว การขุดหาหนอไมและนํามาปรุงอาหารพื้นถ่ิน การปงยาง ไกหมักสมุนไพร การเก็บหอยท่ีชายหาด และการรับประทานอาหารที่ชายหาดหรือท่ีชายทุงเม่ืออาทิตย กําลังลับเหลี่ยมเขา โดยพบวาหลายชุมชนมีพื้นที่ท่ีมีบรรยากาศดี เชน อยูริมแมนํ้า แตยังใชพื้นท่ีนอยไป เชน ท่ีชุมชนบานแซว พื้นที่เชิงเขาที่สามารถมองเห็นทุงนาสุดลูกหูลูกตา ซ่ึงมีอยูหลายแหงมาก หรือ ชายหาด ซึ่งชุมชนสามารถทํากิจกรรมทองเท่ียวในพื้นท่ีท่ีมีบรรยากาศนี้ จะทําใหเกิดความรูสึกประทับใจ มากกวาไปทํากิจกรรมในหอง เชน นวดที่ชายหาดหรือริมน้ํา รับประทานอาหารเย็นใตแสงดาวหรือแสง เดือน ซึ่งขอเสนอแนะเหลาน้ีสามารถเปนขอเสนอทางเลือกใหกับนักทองเที่ยวที่มีความตองการแตกตาง กันไป 2. การกําหนดขอตกลงดานการควบคุมจํานวนและพฤติกรรมนักทองเท่ียวอยาง พอเพียง ชมุ ชนทเี่ ริม่ มชี ่ือเสียงแลว มกั จะมผี ูมาเยย่ี มชมหรือมาพักเกินขดี ความสามารถในการรองรับของ ชมุ ชน โดยเฉพาะอยางย่ิงผูที่ไมมาคางคืน ซ่ึงหากชุมชนไมควบคุมและปลอยใหผูเขามาเย่ียมเยือนเขามา จํานวนมากจนเกนิ กาํ ลังรองรบั อาจจะทําใหคุณภาพของการตอ นรบั ขบั สูล ดลง สรา งความไมพึงพอใจใหผู มาเยือน จนเกิดเปนกระแสวพิ ากษวจิ ารณก ันในเครือขายสังคมออนไลน และอาจสงจะมีผลกระทบทางลบ ที่รุนแรงตอมาในภายหลัง ดังน้ัน ควรมีขอตกลงภายในดานจํานวนนักทองเท่ียวท่ีรับได โดยใชจํานวน หองพักของโฮมสเตยเปนหลักบวกดวยจํานวนผูมาเยือน ซึ่งตองตกลงกับชาวบานท่ีมิไดอยูในธุรกิจ ทองเที่ยวดวยวาควรเปนเปนเทาไร ซึ่งวิธีการน้ีเปนการจัดการขีดความสามารถในการรองรับดานสังคม (Social Carrying Capacity) และควรสรางกลไกการแจงขาว การรับจอง และขีดจํากัดในการรองรับแตละ 106

รายงานฉบบั สมบรู ณ วัน โดยสามารถใชเผยแพรผานการใชสมารทโฟน เพื่อใหขอมูลแกนักทองเที่ยวกอนการตัดสินใจเดินทาง มา เพื่อลดความคับคั่งของจํานวนนักทองเที่ยว นอกจากน้ี ควรมีกติกาสวนรวมที่กํากับพฤติกรรม นักทองเท่ียวใหเปนไปตามจารีต เชน หามสงเสียงดัง เลนการพนัน ไมใหมีการด่ืมเหลา เบียร แตงกาย สภุ าพเรยี บรอย เปนตน โดยควรแจงกฎเหลา น้ีใหนกั ทองเทยี่ วทราบกอ นทําการจอง 5.7.4 แนวทางสําหรับองคกรปกครองสว นทอ งถิน่ (อปท.) อปท. เปนองคกรของรัฐที่สําคัญที่สุดองคกรหน่ึงในการบริหารจัดการกอนทองเที่ยวทั้งใน เมืองและในทองถิ่น นอกจากพื้นท่ีในเขตอนุรักษแลว พ้ืนท่ีเกือบทุกตารางนิ้วในประเทศไทยอยูในความ ดูแลของ อปท. ดังนั้น ความสําเร็จของการจัดการการทองเที่ยวในอนาคตจึงอยูในมือขององคกรปกครอง สว นทอ งถ่นิ ทมี่ ีแหลง ทองเทยี่ ว แนวทางพฒั นาสาํ หรบั อปท. มีดงั น้ี  ประมวลขอมลู ดานศักยภาพดา นการทองเที่ยวของชมุ ชนและแหลงทองเทย่ี วภายในชุมชน  ประเมินทุนสังคมภายในชุมชนและความสามารถของแกนนําชุมชนในการสรางชุมชน ทองเท่ยี ว  ขอความรวมมือจากสถานศึกษาและหนวยงานวิจัยดานชุมชนทองเที่ยว เพื่อจัดทํา แผนการพัฒนาการทอ งเท่ยี วชุมชนและทอ งเที่ยวทองถิ่น  มีการเตรียมการเพ่ือสรางความเขาใจรวมกันภายในชุมชนถึงผลกระทบจากการทองเที่ยว การลงทุนที่จาํ เปน และโอกาสของความสําเร็จ  จัดการฝกอบรมพาไปดูงานและสรางทักษะที่จําเปน รวมท้ังจัดการใหมีหวงโซอุปทานให ครบถวน  ประชาสัมพันธผานชองทางตา งๆ ทงั้ ออนไลนและออฟไลน  จดั สรรนกั ทองเที่ยวสชู มุ ชนในเบอ้ื งตน แตในระยะยาวควรใหชุมชนจดั การดวยตัวเอง  พัฒนาระบบสาธารณูปโภคและส่ิงอํานวยความสะดวกท่ีจําเปนใหแกชุมชนทองเท่ียว ท้ังนี้ ควรระมัดระวังใหผลกระทบทางบวกเกิดแกชุมชนท้ังมวลและลดผลกระทบทางลบของการทองเท่ียวตอ กลมุ ผไู มมสี ว นไดในดานการทองเทย่ี ว  ออกขอบัญญัติและเทศบัญญัติท่ีจะสนับสนุนดานการทองเที่ยวใหคงอัตลักษณไว เชน กําหนดความสูงและสีของอาคารในยานเมืองเกา เปนตน  สนับสนุนการมีธรรมนูญประชาคม เพ่อื กาํ กบั กิจการดานการทองเท่ียวไมใหเกิดผลกระทบ ทางลบ เชน หา มด่ืมสรุ าในถนนคนเดนิ เปนตน  ยกระดับความสามารถของ อปท. เอง ในดานการจัดการขยะและน้ําเสีย สําหรับชุมชน ทอ งเทยี่ วและแหลง ทองเทยี่ ว 107



