ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ 200 ΧΡΟΝΙΑ

Δεκέμβριος 2021 1

Το εξώφυλλο του Λευκώματος κοσμούν πίνακες για την Ελληνική Επανάσταση των Ν. Γύζη, Θ. Βρυζάκη και Ν. Λύτρα. Σχεδιασμός λευκώματος και επιμέλεια: Μ. Δουζίνα 2

1821-2021: Σκέψεις και Συσχετισμοί Οι μαθητές και οι μαθήτριες του Αρσακείου Γενικού Λυκείου Ψυχικού κατά το σχολικό έτος 2020-2021 συμμετείχαν στην εκπόνηση δημιουργικών, βιωματικών και ερευνητικών εργασιών με αφορμή τον εορτασμό των 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Στόχος της εμπλοκής τους σε αυτές τις δραστηριότητες ήταν αφενός να έρθουν σε επαφή με πτυχές της Ελληνικής Επανάστασης μέσω της ιστορικής έρευνας και αφετέρου να εκφραστούν δημιουργικά και βιωματικά καθώς και να τοποθετηθούν κριτικά απέναντι στα ιστορικά γεγονότα. Με άλλα λόγια η ιστορική έρευνα, μικρότερης ή μεγαλύτερης κλίμακας, αποτέλεσε την αφορμή για τη δημιουργική και κριτική ενεργοποίηση των μαθητών/μαθητριών. Στο λεύκωμα αυτό παρουσιάζονται ορισμένες από τις εργασίες των μαθητών/μαθητριών μας που εκπονήθηκαν υπό τον συντονισμό της κ. Μαρίας Θεοδωρέλου, Διευθύντριας του Αρσακείου Γενικού Λυκείου Ψυχικού κατά στο σχολικό έτος 2020-2021, και της κ. Χρίστινας Αλεβίζου, καθηγήτριας Αγγλικής Γλώσσας του Αρσακείου Γενικού Λυκείου Ψυχικού. Οι Σκέψεις των μαθητών/μαθητριών απέναντι στα ιστορικά γεγονότα και οι Συσχετισμοί του τότε με το τώρα αποτελούν τον πυρήνα των εργασιών τους. Οι εργασίες αυτές αποτελούν έναν ελάχιστο φόρο τιμής στους αγώνες των ηρώων του 1821 για την Ελευθερία και μια απόπειρα, όσον αφορά στους μαθητές/μαθήτριές μας, να δημιουργήσουν –παραφράζοντας στίχους του Διον. Σολωμού από το έργο του Ελεύθεροι Πολιορκημένοι– με λογισμό και μ’ όνειρο, με την ευχή να παραμείνουν πάντ΄ ανοιχτά, πάντ’ άγρυπνα, τα μάτια της ψυχής τους. Μαρίκα Δουζίνα Διευθύντρια του Αρσακείου Γενικού Λυκείου Ψυχικού 3

Οι Φιλέλληνες Αμερικανοί και τα Ορφανά της Επανάστασης Γεωργία- Αθανασία Γεωργουλέα Ο αμερικανικός φιλελληνισμός προσέφερε πολλά στην χώρα μας, η οποία, μετά την επανάσταση, κλήθηκε να αντιμετωπίσει τα εγχώρια προβλήματά της και να κάνει μια νέα αρχή. Αναμφίβολα, στην πνευματική αναγέννηση του τόπου συνέβαλαν οι Αμερικανοί, οι οποίοι περιέθαλψαν, υιοθέτησαν και μόρφωσαν τα ορφανά ελληνόπουλα με την προοπτική ότι όταν αυτά μεγαλώσουν θα γυρίσουν στην πατρίδα τους και θα την αναδημιουργήσουν. Η υιοθεσία ορφανών παιδιών που είχαν βιώσει τη φρίκη του πολέμου αποτέλεσε πρωτοβουλία ιεραποστόλων της καθολικής και της προτεσταντικής Εκκλησίας, οι οποίοι θέλησαν να εκπαιδεύσουν τα ελληνόπουλα, αλλά και να προσηλυτίσουν. Η «Mission to Greece», στόχευε σε μια γενικότερη αναγέννηση της χριστιανικής Ανατολής. Η παροχή παιδείας θεωρήθηκε ως λύση για την κατάπτωση, σύμφωνα με τους ιεραπόστολους, της Ορθόδοξης εκκλησίας. Έτσι, στα αστικά κέντρα πολλών νησιών προχωρήσαν στην ίδρυση σχολείων κυρίως θηλέων και αλληλοδιδακτικών (στη Τήνο το 1829, στην Κεφαλονιά το 1830, στην Κέρκυρα, στα Κύθηρα, στη Ζάκυνθο και στην Ιθάκη το 1831 κ.α). Ακόμη, το τυπογραφείο τους στην Μάλτ α επιμελείτο εκδόσεις σχολικών και θρησκευτικών βιβλίων καθώς και μεταφράσεις της Αγίας Γραφής στην Κοινή Νέα Ελληνική. Η κίνηση αυτή υποστηρίχθηκε πολύ από τους πλούσιους έμπορους των νησιών αυτών, αφού η εκκοσμικευμένη παιδεία που πρόσφεραν στα σχολεία τους ήταν απαραίτητο εφόδιο για όσους νέους επιθυμούσαν να ασχοληθούν με το εμπόριο, τις επιστήμες ή να λάβουν μια θέση στο δημόσιο. Ωστόσο, προκάλεσε και τον έντονο προβληματισμό των Ελλήνων διανοουμένων που θεωρούσαν, ότι ο 4

σκοπός των μισιονάριων ήταν αναμφίβολα προσηλυτιστικός. Ο Γεώργιος Γεννάδιος μάλιστα, πρότεινε την εποπτεία τους από το κράτος ή και την απόλυτη κατάργησή τους. Παρά τις ανησυχίες των Ελλήνων, ακόμη και οι ίδιοι οι μισιονάριοι αναγνώρισαν την αποτυχία τους να εμφυσήσουν στα ελληνόπουλα μέσω της εκπαίδευσης τον προτεσταντισμό και τον καθολικισμό. Συγκεκριμένα, τα ανώτερα στελέχη τους εξέφρασαν την απογοήτευσή τους και παραδέχθηκαν: «Ένας όχι μικρός αριθμός νεαρών Ελλήνων σπούδασαν στην Αμερική και την Αγγλία από φιλανθρωπικές εταιρείες και ιδιώτες. Περισσότεροι από 10.000 νέοι Έλληνες έχουν εκπαιδευτεί στην Ελλάδα και στην Τουρκία στα σχολεία των διάφορων Απολυτήριοσχολείου των ιεραποστόλων ιεραποστόλων. Και όμως ούτε δέκα άτομα δεν γνωρίζουμε να έχουν πραγματικά προσηλυτιστεί». Ωστόσο η αποτυχία τους αφορά μόνο τον θρησκευτικό και όχι τον παιδευτικό τους στόχο. Ιεραπόστολοι φρόντισαν στην Αμερική πολλά ορφανά που διέπρεψαν έχοντας σπουδάσει στα καλύτερα πανεπιστήμια (π.χ. Γέιλ, Χάρβαρντ): ο Ράλλης και ο Καραβέλας που έγιναν δικαστές επιστρέφοντας στη Ελλάδα, ο φιλόλογος Αλέξανδρος Πασπάτης, συντάκτης του « Χιώτικου Λεξικού», ο εκδότης Πανταλέων Πετροκόκκινος, πρώτος Αμερικανός πρόξενος στη Χίο όπου επέστρεψε, ο Στέφανος και Παντελής Γαλάτης που σπούδασαν στην Αμερική και επέστρεψαν ως έμποροι στην Ελλάδα, ο Γρηγόρης Περδικάρης που, επιστρέφοντας, ορίσθηκε πρώτος Αμερικανός πρόξενος στην Αθήνα. Επομένως, γίνεται αντιληπτό ότι οι Αμερικανοί ιεραπόστολοι πρόσφεραν πολλά στα ορφανά ελληνόπουλα, που στη συνέχεια εξελίχθηκαν σε σπουδαίους επαγγελματίες και ευεργέτες της Ελλάδας. 5

