เอกสารประกอบการเรียน หน่วยที่ 1

2 2101-2103 งานเครื่องยนต์เลก็ บทท่ี 1ความปลอดภยั (SAFETY) 1.1 สาระสาคญั การปฏิบตั ิงานโดยปราศจากผลกระทบท่ีทาใหเ้ กิดความเสียหายท้งั ในดา้ นชีวติ และทรัพยส์ ินน้นั เป็ นเรื่องพงึ ประสงคข์ องผปู้ ฏิบตั ิงาน แต่ในการปฏิบตั ิงานน้นั อาจเกิดความผดิ พลาดหรืออุบตั ิภยั ทาใหเ้ กิดความเสียหายท้งั ในดา้ นชีวติ และทรัพยส์ ินไม่มากก็นอ้ ย ถา้ ขาดความระมดั ระวงั ในการปฏิบตั ิงาน ความปลอดภยัน้ันจาเป็ นอย่างยิ่ง สาคัญมากในการปฏิบัติงานและการดาเนินชีวิตประจาวนั โดยเฉพาะการผลิตในภาคอุตสาหกรรม ซ่ึงมีความเส่ียงสูงในการท่ีจะได้รับอนั ตรายในการทางาน หากการป้ องกันไม่รัดกุมเพียงพอก็จะก่อให้เกิดความเสียหายท้งั ผปู้ ฏิบตั ิงาน วตั ถุดิบ และเครื่องจกั รในการผลิต อุบตั ิเหตุส่วนใหญ่เกิดข้ึนจากเครื่องจักร การรู้เท่าไม่ถึงการณ์และความประมาทของผู้ปฏิบัติงานเอง นอกจากน้ีแล้วสภาพแวดลอ้ มในการทางานก็ก่อให้เกิดอนั ตรายได้ เช่น การวางผงั โรงงาน อากาศ แสงสว่าง เสียง สิ่งเหล่าน้ีจะเกิดข้ึนไดห้ ากมีความบกพร่องและผดิ มาตรฐานท่ีกาหนดไว้ ดงั น้นั ความปลอดภยั ในการทางานจึงเป็ นความพอใจอยา่ งหน่ึงท่ีทุกฝ่ ายควรคานึงถึง ซ่ึงนบั วา่ เป็ นหวั ใจของการทางาน เราควรฝึ กเสียต้งั แต่เร่ิมแรก เม่ือมีความรู้และความเขา้ ใจแลว้ นนั่ หมายความวา่ ตลอดชีวติ ของการทางานจะไมป่ ระสบอนั ตราย 1.2 ความปลอดภยั ในการทางาน ความปลอดภยั ในการทางาน หมายถึงการปราศจากหรือการพน้ จากอุบตั ิภยั ที่อาจเกิดข้ึนต่อชีวิตและทรัพยส์ ินในขณะที่ปฏิบตั ิงาน ฉะน้นั ความปลอดภยั จึงเป็ นสิ่งท่ีมนุษยป์ รารถนา จึงไดม้ ีการคน้ หาวิธีการหรือมาตรการที่จะให้ตนเองปลอดภยั จากสิ่งเหล่าน้นั โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ ในปัจจุบนั น้ี ไดม้ ีการนาเทคโนโลยีสมยั ใหม่เขา้ มาใช้กนั อย่างกวา้ งขวางในโรงงานอุตสาหกรรม หรือแมก้ ระทงั่ อุปกรณ์อานวยความสะดวกตา่ ง ๆ จึงทาใหม้ นุษยต์ อ้ งมีการระมดั ระวงั ใหม้ ากยงิ่ ข้ึนกวา่ เดิมรูปที่ 1.1 การปฏิบตั ิงานท่ีไม่ปลอดภยั

