ไข้เลือดออก

คำนำ ประเทศไทยมีรายงานการระบาดของโรคไข้เลือดออกมานานกว่า 50 ปี และ เร่ิมมีการรายงานการระบาดของโรคไข้เลือดออกอย่างชัดเจนในปี พ.ศ. 2501 โดยเฉพาะผู้ป่วยที่ตรวจพบในเขตกรุงเทพมหานครต้ังแต่น้ันมา ก็มีรายงานการระบาด กระจายออกไปทุกภมู ภิ าคของประเทศ ปจั จุบนั โรคไขเ้ ลือดออก มีการระบาดกระจายไป ทั่วประเทศ ทุกจังหวัด และอาเภอ การกระจายของโรคมีการเปล่ียนแปลงตามพ้ืนที่อยู่ ตลอดเวลา โรคไข้เลือดออกยังเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สาคัญของประเทศตลอดมา เพราะไขเ้ ลอื ดออกเป็นโรคติดต่อที่สร้างความสญู เสียชีวิต ค่าใชจ้ า่ ยในการรกั ษาพยาบาล และทางด้านเศรษฐกิจของประเทศ โดยมียุงลายเป็นพาหะนาโรค เนื่องจากโรคน้ีมี แนวโน้มการระบาดในช่วงฤดูฝนของทุกปี สาหรับมาตรการหลักในการป้องกันควบคุม โรคติดตอ่ ทยี่ ุงลายเปน็ พาหะ คอื การควบคุมลูกน้ายุงลาย เน่ืองจากดาเนินการได้สะดวก ง่าย และไม่ต้องใช้สารเคมี เพียงกาจัดแหล่งเพาะพันธุ์ยุง โดยเน้นให้ประชาชนเห็น ความสาคัญ และถือเป็นภารกิจท่ีต้องช่วยกัน ด้วยเหตุนี้ การควบคุมป้องกันโรคต้อง อาศัยความร่วมมือทั้งจาก ประชาชน องค์กรชุมชน โรงเรียน องค์กรปกครองส่วน ท้องถน่ิ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบล และหน่วยงานอ่นื ๆ ที่เกยี่ วข้อง หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอปากคาด ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอปากคาด จังหวดั บึงกาฬ หนา้ 2

“โรคไขเ้ ลือดออก” เปน็ โรคติดตอ่ ท่ีเกดิ จากเชือ้ ไวรัสเดงกี ซึง่ มยี ุงลายเปน็ พาหะ นาโรค หลงั จากถกู ยุงทมี่ เี ชื้อกดั จะอยูใ่ นรา่ งกายคนประมาณ 5-8 วัน ผ้ปู ว่ ยจะเริ่มมี อาการ มไี ข้สูงลอย 2-7 วัน มีจุดเลอื ดออกใต้ผวิ หนงั โรคนี้เกิดขึ้นไดท้ ้ังในเดก็ และผู้ใหญ่ และมกั ระบาดในฤดูฝน เพราะมยี งุ เพิ่มมาก ขน้ึ ยงุ ลายอาศยั อย่ใู นภายในบ้านและรอบ ๆ บ้าน ชอบดูดกนิ เลอื ดคนเวลากลางวัน ผู้ปว่ ยทตี่ ดิ เชื้อไขเ้ ลอื ดออกอาจมอี าการเพยี งเลก็ น้อยหรืออาจจะเกิดอาการรุนแรงจน เสียชีวิต ความรุนแรงของการติดเชือ้ ขึน้ กบั อายุ ภาวะภูมคิ ุ้มกนั และความรนุ แรงของ เชอ้ื ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอปากคาด จังหวัดบึงกาฬ หนา้ 3

