เครื่องมือทางภูมศาสตร์

สาระที่ 5ภูมิศาสตร์

ส า ร ะ ก า ร เ รี ย น รู้ •เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ •แผนที่ •รูปภ่ายทางอากาศ •ภาพถ่ายดาวเทียม •ภูมิสารสนเทศ •ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (GIS) •การรับรู้จากระยะไกล (RS) •ระบบกำหนดตำแหน่งบนโลก (GPS)

1 . เ ค รื่ อ ง มื อ ท า ง ภู มิ ศ า ส ต ร์ ความหมาย เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ หมายถึง ส่ิงท่ีใช้ศึกษาข้อมูลทางภูมิศาสตร์ เกี่ยวกับตำแหน่ง ทำเล ที่ตั้ง การ กระจาย ขอบเขต ความหนาแน่น และ ปรากฏการณ์ ต่างๆ

ป ร ะ เ ภ ท ข อ ง เ ค รื่ อ ง มื อ ท า ง ภู มิ ศ า ส ต ร์ 1.ประเภทให้ข้อมูล/ความรู้ทางภูมิศาสตร์ 2.เครื่องมือที่เก็บรวบรวมข้อมูลทางภูมิศาสตร์

1 . เ ค รื่ อ ง มื อ ป ร ะ เ ภ ท ใ ห้ ข้ อ มู ล / ค ว า ม รู้ ท า ง ภู มิ ศ า ส ต ร์ แผนที่ (Map) ตำราเรียนภูมิศาสตร์ รูปถ่ายทางอากาศ ภาพถ่ายดาวเทียม อินเตอร์เน็ต

2 . เ ค รื่ อ ง มื อ ที่ เ ก็ บ ร ว บ ร ว ม ข้ อ มู ล ภู มิ ศ า ส ต ร์ หมายถึง วัสดุอุปกรณ์หรือเทคโนโลยีต่างๆ ที่ทำหน้าที่เพื่อสำรวจ รวบรวมข้อมูล และวิเคราะห์ข้อมูลทางภูมิศาสตร์ • ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (GIS) • การรับรู้จากระยะไกล (RS) • ระบบกำหนดตำแหน่งบนโลก (GPS) • เครื่องมืออุปกรณ์ต่างๆ

เ ค รื่ อ ง มื อ ที่ ใ ช้ เ ก็ บ ร ว บ ร ว ม ข้ อ มู ล ท า ง ภู มิ ศ า ส ต ร์ เข็มทิศ บารอมิเตอร์

เครื่องวัดระยะทางในแผนที่ กล้องสามมิติ

กล้องวัดระดับ เครื่องวัดพื้นที่

เครื่องวัดฝน เครื่องมือวัดอุณหภูมิของอากาศ ไซโครมิเตอร์และเทอร์โมมิเตอร์

ภูมิสารสนเทศ

• ภูมิสารสนเทศ (Geoinformatic) คือ ศาสตร์สารสนเทศที่เน้นการบูรณา การเทคโนโลยีทางด้านการสำรวจ การทำแผนที่และการวิเคราะห์ข้อมูล เชิงพื้นที่เข้าด้วยกัน เพื่อศึกษาเกี่ยว กับพื้นที่บนโลก

1 . ร ะ บ บ ส า ร ส น เ ท ศ ภู มิ ศ า ส ต ร์ • ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (Geographic Information System : GIS) คือ กระบวนการทำงานเกี่ยวกับข้อมูลในเชิงพื้นที่ด้วยระบบ คอมพิวเตอร์ ที่ใช้กำหนดข้อมูลและสารสนเทศ ที่มีความสัมพันธ์กับ ตำแหน่งในเชิงพื้นที่ เช่น ที่อยู่ บ้านเลขที่ สัมพันธ์กับตำแหน่งในแผนที่ ตำแหน่ง เส้นรุ้ง เส้นแวง GIS สามาถบันทึกข้อมูลเพื่อแสดง สภาพพื้นที่จริง จึงมีการจัดเก็บข้อ มูลรปะเภทต่างๆ เป็นชั้นๆ (Layer)

อ ง ค์ ป ร ะ ก อ บ ข อ ง ร ะ บ บ ส า ร ส น เ ท ศ ภู มิ ศ า ส ต ร์

ประโยชน์ของ GIS • ลดเวลาในการวิเคราะห์ข้อมูล วางแผน และช่วยในการตัดสินใจ เช่น 1. การดำเนินชีวิต: ข้อมูลในการเดิน ทางไปในที่ต่างๆ 2. การจัดการทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวด้อม: แสดงรูปแบบกิจกรรม ของมนุษย์ในการใช้ทรัพยากร ที่ดิน ป่าไม้/การวัดและนับปริมาณ เช่น คำนวณพื้นที่ของอำเภอ หรือ คำนวณพื้นที่ปลูกข้าว หรือความ หนาแน่นของเมือง ฯลฯ