3 2101-2103 งานเครื่องยนต์เลก็ 1.3 อบุ ตั ภิ ัยในการทางาน อุบตั ิภยั หรืออุบตั ิเหตุ (Accident) หมายถึงเหตุการณ์ท่ีเกิดข้ึนอยา่ งไม่คาดฝันหรือคาดคิดมาก่อน โดยไมไ่ ดเ้ จตนาใหเ้ กิดข้ึน และเม่ือเกิดข้ึนแลว้ ทาใหเ้ กิดผลกระทบกระเทือนตอ่ การทางาน เกิดความเสียหายต่อทรัพยส์ ินและเป็นอนั ตรายตอ่ ร่างกาย สภาพจิตใจหรืออาจจะทาใหส้ ูญเสียชีวติรูปท่ี 1.2 สถานที่ทางานไมส่ ะอาด รูปท่ี 1.3 สาเหตุการเกิดอบุ ตั ิภยั ท่ีมาจากการแตง่ กาย1.4 สาเหตุของการเกดิ อบุ ตภิ ยั ในโรงงาน ในโรงงานอุตสาหกรรม กระบวนการในการผลิตหรือการแปรสภาพวตั ถุดิบให้มีมูลค่าสูงข้ึน โดยการใช้เครื่องมือ เครื่องจกั รและเทคโนโลยีท่ีมีความทนั สมยั เพ่ือผลิตสินคา้ และให้บริการสนองต่อความต้องการของมนุ ษย์ ในขณะท่ีเราทางานน้ันจะมีอุบัติภัยแอบแฝงอยู่รอบ ๆ ตัวและเม่ือใดที่เราประมาท อุบตั ิภัยก็พร้อมที่จะเกิดข้ึนทนั ที ซ่ึงในการเกิดอุบัติภัยน้ันมักจะมีสาเหตุท่ีทาให้เกิดอุบตั ิภยัอยู่ 3 ประการ คือ รูปที่ 1.4 สาเหตุของการเกิดอบุ ตั เิ หตุ 1.4.1 ผู้ปฏิบัติงาน โดยส่วนมากจะเกิดจากความประมาทของผูป้ ฏิบัติงาน การไม่ดูแลและบารุงรักษาเคร่ืองมือเครื่องจกั รต่าง ๆ ขาดวนิ ยั ในตนเองและไมจ่ ดั ระเบียบพ้นื ท่ีปฏิบตั ิงาน เป็นตน้ 1.4.2 สภาพแวดล้อม โดยท่ีโรงงานไม่มีความพร้อมในการปฏิบตั ิงานที่จะก่อให้เกิดความปลอดภยัต่อผูป้ ฏิบตั ิงาน ตวั อย่างเช่น แสงสว่างไม่เพียงพอ โรงงานมีความคบั แคบ มีเสียงดงั มีฝ่ ุนละออง อากาศถ่ายเทไมส่ ะดวก พ้ืนที่ในการปฏิบตั ิงานไมม่ ีความแขง็ แรง เป็นตน้ 1.4.3 เคร่ืองมือ เครื่องจักร โดยอุปกรณ์ต่าง ๆ ที่ใช้ในการทางาน อยใู่ นสภาพชารุดเสียหาย เสื่อมคุณภาพไม่มีอุปกรณ์ป้ องกนั อุบตั ิภยั จากเครื่องจกั ร เป็นตน้

4 2101-2103 งานเคร่ืองยนต์เลก็ 1.5 อบุ ตั ภิ ัยทเี่ กดิ จากการปฏบิ ตั งิ านในโรงงาน การเกิดอุบตั ิภยั ในโรงงาน มีหลายลกั ษณะ ซ่ึงสามารถแบ่งออกไดเ้ ป็นประเภทตา่ ง ๆ ได้ ดงั น้ี 1.5.1 อคั คีภัย เป็ นอุบตั ิภยั ที่เกิดข้ึนบ่อยมาก โดยในแต่ละคร้ังท่ีเกิดอคั คีภยั จะก่อให้เกิดความเสียหายอยา่ งมาก และนบั จะมีความรุนแรงมากข้ึน หากในโรงงานไม่มีระบบการป้ องกนั เหตุการณ์ดงั กล่าว สาเหตุของการทาให้เกิดอคั คีภยั ส่วนมากคือความบกพร่องของระบบไฟฟ้ าในโรงงาน การจดั เก็บสารที่เป็ นเช้ือเพลิง การเกิดปฏิกิริยาของสารเคมี และเกิดจากความประมาทของผคู้ วบคุม 1.5.2 การระเบิดของสารเคมแี ละวัตถุอันตราย ซ่ึงในโรงงานบางแห่งที่มีความจาเป็ นที่จะตอ้ งใชว้ ตั ถุอนั ตราย วตั ถุไวไฟ หมอ้ ตม้ น้า ซ่ึงสิ่งเหล่าน้ี จาเป็ นตอ้ งให้การดูแลรักษาความปลอดภยั และมีการควบคุมอยา่ งใกลช้ ิด โดยจะตอ้ งปฏิบตั ิตามกฎระเบียบของโรงงานอยา่ งเคร่งครัด เพ่ือป้ องกนั มิให้เกิดอนั ตรายอยา่ งรุนแรงข้ึนได้ 1.5.3 การขนส่งและการเคลื่อนย้ายอุปกรณ์ ซ่ึงเป็ นส่ิงจาเป็ นอยา่ งมากสาหรับการผลิต โดยจะตอ้ งอาศยั ระบบในการเคล่ือนยา้ ยและมีข้นั ตอนท่ียงุ่ ยาก ซ่ึงตอ้ งใชเ้ คร่ืองมือ เครื่องจกั ร และอุปกรณ์ช่วยในการเคล่ือนยา้ ย ดงั น้นั ผปู้ ฏิบตั ิงานจะตอ้ งให้ความระมดั ระวงั เป็ นพิเศษ เพราะอาจจะทาให้เกิดอุบตั ิเหตุได้ หรือทาใหเ้ กิดการสูญเสียมากมาย เช่น สิ่งของเสียหาย เสียทรัพย์ เสียเวลา และอาจทาใหเ้ สียชีวติ 1.5.4 การสะสมสารพษิ ในร่างกาย การปฏิบตั ิงานในโรงงานอุตสาหกรรมส่วนใหญ่ จะนาสารเคมีมาใชใ้ นการผลิต ซ่ึงจะทาใหผ้ ปู้ ฏิบตั ิงานและผใู้ กลช้ ิด ไดร้ ับสารพิษเขา้ ไปสะสมในร่างกายทุกวนั เป็ นสาเหตุทาใหเ้ กิดโรคตา่ ง ๆ เช่น โลหิตจาง มะเร็ง ประสาท จิตหลอนและอมั พาต เป็นตน้ 1.5.5 การใช้เครื่องมือ-อุปกรณ์ โดยเคร่ืองมือและอุปกรณ์ที่ผปู้ ฏิบตั ิงานใชม้ ากมายหลายชนิด หลายประเภท ผูใ้ ชจ้ ะตอ้ งมีความรู้ ความสามารถในการใช้เคร่ืองมือน้ันอย่างถูกวิธี และเคร่ืองมือ-อุปกรณ์น้ันจะตอ้ งอยใู่ นสภาพท่ีมีความสมบูรณ์อยใู่ นสภาพดี สาหรับการนาเครื่องมือ-อุปกรณ์ไปใชง้ านจะตอ้ งใชใ้ ห้เหมาะสมกบั งานเพือ่ ป้ องกนั อุบตั ิภยั ที่เกิดจากการใชเ้ คร่ืองมือ-อุปกรณ์ไม่ถูกตอ้ ง 1.6 ความรับผดิ ชอบเบอื้ งต้นในเรื่องความปลอดภยั ในโรงงาน 1.6.1 ผปู้ ฏิบตั ิงานตอ้ งใหก้ ารยอมรับ ปฏิบตั ิตามกฎความปลอดภยั ท่ีโรงงานกาหนดไวอ้ ยา่ งเคร่งครัด 1.6.2 ผูป้ ฏิบัติงานจะต้องปฏิบัติงานอย่างถูกต้องตามข้ันตอน หากไม่รู้หรือยงั ไม่เข้าใจในเรื่องเหล่าน้นั ควรสอบถามผคู้ วบคุมงาน หรือสอบถามครูฝึกทนั ที 1.6.3 ผปู้ ฏิบตั ิงานจะตอ้ งมีการใชเ้ ครื่องมือที่ถูกวธิ ี และเหมาะสมกบั งานที่ปฏิบตั ิ 1.6.4 ผปู้ ฏิบตั ิงาน ควรแตง่ กายใหถ้ ูกตอ้ งตามกฎระเบียบของโรงงาน หรือสถานศึกษากาหนดไว้ 1.6.5 ผปู้ ฏิบตั ิงานควรหลีกเลี่ยงการใช้เคร่ืองมือ-อุปกรณ์ หรือเคร่ืองจกั รที่ชารุดสึกหรอ หรืออยใู่ นสภาพท่ีไม่เหมาะสมท่ีจะนามาใชง้ าน