รายงานฉบับสมบรู ณ บรรณานกุ รม กฎกระทรวงกาํ หนดประเภทและหลักเกณฑการประกอบธุรกจิ โรงแรม พ.ศ. 2551 กมลธรณ พรหมพิทกั ษ ภชุ พงศ พันธุเถกิงอมร และภคิน รักแตงาม. 2548. ศกั ยภาพการทองเที่ยว เชิงสปาในเขตพื้นทจ่ี งั หวดั ภเู ก็ต พังงา กระบ.่ี สงขลา: คณะอุตสาหกรรมบรกิ าร มหาวทิ ยาลัยสงขลานครินทร. กรมการทองเท่ียว กระทรวงการทอ งเทีย่ วและกฬี า. ม.ป.ป. มาตรฐานโฮมเตย. สบื คน เม่ือ 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2561 เขาถงึ ได http://www.homestaythai.net/Homepages/ReadPage/2 กระทรวงการทอ งเทีย่ วและกีฬา และองคก ารบรหิ ารการพฒั นาพ้ืนท่พี เิ ศษเพือ่ การทองเท่ียวอยางยง่ั ยืน (อพท.). 2558. แผนพัฒนาการทอ งเท่ยี วโดยชุมชนอยา งยงั่ ยืน ป พ.ศ. 2558-2563. กรุงเทพฯ: ผแู ตง. กระทรวงการทอ งเที่ยวและกฬี า. 2558. บทบาทของการทอ งเท่ยี วตอ เศรษฐกจิ ของประเทศ. รายงาน ภาวะเศรษฐกิจทอ งเท่ยี ว. ฉบับที่ 2. หนา 25. กระทรวงการทอ งเทย่ี วและกฬี า. ม.ป.ป. โฮมสเตยท่ผี า นการรับรองมาตรฐานจากกรมการทองเทยี่ ว ในเมืองรอง 55 จังหวดั . สบื คนเมอ่ื 15 เมษายน พ.ศ. 2561 เขา ถึงได http://www.tourism.go.th/assets/portals/1/news/7575/1.pdf กระทรวงการทองเท่ียวและกฬี าและองคก ารบรหิ ารการพัฒนาพืน้ ทพี่ เิ ศษเพ่ือการทอ งเทยี่ วอยางยง่ั ยืน. 2559. แผนพัฒนาการทองเทย่ี วโดยชมุ ชนอยางย่งั ยืน ป พ.ศ. 2558-2563. กรงุ เทพฯ: กระทรวงการทองเที่ยวและกีฬา. เกวลิน หนสู ทุ ธิ.์ 2559. การจัดการผลกระทบจากการทอ งเที่ยวโดยชมุ ชน ในหมบู านแมก ลางหลวง ตาํ บลบานหลวง อําเภอจอมทอง จังหวดั เชยี งใหม. เชียงใหม: บัณฑติ วทิ ยาลยั มหาวทิ ยาลยั แมโ จ. ไกรสทิ ธ์ิ สทิ ธโิ ชดก. 2546. การเสริมสรา งศกั ยภาพการทอ งเทีย่ วเชงิ วฒั นธรรมอาขา บา นหวย ขเี้ หลก็ จ.เชยี งราย. เชยี งใหม: สํานกั งานกองทุนสนบั สนนุ การวิจยั . คมสนั วาฤทธ์.ิ 2545. ศักยภาพของชุมชนทองถน่ิ ในการสง เสรมิ การทองเทย่ี วเชงิ นิเวศ : กรณศี ึกษาชมุ ชนลํานาํ้ วา อาํ เภอแมจรมิ จงั หวดั นา น. วทิ ยานิพนธศ ลิ ปศาสตรมหาบัณฑติ (สาขาวชิ าการจัดการอตุ สาหกรรมการทองเที่ยว). บณั ฑิตวทิ ยาลยั . มหาวิทยาลัยเชยี งใหม จกั ร กนิ ีสี. 2543. รูปแบบการทอ งเท่ยี วทางวฒั นธรรมที่เช่ือมโยงกับองคความรูเกย่ี วกบั ธรรมชาติ ของนกของชาวปกาเกอะญอในเขตอทุ ยานแหงชาติดอยอนิ ทนนท. กรุงเทพฯ: สํานักงาน กองทนุ สนบั สนุนการวิจยั . 109