ลักษณะสำคัญของไข้เลอื ดออกคือ 1. ไข้สูงเฉยี บพลนั ประมาณ 2-7 วัน 2. เบอื่ อาหาร หน้าแดง ปวดศีรษะ รว่ มกบั อาการคลืน่ ไสอ้ าเจยี น และมีอาการปวด ทอ้ งรว่ มด้วย 3. บางรายอาจมจี ุดเลอื ดสแี ดงข้นึ ตามลาตัว แขน ขา อาจมเี ลือดกาเดาออกหรือ เลอื ดออกตามไรฟนั และถ่ายอุจจาระดาเน่ืองจากเลอื ดออก และอาจทาใหเ้ กดิ อาการช็อกได้ 4. ในรายท่ีช็อกจะสังเกตไดจ้ ากอาการไขล้ ดแตผ่ ปู้ ว่ ยซึมลง ตัวเย็น ชีพจรเบาเรว็ หมดสติ หากรักษาไมท่ นั อาจเสยี ชีวิตไดไ้ มม่ ยี ารกั ษาเฉพาะโรคไขเ้ ลอื ดออก การ รกั ษาจะใช้วิธีประคับประคอง เชน่ ให้ยาลดไข้ เชด็ ตวั ลดไข้ และใหส้ ารนา้ ชดเชย เช่น การใหน้ า้ เกลือเนอ่ื งจากผปู้ ว่ ยมกั มีภาวะขาดนา้ เน่ืองจากไขส้ ูง ถ้ามอี าการ ปวดท้อง ปสั สาวะนอ้ ยลง กระสบั กระส่าย มอื เท้าเยน็ โดยเฉพาะในชว่ งไขล้ ด ต้องรบี นาส่งโรงพยาบาลทันที วิธีป้องกันและควบคมุ ไขเ้ ลอื ดออก 1. ปอ้ งกนั ยุงลายกัด ยุงลายมักจะกดั คนในเวลากลางวนั ควรนอนในมุ้งหรอื ติดมุ้ง ลวดเพอื่ ป้องกันยงุ เขา้ มาในบ้าน หลีกเลีย่ งการอยบู่ ริเวณมมุ อับช้ืน ทายากนั ยุงท่ี สกดั จากพชื ธรรมชาติ 2. กาจัดแหล่งเพาะพนั ธย์ุ งุ ลายให้หมดไป ยุงลายจะเพาะพันธ์ใุ นน้าใส ในภาชนะท่ี เก็บนา้ ใช้ในบ้าน เช่น โอ่งนา้ ถ้วยรองขาต้กู ันมด แจกนั ดอกไม้ ภาชนะนอกบ้านที่ มนี ้าขงั เชน่ ยางรถยนต์ การทาลายแหล่งเพาะพนั ธยุ์ งุ ลายกระทาไดโ้ ดย  ภาชนะท่ีใชเ้ ก็บน้าตอ้ งมีฝาปดิ ใหม้ ดิ ชิด  ใช้ทรายกาจัดลกู น้าใสใ่ นภาชนะขังนา้ *ทาลายภาชนะท่ีไม่จาเปน็ เพราะอาจมนี า้ ขังได้  ปล่อยปลากนิ ลูกนา้ เชน่ ปลาหางนกยูงในภาชนะทมี่ ีนา้ ขงั ขนาดใหญ่ เชน่ อา่ งบัว  เปลยี่ นน้าในภาชนะเลก็ ๆ เช่น แจกันทุก 7 วัน  ปรับปรงุ สง่ิ แวดลอ้ มในบ้านและรอบบา้ นให้เปน็ ระเบยี บ*ขัดขอบภาชนะทกุ ครงั้ ท่ี เปล่ยี นนา้ เพอื่ ทาลายไขย่ ุงลาย หอ้ งสมุดประชาชนอาเภอปากคาด จงั หวดั บึงกาฬ หนา้ 4

วธิ ีการป้ องกนั โรคไข้เลอื ดออกและไข้มาลาเรีย ยังคงอย่ใู นชว่ งหนา้ ฝน ซง่ึ คงตอ้ งเฝา้ ระวังสาหรบั โรคภยั ต่าง ๆ ท่ีมากบั หน้าฝน โดยเฉพาะ โรคไข้เลอื ดออก ไมเ่ พยี งแตป่ ระชาชนทั่วไปทอี่ าศยั ในเมอื งเทา่ นัน้ สาหรบั ผูท้ ี่ อาศยั อยใู่ นพืน้ ทใ่ี กล้ป่า หรือ บรเิ วณเขตชายแดน นับเป็นกลมุ่ เส่ียงสูงท่ตี ้องเฝา้ ระวงั เชน่ กนั โดยนอกจากต้องระมัดระวงั โรคไข้เลอื ดออกแล้ว ยงั ตอ้ งระวังโรคไข้มาลาเรยี อกี ดว้ ย เผยสถิติคร่งึ ปแี รกพบผปู้ ่วยไขเ้ ลอื ดออก-มาลาเรียเพมิ่ ขึ้น มขี อ้ มลู ท่นี า่ สนใจเก่ียวกับสถานการณ์การระบาดของโรคไข้เลือดออกและโรคไข้ มาลาเรยี ซึ่งขณะน้กี ารกลบั มาระบาดของทั้ง 2 โรคมีแนวโนม้ ท่ีสงู ขน้ึ จากรายงาน สถานการณโ์ รคไขเ้ ลือดออกล่าสดุ ของกระทรวงสาธารณสุข (วนั ที่ 31 กรกฎาคม 2562) พบวา่ ตัง้ แต่ต้นปมี ผี ู้ป่วยด้วยโรคไขเ้ ลอื ดออกแลว้ 59,167 ราย เสยี ชีวิต 67 ราย จานวน หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอปากคาด จังหวดั บึงกาฬ หนา้ 5