5 2101-2103 งานเครื่องยนต์เลก็ 1.7 หลกั ความปลอดภัยในการปฏบิ ัติงาน 1.7.1 หลกั ความปลอดภัยเกยี่ วกบั ตัวผ้ปู ฏบิ ัตงิ าน 1) การแต่งกาย ท่ีเหมาะสมในการปฏิบตั ิงานเก่ียวกบั เคร่ืองจกั รคือ เส้ือและกางเกงที่เป็นชิ้นเดียวกนั - ติดกระดุมทุกเมด็ ใหเ้ รียบร้อย - ไมค่ วรใส่เครื่องประดบั เช่น สร้อยคอ นาฬิกา แหวน - ตอ้ งใส่รองเทา้ หุม้ ส้น หรือรองเทา้ บูต๊ - ควรสวมแวน่ ตาในงานท่ีมีเศษโลหะกระเดน็ - ควรสวมหมวกในกรณีท่ีปฏิบตั ิงานเก่ียวกบั เคมี - ไม่ควรไวผ้ มยาวหรือมิฉะน้นั ควรสวมหมวก - สภาพการทางานที่มีเสียงดงั ควรสวมที่ครอบหู รูปท่ี 1.5 การแตง่ กายที่ถูกตอ้ งรัดกมุ 2) ความประพฤติตนโดยทว่ั ไป - การเดินไป-มาในโรงงานควรระมดั ระวงั อยเู่ สมอ - ไมท่ ดลองใชเ้ คร่ืองจกั รก่อนไดร้ ับอนุญาต - ไม่หยอกลอ้ หรือเล่นกนั ขณะปฏิบตั ิงานอาจจะก่อใหเ้ กิด อนั ตรายได้ - ปฏิบตั ิตามกฎความปลอดภยั ในโรงงานโดยเคร่งครัดรูปที่ 1.6 ไมห่ ยอกลอ้ หรือเลน่ กนั ขณะปฏิบตั ิงาน 1.7.2 หลกั ความปลอดภยั เกย่ี วกบั เคร่ืองมอื เครื่องจักร ในโรงงานอุตสาหกรรมมีเคร่ืองมืออยหู่ ลายชนิดที่ตอ้ งใชใ้ ห้ถูกวธิ ี และให้เหมาะสมกบั งานเพราะอาจทาให้เกิดอุบัติเหตุได้ เคร่ื องจักรกลจัดเป็ นเคร่ืองทุ่นแรงสามารถช่วยให้ทางานได้ตามความตอ้ งการ ประหยดั เวลา แรงงานและทางานไดม้ ากมายหลายอยา่ ง ในขณะเดียวกนั ถา้ ไม่รู้จกั ใช้ อนั ตรายจากเครื่องจกั รก็มีมากพอ ๆ กับประโยชน์ ของเครื่องจกั ร และในการใช้เครื่องมือ เครื่องจกั ร สิ่งท่ีควรพึงระมดั ระวงั ในการปฏิบตั ิงานควรปฏิบตั ิดงั ตอ่ ไปน้ี