โครงการยอ ย 1 พฤติกรรมนกั ทอ งเที่ยวและผลประโยชนท างเศรษฐกิจและสังคมของการทอ งเท่ยี วเพอ่ื ชุมชน โฉมสริ ิ ทิมสุทิน. 2548. รปู แบบการจดั การและพฒั นาเครือขายการทองเทย่ี วโดยชุมชน พืน้ ที่ จังหวดั เชยี งใหม ระยะที่ 1. กรงุ เทพฯ: สาํ นกั งานกองทนุ สนับสนุนการวจิ ัย. ชกู ล่นิ อนุ วจิ ติ ร. 2553. การบริหารจัดการการทอ งเทยี่ วเพ่อื การพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมของ ชุมชนทองถน่ิ อาํ เภอเชยี งแสน จังหวดั เชียงราย อยางย่งั ยืน. เชยี งราย: คณะวทิ ยาการ จัดการ มหาวิทยาลยั ราชภฏั เชียงราย. ฐติ ิ ฐติ ิจาํ เริญพร, พจนา สวนศรี และกฤศดา ธีราทติ ยกุล. 2558. การศึกษาความตองการของตลาดท่ี มีศกั ยภาพเรอื่ งการทองเที่ยวโดยชุมชนในประเทศไทยและอาเซยี น. กรุงเทพฯ: สํานักงาน กองทนุ สนับสนนุ การวจิ ยั . ณฏั ฐินี ทองดี และกนก บญุ ศักด์ิ. 2560. การจดั การตลาดการทองเทย่ี วโดยชมุ ชนของแหลงมรดกทาง วัฒนธรรมลมุ นํ้าโขง ชี มลู เพอ่ื เชอ่ื มโยงการทอ งเที่ยวประเทศไทย ลาว และ เวียดนาม. วารสาร วิจยั เพอื่ การพฒั นาเชิงพน้ื ท.่ี 9(2); 122-137. ดาํ รงศักดิ์ จนั โททัย. 2555. การเสรมิ สรางทนุ ทางสงั คมในชุมชนของเมอื งไทย. วารสารวจิ ยั สงั คม. 35(1). 23-52. ดุษณีย ชาวนา. 2551. รูปแบบการจัดการทองเทย่ี วโดยชุมชนอยา งย่งั ยนื ชมุ ชนบา นผาแตก หมูท่ี 10 ตําบลสบเปง อําเภอแมแ ตง จงั หวดั เชียงใหม. กรงุ เทพฯ: สํานกั งานกองทนุ สนับสนนุ การ วจิ ัย. ตลาดหลกั ทรพั ยแ หงประเทศไทย. 2545. พิมพค รัง้ ท่ี 3. เทคนิคการวิเคราะหงบการเงนิ บรษิ ทั จด ทะเบียน. กรุงเทพฯ: สวนสิ่งพมิ พ ฝา ยสอ่ื สารองคกร. ธติ พิ นธ โตวจิ ติ ร. 2546. ผลกระทบของการทองเทยี่ วดานการกระจายรายได: การศึกษา เปรยี บเทยี บระหวา งบานผานกกกและบานบวกเตย ตาํ บลโปงแยง อําเภอแมรมิ จงั หวัด เชยี งใหม. เชยี งใหม: มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม. นราวดี บัวขวญั . 2557. โครงการมาตรฐานดา นการตลาดการทอ งเท่ยี วโดยชุมชน: กรณศี กึ ษา ชุมชนวถิ พี ุทธคลองแดน อาํ เภอระโนด จังหวัดสงขลา. สงขลา: มหาวิทยาลัยราชภฏั สงขลา. นัยนา ทองศรเี กต,ุ นพิ ัฒน บุญเพ็ชร และวณั ณสาสน นนุ สขุ . 2545. โครงการพัฒนาระบบมาตรฐาน คณุ ภาพการจัดการทองเทีย่ วเชิงอนรุ กั ษชุมชนคีรวี ง อําเภอลานสกา จงั หวดั นครศรีธรรมราช. ม.ป.ท.: ม.ป.พ. บษุ บา สทิ ธิสาร. 2546. การจดั การการทองเที่ยวเชงิ นิเวศชุมชนบานแมกลางหลวง ดอยอนิ ทนนท จังหวัดเชียงใหม. กรงุ เทพฯ: สํานกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การวจิ ยั . เบญญาภา ศภุ พานิชย. 2555. ทนุ ทางสงั คมกบั การจดั การทองเทยี่ วเชิงอนุรกั ษ: กรณศี ึกษาตลาด คลองสวนรอ ยป อาํ เภอบางบอ จงั หวัดสมทุ รปราการ. เลย: มหาวิทยาลยั ราชภฏั เลย. ประกอบศิริ ภกั ดพี นิ จิ , อมั เรศ เทพมา, สขุ ทยั พงศพฒั นศิร,ิ ปณิธาน ประมลู , อสิ รา กันแตง, อรทัย มหาวรรณ และคณะ. 2558. แผนงานการทองเทยี่ วเชงิ สถาปต ยกรรมในมณฑลวัฒนธรรม สองฝง โขง: กรุงเทพฯ: สํานักงานกองทนุ สนับสนุนการวิจยั . 110

รายงานฉบับสมบรู ณ ประกอบศริ ิ ภกั ดพี ินจิ . 2556. การพัฒนาการทองเที่ยวและเรียนรบู นพ้ืนฐานการจัดการมรดกทาง วฒั นธรรมของชมุ ชนเศรษฐกิจพอเพยี งบา นดอกบวั จังหวัดพะเยา. วารสารมนษุ ยศาสตรแ ละ สังคมศาสตร, ปท่ี 1, 1. ประกาศกรมการทองเที่ยว เร่อื ง กาํ หนดมาตรฐานการทอ งเท่ียวมาตรฐานโฮมสเตยไทย พ.ศ. 2554 ประกาศกรมการทอ งเทีย่ ว วาดว ยการใชเครอ่ื งหมายรองรบั มาตรฐานโฮมสเตย พ.ศ. 255 ประกาศกรมการทองเทีย่ ว วา ดวยการประเมนิ มาตรฐานโฮมสเตยไ ทย พ.ศ. 2554 ประภาศรี ศรปี ระดษิ ฐ. 2557. การศกึ ษาศักยภาพและมลู คาของผลติ ภัณฑก ารทองเท่ยี วตอ การ สรา งรายไดข องจังหวดั อตุ รดติ ถ แพร นา น ในเขตภาคเหนือ. พิษณุโลก: มหาวทิ ยาลัย นเรศวร. ปองทพิ ย นาคินทร. 2556. การมีสว นรว มของชมุ ชนในการพัฒนาการทอ งเทีย่ วอยา งยง่ั ยืน: กรณีศกึ ษาตลาดเกาอางศิลา เทศบาลเมอื งอางศลิ า จังหวดั ชลบุร.ี นนทบุร:ี มหาวทิ ยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธริ าช. พจนา สวนศร,ี ฆนรุจ ม่งิ เมธา, จรัญยา แดงนอย และฐิติ ฐติ ิจาเรญิ พร. 2557. การพฒั นามาตรฐานการ ทองเท่ียวโดยชุมชนสาหรับภูมิภาคอาเซยี นสคู วามเปน สากล. กรงุ เทพฯ: สํานกั งาน คณะกรรมการการวจิ ัยแหง ชาตแิ ละสาํ นกั งานกองทุนสนบั สนนุ การวิจัย. พจนา สวนศร.ี 2560. การทอ งเท่ยี วโดยชมุ ชน. รายงานภาวะเศรษฐกิจการทอ งเทย่ี ว. ฉบบั ที่ 7: 54- 67. พรชยั ปรชี าปญญา. 2544. สถานภาพของการทอ งเทีย่ วเชงิ นิเวศโดยชา งในจังหวัดเชียงใหม. กรุงเทพฯ: สํานักงานกองทนุ สนบั สนุนการวจิ ยั . พรมมนิ ทร พวงมาลา และคณะ. 2552. การคน หาแนวทางการพฒั นาเศรษฐกจิ ชมุ ชนผานการ จดั การการทอ งเท่ยี วโดยชุมชน บานแมก ําปอง กง่ิ อ.แมออน จ.เชียงใหม. กรุงเทพฯ: สํานกั งานกองทนุ สนับสนนุ การวิจยั (สกว.) ฝา ยวจิ ัยเพื่อทองถ่นิ . พรมมนิ ทร พวงมาลา. 2548. รปู แบบการจัดการแหลงทองเทย่ี วเชงิ อนุรักษแบบย่งั ยืน บานแมก ํา ปอง กง่ิ อาํ เภอแมอ อน จงั หวัดเชียงใหม. กรงุ เทพฯ: สํานักงานกองทนุ สนับสนุนการวิจยั . พระมหาผดุง วรรณทอง. 2550. ผลกระทบของการทองเทยี่ วตอทุนทางสงั คมในชุมชน: ศึกษา เฉพาะกรณี เทศบาลตาํ บลปาย อําเภอปาย จังหวัดแมฮ อ งสอน. กรุงเทพฯ: สถาบัน บณั ฑิตพัฒนบริหารศาสตร. พระราชบญั ญตั โิ รงแรม พ.ศ. 2547 พิชญานนั ท อมรพชิ ญ. 2556. ตนทุนและผลตอบแทนการบรหิ ารทรัพยากรการทอ งเทยี่ วอยา ง ยงั่ ยืนของทอ งถนิ่ จงั หวดั เชียงใหม. กรงุ เทพฯ: สํานกั งานคณะกรรมการการวจิ ยั แหงชาติ. พิศาล แกว อยู และประกอบศิริ ภักดพี ินิจ. 2557. แนวทางการพฒั นาการทอ งเทีย่ วเชงิ สรางสรรคโ ดย การปรับใชหัตถกรรมจักสานผักตบชวาในพ้นื ท่อี าํ เภอเมือง จงั หวดั พะเยา. การประชมุ วิชาการ การพัฒนาชนบททยี่ ั่งยนื คร้ังที่ 4, 11-13 มถิ ุนายน 2557. 111