Ωστόσο η ανθρωπιστική βοήθεια των Αμερικανών προς τα ελληνόπουλα δεν είχε μόνο ιεραποστολικό χαρακτήρα, αλλά υπήρξε και ατομική πρωτοβουλία ορισμένων ισχυρών Αμερικανών. Όσοι ήταν ευαισθητοποιημένοι σχετικά με την ελληνική επανάσταση ανέλαβαν την προστασία παιδιών των αγωνιστών ή των θυμάτων μεγάλων καταστροφών. Τα παιδιά αυτά είχαν πλημμυρίσει τους δρόμους της Αίγινας και του Ναυπλίου μετά τις σφαγές στην Κωνσταντινούπολη, τις καταστροφές της Χίου, της Κρήτης και στο Αϊβαλί. Οι Αμερικανοί πολίτες, όπως και οι ιεραπόστολοι, ένιωθαν χρέος προς τα ελληνόπουλα και τον Ελληνισμό. Θεωρούσαν ότι δεν έπρεπε να αφήσουν να χαθεί ένας πολιτισμός που έδωσε τα φώτα του σε όλο τον κόσμο. Έτσι, εκπαίδευαν τα ορφανά στα νέα και αρχαία ελληνικά με την ελπίδα να γυρίσουν σε μια ελεύθερη Ελλάδα και να προσφέρουν τις γνώσεις τους. Σε πολλές περιπτώσεις ο στόχος αυτό επετεύχθη. Ενδεικτικά αξίζει να αναφερθούμε στην περίπτωση του Χρήστου Ευαγγελίδη. Η οικογένειά του κατά τη διάρκεια της επανάστασης είχε καταφύγει στη Χίο, η σφαγή των κατοίκων της οποίας συγκλόνισε την επαναστατημένη Ελλάδα αλλά και πολλούς φιλέλληνες σε όλο τον κόσμο, όπως τον Αμερικανό Σάμιουελ Γουόρντ. Αυτός υιοθέτησε και περιέθαλψε τον μικρό Χρήστο που έμεινε ορφανός από γονείς. Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, μεγάλωσε με τη θετή του οικογένεια σε αυστηρό αγγλικανικό προτεσταντικό περιβάλλον και έλαβε προτεσταντική εκπαίδευση. Το Ελληνοαμερικανικό Λύκειο Ευαγγελίδη στο κέντρο της Σύρου (το κτίριο με τις καμάρες) 6

Σπούδασε φιλολογία και παιδαγωγική, ενώ διοργάνωσε περιοδείες και διαλέξεις, αγωνίστηκε για να δημιουργηθεί ισχυρό φιλελληνικό κίνημα και αποτέλεσε μέλος της προτεσταντικής κοινότητας της Νέας Υόρκης. Το 1839 επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στη Σύρο, όπου το 1842, ίδρυσε το «Ελληνικόν Λύκειον», στο οποίο λειτουργούσε οικοτροφείο για παιδιά που προέρχονταν από οικονομικά εύρωστες οικογένειες. Το Λύκειο, σύμφωνα με το καταστατικό του, θεμελιώθηκε «..στην Αγάπη, στην Αλήθεια, στην Εργατικότητα και στη Μετάνοια των αμαρτιών..» και έθεσε ως στόχους τη δημιουργία «…φρονίμων και ευγενικών ατόμων, ευσεβών χριστιανών και χρησίμων πολιτών..». Το πρόγραμμα σπουδών του υπήρξε ιδιαίτερα πρωτοποριακό, καθώς περιελάμβανε μαθήματα κολύμβησης και φυσικής αγωγής, μετάφρασης, ηθοποιίας και υγιεινής. Παράλληλα, ο Ευαγγελίδης ενθάρρυνε την έκδοση μαθητικών εφημερίδων (οι Δημήτριος Βικέλας και Εμμανουήλ Ροΐδης εξέδιδαν τη χειρόγραφη εφημερίδα «Η Μέλισσα»), την διοργάνωση μαθητικών θεατρικών παραστάσεων και μαθητικών διαλέξεων. Επίσης, απέδιδε μεγάλη σημασία στη διδασκαλία της σωστής διαχείριση των χρημάτων μέσω της αποταμίευσης, ενώ το «Ελληνικόν Λύκειον» είναι το πρώτο σχολείο στην Ελλάδα, στο οποίο διδάχτηκαν συστηματικά η φυσική αγωγή και η αγγλική γλώσσα. Παράλληλα, με την διδασκαλία του, εμφυσούσε στους μαθητές του τη «Μεγάλη Ιδέα» του Ελληνικού Έθνους, ελπίζοντας και προσβλέποντας στην απελευθέρωση της Μακεδονίας, από όπου καταγόταν. Μαθητές του υπήρξαν άνθρωποι του πνεύματος, έμποροι και εθνικοί ευεργέτες, όπως ο Δημήτριος Βικέλας, Εμμανουήλ Ροΐδης και Ανδρέας Συγγρός, οι οποίοι αναγνώρισαν το υψηλό επίπεδο παιδείας που είχαν λάβει και την προσφορά του δασκάλου τους. Συγκεκριμένα ο Ε. Ροΐδης έγραψε: «Λύκειον δικαίως φημιζόμενον ως εν των αρίστων ελληνικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Ο Χρήστος Ευαγγελίδης, Μακεδών, απορφανισθείς κατά την επανάστασιν, είχεν εκπαιδευθεί υπό φιλελλήνων 7