6 2101-2103 งานเครื่องยนต์เลก็ 1) อยา่ เกบ็ เคร่ืองมือท่ีมีคมไวใ้ นกระเป๋ าเส้ือหรือกางเกง 2) การถือเคร่ืองมือท่ีมีคม ควรใหป้ ลายช้ีลงดา้ นล่าง 3) ไมค่ วรใชเ้ คร่ืองมือที่ชารุด เช่น คอ้ นที่บ่ินหรือแตกรูปท่ี 1.7 ไม่ควรใชเ้ คร่ืองมอื ท่ีชารุด 4) การทางานบนท่ีสู ง ควรผูกมัดหรื อเก็บเครื่ องมือให้ ปลอดภยั เพอ่ื ป้ องกนั ไมใ่ หห้ ล่นลงมาโดนคนที่อยขู่ า้ งล่าง 5) เมื่อจะเดินเครื่องจกั ร ผใู้ ชต้ อ้ งรู้เสียก่อนวา่ จะหยดุ เคร่ือง อยา่ งไรรูปที่ 1.8 หยดุ เคร่ืองดว้ ยวธิ ีท่ีถูกตอ้ ง 1.7.3 หลกั ความปลอดภัยเกยี่ วกบั การยก และถือของรูปท่ี 1.9 ข้นั ตอนการยกและวางของท่ีถกู วธิ ี 1) การยกของหนกั อาจทาให้เกิดอนั ตรายร้ายแรงได้ ควร ช่วยกนั หรือใชเ้ คร่ืองมือยก 2) การยกของควรใชก้ าลงั กลา้ มเน้ือที่ตน้ ขายก โดยยนื ในท่า ท่ีจะรับน้าหนกั ไดส้ มดุล คือ งอเข่า หลงั ตรง กม้ หนา้ จบั ของ ใหแ้ น่นแลว้ ยดื ขาข้ึน 3) พยายามหลีกเลี่ยงการยกของมีคม 1.7.4 หลกั ความปลอดภัยเกยี่ วกบั ไฟฟ้ า 1) เมื่อพบว่าอุปกรณ์ทางไฟฟ้ าชารุด หรือเสียหายควรรีบ เปลี่ยนและซ่อมแซมทนั ที โดยช่างผชู้ านาญการทางไฟฟ้ า 2) รักษาความสะอาดของพ้นื บริเวณท่ีซ่ึงสวติ ช์อยใู่ กล้ ๆ 3) ตอ้ งสับสวิตช์ให้วงจรไฟฟ้ าปิ ด เม่ือตอ้ งการตรวจสอบ หรือซ่อมแซมเครื่องจกั ร แล้วให้ทาสัญลกั ษณ์หรือป้ ายท่ี สวติ ช์วา่ \"กาลงั ซ่อม\"รูปที่ 1.10 หยดุ เครื่องก่อนตรวจ - ซ่อมเคร่ืองจกั ร

7 2101-2103 งานเคร่ืองยนต์เลก็ 1.7.5 หลกั ความปลอดภยั เกย่ี วกบั สถานทพี่ นื้ โรงฝึ กงาน 1) รักษาพ้นื ใหส้ ะอาดปราศจากน้ามนั จาระบีหรือเศษโลหะ 2) ทางเดินระหวา่ งเคร่ืองจกั รไม่ควรใหม้ ีสิ่งใดมาวางเกะกะ 3) เกบ็ เคร่ืองมือใหเ้ ป็นระเบียบทุกคร้ังหลงั การใชง้ าน 4) เกบ็ วสั ดุหรือเศษวสั ดุใหเ้ รียบหลงั การปฏิบตั ิงานรูปที่ 1.11 พ้นื โรงงานตอ้ งสะอาดไม่มีเศษวสั ดุตกอยู่ 1.7.6 หลกั ความปลอดภยั เกยี่ วกบั สภาพแวดล้อมในการ ทางาน 1) แสงสวา่ งเพียงพอ 2) ความดังของเสียงไม่เป็ นอันตรายต่อร่างกาย หรือใช้ อุปกรณ์ป้ องกนั 3) ระบบการถ่ายเทอากาศท่ีดี 4) น้าดื่มท่ีสะอาด ถูกสุขลกั ษณะรูปท่ี 1.12 สภาพแวดลอ้ มที่ไม่ปลอดภยั 1.7.7 หลกั ความปลอดภยั เกย่ี วกบั เพลงิ ไหม้ 1) เก็บน้ ามันเช้ือเพลิงและน้ ามันทาความสะอาดไว้ใน ภาชนะที่มีฝาปิ ดมิดชิด และวางไวใ้ นบริเวณที่ตระเตรียมไว้รูปท่ี 1.13 ภาชนะเก็บน้ามนั เช้ือเพลิงตอ้ งปิ ดมิดชิด 2) ผปู้ ฏิบตั ิงานทุกคนตอ้ งรู้วา่ เคร่ืองดบั เพลิงอยทู่ ่ีไหนจะใช้ อยา่ งไร เม่ือใด 3) จะตอ้ งรู้วา่ เรียกหน่วยดบั เพลิงอยา่ งไร 4) ควรมีการซอ้ มการดบั เพลิงเป็นระยะสม่าเสมอรูปที่ 1.14 ติดต้งั อปุ กรณ์ดบั เพลิง และมีป้ ายเตือน

