ฮอร์โมนที่ควบคุมการสืบพันธุ์และการเจริญ กลุ่ม 3

E-Book ฮอร์โมนทีค่ วบคุมการสืบพนั ธ์ุและการเจริญเตบิ โต จัดทาโดย นายธีรภทั ร ทรงชาติ เลขที่ 1 นายอภิวัฒน์ ชาติเหิม เลขที่ 2 นายประพบ วิไลวรรณ์ เลขท่ี 5 นางสาวกรรณกิ า ชนะสุข เลขท่ี 18 นางสาวศิริวรรณ นพเก้า เลขท่ี 26 ช้ันมัธยมศึกษาปี ท่ี 6/1 เสนอ คุณครูวาสนา เจริญย่งิ E-Book เล่มนีเ้ ป็ นส่วนหน่ึงของรายวิชาชีววทิ ยา รหัสวชิ า ว33245

คานา E-Book ฉบบั น้ีเป็นสวนหน่ึงของรายวิชา ชีววิทยา รหสั วิชา ว33245 เพื่อให้ไดค้ วามรู้ ในเรื่องฮอร์โมนท่ีควบคุมการสืบพนั ธุ์และการเจริญเติบโต เพ่ือศึกษาและทาความเขา้ ใจเพ่ือ ใชเ้ ป็นประโยชน์ในการเรียน ผูจ้ ดั ทาหวงั ว่า E-Book เล่มน้ีจะเป็นประโยชน์กบั ผูอ้ ่าน หรือนกั เรียน ที่กาลงั หาขอ้ มูล เรื่องน้ีอยหู่ ากมีขอ้ แนะนา หรือขอ้ ผดิ พลาดประการใด ผจู้ ดั ทาขอนอ้ มรับไวแ้ ละขออภยั มา ณ ท่นี ้ีดว้ ย นายธีรภทั ร ทรงชาติและคณะ

สารบัญ หน้า เร่ือง คานา 1 สารบัญ 1 ฮอร์โมนทีค่ วบคุมการสืบพนั ธ์ุและการเจริญเตบิ โต 3 -ฮอร์โมนจากอวัยวะสืบพนั ธ์ุ 3 -กล่มุ ฮอร์โมนจากต่อมหมวกไตส่วนนอก 5 -กลุ่มฮอร์โมนท่สี ร้างจากต่อมใต้สมองส่วนหน้า -กล่มุ ฮอร์โมนจากต่อมไทรอยด์

1 ฮอร์โมนทค่ี วบคุมการสืบพนั ธ์ุและการเจริญเตบิ โต การสืบพนั ธุแ์ ละการเจริญเติบโตถูกควบคุมโดยฮอร์โมนหลายชนิด คือ กลุ่มฮอร์โมนจากอวยั วะ สืบพนั ธุ์ กลุ่มฮอร์โมนจากต่อมหมวกไตส่วนนอก กลุ่มฮอร์โมนจากต่อมใตส้ มองส่วนหน้า และกลุ่ม ฮอร์โมนจากตอ่ มไทรอยด์ 1 ฮอร์โมนจากอวยั วะสืบพนั ธ์ุ อณั ฑะ (testis) และรังไข่ (ovary) นอกจากสร้างเซลลส์ ืบพนั ธุแ์ ลว้ ยงั ทาหนา้ ที่เป็นตอ่ มไร้ท่อ สามารถ สร้างฮอร์โมนประเภทสเตอรอยด์ไดห้ ลายชนิด ในเพศชายเมื่อเขา้ สู่วยั หนุ่มเซลล์อินเตอร์สติเชียล (interstitial cell) หรือเซลล์เลยด์ ิก (Leydig cell) ซ่ึงแทรกอยรู่ ะหวา่ งหลอดสร้างอสุจิในอณั ฑะ ดงั รูป 10.1 จะไดร้ ับการกระตนุ้ โดย LH จากต่อมใต้ สมองส่วนหน้าให้สร้างฮอร์โมนเพศชายซ่ึงเรียกว่า แอนโดรเจน (androgen) เจนซ่ึงประกอบด้วย ฮอร์โมนหลายชนิดท่ีสาคญั คือ เทศโทสเทอโรน (testosterone) มีหนา้ ที่ทาให้เพศชายมีความสามารถใน การสืบพนั ธุ์ กระตนุ้ การสร้างสเปิ ร์ม และควบคุมการมีลกั ษณะของเพศชาย เช่น มีลูกกระเดือกเห็นได้ ชดั มีขนตามร่างกาย รักแร้ แขน ขา อวยั วะเพศไหล่กวา้ ง และสะโพกแคบ รูป 10.1 เซลลอ์ ินเตอร์สติเชียล