Αμερικανών εν ταις Ηνωμέναις Πολιτείαις, απεκόμισε δ' εκείθεν..... έξεις παιδαγωγικάς, των οποίων η εισαγωγή ητο ίσως αναγκαιοτέρα της θεωρητικής σοφίας παρ ημιν» Συνεπώς, η παιδεία που προσέφερε ο Ευαγγελίδης στους μαθητές του συνδύαζε το ελληνικό με το αμερικανικό πνεύμα και είχε στόχο την εξέλιξη του έθνους. Συνοψίζοντας, οι Αμερικανοί προσέφεραν χείρα βοηθείας στα ορφανά Ελληνόπουλα δίνοντάς τους την ευκαιρία να αναδείξουν τις ικανότητές τους και να συμβάλλουν στην εθνική ανασυγκρότηση. Το τελευταίο χρονικό διάστημα, οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις διανύουν μία από τις καλύτερες περιόδους της ιστορίας τους. Ελάχιστοι, όμως, γνωρίζουν ότι οι «παρεμβάσεις» των Η.Π.Α. στην Ελλάδα, ξεκίνησαν αμέσως μετά την Επανάσταση του 1821 και ήταν εκπαιδευτικές-θρησκευτικές. Είναι αναμφίβολο ότι η προσφορά του αμερικανικού φιλελληνισμού στην ελληνική παιδεία ήταν καθοριστικής σημασίας για το μέλλον του έθνους. Πηγές: • https://www.syros-agenda.gr/christos-evangelidis-to-elliniko-lykeio-evangelidi-stin-syro/ • https://eranistis.net/wordpress/2020/02/25/οι-προτεστάντες-μισιονάριοι-στην-ελλάδα/ • https://www.protothema.gr/zoi/article/833166/oi-amerikanoi-ierapostoloi-kai-i-drasi-tous-stin-ellada- meta-tin-epanastasi-tou-1821/ • https://neoskosmos.com/el/286111/1821-ta-orfana-o-filellinismos-kai-oi-paremvaseis-ton-ksenon/ 8

Αμερικανική εξωτερική πολιτική και Ελληνική Επανάσταση Σπύρος Ζερβός Η εθνική παλιγγενεσία των Ελλήνων υπήρξε προϊόν αδιάκοπου και επίμονου αγώνα έναντι ενός καθεστώτος καταπίεσης και ανελευθερίας. Σημαντική, βέβαια, παράμετρος η οποία συντέλεσε στην Ελληνική Ανεξαρτησία είναι η γενικότερη διεθνής συγκυρία και τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα των κρατών σε διεθνές επίπεδο. Είναι γνωστό το διπλωματικό παρασκήνιο το οποίο εκτυλίχθηκε μεταξύ των τριών ισχυρότερων ευρωπαϊκών δυνάμεων (Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας ) με επίκεντρο την επανάσταση και το περίφημο Ανατολικό Ζήτημα. Μια άλλη, ωστόσο, δύναμη που έχουμε την τάση να παραβλέπουμε είναι η Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, η εξωτερική πολιτική των οποίων χαρακτηρίζεται από μετριοπάθεια και αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα των διεθνών τάσεων απέναντι στο ελληνικό ζήτημα. Οι Η.Π.Α το 1821 αποτελούν ένα νεόκοπο σχετικά κράτος με τα δικά του ιδιαίτερα προβλήματα. Πρόκειται για μια χώρα που, έχοντας ανεξαρτητοποιηθεί 1776, προσπαθεί να συνειδητοποιήσει την εθνική της ταυτότητα, πόσο μάλλον την θέση της στην διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα. Το μεγάλο της πλεονέκτημα είναι οι υψηλές οικονομικές δυνατότητές της που απορρέουν από τη διευρυμένη βάση οικονομικής ανάπτυξης (η μεγάλη της έκταση σε συνάρτηση με τον μεγάλο πληθυσμό), την υπάρχουσα βιομηχανική τεχνογνωσία λόγω της παρουσίας των Βρετανών και το φιλελεύθερο νομοθετικό πλαίσιο που επιτρέπει τους γρήγορους ρυθμούς ανάπτυξης. Υπήρχαν, λοιπόν, εξαρχής όλες οι απαραίτητες προϋποθέσεις για την δημιουργία ενός ισχυρού κράτους με μεγάλες παραγωγικές δυνατότητες. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, είναι λογικό πως οι βασικές επιδιώξεις της Αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής ήταν η διασφάλιση της σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή και η πολύπτυχη διπλωματία προς αναζήτηση 9

αγορών για να απορροφηθούν τα αμερικανικά προϊόντα. Επομένως οι ΗΠΑ των τελών του 18ου και αρχών του 19ου αιώνος είναι μία περιφερειακή ακόμη δύναμη με ισορροπημένη διπλωματική πολιτική. Αυτοί οι δύο προαναφερθέντες στόχοι αντικατοπτρίζονται και στο δόγμα της κυβέρνησης J. Monroe (1817-1825) για την οποία η αποτροπή των ευρωπαϊκών παρεμβάσεων στην Β. Αμερικανική ήπειρο κατέστη πρώτη προτεραιότητα. Αξιοσημείωτος παράγοντας προς την επίτευξη αυτού του εγχειρήματος υπήρξε μία τακτική αποφυγής αχρείαστων προκλήσεων προς τις ευρωπαϊκές χώρες. Ταυτόχρονα, στο Ευρωπαϊκό γεωπολιτικό σκηνικό κυριαρχεί η Ιερά Συμμαχία (Πρωσία, Ρωσία και Αυστρία), μια από τις θέσεις της οποίας ήταν η καταστολή φιλελευθέρων επαναστατικών τάσεων στην Γεραιά Ήπειρο. Η πιθανή λοιπόν επέμβαση των Αμερικανών στο πλευρό των Ελλήνων, δεδομένης της υπαρχούσης στάσης των ΗΠΑ που υποστήριζε αντιαποικιοκρατικά κινήματα στην νότια Αμερική, θα δημιουργούσε την εντύπωση στους Ευρωπαίους πως οι ΗΠΑ είναι τροφοδότης των εκδηλωθέντων επαναστατικών κινημάτων, που κατά κάποιο τρόπο αναθεωρούν το παγκόσμιο status quo, και άρα απειλή. Παράλληλα, η κυβέρνηση Monroe έβλεπε με επιφυλακτικότητα την εξάπλωση της Ρωσίας στον Βόρειο Ειρηνικό, γι' αυτό και προσπαθούσε να έχει όσο το δυνατόν καλύτερες σχέσεις με ναυτικές δυνάμεις όπως η Αγγλία. Επιπλέον, η οικονομική πολιτική των ΗΠΑ λειτουργούσε αποτρεπτικά απέναντι σε οποιαδήποτε δυναμική παρέμβαση του νεόκοπου κράτους στις Επαναστατικές εξελίξεις. Παράλληλα με την Επανάσταση, λάμβαναν χώρα σημαντικές αμερικανο - τουρκικές διαπραγματεύσεις με επίκεντρο σημαντική εμπορική συμφωνία μεταξύ των δύο κρατών. Είναι αυτονόητο πως ακόμη και μικρές ενέργειες στήριξης προς τον Αγώνα θα τορπίλιζαν τη διαβουλευόμενη συμφωνία. Το 1825 τον πρόεδρο J. Monroe διαδέχεται ο J.Q Adams, πρώην υπουργός εξωτερικών. Αν και η φλόγα του φιλελληνισμού συνεχώς δυνάμωνε, έγινε φανερό πως μετά την λήξη του δευτέρου εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα, η επανάσταση πορευόταν πλέον προς τη λάθος κατεύθυνση και ότι αργά ή γρήγορα 10