8 2101-2103 งานเครื่องยนต์เลก็ 1.8 การป้ องกนั อบุ ัติภยั ในโรงงาน 1.8.1 การป้ องกนั อุบตั ภิ ยั จากอคั คีภยั อคั คีภยั เป็ นภยั ท่ีก่อให้เกิดความเสียหายอย่างมากและเกิดข้ึนบ่อยคร้ัง ซ่ึงก่อให้เกิดผลกระทบในหลายดา้ น ดงั น้นั จึงมีความจาเป็นท่ีจะตอ้ งมีวธิ ีการป้ องกนั อคั คีภยั อยา่ งถูกวธิ ีดงั น้ี 1) อบรมใหค้ วามรู้เรื่องการป้ องกนั อคั คีภยั แก่ผปู้ ฏิบตั ิงาน 2) ตรวจสภาพและบารุงรักษาเคร่ืองจกั รกลและอุปกรณ์ต่าง ๆ ที่อาจจะก่อใหเ้ กิดอคั คีภยั 3) จดั เก็บวสั ดุอนั ตรายท่ีก่อใหเ้ กิดอคั คีภยั ไวใ้ นบริเวณที่ปลอดภยั 4) เตรียมเคร่ืองมือ อุปกรณ์ป้ องกนั หรือระงบั อคั คีภยั ใหอ้ ยใู่ นสภาพพร้อมใชง้ าน 1.8.2 การป้ องกนั อบุ ัติภัยจากสารเคมี สารเคมีที่จะนามาใช้ในโรงงานอุตสาหกรรมน้ัน มีความจาเป็ นอย่างมากที่จะตอ้ งมีการป้ องกนัอนั ตรายและการแกไ้ ขอุบตั ิเหตุจากสารเคมีท่ีอาจจะเกิดข้ึนไดต้ ลอดเวลา ดงั น้ี 1) ไม่ใหม้ ีการเก็บสารเคมีท่ีเป็นอนั ตรายไวใ้ นชุมชน 2) กาหนดการจดั ต้งั โรงงานอุตสาหกรรมอยา่ งชดั เจน 3) พฒั นาเทคโนโลยใี นการใชส้ ารเคมีอยา่ งมีประสิทธิภาพ 4) ส่งเสริมและสนบั สนุนอุตสาหกรรมที่ไมใ่ ชส้ ารเคมี และทาลายสภาพแวดลอ้ ม 5) ใหค้ วามรู้และจดั อบรมผทู้ ่ีมีส่วนเกี่ยวขอ้ งในการใชส้ ารเคมี 1.8.3 การป้ องกนั อบุ ัตภิ ยั จากไฟฟ้ า ไฟฟ้ าที่เป็ นสาเหตุหน่ึงของการเกิดอุบตั ิเหตุที่สาคญั ฉะน้นั เราจึงควรมีวิธีป้ องกนอุบตั ิภยั ท่ีอาจจะเกิดข้ึนจากไฟฟ้ า ดงั น้ี 1) ศึกษาหาความรู้เก่ียวกบั อนั ตรายจากไฟฟ้ า 2) เลือกใชอ้ ุปกรณ์ไฟฟ้ าใหถ้ ูกตอ้ งและเหมาะสมกบั งาน 3) ติดป้ ายเตือนอนั ตรายตามจุดต่าง ๆ ท่ีมีอุปกรณ์ไฟฟ้ าติดต้งั อยแู่ ละอยใู่ นบริเวณท่ีปลอดภยั 4) ตรวจสอบการชารุดของอุปกรณ์ไฟฟ้ าอยา่ งสม่าเสมอ 5) ควรใชอ้ ุปกรณ์ตดั วงจรไฟฟ้ าอตั โนมตั ิ 1.8.3 การป้ องกนั อบุ ตั ภิ ยั จากเครื่องจักร เครื่องจกั รกลประเภทต่าง ๆ เป็ นสาเหตุที่ทาให้เกิดอุบตั ิภยั อยา่ งหน่ึง ท่ีผูป้ ฏิบตั ิงานควรจะมีวิธีการป้ องกนั อุบตั ิภยั จากเครื่องจกั รกล ดงั น้ี 1) ศึกษาคูม่ ือการใชเ้ ครื่องจกั รกลก่อนการใชง้ าน 2) ผปู้ ฏิบตั ิจะตอ้ งปฏิบตั ิงานกบั เคร่ืองจกั รกลดว้ ยความระมดั ระวงั 3) ทาความสะอาดเคร่ืองจกั รกลอยา่ งสม่าเสมอ 4) ตรวจสอบและบารุงรักษาเครื่องจกั รกลประจาวนั 5) ผปู้ ฏิบตั ิงานควรใชอ้ ุปกรณ์ป้ องกนั อนั ตรายจากเคร่ืองจกั รกล

