วันสุนทรภู่

ชีวประวัติ \"สุนทรภ\"ู่ สนุ ทรภู่ กวสี าคญั สมัยต้นรัตนโกสนิ ทร์ เกดิ วนั จันทร์ เดือน 8 ขึ้น 1 ค่า ปมี ะเมยี จุลศกั ราช 1148 เวลา 2 โมงเชา้ หรอื ตรงกบั วนั ท่ี 26 มถิ ุนายน พ.ศ. 2329 เวลา 08.00 น. น่ันเอง ซ่งึ ตรงกบั สมยั รชั กาลที่ 1 แห่งกรุง รตั นโกสินทร์ ณ บรเิ วณดา้ นเหนอื ของพระราชวงั หลัง (บริเวณสถานรี ถไฟ บางกอกนอ้ ยปัจจุบนั ) บดิ าของท่านเป็นชาวกร่า อาเภอแกลง จังหวัดระยอง ชอ่ื พ่อพลบั ส่วนมารดา เป็นชาวเมืองฉะเชิงเทรา ช่ือแม่ชอ้ ย สนั นิษฐานวา่ มารดาเป็นข้าหลวงอยู่ในพระราชวัง หลงั เชอ่ื ว่าหลงั จากสุนทรภู่เกดิ ได้ไม่นาน บดิ ามารดากห็ ยา่ ร้างกัน บิดาออกไปบวชอยทู่ ่ี วดั ป่ากรา่ ตาบลบ้านกรา่ อาเภอแกลง อนั เป็นภมู ิลาเนาเดิม สว่ นมารดาได้เข้าไปอยใู่ น พระราชวังหลัง ถวายตัวเปน็ นางนมของพระองค์เจ้าหญงิ จงกล พระธิดาในเจา้ ฟา้ กรม หลวงอนรุ ักษ์เทเวศร์ ดงั น้นั สนุ ทรภจู่ งึ ได้อยู่ในพระราชวังหลังกบั มารดา และได้ถวาย ตวั เปน็ ขา้ ในกรมพระราชวังหลัง ซง่ึ สุนทรภู่ยังมีน้องสาวต่างบิดาอีกสองคน ชื่อฉมิ และน่ิม

\"สุนทรภู่\" ไดร้ ับการศึกษาในพระราชวังหลังและที่วดั ชปี ะขาว (วดั ศรีสุดาราม) ตอ่ มาไดเ้ ขา้ รับราชการเปน็ เสมยี นนายระวางกรมพระคลังสวน ในกรมพระคลังสวน แตไ่ ม่ชอบทางานอ่ืน นอกจากแต่งบทกลอน ซงึ่ สามารถแต่งไดด้ ตี งั้ แตย่ งั รุ่นหนุม่ เพราะต้งั แตเ่ ยาวว์ ยั สุนทรภูม่ ี นิสยั รักแตง่ กลอนย่ิงกวา่ งานอ่ืน คร้ังรุ่นหนุ่มก็ไปเป็นครสู อนหนงั สอื อยูท่ ีว่ ดั ศรสี ดุ าราม ใน คลองบางกอกน้อย ไดแ้ ต่งกลอนสภุ าษติ และกลอนนิทานข้ึนไว้ เมื่ออายรุ าว 20 ปี ต่อมาสุนทรภลู่ อบรกั กับนางข้าหลวงในวังหลงั คนหนง่ึ ชือ่ แม่จนั ซึ่งเปน็ บุตรหลานผู้ มตี ระกลู จึงถูกกรมพระราชวงั หลังกรวิ้ จนถงึ ให้โบยและจาคกุ คนทัง้ สอง แต่เมอื่ กรม พระราชวงั หลังเสด็จทวิ งคตในปี พ.