โครงการยอย 1 พฤตกิ รรมนกั ทอ งเทีย่ วและผลประโยชนท างเศรษฐกจิ และสังคมของการทองเทีย่ วเพือ่ ชุมชน ภชั กลุ ตรพี ันธ. 2557. มาตรฐานการจดั การทองเทยี่ วโดยชุมชน: กรณเี ครอื ขา ยการทองเทีย่ วโดย ชุมชนจังหวดั สตลู . สตลู : สํานกั งานการทอ งเทีย่ วและกฬี า. มธุรส ปราบไพรี. 2543. ศกั ยภาพของชมุ ชนในการจัดการแหลง ทองเทยี่ ว: กรณีชุมชนไทยทรงดํา บานเขายอย ตําบลเขายอ ย อําเภอเขายอ ย จงั หวดั เพชรบรุ .ี การคน ควา อิสระศิลปะศาสตรม หาบัณฑติ .เชยี งใหม: บณั ฑิตวทิ ยาลยั มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม. มนัสนนั ท จันทรเ พ็ง และปนายุ ไชยรัตนานนท. 2558. แนวทางการลดผลกระทบดา นลบจากการ พฒั นาการทอ งเทยี่ วภายในแหลง ทอ งเทีย่ วทางวฒั นธรรม ประเภทยา นชมุ ชนเกา กรณีศกึ ษา ชมุ ชนริมน้าํ อาํ เภอเชยี งคาน จงั หวดั เลย. Veridian E-Journal, Silpakorn University, ฉบบั ภาษาไทย สาขามนษุ ยศาสตร สังคมศาสตร และศลิ ปะ, ปท ี่ 8 ฉบบั ที่ 2 หนา 2922-2936. มง่ิ สรรพ ขาวสอาด และคณะ. 2548. การพัฒนาการทองเทยี่ วเชงิ บรู ณาการทีย่ ั่งยนื ในลมุ แมน ํา้ โขง. เชียงใหม: สถาบนั วิจยั สังคม มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม. มิ่งสรรพ ขาวสอาด และคณะ. 2549. การพฒั นาทอ งเทย่ี วเชงิ บรู ณาการทย่ี ่งั ยนื ในลมุ แมน ้าํ โขง 2. เชยี งใหม: สถาบันวิจยั สังคม มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม. มงิ่ สรรพ ขาวสอาด และคณะ. 2555. โครงการทองเทย่ี วไทย: จากนโยบายสรู ากหญา . กรุงเทพฯ: สาํ นักงานกองทนุ สนบั สนนุ การวิจยั . มง่ิ สรรพ ขาวสอาด อรรถพนั ธ สารวงศ และวรญั ญา บตุ รบรุ ี. 2560. การวเิ คราะหผ ลตอบแทนทาง สังคมแผนงานวิจัยการบรหิ ารจัดการการทอ งเที่ยวเพือ่ การพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมของ ชุมชนทองถน่ิ อาํ เภอเชยี งแสน จังหวดั เชียงรายอยา งย่ังยนื . เชียงใหม: สถาบันศกึ ษา นโยบายสาธารณะ. ม่งิ สรรพ ขาวสอาด, อรุณี อนิ ทรไพโรจน, อัครพงศ อ้นั ทอง และอรรถพนั ธ สารวงศ. 2560. โครงการ การประเมินผลการวจิ ยั ของประเทศ สาขาการบรหิ ารจัดการการทอ งเท่ยี ว. กรุงเทพฯ: สํานักงานคณะกรรมการวิจยั แหงชาต.ิ มิง่ สรรพ ขาวสอาด, อคั รพงศ อน้ั ทอง, พรทิพย เธียรธรี วทิ ย, กุลดา เพช็ รวรณุ และนุกุล เครอื ฟู. 2556. เศรษฐศาสตรว าดวยการทองเที่ยว. เชยี งใหม: ลอ คอนิ ดีไซนเวิรค . มหาวทิ ยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. 2558. การศกึ ษาความเปนไปไดข องโครงการ. สืบคน เม่ือ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2558 เขาถึงได http://www.stou.ac.th/stouonline/lom/data/sec/Lom14/02- 03-01.html ววิ รณ วงศอ รณุ . 2552. การศกึ ษาศกั ยภาพอาหารทอ งถนิ่ เพ่ือการทองเทีย่ วหวั หิน-ชะอํา. ประจวบครี ีขนั ธ: มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลรตั นโกสนิ ทร วทิ ยาเขตวงั ไกลกังวล. สถาบันการทอ งเทีย่ วโดยชมุ ชน ก. ม.ป.ป. การทองเทยี่ วโดยชมุ ชน (Community - Based Tourism). สืบคนเม่ือ 12 ธนั วาคม พ.ศ. 2560 เขา ถงึ ได http://www.cbt- i.or.th/?ge=show_pages&gen_lang=20112012094103#.Wnltm66WbIU 112