9 2101-2103 งานเครื่องยนต์เลก็1.9 หลกั ความปลอดภยั สาหรับงานเครื่องยนต์เลก็ แก๊สโซลนี และดเี ซล 1.9.1 ผปู้ ฏิบตั ิงานควรแต่งกายใหร้ ัดกุม 1.9.2 ไม่ยกสิ่งของที่มีน้าหนกั มาก ๆ คนเดียวรูปท่ี 1.15 การยกสิ่งของหนกั คนเดียว 1.9.3 ผูป้ ฏิบัติงานควรล้างและเช็ดมือให้สะอาดก่อนที่จะ หยบิ เคร่ืองมือไปใชใ้ นการปฏิบตั ิงานรูปที่ 1.16 ลา้ งมือใหส้ ะอาดดว้ ยสบู่หรือน้ายาลา้ งมือ 1.9.4 ผปู้ ฏิบตั ิงานไม่ควรนาเครื่องมือท่ีมีปลายแหลมคมมา ใส่ในกระเป๋ าเส้ือผา้ กระเป๋ ากางเกงหรือรวมกบั เคร่ืองมือ อ่ืนๆ ในขณะปฏิบตั ิงานรูปที่ 1.17 การเกบ็ เคร่ืองมือท่ีไมเ่ ป็ นระเบียบ 1.9.5 อย่าใช้ปื นเป่ าลม เป่ าชิ้นส่วนเล่นโดยเฉพาะแบริ่งลูก ปื น และจบั ชิ้นส่วนให้แน่นทุกคร้ังท่ีเป่ าทาความสะอาด ชิ้นส่วนรูปท่ี 1.18 การเป่ าลมทาความสะอาดชิ้นส่วน

10 2101-2103 งานเคร่ืองยนต์เลก็ 1.9.6 ทุกคร้ังท่ีจะสตาร์ทเครื่องยนต์ ควรตรวจสอบดูว่า ชิ้นส่วนต่างๆ ของเคร่ืองยนต์อยู่ในสภาพที่แข็งแรงและ พร้อมท่ีจะใชง้ านหรือไม่รูปท่ี 1.19 ตรวจสภาพเคร่ืองยนตก์ ่อนสตาร์ท 1.9.7 ผปู้ ฏิบตั ิไม่ควรนาเคร่ืองมือท่ีชารุดมาใชง้ านและควร ใชเ้ คร่ืองมือใหเ้ หมาะสมกบั งานรูปที่ 1.20 ใชเ้ คร่ืองมือใหเ้ หมาะกบั งาน 1.9.8 ในขณะท่ีกาลงั ปฏิบตั ิงาน ไม่ควรสูบบุหร่ีหรือนาไฟ เขา้ มาใกลก้ บั น้ามนั เช้ือเพลิงรูปที่ 1.21 ไม่สูบบุหร่ีขณะปฏิบตั ิงาน 1.9.9 เก็บน้ามนั เช้ือเพลิงไวใ้ นภาชนะที่เหมาะสม มีฝาปิ ด มิดชิด ห่างจากเปลวไฟ ความร้อน และทาเคร่ืองหมาย อนั ตรายไวใ้ หช้ ดั เจน เช่นเขียนช่ือหรือทาสีรูปที่ 1.22 เก็บน้ามนั เช้ือเพลิงไวใ้ นถงั ที่ปิ ดสนิท

11 2101-2103 งานเคร่ืองยนต์เลก็ 1.9.10 อยา่ เติมน้ามนั เช้ือเพลิง หรือวางวสั ดุท่ีไวไฟและสาร ไวไฟ ไวใ้ กล้เครื่องยนต์ในขณะท่ีเคร่ืองยงั ร้อนอยู่หรือ ขณะท่ีเคร่ืองยนตก์ าลงั ทางานรูปท่ี 1.23 อยา่ เติมน้ามนั เช้ือเพลิงขณะเคร่ืองร้อน 1.9.11 ไอเสียของเคร่ืองยนต์มีส่วนผสมของสารมีพิษ เป็ น อนั ตรายต่อคนและสัตวเ์ ล้ียง ไม่ควรใช้งานเคร่ืองยนต์ใน สถานท่ี ที่การระบายอากาศไมเ่ พียงพอรูปที่ 1.24 ติดเครื่องยนตใ์ นท่ีอากาศถ่ายเทสะดวก 1.9.12 สถานที่ปฏิบตั ิงานต้องเป็ นระเบียบ เรียบร้อย เพื่อ ป้ องกนั การสูญหาย และความเสียหายของชิ้นส่วน รวมไป ถึงป้ องกนั อุบตั ิเหตุต่าง ๆ ท่ีอาจเกิดข้ึนอีกดว้ ยรูปท่ี 1.25 สถานท่ีทางานท่ีอาจทาใหเ้ กิดอบุ ตั ิเหตุ 1.9.13 ความร่วมมือระหวา่ งผปู้ ฏิบตั ิงาน และบุคคลรอบขา้ ง จะช่วยใหก้ ารปฏิบตั ิงานดาเนินไปไดอ้ ยา่ งราบรื่นรูปท่ี 1.26 การทางานร่วมกนั