ศ. 2349 จึงมีการอภัยโทษแก่ผถู้ ูกลงโทษท้งั หมดถวาย เป็นพระราชกศุ ล หลงั จากสุนทรภู่ออกจากคกุ เขากับแมจ่ ันกเ็ ดินทางไปหาบดิ าท่อี าเภอแก ลง จังหวัดระยอง และมีบตุ รด้วยกัน 1 คน ชอ่ื \"พ่อพดั \" ได้อยใู่ นความอุปการะของเจา้ ครอก ทองอยู่ ส่วนสนุ ทรภกู่ บั แมจ่ ันกม็ เี ร่อื งระหองระแหงกนั เสมอ จนภายหลงั กเ็ ลกิ รากนั ไป หลังจากนนั้ สุนทรภู่ ก็เดนิ ทางเข้าพระราชวงั หลงั และมีโอกาสได้ติดตามพระองค์ เจา้ ปฐมวงศ์ในฐานะมหาดเล็ก ตามเสด็จไปในงานพิธีมาฆบชู า ที่อาเภอพระพทุ ธบาท จังหวัดสระบรุ ี เมือ่ ปี พ.ศ. 2350 และเขาก็ได้แต่ง \"นริ าศพระบาท\" พรรณนาเหตกุ ารณ์ใน การเดนิ ทางคราวนดี้ ว้ ย และหลังจาก \"นิราศพระบาท\" ก็ไมป่ รากฏผลงานใด ๆ ของสนุ ทรภู่ อกี เลย จนกระท่งั เขา้ รบั ราชการในปี พ.ศ. 2359 ในรชั สมยั รัชกาลท่ี 2 สุนทรภ่ไู ด้เขา้ รับ ราชการในกรมพระอาลกั ษณ์ และเป็นทโ่ี ปรดปรานของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลศิ หลา้ นภาลยั จนแต่งตง้ั ให้เป็นกวีที่ปรึกษาและคอยรับใช้ใกลช้ ิด เน่ืองจากเมือ่ ครัง้ ที่ พระบาทสมเดจ็ พระพุทธเลศิ หล้านภาลยั ทรงแตง่ กลอนบทละครในเรื่อง \"รามเกียรต์ิ\" ติดขัดไมม่ ผี ใู้ ดตอ่ กลอนได้ตอ้ งพระราชหฤทัย จงึ โปรดใหส้ ุนทรภูท่ ดลองแตง่ ปรากฏว่า แต่งได้ดเี ปน็ ที่พอพระราชหฤทัย จงึ ทรงพระกรณุ าฯ เล่ือนใหเ้ ปน็ \"ขนุ สนุ ทรโวหาร\"

ตอ่ มาในราว พ.ศ. 2364 สนุ ทรภตู่ ้องตดิ คกุ เพราะเมาสุราอาละวาดและทาร้ายทา่ น ผู้ใหญ่ แต่ติดอย่ไู มน่ านก็พ้นโทษ เน่ืองจากพระบาทสมเด็จพระพทุ ธเลศิ หล้านภาลัยทรง ติดขัดบทพระราชนิพนธเ์ ร่ือง \"สงั ขท์ อง\" ไม่มใี ครแตง่ ได้ตอ้ งพระราชหฤทัย ทรงใหส้ นุ ทร ภ่ทู ดลองแต่งก็เปน็ ทพี่ อพระราชหฤทัย ภายหลังพน้ โทษ สนุ ทรภู่ไดเ้ ป็นพระอาจารย์ ถวายอกั ษรสมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศ์เธอ เจา้ ฟ้าอาภรณ์ พระราชโอรสในรัชกาลท่ี 2 และ เช่อื กนั วา่ สนุ ทรภแู่ ต่งเร่ือง \"สวสั ดิรกั ษา\" ในระหวา่ งเวลานี้ ซง่ึ ในระหวา่ งรับราชการอยู่ นี้ สุนทรภู่แต่งงานใหมก่ บั แม่น่ิม มบี ุตรดว้ ยกันหน่ึงคน ชื่อ \"พ่อตาบ\" \"สนุ ทรภ\"ู่ รบั ราชการอยูเ่ พยี ง 8 ปี เม่อื ถึงปี พ.