θα έσβηνε, γεγονός που εξάλειψε και τις τελευταίες ελπίδες για μια ηχηρή αμερικανική διπλωματική παρέμβαση υπέρ των ελληνικών δικαίων. Παρ΄ ολ’ αυτά, οι ΗΠΑ διατήρησαν μία αξιοσημείωτη παρουσία στον Ελλαδικό χώρο. Τον Ιούλιο του 1824 επιβεβαιώνεται η παρουσία μονάδων του πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο που συνόδευαν αμερικανικά εμπορικά πλοία, γεγονός που πιθανώς οφείλεται στην επικρατούσα αστάθεια και την πειρατεία που εμπόδιζε την εμπορική ναυσιπλοΐα. Επίσης, υπάρχουν αναφορές για Αμερικανούς απεσταλμένους στην επαναστατημένη Ελλάδα, επιβεβαιώνοντας το αμερικανικό ενδιαφέρον για τις εξελίξεις στην περιοχή. Η σημαντικότερη βέβαια ενέργεια των Αμερικανών υπήρξε η αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας και εθελοντών στην Ελλάδα. Αυτό το συμβάν αποτελεί απόδειξη του ενεργού ενδιαφέροντος του Αμερικανικού λαού για τον Αγώνα και οφειλόταν στην άνθηση του Φιλελληνισμού στην κοινωνία των ΗΠΑ χάρη στην κυκλοφορία έργων όπως εκείνα του Λόρδου Βύρωνα, στην πολιτική πίεση του γερουσιαστή Daniel Webster (μετέπειτα προέδρου), ο οποίος υπήρξε υποστηρικτής της ενεργότερης εμπλοκής της χώρας του στην Ανατολική Μεσόγειο και στις επαφές μεταξύ Αμερικανών διπλωματών και μελών της Φιλικής Εταιρείας. Εκτός από το ενδιαφέρον που παρουσιάζει η διεθνής συγκυρία και οι ποικίλοι παράγοντες που προκάλεσαν την άσκηση αυτής της μετριοπαθούς διπλωματίας, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως οι εξελίξεις στο εσωτερικό των ΗΠΑ σε σχέση με την Ελληνική Επανάσταση είναι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της διπολικής αμερικανικής πολιτικής σκέψης (dual thing). Από την μια πλευρά έχουμε την αμερικανική κοινωνία, η οποία, όχι μόνο συγκινείται με την μάχη που δίνουν οι Έλληνες να αποτινάξουν τον Οθωμανικό ζυγό, αλλά βλέπει στην Ελληνική Επανάσταση να αντικατοπτρίζονται και οι δικοί της αγώνες για ελευθερία! Γι' αυτό και ασκεί πιέσεις στις κυβερνήσεις να δράσουν προς την προάσπιση των 11

δημοκρατικών ιδεωδών εντός αλλά και εκτός συνόρων. Από την άλλη πλευρά έχουμε την ρεαλιστική προσέγγιση των κυβερνήσεων Monroe και Adams που, λαμβάνοντας υπόψη τις διεθνείς ισορροπίες, άσκησαν μια μετριοπαθή εξωτερική πολιτική ως προς το Ελληνικό ζήτημα με γνώμονα το εθνικό συμφέρον, προσπαθώντας ταυτόχρονα να προβούν και σε ενέργειες ώστε να ικανοποιήσουν το εγχώριο ακροατήριο (π.χ. αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας). Εν κατακλείδι, το παρασκήνιο πίσω από την στάση των Ηνωμένων Πολιτειών είναι άλλη μία απόδειξη του ότι τα κράτη αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με σκοπό την αποκόμιση οφελών και ανάλογα με το πώς αξιολογούν τις επικρατούσες συνθήκες στον γεωπολιτικό τους περίγυρο. Ωστόσο, οι καρποί της ελευθερίας που έχουμε την τύχη να απολαμβάνουμε σήμερα δεν γεννήθηκαν χάρη στην ψυχρή υπολογιστική λογική του συμφέροντος, αλλά στο θάρρος, την αυταπάρνηση και το όραμα των απλών ανθρώπων, μεταξύ των οποίων πολλοί Αμερικανοί, που θυσίασαν τις περιουσίες τους, ακόμη και την ίδια τους τη ζωή. Αυτούς σήμερα, διακόσια χρόνια από την Ελληνική Εθνεγερσία, κατατάσσουμε με υπερηφάνεια στο βάθρο των Ηρώων. 12

Μια φιλία…αιώνων Ζωή Αλαφάκη Κατά το έτος 1821, όταν η Ελλάδα ξεκίνησε τον αγώνα για την ανεξαρτησία της, οι προσπάθειες των Ελλήνων για την αναπτέρωση του ηθικού των αγωνιστών και την ανάδειξη της ελληνικής πρωτοβουλίας ήταν αξιοσημείωτες και προέρχονταν από κάθε γωνιά της γης. Σημαντικός εκφραστής των ελληνικών αιτημάτων υπήρξε ο Αδαμάντιος Κοραής. Χαρακτηριστική πρωτοβουλία του ήταν η συγγραφή επιστολής προς την αμερικανική κυβέρνηση του Τόμας Τζέφερσον στην οποία έκανε έκκληση για βοήθεια. Έγραψε: «Αν και μας χωρίζει μια πλατιά θάλασσα, οι αρετές των Αμερικανών είναι ίδιες με τις δικές μας» ενώ σε άλλο σημείο της επιστολής του προσέθεσε : «Σας θεωρούμε φίλους, συμπατριώτες και αδελφούς». Ο Α. Κοραής, έχοντας γνωρίσει τον Αμερικανό πρόεδρο κατά τη διάρκεια της διαμονής του τελευταίου στο Παρίσι, εναπέθεσε τις ελπίδες του στο φιλελεύθερο και προοδευτικό του πνεύμα. Ο φιλελληνισμός καθώς και ο θαυμασμός του προέδρου για τους αρχαίους Έλληνες δεν αποτέλεσαν παρά μερικές από τις αφορμές για την επικοινωνία του με τον Έλληνα φιλόλογο. Μολονότι το αίτημα του Κοραή για εκδήλωση 13

στην Αμερικανική πρωτεύουσα υπέρ των Ελλήνων δεν ικανοποιήθηκε, ο Τόμας Τζέφερσον προσέφερε με διαφορετικό τρόπο τη βοήθειά του προς τον Έλληνα φίλο του. Οι πληροφορίες που περιείχε η ιδιαίτερα μακροσκελής επιστολή του αποδείχθηκαν περισσότερο από χρήσιμες. Σε αυτή, προέβη σε εκτενή αναφορά σχετικά με τη διάκριση των εξουσιών, τα συνταγματικά κείμενα και τον τρόπο εκλογής των δικαστικών λειτουργών υποβάλλοντας συγκεκριμένες προτάσεις οι οποίες θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στο επαναστατημένο ελληνικό κράτος. Παρουσίασε, δηλαδή, τις βασικές αρχές του αμερικανικού Συντάγματος δίνοντας θάρρος, ελπίδα και έμπνευση στον Έλληνα φίλο του. Η αλληλογραφία αυτή, λοιπόν, αποτελεί τρανταχτό παράδειγμα ότι υποστήριξη από την αμερικανική πλευρά υπήρξε, όπως και συνεχίζει να υπάρχει, πάντα ενεργή. Η αλληλεγγύη, η ανιδιοτελής προσφορά και αλληλοβοήθεια ωστόσο δεν παύουν να αποτελούν κύρια χαρακτηριστικά της ελληνο-αμερικανικής σχέσης διατηρώντας, τελικά, μια φιλία…αιώνων. 14