รูปท่ี 1.27 อยา่ เคลื่อนยา้ ยขณะเคร่ืองยงั ร้อน 12 2101-2103 งานเครื่องยนต์เลก็ 1.9.14 เคร่ืองยนตจ์ ะร้อน และยงั คงร้อนอยหู่ ลงั การดบั เคร่ือง แล้ว เป็ นอนั ตรายต่อการเคล่ือนยา้ ย และตรวจเคร่ืองยนต์ ภายหลงั การทางาน ให้ระมดั ระวงั ความร้อนของเครื่องยนต์ ไม่ให้ทาอันตรายต่อคุณ และห้ามเคล่ือนย้าย หรื อจับ เคร่ืองยนตใ์ นขณะที่เครื่องยนตก์ าลงั ทางานอยู่ 1.9.15 ผู้ป ฏิ บัติงานไม่ควรเปิ ดฝาหม้อน้ าใน ขณ ะที่ เครื่องยนตก์ าลงั ร้อนจดัรูปท่ี 1.28 อยา่ เปิ ดฝาหมอ้ น้าขณะเคร่ืองร้อน 1.9.16 ตรวจขนั นอต-สกรูยึดเคร่ืองยนต์กับแท่นเครื่องให้ แน่นก่อนใชง้ านรูปที่ 1.29 ตรวจขนั นอต-สกรูก่อนใชง้ าน 1.9.17 ในขณะท่ีเคร่ืองยนตก์ าลงั เดินเคร่ืองอยู่ ผปู้ ฏิบตั ิงาน ไม่ควร นาเครื่องมือหรือส่วนหน่ึง ส่วนใดของร่างกายเขา้ ไปใกล้รูปที่ 1.30 หยดุ เครื่องยนตก์ ่อนทาการตรวจซ่อม 1.9.18 ศึกษาคู่มือการใชเ้ ครื่องยนต์หรือสอบถามหลกั การที่ ถูกตอ้ งและปลอดภยั จากช่างผูช้ านาญ อธิบายวิธีการใช้งาน และบารุงรักษาให้ผูท้ ี่ไม่เคยใชเ้ ครื่องยนตไ์ ดเ้ ขา้ ใจก่อนการ ใชง้ าน เพื่อผลประโยชนแ์ ละลดการสูญเสียรูปที่ 1.31 แนะนาวธิ ีการใชเ้ คร่ืองยนต์

13 2101-2103 งานเครื่องยนต์เลก็ แบบประเมนิ ผลการเรียนรู้ที่ 1คาสั่ง จงอธิบายและเติมคาลงในช่องวา่ งใหถ้ ูกตอ้ งและสมบูรณ์ที่สุด 1. ความปลอดภยั หมายความวา่ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 2. หลกั ความปลอดภยั ในการปฏิบตั ิงาน ประกอบดว้ ย.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 3. อุบตั ิภยั หมายความวา่ ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 4. สาเหตุการเกิดอุบตั ิภยั ในโงงาน คือ.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 5. การป้ องกนั อุบตั ิภยั จากโรงงาน ควรปฏิบตั ิอยา่ งไรบา้ ง............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 6. อธิบายความสาคญั ของหลกั ความปลอดภยั ในงานเคร่ืองยนตเ์ ล็ก..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

14 2101-2103 งานเครื่องยนต์เลก็ ใบงานที่ 1วชิ า งานเคร่ืองยนตเ์ ล็กบทท่ี 1 ความปลอดภยัเร่ือง การสารวจพ้นื ที่ปฏิบตั ิงานจุดประสงค์เชิงพฤตกิ รรม1. บอกกฎระเบียบในโรงฝึกงานได้2. สารวจจานวนและสภาพเครื่องมือ เครื่องจกั ร อุปกรณ์และวสั ดุในพ้ืนที่ปฏิบตั ิงานได้ ลาดับข้นั การปฏิบัติ ตรวจสอบ1.เขียนชื่อ-สกุล ครูผสู้ อนและครูอาจารยภ์ ายในแผนก2.แนะนาตวั เอง และเขียนช่ือ-สกุล ลกั ษณะเด่นของเพื่อนร่วมช้นั(อยา่ งนอ้ ย 10 คน)3.เขียนกฎระเบียบโรงงานในพ้นื ท่ีปฏิบตั ิงาน4.สารวจจานวน สภาพเครื่องมือ เคร่ืองจกั ร อุปกรณ์และวสั ดุในพ้ืนท่ีปฏิบตั ิงาน ตรวจสอบและบนั ทึกขอ้ มลู ลงใน5.เขียนแผนผงั พ้ืนท่ีปฏิบตั ิงาน โดยใชส้ ญั ลกั ษณ์แทน ใบผลการปฏิบตั ิงาน6.เขียนชื่ออุปกรณ์ความปลอดภยั ในการปฏิบตั ิงาน7.เขียนลาดบั ข้นั ตอนการเบิก-จ่ายเครื่องมือ8.คดั เลือกหัวหน้า รองหัวหน้า และเจา้ หน้าท่ีฝ่ ายต่าง ๆ ประจาหอ้ ง ข้อควรระวงั ในระหวา่ งปฏิบตั ิงาน อยา่ ใชง้ านเครื่องมือ เคร่ืองจกั รหรือสตาร์ทเคร่ืองยนต์ โดยที่ยงัไมศ่ ึกษาขอ้ มูลหรือไดร้ ับอนุญาตจากอาจารยผ์ สู้ อน เพราะอาจจะเกิดอนั ตรายได้ ข้อเสนอแนะ ปฏิบตั ิตามกฎระเบียบของโรงงานอยา่ งเคร่งครัด