2 ในเพศหญิงมีแหล่งฮอร์โมนเพศคือ ฟอลลิเคิลและคอร์ปัสลูเทียมในรังไข่ดงั รูป 10.1 โดยระยะ ก่อนการตกไขเ่ ซลลฟ์ อลลิเคิลจะสร้างฮอร์โมนเพศหญิง คืออสี โทรเจน (estrogen) ซ่ึงมีหน้าท่ีทาให้เพศ หญิงมีความสามารถในการสืบพนั ธุ์และมีลกั ษณะของเพศหญิง เช่น มีเสียงเล็ก สะโพกผาย อวยั วะเพศ และเตา้ นมมีขนาดโตข้ึน มีขนข้ึนตามบริเวณรักแร้และอวยั วะเพศ นอกจากน้ีอีสโทรเจนยงั มีส่วนใน การควบคุมการเปล่ียนแปลงที่รังไข่โดยอีสโทรเจนในปริมาณท่ีศูนยก์ ระตุน้ ต่อมใตส้ มองส่วนหนา้ ให้ หลงั LH มากระตุน้ ให้เกิดการตกไข่อีสโทรเจนยงั ทาให้ท่อนาไข่และกลา้ มเน้ือมดลูกหดตวั กระตุน้ เซลลบ์ ริเวณช่องคลอดให้หลงั เมือกเพอื่ ช่วยให้สเปิ ร์มเคลื่อนท่ีไปยงั ทอ่ นาไขไ่ ด้ ฟอลลเิ คลิ คอรป์ ัสลเู ทียม รูป 10.2 ฟอลลเิ คลิ และคอรป์ ัสลเู ทียมในรงั ไข่ นอกจากน้ีอีสโทรเจนยงั มีความสาคญั ตอ่ ร่างกาย เช่น กระตนุ้ การเจริญของกลา้ มเน้ือเรียบ กระตนุ้ การเจริญของกระดูก ยบั ย้งั การสลายของเน้ือกระดูกโดยลดการดึงแคลเซียมออกจากกระดูกทา ให้กระดกู มีความแขง็ แรง ไม่เปราะบางและแตกหกั งา่ ย ป้องกนั การเกิดโรคกระดูกพรุน อีกท้งั กระตุน้ การหลงั่ ของเหลวจากตอ่ มไขมนั ซ่ึงเป็ นสาเหตุทาให้เกิดสิว

3 คอร์ปัสลูเทียมจะสร้างโพรเจสเทอโรน (progesterone) และอีสโทรเจนซ่ึงทางานร่วมกนั โดย โพรเจสเทอโรนกระตุน้ การเจริญของเยื่อบุช้นั ในของผนงั มดลูกให้หนาข้ึน เพ่ือรองรับการฝังตวั ของ เอม็ บริโอ ลดการหดตวั ของท่อนาไข่ นอกจากน้ีโพรเจสเทอโรนยงั ทาหนา้ ที่ร่วมกบั โพรแลกทินในการ กระตุน้ ตอ่ มน้านมให้เจริญ ตาไม่กระตุน้ การสร้างน้านม 2. กลุ่มฮอร์โมนจากต่อมหมวกไตส่วนนอก แอนโดรเจนนอกจากสร้างจากอณั ฑะแลว้ ยงั สร้างจากต่อมหมวกไตส่วนนอกของท้งั เพศหญิงและเพศ ชาย ซ่ึงมีปริมาณเลก็ นอ้ ยเท่าน้นั เมื่อเทียบกบั ท่ีสร้างจากอณั ฑะ จึงมีผลต่อการเปลี่ยนแปลงของร่างกาย ไมม่ ากนกั อยา่ งไรกต็ ามถา้ ตอนน้ีสร้างแอนโดรเจนมากเกินปกติ ยอ่ มทาให้เกิดความผดิ ปกติทางเพศได้ โดยเด็กจะเขา้ สู่วยั หนุ่มสาวเร็วข้ึน อวยั วะเพศมีการเจริญเพมิ่ ขนาดมากข้ึน มีขนข้ึนตามร่างกายมากกว่า ปกติ เสียงห้าว ในเพศหญิงท่ีโตเป็นสาวจะมีหนวดเครา นอกจากน้ีในเพศหญิงสามารถสร้างอีสโทรเจน จากตอ่ มน้ีไดเ้ ช่นกนั แต่ปริมาณนอ้ ยมากเมื่อเทียบกบั ที่สร้างจากรังไข่ 3. กลุ่มฮอร์โมนทส่ี ร้างจากต่อมใต้สมองส่วนหน้า เม่ือเขา้ สู่วยั หนุ่มสาวต่อมใตส้ มองส่วนหน้าสตั วจ์ ะหลง่ั โกนาโดโทรฟิ นซ่ึงประกอบดว้ ย FSH และ LH ทาหนา้ ท่ีกระตนุ้ การเจริญของรังไขแ่ ละอณั ฑะให้สร้างเซลลส์ ืบพนั ธุ์ในฮอร์โมนเพศ ในเพศชาย FSH กระตุน้ การเจริญเติบโตของอณั ฑะเเละหลอดสร้างอสุจิให้สร้างอสุจิ ส่วน LH กระตุน้ กลุ่มเซลลอ์ ินเตอร์สติเชียลให้หลงั่ เทสโทสเทอโรน ส่วนในเพศหญิง FSH กระตนุ้ การเจริญของฟอลลิเคิลในรังไข่ ขณะที่ฟอลลิเคิลเจริญจะสร้างอีสโทร เจน ส่วน LH จะกระตุน้ ไข่