ศ. 2367 พระบาทสมเดจ็ พระ พทุ ธเลศิ หลา้ นภาลัยเสด็จสวรรคต หลงั จากนนั้ สนุ ทรภ่กู อ็ อกบวชทว่ี ัดราชบูรณะ (วดั เลียบ) อยเู่ ปน็ เวลา 18 ปี ระหวา่ งน้ันไดย้ า้ ยไปอยู่วดั ต่าง ๆ หลายแหง่ ไดแ้ ก่ วดั เลยี บ, วัดแจง้ , วดั โพธิ์, วัดมหาธาตุ และวดั เทพธิดาราม ซง่ึ ผลจากการทีภ่ กิ ษภุ ู่เดินทางธุดงค์ไป ทตี่ า่ ง ๆ ทัว่ ประเทศ ปรากฏผลงานเป็นนิราศเร่อื งตา่ ง ๆ มากมาย งานเขียนช้นิ สดุ ทา้ ยที่ ภกิ ษภุ แู่ ต่งไว้กอ่ นลาสกิ ขา คือ \"ราพนั พิลาป\" โดยแต่งขณะจาพรรษาอยูท่ วี่ ดั เทพธดิ า ราม พ.ศ. 2385 ท้งั นี้ ระหว่างที่ออกเดนิ ทางธดุ งค์ ภกิ ษภุ ่ไู ด้รับการอุปการะจาก พระองคเ์ จ้าลกั ขณานคุ ณุ จนพระองคป์ ระชวรสนิ้ พระชนม์ สุนทรภจู่ งึ ลา สิกขา รวมอายุพรรษาทีบ่ วชได้ประมาณ 10 พรรษา สนุ ทรภอู่ อกมาตก ระกาลาบากอยู่พกั หน่งึ จึงกลับเขา้ ไปบวชอีกครงั้ หนึ่ง แตอ่ ยูไ่ ด้เพยี ง 2 พรรษา ก็ลาสิกขา และถวายตัวอยกู่ ับเจา้ ฟ้านอ้ ย หรือสมเด็จเจ้าฟ้า จุฑามณี กรมขนุ อศิ เรศรังสรรค์ พระราชวังเดมิ รวมท้ังได้รบั อุปการะ จากกรมหมนื่ อปั สรสุดาเทพอีกดว้ ย

ในสมยั รชั กาลที่ 4 เมื่อพระบาทสมเด็จพระ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ได้ครองราชย์ ทรงสถาปนาเจ้าฟ้า กรม ขุนอศิ เรศรังสรรค์ เปน็ พระบาทสมเดจ็ พระป่ินกล้าเจ้าอยูห่ ัว ประทบั อยู่วงั หนา้ (พระบวรราชวงั ) สุนทรภู่จึงได้รบั พระราชทานบรรดาศักดเ์ิ ปน็ \"พระสนุ ทรโวหาร\" ตาแหนง่ เจา้ กรมพระอาลักษณฝ์ ่ายบวรราชวัง ในปี พ.ศ. 2394 และ รบั ราชการตอ่ มาได้ 4 ปี กถ็ งึ แก่มรณกรรมใน พ.ศ. 2398 รวมอายุได้ 70 ปี ในเขตพระราชวังเดิม ใกลห้ อนง่ั ของพระยา มนเทยี รบาล (บัว) ที่เรยี กชอ่ื กนั ว่า \"ห้องสุนทร ภ\"ู่ สาหรบั ทายาทของสุนทรภนู่ น้ั เชือ่ กนั ว่าสุนทรภมู่ ี บุตรชาย 3 คน คอื \"พอ่ พัด\" เกิดจากภรรยาคนแรกคอื แม่จนั , \"พอ่ ตาบ\" เกดิ จากภรรยาคนทีส่ องคอื แม่นม่ิ และ \"พ่อนลิ \" เกดิ จากภรรยาทช่ี อื่ แม่ม่วง นอกจากน้ี ปรากฏชือ่ บุตรบุญ ธรรมอีกสองคน ชอื่ \"พอ่ กลน่ั \" และ \"พอ่ ชบุ \" อย่างไรก็ตาม ในรัชสมยั พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยู่หวั (รัชกาลท่ี 6) ทรงตราพระราชบญั ญตั ินามสกลุ ขึ้น และ ตระกลู ของสุนทรภู่ได้ใชน้ ามสกลุ ต่อมาว่า \"ภเู่ รอื หงส์\"