รายงานฉบับสมบูรณ สถาบนั การทอ งเทยี่ วโดยชมุ ชน ข. ม.ป.ป. กําเนิดการทอ งเที่ยวโดยชมุ ชน. สบื คนเมือ่ 12 ธันวาคม พ.ศ. 2560 เขา ถึงได http://www.cbt- i.or.th/?ge=show_pages&gen_lang=20112012094103#.Wng1m66WbIU สถาบนั การทอ งเท่ียวโดยชมุ ชน. 2551. การสงั เคราะหองคความรงู านวจิ ัยเพือ่ ทอ งถ่ิน ประเด็นการ ทองเทย่ี วโดยชุมชน. สมศักด์ิ เทพตนุ . 2553. การจัดการทองเท่ียวเชงิ นเิ วศโดยชุมชนชาวประมงพน้ื บา นพื้นทกี่ วา น พะเยา จังหวดั พะเยา. กรงุ เทพฯ: สาํ นกั งานกองทุนสนบั สนุนการวิจยั . สาํ นักกรรมาธกิ าร 3 สํานักงานเลขาธกิ ารวฒุ สิ ภา. ม.ป.ป. ปญ หาทางกฎหมายในการประกอบกิจการ ท่พี ักโฮมสเตยข องคณะอนกุ รรมาธิการพจิ ารณาศกึ ษาปญหากฎหมายท่ีเปน อุปสรรคตอ อตุ สาหกรรมทองเทย่ี วในคณะกรรมาธิการการทองเทยี่ ว วฒุ สิ ภา. สืบคนเม่ือ 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2561 เขา ถึงได http://library.senate.go.th/document/Ext6195/6195935_0001.PDF สินธุ สโรบล, อดุ ร วงษทบั ทิม, สภุ าวิณี ทรงพรวาณิชย, เบญจวรรณ วงศค าํ และอนงนาฏ ปญโญใหญ. 2546. การทองเท่ียวโดยชุมชน: แนวคดิ และประสบการณพ ้นื ท่ีภาคเหนอื . เชยี งใหม: สาํ นกั งานกองทนุ สนบั สนุนการวจิ ัย. สริ วิ ัฒนา ใจมา และคณะ. 2546. การจดั การการทองเท่ยี วเชงิ นเิ วศชุมชนบา นแมก ลางหลวง ดอย อนิ ทนนท จังหวัดเชยี งใหม. กรงุ เทพฯ: สาํ นักงานกองทุนสนบั สนนุ การวจิ ยั (สกว.) สุนยี  เล่ียวเพญ็ วงษ. 2545. การพฒั นาระบบมาตรฐานคณุ ภาพการจัดการทองเที่ยวบา นโคกโกง ต. กุดหวา อ.กุฉนิ ารายณ จ.กาฬสนิ ธุ. ขอนแกน : คณะมนษุ ยศาสตรและสงั คมศาสตร มหาวทิ ยาลัยขอนแกน . สพุ รรณกิ าร ขวัญเมือง และเบญจวรรณ โมกมล .2550. ศักยภาพและความพรอ มของการทองเทีย่ ว เชิงสปา จงั หวดั เชียงราย. เชียงราย: มหาวิทยาลัยแมฟาหลวง. สรุ างครัตน จาํ เนยี รพล. 2555. สาระสาํ คัญจาก Robert D.Putnam Democracy and Social Capital: What’s the Connection?. วารสารวิจยั สงั คม. 35(1). 1-21. สุวนั ชัย หวนนากลาง. 2557. แนวคดิ ปญ หาและประสิทธิภาพการจัดการการทองเทย่ี วทางเลอื กใน ประเทศไทย: กรณศี กึ ษาการจดั การโฮมสเตยบ านทรงไทย อําเภอปลายโพงพาง จงั หวัด สมทุ รสงคราม. กรงุ เทพฯ: สาํ นักงานกองทนุ สนับสนุนการวจิ ัย. อภริ มย พรหมจรรยา ชุตมิ า ตอ เจริญ ปทมุ มาลัย พฒั โร .2547. การศึกษาศักยภาพอาหารและ เคร่ืองด่ืมทอ งถนิ่ เพอ่ื การทองเทย่ี วในจังหวดั กระบี่ พงั งา และภเู กต็ . ภเู กต็ : คณะ อุตสาหกรรมบริการ มหาวทิ ยาลัยสงขลานครินทร วิทยาเขตภเู กต็ . อริสรา เสยานนท. 2554. การสรา งมูลคา การทองเทยี่ วอยางยงั่ ยนื ของธุรกจิ โฮมสเตย: กรณีศกึ ษา โฮมสเตยบรเิ วณตลาดนา้ํ อัมพวา จังหวดั สมุทรสงคราม. กรงุ เทพฯ: สาํ นักงานคณะกรรมการ วิจยั แหง ชาติ. 113

โครงการยอ ย 1 พฤติกรรมนกั ทองเทีย่ วและผลประโยชนทางเศรษฐกจิ และสังคมของการทอ งเท่ยี วเพ่อื ชมุ ชน อคั รพงศ อ้นั ทอง ณัฐพล อนันตธนสาร และกนั ตสินี กันทะวงศว าร. 2560. การรับรขู องประชาชนตอ ผลกระทบจากการพฒั นาการทอ งเท่ยี วในทองถ่นิ . รางรายงานฉบบั สมบรู ณ. เชยี งใหม: สถาบันศึกษานโยบายสาธารณะ. อญั ชนา พรหมปน. 2550. ศักยภาพของทรัพยากรการทองเท่ยี วชมุ ชนบานหว ยโปง ตําบลบา นปวง อาํ เภอทุงหัวชาง จังหวดั ลําพนู ในการจดั การทอ งเทย่ี วโดยชุมชน. เชยี งใหม: มหาวทิ ยาลยั แมโ จ. อัญญารตั น ธราวรรณ และมณีวรรณ ผวิ นม่ิ . 2557. การศกึ ษาผลกระทบทางสงั คมและวฒั นธรรมจาก การจัดการทองเทยี่ ว กรณศี กึ ษา เมอื งเชียงคาน ตาํ บลเชยี งคาน อาํ เภอเชยี งคาน จงั หวดั เลย. เอกสารประกอบการประชมุ วชิ าการเสนอผลงานวจิ ัยระดับบณั ฑิตศกึ ษา ครง้ั ที่ 15. ขอนแกน: มหาวิทยาลยั ขอนแกน. อานิสงค โอทาตะวงศ. 2557. การมสี วนรว มของประชาชนตอการทองเท่ียวเชงิ อนุรักษท ะเลบัวแดง ในเขตเทศบาลตาํ บลเชียงแหว อําเภอกมุ ภวาป จังหวดั อุดรธาน.ี นครปฐม: มหาวิทยาลัยมหิดล. อําคา แสงงาม. 2549. ศกึ ษารูปแบบและการจดั การทองเทย่ี วเชงิ อนรุ ักษ ท่เี หมาะสมกบั ศกั ยภาพ ของชุมชนบา นกกู าสงิ ห ตําบลกกู าสิงห อาํ เภอเกษตรวิสยั จงั หวัดรอยเอด็ . รอยเอด็ : โรงเรยี นบานกกู าสิงห. อิสระ ศริ ิไสยาสตร. 2550. แนวทางการพัฒนาระบบสารสนเทศ (ระบบบริการขอมูล) เพ่อื การ ทองเที่ยวอยา งยงั่ ยนื ในอทุ ยานแหง ชาติดอยอนิ ทนนท. กรงุ เทพฯ: สาํ นกั งานกองทุน สนบั สนุนการวจิ ยั . อุดร วงษท ับทมิ . 2546. การจดั การทอ งเท่ียวเชิงนเิ วศและวฒั นธรรมชมุ ชนบา นทรายขาวและบาน แมปง อําเภอปาย จังหวัดแมฮองสอน. กรุงเทพฯ: สาํ นักงานกองทุนสนบั สนุนการวิจยั . โอฬาร ออ งฬะ. 2549. การศกึ ษากระบวนการเรยี นรเู พือ่ จดั ทําสอ่ื ภมู ปิ ระเทศจําลองดอยหลวงเชยี ง ดาวโดยชุมชน เพือ่ การจดั การทรัพยากรธรรมชาต.ิ กรงุ เทพฯ: สาํ นกั งานกองทนุ สนบั สนุน การวจิ ัย. Andrades, L., Dimanche, F. and Ilkevich, S. 2015. Tourist Behaviour and Trends. https://www.researchgate.net/publication/302139612_Tourist_Behaviour_and_Trends Boston Consulting Group (BCG). ม.ป.ป. อา งถึงใน กระทรวงการทองเท่ียวและกีฬา. 2559. ทองเทย่ี ว ชุมชนไทย มนั่ คง ม่ังคงั่ ย่ังยืน. สืบคนเม่ือ 18 ธันวาคม พ.ศ. 2560 เขา ถงึ ได https://tattourismjournal.files.wordpress.com/2016/01/7_tourism_forum_2016.pdf Brohman, J. 1996. New Directions in Tourism for Third World Development. Annals of Tourism Research. 23(1), 48-70. Cited in Thammajinda. R. 2013. Community participation and social capital in tourism planning and management in a Thai context. Thesis (PhD). Lincoln University. 114