4 โกรทฮอร์โมน ( growth hormone ; GH ) จากต่อมใตส้ มองส่วนหน้ามีหน้าท่ีสาคญั ในการ ควบคุมการเจริ ญเติบโตของร่ างกายอาจเรี ยกฮอร์โมนชนิดน้ีอีกชื่อหน่ึงว่า โซมาโทโทรฟิ น (somatotrofhin หรือ somatotrofhin hormone; STH ) ทาหนา้ ที่กระตุน้ ให้ตบั สงั เคราะห์สารไปกระตุน้ การเจริญเติบโตของร่างกาย ดงั รูป 10.3 รูป 10.3 โกรทฮอร์โมนควบคุมการเจริญเติบโตของร่างกาย กรณีที่มี GH มากเกินไปในวยั เด็กจะทาให้ร่างกายสูงผิดปกติหรือ สภาพร่างยกั ษ์ (gigantism) หากร่างกายขาดฮอร์โมนน้ีในวยั เด็กจะมีลักษณะเต้ียหรือแคระหรื อ สภาพแคระ (dwarfism) ดงั รูป 10.4 ก. ถา้ มี GH สูงภายหลงั เตม็ วยั แลว้ ร่างกายจะไม่สูงใหญก่ ว่าปกติมากนกั แต่ส่วนท่ีเป็ นกระดูกแขน ขา คาง กระดูกขากรรไกรและกระดูกแกม้ ยงั ตอบสนองต่อ GH อยู่ ทาให้กระดูกเหล่าน้ีขยายใหญ่ โดยเฉพาะบริเวณใบหนา้ มือ เทา้ นิ้วมือนิ้วเทา้ มีขนาดใหญ่ ผิวหยาบกร้านและหนาข้ึน น้าหนกั เพิ่มข้ึน บวมตามข้อต่อ เรี ยกลัก ษณะดังกล่าวน้ี ว่า อะโครเมกาลี (acromegaly) ดังรู ป 10. 5

5 รูป 10.4 ผลของโกรทฮอร์โมน ข. ลกั ษณะของผปู้ ่ วยอะโครเมกาลี ก. คนทีม่ ีสภาพร่างยกั ษแ์ ละสภาพแคระ ผูใ้ หญ่ท่ีขาด GH แมจ้ ะไม่มีลกั ษณะท่ีปรากฏอยา่ งเด่นชดั แต่มีระดบั น้าตาลในเลือดต่ากวา่ คน ปกติ จึงทาให้ร่างกายไม่สามารถทนต่อความเครียดต่างๆได้ ถา้ มีความเครียดมากๆ อาจทาให้สมอง ไดร้ ับอนั ตรายไดง้ ่ายเพราะไดร้ ับสารอาหารไม่เพียงพอ อยา่ งไรก็ตามอนั ตรายท่ีเกิดข้ึนจะมากหรือน้อย ยงั ข้ึนอยกู่ บั ฮอร์โมนท่ีควบคุมระดบั น้าตาลในเลือดชนิดอื่นดว้ ย 4 กล่มุ ฮอร์โมนจากต่อมไทรอยด์ ไทรอกซินในมนุษยน์ อกจากทาหนา้ ท่ีควบคุมอตั ราเมแทบอลิซึมของร่างกายดงั กล่าวแลว้ ยงั ควบคุมการเจริญเติบโตของร่างกายและการเจริญของสมอง การขาดไทรอกซินในวยั เด็กจะมีผลให้ พฒั นาการทางร่างกายและสมองดอ้ ยลง การเจริญเติบโตชา้ กวา่ ปกติและปัญญาออ่ น