ผลงานของสุนทรภู่ • หนังสอื บทกลอนของสนุ ทรภมู่ ีอยู่มาก เทา่ ทปี่ รากฏเรอื่ งท่ยี งั มีฉบับอยใู่ นปัจจุบันนี้ ประเภทนริ าศ - นริ าศเมืองแกลง (พ.ศ. 2349) - แตง่ เมอื่ หลังพน้ โทษจากคุก และเดินทาง ไปหาพอ่ ทเ่ี มอื งแกลง - นริ าศพระบาท (พ.ศ. 2350) - แต่งหลงั จากกลับจากเมอื งแกลง และต้อง ตามเสด็จพระองคเ์ จา้ ปฐมวงศ์ไปนมัสการรอยพระพทุ ธบาททีจ่ งั หวดั สระบรุ ี ในวนั มาฆบชู า - นริ าศ ภูเขาทอง (ประมาณ พ.ศ. 2371) - แต่งโดยสมมุตวิ า่ เณรหนพู ดั เปน็ ผแู้ ต่งไปนมสั การพระเจดยี ภ์ เู ขาทอง ทจี่ ังหวัดอยุธยา - นิราศสพุ รรณ (ประมาณ พ.ศ. 2374) - แต่งเม่ือครง้ั ยังบวชอยู่ และไป คน้ หายาอายุวัฒนะท่ีจังหวัดสพุ รรณบุรี เป็นผลงานเรือ่ งเดยี วของสุนทรภทู่ ่แี ตง่ เปน็ โคลง - นิราศวดั เจา้ ฟา้ (ประมาณ พ.ศ. 2375) - แตง่ เมือ่ คร้ังยงั บวชอยู่ และไป คน้ หายาอายวุ ฒั นะตามลายแทงท่ีวัดเจ้าฟ้าอากาศ (ไม่ปรากฏว่าที่จรงิ คอื วดั ใด) ท่ี จังหวัดอยุธยา - นิราศอเิ หนา (ไมป่ รากฏ, คาดว่าเป็นสมยั รชั กาลท่ี 3) แตง่ เปน็ เน้อื เร่อื ง อเิ หนาราพนั ถงึ นางบษุ บา

- ราพันพิลาป (พ.ศ. 2385) - แตง่ เม่อื ครงั้ จาพรรษาอยทู่ ว่ี ดั เทพธิดา ราม แลว้ เกิดฝันร้ายว่าชะตาขาด จึงบันทกึ ความฝันพรอ้ มราพัน ความอาภัพของตวั ไวเ้ ปน็ \"ราพันพลิ าป\" จากน้นั จึงลาสกิ ขา - นริ าศพระประธม (พ.ศ. 2385) - เช่อื วา่ แต่งเมอ่ื หลังจากลาสิกขา และเข้ารับราชการในพระบาทสมเดจ็ พระป่นิ เกลา้ เจา้ อยู่หัว ไป นมสั การพระประธมเจดยี ์ (หรอื พระปฐมเจดีย์) ที่เมืองนครชยั ศรี - นริ าศเมอื งเพชร (พ.ศ. 2388) - แต่งเมื่อเขา้ รับราชการใน พระบาทสมเด็จพระป่ินเกล้าเจ้าอยหู่ วั เชือ่ วา่ ไปธรุ ะราชการอย่างใด อยา่ งหน่ึง นิราศเรอ่ื งนม้ี ีฉบบั คน้ พบเนอ้ื หาเพ่ิมเติม ซึ่ง อ.ลอ้ ม เพ็ง แก้ว เชอื่ วา่ บรรพบุรุษฝ่ายมารดาของสนุ ทรภ่เู ป็นชาวเมอื งเพชร