Αμερικανίδες Φιλελληνίδες και Ελληνική Επανάσταση Οι Αφανείς ήρωες του Ελληνικού Αγώνα Μυρσίνη Σπύρου Η προσφορά των Φιλελλήνων στην επανάσταση υπήρξε ποικίλη. Στην Αμερική εκφράστηκε κατά κύριο λόγο με την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας. Στις φιλελληνικές δράσεις πρωτοστάτησαν και πολλές γυναίκες φιλελληνίδες, με σκοπό την ενίσχυση του αγωνιζόμενου λαού είτε με υλικά μέσα, στέλνοντας χρήματα, τροφές και πολεμοφόδια είτε παρέχοντας ηθική υποστήριξη με δημοσιεύσεις σε έντυπα και εφημερίδες, καλλιτεχνικά έργα και συναυλίες. Ορισμένες από αυτές μετέβησαν στην Ελλάδα, προκειμένου να επιτελέσουν οι ίδιες φιλανθρωπικό έργο. ΦΡΑΝΣΙΣ ΜΑΛΙΓΚΑΝ ΧΙΛ «Η εκπαίδευση των παιδιών είναι απ’ τα πιο απαραίτητα κι από τα πρώτα καθήκοντα των γονιών» Ο Αδαμάντιος Κοραής, υποστηρικτής των φιλελεύθερων ιδεών της γαλλικής επανάστασης, θεωρούσε ότι οι Έλληνες, για να κερδίσουν την ελευθερία τους, θα έπρεπε πρώτα να μορφωθούν. Ωστόσο, το σχέδιο του δεν περιλάμβανε ανάλογη μέριμνα για τις Ελληνίδες γυναίκες. Υπήρξε όμως μία γυναίκα, η Αμερικανίδα Φράνσις Χιλ (Frances Mulligan Hill, 1799-1884), η οποία οραματίστηκε την ίδρυση ενός σχολείου με αρμοδιότητα την παροχή εκπαίδευσης σε νεαρά κορίτσια. Η Φράνσις ήρθε στην Αθήνα ως ιεραπόστολος, με απευθείας ανάθεση από την Επισκοπική Εκκλησία. Στις 18 Ιουλίου του 1831 ίδρυσε ένα σχολείο θηλέων στην Πλάκα, κοντά στην Αρχαία Αγορά, το οποίο 15

αποτελούσε το μόνο ελληνικό σχολείο θηλέων την συγκεκριμένη περίοδο. Στεγαζόταν στο υπόγειο του κτιρίου που χρησιμοποιούσε ο σύζυγος της, Τζον Χένρι Χιλ, ως σχολείο αρρένων. Στο σχολείο της Χιλ οι μαθήτριες διδάσκονταν γραφή, ανάγνωση και απαγγελία κειμένων, χρησιμοποιώντας κατά κύριο λόγο ως σημείο αναφοράς την Βίβλο. Παράλληλα, μάθαιναν γεωγραφία, ορθογραφία και μαθηματικά. Μετά την εμπέδωση στοιχειωδών γνώσεων, τα κορίτσια κατατάσσονταν σε τρεις βασικές ομάδες: α) Το δημοτικό σχολείο β) Μία «εμπορική σχολή», στην οποία κορίτσια που προορίζονταν για βιομηχανικά επαγγέλματα μάθαιναν βασικές δεξιότητες. γ) Μία σχολή που προετοίμαζε κορίτσια για το επάγγελμα της καθηγήτριας. Τα επόμενα χρόνια, η Φράνσις προέβη στην ίδρυση και άλλων σχολείων, κυρίως ιδιωτικών, στα οποία φοιτούσαν γόνοι των πλουσιότερων ελληνικών οικογενειών. Ωστόσο, η ίδρυση του πρώτου εκπαιδευτικού ιδρύματος συντέλεσε στην κατοχύρωση του δικαιώματος των γυναικών στην δημόσια πρωτοβάθμια εκπαίδευση, μέσω διατάγματος το οποίο εκδόθηκε το 1834. Ταυτόχρονα, το διάταγμα έκρινε επιβεβλημένη την διδασκαλία των μαθητριών αποκλειστικά από γυναίκες. Η εφαρμογή του διατάγματος κατέστη δυνατή καθώς προϋπήρχε μία ήδη εκπαιδευμένη γενιά γυναικών καθηγητριών, η οποία είχε φοιτήσει στα σχολεία της Χιλ. «Τα σχολεία των κορασίων, όπου τούτο είναι δυνατόν, πρέπει να είναι χωριστά των παίδων, να προΐστανται δε αυτών διδασκάλισσαι. Εις κορασίων σχολεία δε θέλει γίγνεσθαι γύμνασις εις γυναικεία εργόχειρα» Διάταγμα «Περί των δημοτικών σχολείων», 6/18 Φεβρουαρίου 1834 16

ΜΑΙΡΗ ΣΕΛΛΕΫ Η Μαίρη Σέλλεϋ ήταν Αμερικανίδα συγγραφέας, σύζυγος του ρομαντικού ποιητή Πέρσι Σέλλεϋ. Έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό μέσω του μυθιστορήματος της «Φρανκενστάιν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας». Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν τον τρόπο με τον οποίο η χαρισματική αυτή συγγραφέας συνδέθηκε με την Ελληνική Επανάσταση, καθώς και την συνεισφορά της στον αγώνα. Το 1818, το ζεύγος Σέλλεϋ επισκέφθηκε την πόλη της Πίζας, όπου βρισκόταν η αδερφή της Μαίρης, και μητέρα της κόρης του λόρδου Βύρωνα, Αλέγκρα. Η επίσκεψη αυτή αποτέλεσε ορόσημο για την φιλελληνική δράση του ζεύγους, διότι μυήθηκαν στον Κύκλο της Πίζας, ομάδα διανοούμενων υπό τον Μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας, Ιγνάτιο. Η ένταξη τους στον Κύκλο υπήρξε η αφορμή για την γνωριμία της Μαίρης με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Ο Μαυροκορδάτος προσφέρθηκε να διδάξει την ελληνική γλώσσα στην Μαίρης, ζητώντας ως ανταπόδοση μαθήματα Αγγλικών. Μάλιστα, διατηρούσε τακτική αλληλογραφία μαζί της. Ο σύζυγος της Πέρσι Σέλλεϋ αναφέρει χαρακτηριστικά σε επιστολή που συνέταξε τον Μάρτιο του 1821: «Η Μαίρη μαθαίνει ελληνικά εδώ και μήνες και μελετά την “Αντιγόνη” με τον φίλο μας με το τουρμπάνι. Για αντάλλαγμα, του μαθαίνει αγγλικά.» Μετά την επιστροφή του Μαυροκορδάτου στην Ελλάδα, ο Σέλλεϋ έγραψε: «Ένα πλοίο ήρθε να πάρει τον Έλληνα πρίγκιπα, για να πάει στον στρατό στον Μοριά. Είναι μεγάλη απώλεια για τη Μαίρη και μόνο επειδή στενοχωρεί τη Μαίρη, είναι μεγάλη απώλεια και για μένα». Η Μαίρη κατέγραφε στο ημερολόγιο που διατηρούσε τις συνομιλίες 17