15 2101-2103 งานเคร่ืองยนต์เลก็ ใบผลการปฏิบตั งิ านวชิ า งานเครื่องยนตเ์ ล็กบทที่ 1 ความปลอดภยัเรื่อง การสารวจพ้ืนท่ีปฏิบตั ิงานจุดประสงค์เชิงพฤติกรรม1. บอกกฎระเบียบในโรงฝึกงานได้2. สารวจจานวนและสภาพเคร่ืองมือ เคร่ืองจกั ร อุปกรณ์และวสั ดุในพ้นื ท่ีปฏิบตั ิงานได้1. อาจารยผ์ สู้ อน (ช่ือ - นามสกุล) ………………………………………………………………….2. อาจารยป์ ระจาแผนก (ช่ือ – นามสกลุ )2.1 หวั หนา้ แผนกวชิ าช่างยนต…์ ………………………………………………………………….2.2 ท่ีปรึกษาคณะ …………………………………………………………………………………2.3 ท่ีปรึกษาแผนก………………………………………………………………………………..2.4 วชิ าการแผนก…………………………………………………………………………………2.5 พสั ดุแผนก ……………………………………………………………………………………2.6 ปกครองแผนก………………………………………………………………………………..2.7 กิจกรรมแผนก………………………………………………………………………………..2.8 ………………………………………………………………………………………………..2.9 ………………………………………………………………………………………………..2.10 ………………………………………………………………………………………………..2.11 ………………………………………………………………………………………………..3. เพือ่ นร่วมช้นั (ช่ือ – นามสกลุ และลกั ษณะเด่น) อยา่ งนอ้ ย 10 คน1 ……………………………………………. 2………………………………………….3 ……………………………………………. 4………………………………………….5 ……………………………………………. 6………………………………………….7 ……………………………………………. 8………………………………………….9 ……………………………………………. 10………………………………………….4. กฎระเบียบโรงงาน1 ……………………………………………. 2………………………………………….3 ……………………………………………. 4………………………………………….5 ……………………………………………. 6………………………………………….7 ……………………………………………. 8………………………………………….9 ……………………………………………. 10………………………………………….11 ……………………………………………. 12………………………………………….

16 2101-2103 งานเคร่ืองยนต์เลก็5. การสารวจจานวนและสภาพเครื่องมือ เคร่ืองยนต์ชื่อเครื่องมือ สภาพใชง้ าน เครื่องยนตย์ หี่ ้อ-รุ่น สภาพใชง้ าน ได้ ไม่ได้ ได้ ไม่ได้........................................................... .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... ........................................................................ .......... .......... .............................................................. .......... .............ใหก้ าเคร่ืองหมาย  ลงในช่องใชง้ าน ได้ หรือ ไม่ได้ ตามสภาพจริง

17 2101-2103 งานเครื่องยนต์เลก็6. เขียนแผนผงั โรงงาน และกาหนดพ้ืนที่ฝึกงาน หอ้ งเรียน เบรกเกอร์ตดั ตอ่ ไฟ สวติ ซ์ ปลก๊ั ไฟ จุดจา่ ย ลม และอุปกรณ์ดงั เพลิง โดยใชส้ ญั ลกั ษณ์แทนอุปกรณ์7. ชื่ออุปกรณ์ความปลอดภยั1 ……………………………………………. 2………………………………………….3 ……………………………………………. 4………………………………………….5 ……………………………………………. 6………………………………………….8. วธิ ีเบิก - จ่ายเครื่องมือ อุปกรณ์และวสั ดุ1 ……………………………………………. 2………………………………………….3 ……………………………………………. 4………………………………………….5 ……………………………………………. 6………………………………………….9. การคดั เลือก หวั หนา้ หอ้ ง (ชื่อ - นามสกุล) ……………..….…………………………. รองหวั หนา้ หอ้ ง 1…………………………………………. 2…………………………………………. อ่ืน ๆ 1…………………………………………. 2………………………………………….บนั ทึก.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................