รายงานฉบบั สมบรู ณ Butler, R. W. 1999. Problems and Issues of Integrating Tourism Development. Contemporary Issues in Tourism Development. eds D.G. Pearce & R.W. Butler, Routledge, London. Cited in Theerapappisit, P. 2012. The Bottom-Up Approach of Community-Based Ethnic Tourism: A Case Study in Chiang Rai. Strategies for Tourism Industry - Micro and Macro Perspectives. CBI, Ministry of Foreign Affairs, https://www.cbi.eu/ Centre for the Promotion of Imports from developing countries (CBI) ม.ป.ป. อา งถงึ ใน กระทรวงการ ทอ งเทยี่ วกระทรวงการทอ งเที่ยวและกฬี า. 2559. ทองเทย่ี วชมุ ชนไทย ม่ันคง มงั่ ค่ัง ยัง่ ยืน. สบื คน เมอ่ื 18 ธนั วาคม พ.ศ. 2560 เขาถึงได https://tattourismjournal.files.wordpress.com/2016/01/7_tourism_forum_2016.pdf Cohen, E. 1972. Toward a sociology of international tourism. Social Research. 39(1): 164–182. Cole, S. 2006. Information and Empowerment: The keys to Achieving Sustainable Tourism. Journal of Sustainable Tourism. 14(6), 629-644. Coleman, J. S. 1988. Social Capital in the Creation of Human Capital. American Journal of Sociology. 94(Supplement). S95-S120. Cited in Prachatip Kata. 2004. The study on social capital and the role of social capital in social movement: case study of healthy civil society in one village in North-Eastern Region of Thailand. Thesis (M.A. (Population and Social Research). Institute for Population and Social Research, Mahidol University. Gray, B. 1985. Conditions facilitating interorganizational collaboration. Human Relations. 38 (10), 911–936. Hardy, C. and Phillips, N. 1998. Strategies of engagement: Lessons from the critical examination of collaboration and conflict in an interorganizational domain. Organization Science. 9(2), 217–230. OECD. 2010. Glossary of Key Terms in Evaluation and Results Based Management. https://www.oecd.org/dac/evaluation/2754804.pdf Okazaki, E. 2008. A Community-Based Tourism Model: Its Conception and Use. Journal of Sustainable Tourism. 16(5). 511-529. Perreault, W. D., Dorden, D.K. and Dorden, W.R. 1979. ‚A Psychological Classification of Vacation Life-styles. Journal of Leisure Research. 9, p. 208-224 Putnam R. D. 1995. Bowling Alone: America’s Declining Social Capital. Journal of Democracy. 6(1). 65-78. Simmons, D. G. 1994. Community Participation in Tourism Development. Tourism Management. 15(2), 98-108. 115

โครงการยอย 1 พฤตกิ รรมนักทองเทย่ี วและผลประโยชนทางเศรษฐกิจและสังคมของการทองเทีย่ วเพือ่ ชมุ ชน Timothy, D. J., & Tosun, C. (Eds.). 2003. Appropriate Planning for Tourism in Destination Communities: Participation, Incremental Growth and Collaboration. Cambridge: CABI Publishing. Tjosvold, D. 1996. Conflict management in a diverse world: A review essay of Caplan’s understanding disputes: The politics of argument. Human Relations. 49 (9), 1203–1211. UNWTO. 2017. Strong tourism results in the first part of 2017. UNWTO world tourism Barometer. 15: 1-6. 116