ประโยชน์ของ GIS (ต่อ) • 3.การจัดการภัยธรรมชาติ : นำข้อมูลไปใช้วางแผนช่วย ในการตัดสินใจเพื่อป้องกันหรือลดความเสี่ยงที่จะเกิด จากภัยธรรมชาติ เนื่องจาก GIS จะให้ข้อมูลสำคัญเชิง พื้นที่และปริมาณได้รวดเร็ว ถูกต้อง • 4.การจัดการด้านเศรษฐกิจและสังคม : GIS นำไปใช้กับ ธุรกิจประกันภัย การวางผังเมือง สร้างถนน อาคาร ฯลฯ

2. การรับรู้จากระยะไกล (RS) • การรับรู้จากระยะไกล (Remote Sensing) หมายถึง ระบบ สำรวจบันทึกข้อมูลเกี่ยวกับพื้นผิวโลกด้วยเครื่องรับรู้ (Sensors) ซึ่งติดไปกับยานดาวเทียม (ภาพถ่ายดาวเทียม) หรือเครื่องบิน (ภาพถ่ายทางอากาศ) เครื่องรับรู้ตรวจจับ คลื่นพลังงานแม่เหล็กไฟฟ้าที่สะท้อนจากวัตถุบนผิวโลก หรือตรวจจับคลื่นที่ส่งไปและสะท้อนกลับมา หลังจากนั้นมี การแปลงข้อมูลเชิงตัวเลขซึ่งนำไปใช้แสดงเป็นภาพและทำ แผนที่

ก ร ะ บ ว น ก า ร สำ ร ว จ ข้ อ มู ล ร ะ ย ะ ไ ก ล

ประเภทของระบบ RS

ประโยชน์ของ RS • 1. การพยากรณ์อากาศ • 2. สำรวจการใข้ประโยชน์ที่ดิน • 3. สำรวจทรัพยากรดิน • 4. การสำรวจธรณีวิทยา • 5. การเตือนภัยธรมชาติ

3. ระบบกำหนดตำแหน่งบนพื้นโลก • ระบบกำหนดตำแหน่งบนพื้นโลก (Global Positioning System) หรือ จีพีเอส (GPS) หมายถึง เทคโนโลยีที่ใช้ กำหนดตำแหน่งบนพื้นโลก โดยอาศัยดาวเทียม สถานีภาค พื้นดิน และเครื่องรับจีพีเอส โดยเครื่องรับจีพีเอสจะรับ สัญญาณมาคำนวณหาระยะเสมือนจริงแต่ละระยะ และจะใช้ ข้อมูลดังกล่าวจากดาวเทียมอย่างน้อย 4 ดวง มาคำนวณหา ตำแหน่งที่เครื่องรับ พร้อมทั้งแสดงให้ผู้ใช้ทราบบนจอแอลซีดี ของเครื่องเป็นค่าละติจูด ลองจิจูด และค่าพิกัดยูทีเอ็ม รวมทั้ง ค่าของระดับความสูงจากระดับทะเลปานกลางด้วย

ประโยชน์ของ GPS • 1. ใช้ในกิจการทางทหาร • 2. ใช้ในการกำหนดจุดพิกัดผิวโลก ระบบนำร่อง (Navigation System) • 3. ใช้ในการสำรวจทิศทาง ระบบติดตามยานพาหนะ (Automatic ⎨• 4. ใช้ในการสำรวจตำแหน่งภัยธรรมชาติ/Vehicle Location) อุบัติเหตุ การสำรวจพื้นที่ (Survey) การทำแผนที่ (Mapping) • 5. ใช้ในกิจการอื่นๆ

ก า ร บ้ า น จงตอบคำถามต่อไปนี้ 1.ผปู้ ระกอบการธุรกิจการขนส่ง ควรเลือกใชเ้ คร<ืองมือทางภมู ิศาตร์ใด จึงจะติดตามการเคล<ือนท<ีของยานพาหนะขนส่งสิ<งของไดต้ ลอดเวลา จงอธิบาย 2.การรังวดั ภาคพLืนดินและงานรังวดั ทางวศิ วกรรมของการวางแผนระบบ ชลประทานในชุมชน ควรเชือกใชเ้ ครื<องมือและขอ้ มูลทางภมู ิศาสตร์ใด เพราะเหตุใดจงอธิบาย





แ บ บ ฝึ ก หั ด • 1.ปรากฏการณ์เอลนีโญแตกต่างกับ ปรากฏการณ์ลานีญาอย่างไร • 2.การไหลเวียนกระแสน้ำในมหาสมุทรเกิด จากสาเหตุใดบ้าง • 3.จงอธิบายการไหลเวียนของกระแสน้ำใน มหาสมุทรแปซิฟิก