ผปู้ ่วยไข้เลือดออกมากกว่าปี 2561 ในชว่ งเวลาเดียวกนั 1.6 เท่า โดยกลมุ่ ทปี่ ่วยด้วยโรค ไขเ้ ลือดออกสูงสดุ คอื กลมุ่ อายุ 5-14 ปี รองลงมาคือ 15-34 ปี ขณะทผ่ี ปู้ ่วยดว้ ยโรคไข้ มาลาเรียนน้ั จากข้อมลู ล่าสุด (วนั ที่ 2 สิงหาคม 2562) พบแลว้ 3,477 ราย โดยสว่ น ใหญอ่ ยใู่ นชว่ งอายุ 22-44 ปี รองลงมาคอื 5-14 ปี สำเหตกุ ำรระบำดของโรค จากตัวเลขดังกลา่ วทาใหท้ กุ คนต้องระมดั ระวงั และดูแลสุขภาพตนเองใหม้ ากขึ้น ซ่ึงสาเหตขุ องการระบาดของโรคมีอย่หู ลายปจั จัย ทง้ั ปริมาณยุงลายพาหะของโรคมี จานวนเพมิ่ ขึน้ อยา่ งรวดเรว็ จากอากาศทรี่ อ้ นและรอ้ นเร็วขน้ึ ทาใหว้ งจรชวี ิตของยุงถูก เรง่ ใหเ้ ขา้ สู่ชว่ งตัวเต็มวยั จาก 7 วนั เป็น 5 วัน รวมถงึ มผี ู้ป่วยติดเชือ้ ในหลายพืน้ ท่ที ว่ั ประเทศเมื่อผู้ป่วยถกู ยงุ ลายกัดและยงุ ไปกัดคนอืน่ ตอ่ ก็จะมคี วามเสยี่ งต่อการระบาดของ โรค ยิ่งเปน็ ช่วงฤดฝู นทาให้แหล่งเพาะพันธยุ์ งุ มเี พมิ่ มากขึ้น จึงมีแนวโนม้ ว่าจะมีปรมิ าณ ผปู้ ่วยดว้ ยโรคไขเ้ ลอื ดออกและโรคไข้มาลาเรียเพิม่ ขึน้ อีกในช่วงคร่ึงปหี ลัง หอ้ งสมุดประชาชนอาเภอปากคาด จงั หวัดบึงกาฬ หนา้ 6

ผทู้ ี่อยใู่ นกลุ่มเสี่ยงโรคไขเ้ ลือดออก กลุ่มที่มโี รคประจาตัว เชน่ ความดนั โลหิตสงู เบาหวาน โรคอ้วน ไขมนั หัวใจ ขาดเลือด ไทรอยด์ หอบหดื โดยเฉพาะในเดก็ เล็กทมี่ นี ้าหนกั ตัวมาก จะเป็นปัจจยั ที่ทา ให้เกิดโรครุนแรงไดม้ าก นอกจากนค้ี ุณแมต่ ้ังครรภก์ จ็ ดั อยใู่ นกลุ่มเส่ียงเช่นกนั หาก จานวนเชือ้ ไวรสั ในเลอื ดของคณุ แม่สงู กส็ ามารถส่งผลกระทบต่อทารกในครรภ์ได้ คนทำงำนใกลป้ ำ่ -พนื้ ทีช่ ำยแดน กลุ่มเส่ียงสูง สาหรบั กลมุ่ เสยี่ งสูงซ่ึงตอ้ งเฝ้าระวงั ในการเกิดโรค คอื ประชาชนทอี่ ยใู่ กล้ พืน้ ท่ปี า่ รวมไปถงึ เจ้าหนา้ ทีพ่ ทิ กั ษ์ปา่ ซง่ึ ตอ้ งออกปฏิบตั หิ นา้ ที่ในพื้นทีอ่ ุทยานและ บริเวณเขตชายแดน ตอ้ งคอยระวงั และหลกี เลย่ี งสาเหตขุ องการโรคภัยเหล่านี้ โดยทุกคน ควรสงั เกตอาการเจบ็ ปว่ ยของตนเอง ซึ่งผทู้ เ่ี ปน็ โรคไข้เลอื ดออกจะมอี าการไขส้ งู ปวด ศรี ษะ ปวดเมอ่ื ยตามตัว มีผื่นหรอื จุดแดงขนึ้ คลา้ ยผืน่ ของโรคหัด หนา้ แดง บางรายอาจมี ภาวะเลือดออก ในรายท่มี ีอาการรนุ แรงมากหลังมีไข้มาหลายวันอาจเกิดภาวะการ ไหลเวยี นโลหิตลม้ เหลวหรือภาวะช็อกขึน้ ได้ ส่วนโรคไขม้ าลาเรียนนั้ จะมอี าการท่ัวไป คลา้ ยไข้หวดั ใหญ่ คอื มอี าการไขส้ งู หนาวสนั่ คลนื่ ไส้ อาเจยี น ปวดศรี ษะ ปวดเม่ือย ตามตัว เหงื่อออก และ เบ่ืออาหาร มคี าแนะนาดี ๆ จากทมี เภสัชกร บริษทั ไบโอฟารม์ เคมคิ ลั ส์ จากดั ผจู้ ัดจาหนา่ ย เวชภัณฑ์คณุ ภาพชนั้ นาทั้งในประเทศและต่างประเทศ หากสงสัยวา่ ป่วยเปน็ โรค ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอปากคาด จังหวัดบึงกาฬ หน้า 7