รายงานฉบบั สมบรู ณ ภาคผนวก 117



รายงานฉบับสมบูรณ ภาคผนวกท่ี 1 แบบสอบถามพฤตกิ รรมและความพงึ พอใจของชุมชนโฮมสเตย์ (แบบสอบถามรว่ ม) แบบประเมนิ ความพึงพอใจของนกั ทอ่ งเท่ียวตอ่ ชุมชนทอ่ งเทยี่ ว ชือ่ ชมุ ชนทอ่ งเทยี่ ว................................................................ ทา่ นมอี ายุระหว่าง 15 – 65 ปี หรอื ไม่  ใช่ มอี ายุ …………………………. ปี /เกิด ปี พ.ศ. ...............................  ไมใ่ ช่ (ไมต่ อ้ งสอบถามตอ่ เนื่องจากไม่ใชป่ ระชากรเป้าหมาย) ส่วนท่ี 1 ขอ้ มลู สว่ นบคุ คล เพศ  ชาย  หญิง มีภมู ิลําเนาในจังหวดั .................................................................................... อาชพี  รบั ราชการ/ รฐั วสิ ากจิ  พนักงานบรษิ ัท  ธุรกิจสว่ นตัว  บุคลากร อปท.  นกั เรยี น/ นักศึกษา  อาจารย/์ นกั วชิ าการ  อืน่ ๆ ระบ.ุ ................................................................. การศึกษา  มธั ยมศกึ ษาตอนตน้ / ตา่ํ กวา่  มัธยมศึกษาตอนปลาย/ ปวช.  อนปุ รญิ ญา/ ปวส.  ปรญิ ญาตรี  ปรญิ ญาโทหรอื สงู กว่า รายไดต้ อ่ เดือน  ตํ่ากวา่ 5,000 บาท  5,000 – 15,000 บาท  15,001 – 25,000 บาท  25,001 – 35,000 บาท  มากกวา่ 35,000 บาท สว่ นที่ 2 พฤติกรรมการทอ่ งเที่ยวของนักทอ่ งเท่ียว ท่านเคยเดนิ ทางมาเยือนชุมชนทอ่ งเทย่ี วแหง่ นี้มาก่อนหรือไม่  เคย ครงั้ นีเ้ ป็นครัง้ ท่ี ...............................  ไม่เคย (ครง้ั นี้เป็นครง้ั แรก) ระยะเวลาของการมาท่องเทีย่ วในชมุ ชนคร้งั น้ี  มาเช้ากลับเย็น  พักคา้ ง 1 คนื  พกั คา้ ง 2 คนื  พกั ค้างมากกวา่ 2 คืน ระบ.ุ ......................คืน พาหนะที่ใชใ้ นการเดนิ ทางเข้าถึงชมุ ชนทอ่ งเทย่ี วคร้งั นี้  จักรยานยนต์  รถเก๋ง/รถกระบะ  รถตู้  รถทวั ร์  อ่นื ๆ ระบ.ุ ..................................... ลกั ษณะของการมาท่องเทยี่ วชมุ ชนครั้งนี้  มาคนเดียว  มากับครอบครวั .............................. คน  มากบั กลุม่ เพื่อน ............................ คน  มากบั บริษทั ทวั ร์ .......................... คน  มากบั คณะดงู าน ............................ คน ทา่ นรบั รขู้ อ้ มลู ของชุมชนทอ่ งเท่ียวนจ้ี ากชอ่ งทางใด (ตอบได้มากกวา่ 1 ขอ้ )  เวบ็ ไซต์ คือ  Pantip  Trip advisor  Local alike  อืน่ ๆ ระบุ .......................................  โซเชยี ลมีเดยี คอื  Facebook  Instagram  YouTube  อ่ืนๆ ระบุ .......................................  บรษิ ทั นาํ เท่ยี ว  เพ่ือน/ ญาติ  โทรทัศน์  หนังสอื พิมพ์  วารสารการทอ่ งเท่ยี ว  อน่ื ๆ ระบุ ...................................................................................................................... จุดประสงค์หลกั ของการเดนิ ทางมาชมุ ชนทอ่ งเที่ยวคร้ังน้ี  ทอ่ งเทีย่ ว/ พักผ่อน  ศกึ ษาดูงาน  เย่ียมญาติ  อ่ืนๆ ระบุ................................................... ทา่ นตงั้ ใจและเจาะจงมาเที่ยวชุมชนทอ่ งเทย่ี วน้ใี ชห่ รือไม่  ใช่  โดยชุมชนท่องเท่ยี วนีเ้ ปน็ จุดหมายปลายทางหลกั เพยี งจุดเดียว  โดยชมุ ชนทอ่ งเท่ยี วน้ีเปน็ จดุ หมายหลกั และเดินทางไปเทยี่ วที่อื่นดว้ ย คือ.......................................................  ไม่ใช่ แวะมาเที่ยว/ พกั ค้างแรม โดยมีจดุ หมายหลักที่จะไปเที่ยว คือ ............................................................................ ลกั ษณะของการพักแรมของท่านในครั้ง (เฉพาะคนที่ตอบว่า พกั คา้ งคนื )  พักโฮมสเตย์ของชมุ ชน  ห้องพักอยูร่ ว่ มชายคาเดียวกันกับเจา้ ของบ้าน  ห้องพกั แยกชายคากนั กบั เจ้าของบา้ น  พกั รสี อร์ท/ โรงแรม/ ทพ่ี กั ของเอกชน ค่าใชจ้ า่ ยอน่ื ๆ ในการทอ่ งเท่ียวในชุมชนท่องเที่ยวครง้ั น้ี (ไม่รวมคา่ บริการท่ีพกั ) ……….................……………..บาท/คน/ทรปิ ส่วนที่ 3 ระดับความสําคัญและความพึงพอใจของนกั ท่องเที่ยวท่มี ตี ่อชุมชนทอ่ งเทย่ี ว องค์ประกอบของการท่องเท่ียวต่อไปน้ีมีความสําคัญต่อท่านในระดับใด และท่านมีความพึงพอใจต่อองค์ประกอบเหล่าน้ี ในระดบั ใด (โปรด  ตามระดบั การประเมินของทา่ น โดยท่ี 1 = นอ้ ยทสี่ ดุ และ 5 = มากทส่ี ดุ ) ระดับความสาํ คัญ รายการประเมิน ไม่ได้รับ ระดบั ความพึงพอใจ 12345 บรกิ าร 1 2 3 4 5 1. ท่ีพัก (โฮมสเตย์) ของชุมชน 119