της με τον Μαυροκορδάτο. Κάθε καταχώρηση στο ημερολόγιο ξεκινούσε με την υπενθύμιση προς τον εαυτό της «Να διαβάζεις ελληνικά» (Read Greek). Στο ημερολόγιο της τονίζει ιδιαίτερα πως τα Ελληνικά «όσο δύσκολα είναι, τόσο πλουσιοπάροχα ανταμείβουν κάποιον». Παράλληλα, εκείνη και ο σύζυγος της είχαν ορκιστεί να μετακομίσουν στην Ελλάδα όταν αυτή ελευθερωθεί, όμως ο θάνατος του Πέρσι ανέτρεψε τα σχέδια τους. Η Μαίρη Σέλλεϋ δεν υποστήριξε μόνο θεωρητικά την ελληνική επανάσταση, αλλά και έμπρακτα. Μέσω επιστολών, πληροφορούσε φιλικά της πρόσωπα για τις σφαγές Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη και τους προέτρεπε να παρέμβουν. Ταυτόχρονα, εκείνη και ο σύζυγος της δημοσίευσαν δύο επώνυμες επιστολές σε εφημερίδες της Αγγλίας, με τις οποίες λάμβαναν δημοσίως θέση υπέρ της επανάστασης και απηύθυναν παραίνεση στους Άγγλους να συνδράμουν στον αγώνα των Ελλήνων. Τέλος, αρκετά έργα της Μαίρης αφορούν το ελληνικό ζήτημα, όπως «Ο τελευταίος άνθρωπος», ένα έργο που περιγράφει την προσπάθεια των Ελλήνων να ανακτήσουν την Κωνσταντινούπολη, και το «Euphrasia: A Tale of Greece», διήγημα σχετικά με έναν στρατηγό από την Ελλάδα, τον Κωνσταντίνο, και την αδερφή του, Ευφροσύνη. «A detestation of the oppressor, a yearning love for the sacred blessings of freedom, a noble desire to have his name enrolled among the deliverers of his country» «Μία απέχθεια για τον κατακτητή, μία λαχτάρα για τα ιερά αγαθά της ελευθερίας, μία διακαής επιθυμία ώστε το όνομα του να γραφεί ανάμεσα στους απελευθερωτές της Πατρίδας του» «Though liberty must be bought and maintained by the sword, yet that its dearest blessings must be derived from civilization and knowledge» «Αν και η ελευθερία κερδίζεται και διατηρείται με το σπαθί, οι μεγαλύτερες ευλογίες της πηγάζουν από τον πολιτισμό και την γνώση» Mary Shelley, “Euphrasia: A Tale of Greece” 18

ΑΛΛΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΔΕΣ Αξίζει να γίνει ιδιαίτερη μνεία και σε δύο ακόμα Αμερικανίδες Φιλελληνίδες, οι οποίες συνέβαλαν στον αγώνα με τα μέσα που διέθεταν: •Η Emilia Field Brower, η οποία μαζί με τον σύζυγο της ίδρυσε ένα Ελληνικό σχολείο στην Σμύρνη, και επιδόθηκε σε εκτεταμένο ιεραποστολικό έργο στη Μικρά Ασία. •Η Julia Ward Howe, σύζυγος του φιλέλληνα Samuel Gridley Howe, η οποία έγραψε ένα ποίημα για τον ελληνικό αγώνα και διοργάνωσε εράνους ή φιλανθρωπικές μουσικές εκδ ηλώσεις, προκειμένου να συγκεντρωθούν χρήματα, τρόφιμα και ρουχισμός τα οποία προορίζονταν για την Ελλάδα. Emilia Field Brower Julia Ward Howe 19

Η συνδρομή των Αμερικανίδων Φιλελληνίδων στην επανάσταση ήταν καθοριστική για την επίτευξη του ύψιστου στόχου: μια Ελλάδα ελεύθερη, απαλλαγμένη από τον Οθωμανικό ζυγό. Η υποστήριξη τους υπήρξε υλική, πνευματική και ηθική, ενώ ταυτόχρονα πρόβαλλαν αδιάκοπα με ευνοϊκό πνεύμα την Ελληνική Επανάσταση στην πατρίδα τους. Γι’ αυτό το λόγο, αξίζει απόδοση τιμών σε αυτές τις γυναίκες, οι οποίες, διαπνεόμενες από υψηλά ιδανικά, συνέβαλαν στην απελευθέρωση του Έθνους. Πηγές https://www.eefshp.org/mary-wollstonecraft-shelley-vretanida-filellinida-syggrafeas-synodoiporos-toy- percy-bysshe-shelley/ https://ora.ox.ac.uk/objects/uuid:595ffed8-2677-4c41-92a1- 2000af87e15c/download_file?safe_filename=FINAL%2Bversion%2Bof%2BMary%2527s%2BHomer%2B20.0 8.17.docx.pdf&file_format=application%2Fpdf&type_of_work=Journal+article https://www.athensinsider.com/meet-30-philhellene-women-who-espoused-the-greek-cause/ https://mary-shelley.fandom.com/wiki/%22Euphrasia:_A_Tale_of_Greece%22_(1838)#Summary https://getinkspired.com/en/story/40012/euphrasia-a-tale-of-greece-mary-shelleys/ https://www.encyclopedia.com/women/dictionaries-thesauruses-pictures-and-press-releases/hill-frances- mulligan-1799-1884 https://en.wikipedia.org/wiki/Frances_M._Hill https://www.mixanitouxronou.gr/ti-schesi-iche-i-singrafeas-tou-frankenstain-me-tin-ellada-ke-giati-o- andras-tis-zileve-ton-mavrokordato-ta-ateliota-erotika-skandala-ke-i-stigmi-tis-empnefsis/ 20

Ο Έντγκαρ Άλαν Πόε ως Φιλέλληνας Βασιλική Τέλιου Ο Έντγκαρ Άλαν Πόε γεννήθηκε στις 19 Ιανουαρίου 1809 και απεβίωσε στις 7 Οκτωβρίου 1849. Ήταν Αμερικανός συγγραφέας, ποιητής, συντάκτης και λογοτεχνικός κριτικός. Ο Πόε είναι γνωστός για την ποίησή του και τις διηγήσεις του, ιδιαίτερα για τις ιστορίες μυστηρίου που συνέγραψε. Θεωρείται ευρέως ως κεντρική προσωπικότητα του Ρομαντισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η εκπαίδευση του Poe άσκησε μεγάλη επιρροή στην ποίησή του. Σαν μαθητής διακρίθηκε στα Ελληνικά ενώ έλαβε επίσης διακρίσεις για τις γνώσεις του για την Κλασική Αρχαιότητα. Η αγάπη και ο θαυμασμός του για την ελληνική γλώσσα, τη μυθολογία και την αρχαία Ελλάδα γενικότερα είναι αρκετά εμφανής στην ποίησή του. Στο ποίημά του «Sonnet to Science» παρουσιάζει πολλές φανταστικές φιγούρες της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας. Μέσα από τους στίχους αυτού του ποιήματος ο αναγνώστης συνειδητοποιεί ότι η Άρτεμις, θεά της άγριας φύσης και του κυνηγιού, ήταν μια αγαπημένη φιγούρα στις εικόνες του Poe, όπως και οι νύμφες του δάσους. Ακόμα, ο Πόε δανείστηκε στοιχεία και από έναν άλλο ποιητή της αρχαίας Ελλάδας, τον Ησίοδο, για να συνθέσει το ποίημά του «The Sleeper». Σε ένα από τα πιο πολυσυζητημένα ποιήματα του Πόε «Ulalume», η επιρροή της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας διαφαίνεται και πάλι καθώς αναφέρεται στην θεά Αφροδίτη, την οποία καλεί επίσης με το Φοινικικό της όνομα, Αστάρτη. Η αγάπη και η γνώση του Πόε για την ελληνική αρχαιότητα δεν περιοριζόταν μόνο στην ελληνική 21