ประเภทนทิ าน เร่อื งโคบตุ ร, เรื่องพระอภัยมณี, เร่อื งพระไชยสรุ ยิ า, เร่อื งลักษณวงศ,์ เรือ่ งสิงหไกร ภพ ประเภทสภุ าษิต - สวัสดริ กั ษา คาดวา่ ประพนั ธใ์ นสมัยรัชกาล ท่ี 2 ขณะเปน็ พระอาจารย์ถวายอักษรแด่เจา้ ฟ้า อาภรณ์ - สภุ าษติ สอนหญิง เปน็ หนึ่งในผลงานซงึ่ ยัง เป็นที่เคลือบแคลงว่า สุนทรภ่เู ป็นผู้ประพนั ธจ์ รงิ หรอื ไม่ - เพลงยาวถวายโอวาท คาดวา่ ประพนั ธ์ใน สมัยรชั กาลที่ 3 ขณะเป็นพระอาจารย์ถวายอักษรแด่ เจา้ ฟ้ากลางและเจ้าฟา้ ปวิ๋

ประเภทบทละคร - เรอ่ื งอภัยณุรา ซ่ึงเขยี นขึ้นในสมยั รัชกาลท่ี 4 เพ่อื ถวายพระองค์ เจ้าดวงประภา พระธิดาในพระบาทสมเด็จพระปิน่ เกลา้ เจ้าอยูห่ วั ประเภทบทเสภา - เร่ืองขนุ ชา้ งขนุ แผน (ตอนกาเนิดพลายงาม) - เรื่องพระราชพงศาวดาร ประเภทบทเห่กลอ่ ม แตง่ ข้ึนสาหรับใชข้ บั กลอ่ มหมอ่ มเจา้ ในพระองคเ์ จ้าลักขณานคุ ุณ กบั พระเจา้ ลูกยาเธอในพระบาทสมเด็จพระป่นิ เกล้าเจ้าอยหู่ ัว เท่าท่ีพบมี 4 เรื่อง คือ เห่จบั ระบา, เหเ่ รอ่ื งพระอภยั มณี, เหเ่ รื่องโคบตุ ร และเหเ่ รอื่ ง กากี ตวั อย่างวรรคทองทีม่ ชี อ่ื เสยี งของสนุ ทรภู่ ดว้ ยความที่สนุ ทรภ่เู ป็นศลิ ปินเอกท่มี ีผลงานทางวรรณกรรม วรรณคดีมากมาย ทาให้ผลงานหลาย ๆ เรอื่ งของสนุ ทรภู่ ถกู นาไปเป็น บทเรยี นใหเ้ ดก็ ไทยได้ศึกษา จงึ ทาใหม้ ีหลาย ๆ บทประพันธท์ ี่คุ้นหู หรอื \"วรรคทอง\" ยกตวั อยา่ งเช่น

ประวตั คิ วามเปน็ มาของวนั สุนทรภู่ องคก์ ารการศกึ ษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแหง่ สหประชาชาติ (UNESCO) ซงึ่ เปน็ ผู้ท่มี ีหน้าทีส่ ่งเสริมและเผยแพร่ผลงานดา้ นวฒั นธรรม ของประเทศสมาชกิ ต่าง ๆ ทั่วโลก ด้วยการประกาศยกยอ่ งเชดิ ชเู กียรตบิ ุคคล ผมู้ ีผลงานดเี ด่นทางวัฒนธรรมระดบั โลก ในวาระครบรอบ 100 ปขี ึน้ ไปเป็น ประจาทุกปี โดยมีวตั ถปุ ระสงคค์ อื เพือ่ เผยแพร่เกียรติคณุ และผลงานของผ้มู ี ผลงานดเี ดน่ ทางดา้ นวฒั นธรรมระดบั โลกให้ปรากฏแก่มวลสมาชิกทว่ั โลก และเพอ่ื เชิญชวนให้ประเทศสมาชกิ มสี ว่ นร่วมในการจดั กิจกรรมเฉลมิ ฉลอง