การถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรมที่ควบคุมโดยยีนที่อยู่บนโครโมโซมเพศ

การถ่ายทอด ลกั ษณะทางพนั ธุกรรม ทค่ี วบคุมโดยยนี ทอี่ ยู่บน โครโมโซมเพศ นางสาวเฉลิมรัตน์ เชิดชู โรงเรียนวรราชาทินัดดามาตุวทิ ยา สานักงานเขตพนื้ ทก่ี ารศึกษามธั ยมศึกษาปทุมธานี

การถา่ ยทอดลกั ษณะทางพนั ธกุ รรมทคี่ วบคมุ โดยยนี บน โครโมโซมเพศ (Sex Chromosome) ในคน • เพศหญงิ จะมโี ครโมโซมเพศแบบ XX ส่วนเพศชายจะมโี ครโมโซมเพศเป็ น XY • ยนี ที่อยู่บนโครโมโซม X หรือโครโมโซม Y จึงเรียกว่า ยนี ที่เกยี่ วเนื่องจากเพศ (Sex Linked Gene) โครโมโซม X โรคเหล่านเี้ ป็ นยนี ด้อยอยู่บนโครโมโซม X - โรคตาบอดสี (Color blindness) - โรคกล้ามเนื้อลบี จากพนั ธุกรรม , - โรคฮีโมฟี เลยี (มอี าการเลือดแข็งตัวช้า) - ภาวะพร่อมเอนไซม์กลูโคส -6-ฟอสเฟสดไี ฮโดรจีเนส หรือ G-6-PD โครโมโซม Y - ยนี ทีแ่ สดงลกั ษณะเพศชายต่างๆ - ยนี ท่เี กย่ี วข้องกบั การมขี น ตามใบหูอยู่บนโครโมโซม Y

การถ่ายทอดลกั ษณะของโรคตาบอดสี ตาบอดสี (Color Blindness/Color Vision Deficiency) เป็นภาวะการมองเห็นสีบางสีไดไ้ ม่ชดั เจนหรือผิดเพ้ยี นไปจากผทู้ ่ีมี สายตาผิดปกติ โดยมกั พบในเพศชายมากกวา่ เพศหญิง ตาบอดสีเป็นภาวะพบไดบ้ ่อยในผชู้ ายประมาณ 8% และพบในผหู้ ญิงได้ ประมาณ 0.4% ของประชากรท้งั หมด เพราะยนี ที่ควบคุมโรคตาบอดสีเป็นยีนดอ้ ย อยบู่ นโครโมโซม X ซ่ึงสีที่คนมกั เป็นตาบอดสี คือ สีเขียว เหลือง ส้มและ สีแดง ส่วนภาวะตาบอดสีทุกสี (Achromatopsia) จะพบไดน้ อ้ ยมาก

ภาวะพร่อมเอนไซม์กลูโคส -6-ฟอสเฟสดไี ฮโดรจเี นส หรือ G-6-PD • เอนไซม์ G-6-PD ช่วยป้องกนั เม็ดเลือดแดงจากการทาลาย ของสารอนุมูลอสิ ระ • ผ้ทู ีข่ าดเอนไซม์ G-6-PD มีความผดิ ปกติของพนั ธุกรรมของ ยนี ด้อยบนโครโมโซม X อาจจะทาให้เมด็ เลือดแดงแตกได้ง่าย • เกดิ อาการในผ้ชู ายได้มากกว่าผ้หู ญิง • สิ่งกระตุ้น เช่น ถัว่ ปากอ้า ลกู เหม็น หรือ ยาบางชนดิ • อาการ: เม่ือได้รับสิ่งกระตุ้นจะเกดิ ภาวะซีดจากเม็ดเลือดแดง ทีแ่ ตกอย่างเฉียบพลนั เหน่ือยง่าย อ่อนเพลยี ตาหรือตัวเหลือง มปี ัสสาวะมีสีโค้กจากเมด็ เลือดแดงแตก ปริมาณปัสสาวะอาจน้อย จนอาจนาไปสู่ภาวะไตวายเฉียบพลนั

โรคฮีโมฟี เลยี ฮีโมฟี เลยี หรือ โรคเลือดไหลไม่หยุด • เกิดจากการขาดโปรตีนจบั ล่ิมเลือด • เป็นโรคทางพนั ธุกรรมซ่ึงมีความ ผดิ ปกติเฉพาะ ในโครโมโซม X