μυθολογία και το υπερφυσικό της στοιχείο. Η ποίησή του επηρεάστηκε, άμεσα ή έμμεσα, από τα κείμενα κλασικών Ελλήνων συγγραφέων και ποιητών όπως η Σαπφώ και πολλοί άλλοι. Μια άλλη ελληνική φιγούρα που επηρέασε και ενέπνευσε σε μεγάλο βαθμό τον Πόε ήταν ο ρομαντικός ποιητής Λόρδος Byron. Το 1827, έκπληκτος από το ηρωικό πνεύμα και τις προσπάθειες των Ελλήνων και ιδιαίτερα του Λόρδου Byron, ο Πόε ήταν αποφασισμένος να ταξιδέψει στην Ελλάδα και να προσφέρει τη βοήθειά του στους Έλληνες για τον αγώνα τους για ανεξαρτησία, αλλά δυστυχώς δεν το κατάφερε ποτέ. Επιπλέον, ο πιο δραστήριος εκδότης των έργων του Πόε, Thomas Ollive Mabbott, εκτιμά ότι «ο Πόε, όταν ήταν πολύ νεαρός, ήταν μιμητής του Byron». Μάλιστα, το ποίημα του Poe «Tamerlane» θυμίζει το «Προσκύνημα Childe Harold» του Byron. Ένα από τα πιο γνωστά αφιερώματα του Πόε στην Ελλάδα είναι το διάσημο ποίημα «To Hellen» που αναφέρεται στην γνωστή Ελένη της Τροίας. Στο τέλος του ποιήματος, ο Πόε αναφέρεται στην Ελλάδα ως τους «Αγίους Τόπους», ενώ υπονοεί το γεγονός ότι η ομορφιά της Ελένης «τον έφερε σπίτι» στην Ελλάδα, δηλώνοντας για άλλη μια φορά τον φιλελληνισμό του. Συμπερασματικά, είναι απολύτως προφανές ότι ο Πόε επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τον ελληνικό πολιτισμό. Ο Όμηρος, η Σαφπώ και ειδικά ο Λόρδος Byron ενέπνευσαν και έδωσαν κίνητρο τόσο στην ποίηση όσο και στη ζωή του. Ακόμα κι αν ποτέ δεν βοήθησε τους Έλληνες αγωνιστές που θαύμαζε τόσο πολύ, το πάθος και η αγάπη του για την Ελλάδα παραμένει αξιοθαύμαστο και μοναδικό. 22

Βιβλιογραφία: http://www.honeyandhemlock.com/2014/10/edgar-allan-poe-as-philhellene.html http://www.grissh.gr/system/articles/assets/5be5/7ba1/5574/4124/7b00/00a0/original/PLATON_XB4512 - 21.pdf?1541766049 https://www.poetryfoundation.org/poets/edgar-allan-poe https://www.eefshp.org/edgar-allan-poe-enas-megalos-amerikanos-poiitis-kai-filellinas/ https://en.wikipedia.org/wiki/Edgar_Allan_Poe https://interestingliterature.com/2016/11/a-short-analysis-of-edgar-allan-poes-to-helen/ 23

1821 – 2021 Ελληνική Επανάσταση και Πανδημία Ματίνα Ευαγγελίδη Φέτος συμπληρώνονται διακόσια χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης ενάντια στον Οθωμανικό ζυγό. Διακόσια χρόνια από την ένοπλη εξέγερση σύσσωμου του Ελληνικού λαού, η οποία σήμανε και την έναρξη της ανεξαρτησίας του μετά από τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς. Πρωταρχικά όπλα όλων των Ελλήνων ήταν η ενότητα, η πίστη στην πατρίδα και στην ορθοδοξία. Ενωμένοι, λοιπόν, αντιτάχθηκαν εναντίον των Τούρκων με αυτοθυσία και αυταπάρνηση αποτελώντας πρότυπο αγωνιστών για όλο τον κόσμο. Διακόσια χρόνια αργότερα, ωστόσο, ο Ελληνικός λαός καθώς και ολόκληρη η ανθρωπότητα καλείται να αντιμετωπίσει έναν εχθρό. Έναν εχθρό άγνωστο σε όλους δίχως να γνωρίζουμε, αρχικά, πώς να τον αποτρέψουμε. Ένας ιός, εν ονόματι «ΚορονοΪός» ακόμα πιο δόλιος και επικίνδυνος από οποιονδήποτε εχθρό - καθώς αόρατος – «παραμονεύει» παντού έτοιμος να θέσει σε κίνδυνο την ελευθερία μας αλλά προπαντός τη ζωή μας. Επιστήμονες και γιατροί, την ίδια στιγμή ,ενώνουν τις δυνάμεις του απ’ άκρη σ’ άκρη στη γη με σκοπό να προσφέρουν τη βοήθεια και τις πολύτιμες γνώσεις τους σε όσους πλήττει αυτή η νόσος. Παράλληλα, με απόφαση των κυβερνήσεων για την διασφάλιση της δημόσιας προστασίας παραμένουμε έγκλειστοι στις οικίες μας. Σχολεία, καταστήματα, κέντρα πολιτισμού κλείνουν, οι πόλεις ερημώνουν και μόνο η αόρατη μορφή του «περιφέρεται» αναζητώντας νέα θύματα. Ειδικές προστατευτικές μάσκες προσώπου, από την άλλη, έρχονται να μας προφυλάξουν σε κάθε έξοδό μας και συναναστροφή με φίλους, γνωστούς αλλά και αγνώστους, ενώ μπορούμε να «κοιτάμε» τον ιό κατάματα. 24