ร่วมกับประเทศท่มี ีผ้ไู ด้รบั การยกย่องเชดิ ชูเกียรติ ในการน้ี รัฐบาลไทยโดยคณะกรรมการแหง่ ชาติวา่ ด้วยการศกึ ษา วทิ ยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ กระทรวงศกึ ษาธกิ าร จะเป็น ผู้สืบค้นบรรพบุรุษไทยผมู้ ผี ลงานดีเดน่ ทางวัฒนธรรม เพ่อื ให้ยเู นสโกประกาศ ยกย่องเชดิ ชูเกียรติ และได้ประกาศยกย่อง \"สนุ ทรภ\"ู่ ใหเ้ ปน็ บุคคลผมู้ ีผลงาน ดีเด่นทางวัฒนธรรมระดบั โลก โดยในวาระครบรอบ 200 ปเี กดิ เมื่อวันที่ 26 มิถุนายน พ.ศ. 2529 ต่อมาในปี พ.ศ. 2530 นายเสวตร เป่ียมพงศ์สานต์ อดตี รอง นายกรฐั มนตรี ไดด้ าเนนิ การจดั ต้ังสถาบนั สุนทรภู่ขึ้น เพ่ือสนับสนุนการจดั กจิ กรรมเกยี่ วกับชวี ติ และงานของสุนทรภู่ ให้แพรห่ ลายในหมเู่ ยาวชนและ ประชาชนชาวไทยมากย่งิ ข้นึ ดงั น้นั ทางรฐั บาลจงึ ได้กาหนดให้ วันที่ 26 มิถนุ ายน ของทกุ ปี เป็น \"วันสนุ ทรภู่\" ซง่ึ นับแตน่ นั้ เมือ่ ถึงวันสนุ ทรภู่ จะมี การจดั งานราลกึ ถึงสุนทรภ่ตู ามสถานท่ีต่าง ๆ เชน่ ทพ่ี พิ ธิ ภัณฑ์สุนทร ภู่ \"วัดเทพธิดาราม\" และที่จงั หวดั ระยอง และมีการจดั กจิ กรรมเชดิ ชู เกยี รตคิ ุณและสง่ เสริมศลิ ปะการประพันธบ์ ทกวจี ากองคก์ รตา่ ง ๆ โดยท่ัวไป

ทั้งน้ี ผลงานของสนุ ทรภู่ยังเป็นทน่ี ยิ มในสงั คมไทยอยา่ งต่อเนื่องตลอดมาไม่ขาดสาย และมีการนาไปดัดแปลงเป็นสื่อตา่ ง ๆ เชน่ หนังสอื การ์ตนู ภาพยนตร์ เพลง รวมถึง ละคร มกี ารก่อสรา้ งอนสุ าวรียส์ ุนทรภู่ ไวท้ ต่ี าบลบ้านกร่า อาเภอแกลง จังหวดั ระยอง ซง่ึ เป็นบา้ นเกดิ ของบิดาของสนุ ทรภู่ และเปน็ กาเนิดผลงานนริ าศเร่ืองแรก ของท่านคอื นริ าศเมอื งแกลง กจิ กรรมท่ีควรปฏบิ ัติ ในวนั สนุ ทรภู่ 1. มกี ารจดั นทิ รรศการเกีย่ วกับประวตั ิชีวิตและผลงาน 2. มีการแสดงผลงานประเภทนทิ านของสนุ ทรภู่ 3. มกี ารประกวด แข่งขนั ประชนั สกั วา ตอบคาถามเก่ยี วกับประวัตชิ ีวติ และ ผลงานของสุนทรภู่ ทม่ี า : วันสุนทรภู่ 26 มถิ นุ ายน ประวตั กิ วีเอกของไทย. (ออนไลน)์ . เขา้ ถงึ ได้จาก : https://hilight.kapook.com/view/24209. วนั ที่ 17 มถิ นุ ายน 2564