โครงการยอย 1 พฤตกิ รรมนกั ทอ งเท่ียวและผลประโยชนทางเศรษฐกจิ และสังคมของการทองเท่ยี วเพอื่ ชุมชน ระดบั ความสาํ คัญ รายการประเมิน ไม่ไดร้ บั ระดบั ความพงึ พอใจ 12345 บรกิ าร 1 2 3 4 5 2. อาหารของโฮมสเตย์ และรา้ นอาหารของชมุ ชน 3. ความปลอดภัยในยามคํา่ คืน 4. สภาพแวดล้อมภายในชุมชน (ความสะอาด ความเป็นระเบยี บ) 5. บรรยากาศ ความรน่ื รมย์ และความสงบของชมุ ชน 6. ความน่าสนใจของกิจกรรมทอ่ งเท่ียวของชุมชน 7. ความหลากหลายของกจิ กรรมท่องเทีย่ วของชมุ ชน 8. วถิ ีชวี ิต/ อตั ลกั ษณข์ องชุมชน 9. ส่ิงอาํ นวยความสะดวกภายในชุมชน (ห้องน้าํ สาธารณะ ทจ่ี อดรถ ทางเดนิ ในชุมชน เป็นต้น) 10. ผลิตภัณฑ์ชุมชนและของทรี่ ะลึก 11. ช่องทางการติดต่อและการเข้าถึงข้อมลู บริการของชมุ ชน (การจองทพ่ี ัก จองแพก็ เกจทอ่ งเทยี่ ว) ความพงึ พอใจรวมตอ่ การเที่ยวชมุ ชนท่องเทยี่ ว การมาเท่ียวชุมชนท่องเท่ียวคร้ังน้ีมีความคุ้มค่าต่อท่านในระดับใด (โปรด  ตามระดับความรู้สึกคุ้มค่าของท่าน โดยที่ 0 = ไม่คมุ้ คา่ เลย, 1 = คุม้ คา่ นอ้ ยที่สดุ และ 5 = คุม้ คา่ มากทส่ี ุด) รายการ ไมค่ ้มุ คา่ เลย 1 ระดับความคุ้มค่า 5 0 234 การมาเทีย่ วชมุ ชนทอ่ งเที่ยวครง้ั น้คี ุ้มคา่ กบั เวลาทีใ่ ชไ้ ป การมาเที่ยวชมุ ชนท่องเทีย่ วครง้ั นค้ี มุ้ ค่ากบั เงนิ ทีเ่ สยี ไป การมาเที่ยวชมุ ชนท่องเทย่ี วครั้งน้ไี ดร้ บั ประสบการณ์ทีค่ ุ้มคา่ ในอนาคตหากมีโอกาสทา่ นจะกลบั มาเทย่ี วชุมชนท่องเท่ียวนีอ้ ีกหรอื ไม่  ไมแ่ นใ่ จ  กลับมาอีกแน่นอน  ไมก่ ลบั มาแล้ว เพราะ.......................................................... ทา่ นจะบอกตอ่ หรือแนะนําให้ผู้อื่น เชน่ เพือ่ น ญาติพ่ีน้อง เปน็ ตน้ ให้เดินทางมาเทีย่ วชมุ ชนท่องเที่ยวแหง่ นีห้ รือไม่  ไมแ่ น่ใจ  บอกต่อ  ไมบ่ อกต่อ เพราะ................................................................ สว่ นที่ 4 ขอ้ เสนอแนะอน่ื ๆ ....................................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................................... ภาคผนวกที่ 2 แบบบันทึกขอ้ มูลวเิ คราะหค์ วามคุม้ คา่ ขอ้ มูลตน้ ทนุ ผลตอบแทนการลงทนุ โฮมสเตย์ ชือ่ โฮมสเตย์ ...........................................ผูใ้ ห้ข้อมลู .......................................................โทร......................................... เพศ  ชาย  หญงิ อายุ ...................... ปี อาชพี หลัก ............................. รายได้ .............................. บาทต่อเดือน ปีทเี่ ร่ิมลงทนุ โฮมสเตย์ ปี พ.ศ. ......................................... วัตถุประสงค์ของการลงทุน  เพือ่ ยกระดบั โฮมสเตยโ์ ดยเฉพาะ  เพื่อปรบั ปรงุ บา้ นใหล้ ูกหลาน 1. ต้นทนุ การลงทุน 120

รายงานฉบับสมบรู ณ รายการ ราคา จาํ นวน ปีท่ลี งทุน อายุการใช้ หมายเหตุ (บาทต่อหนว่ ย) (หน่วย) (ปีท)ี่ งาน (ปี) 1. ค่าก่อสร้างบ้าน/ปรบั ปรงุ บ้าน  ปรบั ปรุง  สร้าง หอ้ งนอน  ปรับปรุง  สร้าง หอ้ งนํ้า  ปรบั ปรุง  สร้าง หอ้ งครวั 2. อุปกรณต์ กแตง่ บา้ น/เครอื่ งใช้ ช้นั วางของ โตะ๊ รบั แขก ผา้ ม่าน ราวตากผ้า 3. อปุ กรณเ์ ครือ่ งใช้ไฟฟา้ พัดลม เครอ่ื งซักผา้ หมอ้ หุงข้าว 4. อปุ กรณ์เครอื่ งครัว ขนั โตก ถ้วยชาม ช้อนส้อม 5. เคร่ืองนอน หมอน / ปลอกหมอน ผ้าหม่ ท่นี อน/ ฟกู เตยี ง 121

โครงการยอย 1 พฤติกรรมนักทองเที่ยวและผลประโยชนท างเศรษฐกิจและสังคมของการทอ งเทย่ี วเพอ่ื ชมุ ชน รายการ ราคา จาํ นวน ปีทล่ี งทนุ อายกุ ารใช้ หมายเหตุ (บาทต่อหน่วย) (หนว่ ย) (ปที ่ี) งาน (ป)ี 6. เครอ่ื งใชแ้ ขก ผ้าเชด็ ตวั ผ้าเชด็ มือ 7. ระบบสาธารณปู โภค ระบบอินเตอร์เน็ต ระบบนาํ้ ระบบไฟ 2.จาํ นวนลกู ค้าต่อเดอื น หนว่ ย คา่ หมายเหตุ คนต่อครง้ั สัดสว่ นเฉพาะแขก รายการ ครัง้ ต่อเดอื น จํานวนผู้เขา้ พกั (Q) วนั ตอ่ ครง้ั ความถี่ในการให้บริการ (n) จาํ นวนวันเข้าพกั 3.ตน้ ทุนการดําเนินงาน หน่วย ค่า รายการ บาทต่อเดอื น 1. ตน้ ทุนคงท่ี (รายเดือน/รายปี) บาทตอ่ เดือน บาทต่อเดือน 1.1 คา่ อินเทอรเ์ น็ต บาทตอ่ ปี 1.2 ค่าแรงงาน บาทต่อคน บาทตอ่ คน 1.3 คา่ โทรศพั ท์ บาทต่อเดือน 1.4 คา่ ซอ่ มบาํ รงุ 122 1.5 1.6 2. ตน้ ทุนผนั แปร (ตามจาํ นวนลูกคา้ ) 2.1 ค่าอาหาร/เครอ่ื งด่มื (กาแฟ) 2.2 คา่ สบู่/ แชมพู 2.3 ค่าอุปกรณ์ซักล้าง/ทําความสะอาด

บา้ นและผ้า บาทตอ่ เดือน รายงานฉบับสมบรู ณ บาทตอ่ เดอื น 2.4 คา่ น้ํา หมายเหตุ 2.5 ค่าไฟ Marginal 2.6 4. ตน้ ทนุ แรงงาน หนว่ ย คา่ การใชแ้ รงงานของเจา้ ของ ช่ัวโมงต่อวนั วนั ตอ่ เดือน เวลาทใ่ี ชใ้ นการทาํ ความสะอาด คนตอ่ วนั ความถ่ีในการทําความสะอาด จํานวนคนทใ่ี ช้ในการทาํ ความสะอาด 5. รายรับ 5.1 ราคาบริการ (P) รายการ หนว่ ย คา่ ค่า ราคาบรกิ าร บาทตอ่ คน เงนิ สมทบกลมุ่ รอ้ ยละ 5.2 จาํ นวนลูกค้า (Q) หน่วย คณะต่อปี รายการ คนต่อปี จํานวนคณะของการดูงาน จํานวนคนดูงาน หลงั จํานวนโฮมสเตย์ คนตอ่ ปี จาํ นวนแขกทรี่ ับผ่านกลมุ่ คนต่อปี จํานวนแขกที่รับเอง     123