Για δεύτερη συνεχή χρονιά πραγματοποιείται μία τερατώδης προσπάθεια από όλους τους υγειονομικούς, οι οποίοι βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της μάχης σε νοσοκομεία και ιατρεία και έρχονται αντιμέτωποι με τη δίνη που προκαλεί αυτό το αφανές τέρας. Η προστασία του κάθε πολίτη, στην αντίπερα όχθη, επαφίεται και στην ατομική ευθύνη που αναλαμβάνει ο καθένας για να προασπιστεί η ατομική και φυσικά κοινή ασφάλεια . Σκοπός για τον οποίο όλοι αγωνιζόμαστε: η αναχαίτιση του ιού. Ως φυσικό επακόλουθο αυτού του αγώνα είναι οι θυσίες που κάνει ο καθένας στο βωμό της ανθρώπινης ζωής. Στερούμαστε την προσωπική μας ελευθερία προκειμένου, ωστόσο, να την κατακτήσουμε, εν τέλει, ολοκληρωτικά. Αναμφισβήτητα, η ζωή και η καθημερινότητα του καθενός έχει αλλάξει άρδην εξαιτίας της πανδημίας. Εν καιρώ καραντίνας αισθανόμαστε – όπως πολλοί χαρακτηρίζουν - «φυλακισμένοι», «σκλαβωμένοι», ενώ ο ψυχικός και σωματικός κάματος είναι εύκολα διακριτός σε κάθε αγωνιστή αυτής της μάχης. Με όπλο, πρωτίστως, την επιστήμη, την εμπιστοσύνη μας στους γιατρούς, σε αυτούς τους ήρωες του 2021 - οι οποίοι και αυτοί με αυταπάρνηση και αυτοθυσία, όπως οι πρόγονοί τους, κάνουν τα αδύνατα δυνατά να εξουδετερώσουν αυτόν τον εισβολέα στη ζωή μας - έχουμε καταφέρει να κερδίσουμε πολλές μάχες εναντίον του. Η ενότητα, ακόμα, η ελπίδα, η συνέπειά μας και η ανάγκη μας «να πάρουμε τη ζωή μας πίσω» μας κράτησαν «ζωντανούς» σε αυτόν τον κοινό αγώνα και δεν πτοηθήκαμε παρά τις κακουχίες με τις οποίες ήρθαμε αντιμέτωποι. Αναπόφευκτα, όμως, όπως κάθε πόλεμος έχει και αυτός τα δικά του θύματα. Ακόμα περισσότερο αποφασισμένοι, ωστόσο, πλέον είμαστε έτοιμοι να κερδίσουμε και τον πόλεμο. Ακόμα, συνεπώς, κι αν δεν μπορέσαμε να τιμήσουμε όλοι μαζί στους δρόμους, στις πλατείες, στα σχολεία με γιορτές και πλήθος εκδηλώσεων την επέτειο των διακοσίων χρόνων από την Ελληνική 25

Επανάσταση, ο εορτασμός αυτόςγ αποτελεί αφορμή για σκέψη και συζήτηση εν μέσω πανδημίας. Αποτελεί αφορμή για να μας υπενθυμίσει τη δύναμη του απροσδόκητου, την αξία της ανθρώπινης ζωής αλλά βέβαια και του συλλογικού αγώνα ενάντια σε κάθε εχθρό, κάθε εποχής. Τιμούμε, λοιπόν, παντού και πάντα τους ήρωες του ’21 διότι χάρη σε αυτούς είμαστε και θα είμαστε ελεύθεροι. «Είμαστε εις το «εμείς και όχι εις το «εγώ» » Ι. Μακρυγιάννης 26

Επιστολή ενός Νεοέλληνα (2021) σε έναν αγωνιστή του 1821 Θανάσης Μπερσής Αθήνα, Μάρτιος 2021 Προς τον άγνωστο ήρωα της Επανάστασης, Χαίρομαι ιδιαίτερα που έχετε την δυνατότητα να διαβάσετε την επιστολή μου. Δεν έχει καμία σημασία ο αγωνιστής στου οποίου τα χέρια έφτασε αυτή η επιστολή, καθώς όλοι σας συμβάλατε στην Επανάσταση της Ελλάδας μας. Παρόλα αυτά, επιθυμώ να μεταφέρετε το μήνυμα αυτής της επιστολής σε όλους τους μαχητές, να μεταφέρετε σε όλους τους αξιέπαινους αγωνιστές το μεγάλο «ευχαριστώ» που οφείλω να σας πω για τον αγώνα σας, διακόσια ολόκληρα χρόνια μετά. Είναι πραγματικά λυπηρό το να παρατηρεί κανείς τον τρόπο με τον οποίο διδάσκεται, έστω τις περισσότερες φορές, η Ελληνική Επανάσταση, αυτό το τεράστιο κατόρθωμα του Έθνους μας. Αν εξαιρέσουμε λίγες δράσεις που γίνονται πάνω σε αυτό το θέμα, εμείς οι Έλληνες μαθαίνουμε πλέον τα γεγονότα επιφανειακά, μαθαίνουμε αυτό το σπουδαίο κομμάτι της Ιστορίας μας ως ένα απλό ιστορικό σημείο. Είμαι σίγουρος ότι και εσείς οι ίδιοι δε θα χαιρόσασταν αν βλέπατε όλες σας τις σκληρές προσπάθειες, αποτέλεσμα κόπου, μόχθου και απίστευτης οργάνωσης, απλά να «επισημαίνονται». Λίγοι 27

είναι αυτοί που κατανοούν πλέον το πραγματικό νόημα του μεγάλου αυτού συμβάντος, που κατανοούν ότι δεν πρόκειται για κάτι απλό, που απλά το «μαθαίνεις» ή το «διαβάζεις». Έτσι, εκ μέρους όλων των Ελλήνων, κρίνω σημαντικό να σας απευθύνω ένα μεγάλο ευχαριστώ, σε όλους εσάς τους αληθινούς ήρωες. Σας ευχαριστούμε για την ελευθερία που μας έχετε προσφέρει. Αν δεν υπήρχαν άτομα σαν εσάς, τους ατρόμητους, θαρραλέους και αποφασισμένους αγωνιστές της Επανάστασης του 1821, εμείς θα ήμασταν ακόμη υπόδουλοι, δεν θα γνωρίζαμε την έννοια της λέξης «ελευθερία». Αν δεν υπήρχαν προσωπικότητες επίμονες, ισχυρές, οι οποίες δεν θα ήταν ικανές να βιώσουν τόσες κακουχίες, ποτέ δεν θα μπορούσαμε εμείς να ζούμε ελεύθερα. Αν δεν υπήρχε τόσο μεγάλη υπομονή, τετρακοσίων ολόκληρων χρόνων, εμείς σήμερα δεν θα μελετούσαμε την μεγαλειώδη αυτή Επανάσταση, πολύ απλά γιατί δεν θα είχε συμβεί. Γνωρίζω ότι με μια μικρή επιστολή δεν γίνεται να σας ευχαριστήσω απέναντι στα τόσα χρόνια της μάχης σας υπέρ της πατρίδας μας. Παρόλα αυτά, ελπίζω να σας βοηθήσω να καταλάβετε ότι όλος αυτός ο αγώνας που κάνατε, αποδείχθηκε ο λόγος που τόσες γενιές ζουν ελεύθερα. Μπορεί εσείς να μην καταφέρατε να χαρείτε αυτή την ελευθερία, όμως είναι σίγουρα λυτρωτικό το γεγονός ότι όλος αυτός ο σκληρός σας αγώνας ελευθέρωσε ένα ολόκληρο έθνος από μια τόσο σκληρή περίοδο σκλαβιάς. Αν μπορούσα να καθορίσω την γενεσιουργό αιτία του έθνους μας, θα καθόριζα εσάς, γιατί εσείς μας χαρίσατε το μεγαλύτερο αγαθό, την βάση ενός έθνους: την «ελευθερία». Με τιμή, Θ. Μπερσής 28