การถ่ายทอดลกั ษณะของโรคตาบอดสี

การถ่ายทอดลกั ษณะของยนี บนโครโมโซมเพศ ตัวอย่างท่ี 1 ชายคนหน่ึงที่เป็ นโรคตาบอดสี แต่งงานกบั ผู้หญิงตาปกติ แต่เป็ นพาหะ ของโรค โอกาสที่ลูกผู้ชายของครอบครัวนีจ้ ะเป็ นโรคตาบอดสี คิดเป็ นร้อยละเท่าไร

การถ่ายทอดลกั ษณะของยนี บนโครโมโซมเพศ ตัวอย่างท่ี 2 ชายคนหนึ่งตาบอดสี แต่งงานกับหญิงตาปกติ แล้วมีลูกชายคนแรก ตาบอดสี ข้อใดกล่าวถงึ ลกั ษณะตาบอดสีในครอบครัวนีไ้ ด้ถูกต้อง (O-net 60) 1. ชายทุกคนจะตาบอดสี 2. ลูกสาวทุกคนจะตาปกติ แต่เป็ นพาหะ 3. ลูกชายมีโอกาสตาบอดสีมากกว่าลูกสาว 4. ลูกชายแต่ละคนมีโอกาสตาบอดสีร้อยละ 50 5. ลูกชายและลูกสาวแต่ละคนมีโอกาสตาบอดสีร้อยละ 25

การถ่ายทอดลกั ษณะของยนี บนโครโมโซมเพศ ตัวอย่างที่ 3 ถ้าสามภี รรยาคู่หน่ึงมหี มู่เลือด AB และสามไี ม่มลี ักษณะตาบอดสีเขยี ว- แดง แต่ภรรยามีลักษณะตาบอดสีเขยี ว-แดง จะมโี อกาสท่ีลูกมีหมู่เลือด B และมลี ักษณะ ตาบอดสีเขยี วสีแดงหรือไม่

การถ่ายทอดลกั ษณะของยนี บนโครโมโซมเพศ ตัวอย่างท่ี 4 แม่ของครอบครัวนีเ้ ป็ นพาหะของโรคฮีโมฟี เลยี ส่วนพ่อไม่เป็ นโรค โดยท่ียนี ควบคุมลักษณะโรคนีเ้ ป็ นยีนด้อยบนโครโมโซม X (กาหนดให้เป็ น Xh) ลูกครอบครัวนีม้ โี อกาสเป็ นโรคฮีโมฟี เลีย ร้อยละเท่าไร

การถ่ายทอดลกั ษณะของยนี บนโครโมโซมเพศ ตัวอย่างที่ 5 เป็ นไปได้หรือไม่ท่ีพ่อมลี กั ษณะตาบอดสีเขียว-แดง และแม่มตี าปกติ จะมลี ูกชายตาปกติ และลูกสาวตาปกติ

พนั ธุวศิ วกรรม พนั ธุวศิ วกรรม กระบวนการทางชีววทิ ยาท่ีเก่ียวขอ้ งกบั การตดั ต่อยนี จาก ส่ิงมีชีวิตชนิดหน่ึงเขา้ กบั ยนี ของส่ิงมีชีวิตอีกชนิดหน่ึง เพือ่ ใหไ้ ดย้ นี ที่มีสมบตั ิตามท่ีตอ้ งการ และขยายยนี ใหม้ ีปริมาณมากพอที่จะนาไป ทาใหผ้ ลผลิตมีคุณภาพดีข้ึน และไดป้ ริมาณการผลิตสูงข้ึน ตามตอ้ งการ ส่ิงมีชีวิตท่ีไดจ้ ากกระบวนการทางพนั ธุวศิ วกรรมเรียกวา่ สิ่งมีชีวิต ดดั แปลงพนั ธุกรรม หรือ GMOs (genetically modified organisms)



การแพทย์ การประยกุ ตใ์ ชเ้ ทคโยโลยดี เี อน็ เอ • การสารพันธุกรรมเชือ้ โรคในร่างกาย • การใช้ยนี บาบัด เภสัชกรรม • การผลิตยา • การผลิตฮอรโ์ มน • การผลติ วัคซนี การเกษตร • การปรับกรุงพนั ธส์ ัตว์ • การปรับปรุงพนั ธพ์ ชื นิตวิ ทิ ยาศาสตร์ • การตรวจหา ความสัมพนั ธใ์ น ครอบครัว • การตรวจจับผู้ร้าย

การตรวจลายพมิ พ์ DNA