ไข้เลือดออกและไข้มำลำเรีย รวมไปถงึ วิธีกำรปอ้ งกนั ดังน้ี เบอื้ งตน้ หากมอี าการเจบ็ ปว่ ยหรือไมส่ บาย หรอื สงสัยวา่ เป็นโรคไขเ้ ลอื ดออก หรอื โรคไขม้ าลาเรยี แนะนาว่า ควรรบี ไปพบแพทยเ์ พอ่ื ตรวจวนิ ิจฉยั และรกั ษาตาม อาการของโรคจะปลอดภัยทส่ี ดุ ไมค่ วรซ้ือยามารับประทานเอง หรือรบั ประทานแคย่ า พาราฯ เพราะไขจ้ ะไมล่ ด นอกจากนีค้ วรหลีกเลยี่ งยาในกลมุ่ NSAIDsเพราะอาจทาให้ เกดิ ภาวะแทรกซอ้ น เนอื่ งจากเปน็ ยาทม่ี ผี ลข้างเคียง คอื ทาให้ระบบเลอื ดไมค่ งท่แี ละทา ให้เลอื ดออกงา่ ยขึ้นกว่าเดมิ โดยเฉพาะในกลมุ่ ผทู้ ่ีมีโรคประจาตัวหากรักษาไมถ่ ูกวธิ ีอาจ เสียชีวิตได้ หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอปากคาด จังหวัดบึงกาฬ หนา้ 8

วิธกี ำรปอ้ งกนั โรคไข้เลอื ดออกและไขม้ ำลำเรยี มคี าแนะนาและวธิ กี ารป้องกันควรหลีกเลีย่ งการถูกยงุ กดั ไดแ้ ก่ นอนในม้งุ ใส่ เส้ือผา้ มดิ ชิด ทาลายแหล่งเพาะพนั ธ์ุยงุ เช่น บรเิ วณท่มี นี า้ ขัง ฉีดพน่ หมอกควนั ไลย่ งุ และหลกี เล่ียงการอยูใ่ นพนื้ ทกี่ ารระบาดของโรค สาหรบั โรคภยั ทม่ี ากับหน้าฝนยังมอี กี หลายโรคทีต่ ้องเฝา้ ระวัง ท้งั ทรี่ า้ ยแรงและไม่ ร้ายแรง อาทิ โรคปวดขอ้ ยงุ ลาย หรอื โรคชิคุนกุนยา โรคไขซ้ กิ า โรคไขร้ ากสาดใหญ่ (Scrub Typhus) หรือ ไขเ้ ห็บ ไข้ฉ่หี นู ไข้หวัด ไขห้ วดั ใหญ่ ภยั จากสตั วแ์ ละพืชมพี ษิ ต่าง ๆ อีกดว้ ย ห้องสมุดประชาชนอาเภอปากคาด จังหวัดบึงกาฬ หนา้ 9

แหล่งอ้ำงอิง https://bth.co.th/th/news-health-th/item/975- %E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%98%E0%B8%B5%E0%B8%9B%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8% 87%E0%B8%81%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B9%84%E0%B8 %82%E0%B9%89%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B8%AD%E0 %B8%AD%E0%B8%81.html https://biopharmshop.com/%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%98%E0%B8%B5%E0%B8%81%E0%B 8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9B%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%B1%E0 %B8%99%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B9%84%E0%B8%82%E0%B9%89%E0%B9%80% E0%B8%A5/ ทมี่ า : คมู่ ือรูท้ ันโรคและภยั สุขภาพสาหรับประชาชน โดยสานักสอื่ สารความเสย่ี งและ พฒั นาพฤติกรรมสขุ ภาพ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอปากคาด จังหวัดบึงกาฬ หน้า 10