ΒΛΥΚΨ-ΠΙΝΑΚΕΣ-ΧΡΗΣΤΙΚΑ 23

Γάλλοι Φιλέλληνες Αρωγοί στον αγώνα των Ελλήνων για εθνική απελευθέρωση Έκδοση: Β΄Αρσάκειο Λύκειο Ψυχικού Επιμέλεια: Δρ. Σοφία Ραπτάκη, Δήμητρα Αγιασοφίτη

Περιεχόμενα Προλογικό σημείωμα .................................................................................................................3 Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων ...................................................................................................4 Θέματα εμπνευσμένα από την ελληνική αρχαιότητα..............................................................4 Φιλέλληνες και Επανάσταση του ΄21........................................................................................6 Τα υψηλά ιδανικά των Ελλήνων.................................................................................................7 Γυναικείες μορφές.........................................................................................................................9 Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798 – 1863)............................................................... 12 Η πολιορκία του Μεσολογγίου και η ηρωική έξοδος των Μεσολογγιτών....................... 14 Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου.................................................................................................... 16 Η συνδρομή των Γάλλων Φιλελλήνων................................................................................... 18 Αισθήματα συμπάθειας, θαυμασμού και επιδοκιμασίας γεννιούνται στις ψυχές των Γάλλων καλλιτεχνών ............................................................... 19 Μάχες.......................................................................................................................................... 22 Το δράμα των κατοίκων της Πάργας...................................................................................... 23 “Le Giaour” «Ο Γκιαούρ».......................................................................................................... 24 Έλληνες οπλαρχηγοί και στρατιώτες...................................................................................... 26 Χάρτες της Ελλάδας.................................................................................................................. 33 Ελληνικά τοπία.......................................................................................................................... 34 Χρηστικά αντικείμενα ............................................................................................................. 37 Βάζα............................................................................................................................................. 37 Πιάτα........................................................................................................................................... 40 Οικιακά σκεύη............................................................................................................................ 44 Παραπετάσματα τζακιού.......................................................................................................... 46 Φιλελληνικά κεντήματα........................................................................................................... 47 Ρολόγια....................................................................................................................................... 48 Βεντάλιες.................................................................................................................................... 53 Επιτραπέζια παιχνίδια............................................................................................................... 54 Ετικέτες....................................................................................................................................... 55 Κουτιά......................................................................................................................................... 56 Διακοσμητικές φιγούρες και χρηστικά αντικείμενα ............................................................ 57 Παρτιτούρες και σενάρια.......................................................................................................... 59 Διήγημα μαθήτριας ................................................................................................................. 60 2

Προλογικό Σημείωμα Το φιλελληνικό ρεύμα στη διάρκεια της Επανάστασης του ’21 άντλησε μέρος της ορμής του από το θετικό κλίμα που υπήρχε ήδη πριν το 1821 για την αρχαία Ελλάδα - χώρα παιδείας, τέχνης και πολιτισμού - αλλά και για τους χειμαζόμενους από την Οθωμανική κατάκτηση Έλληνες, τους οποίους οι Ευρωπαίοι περιηγητές συναντούσαν στα ταξίδια τους στην Ανατολή. Το φιλελληνικό κίνημα αναπτύχθηκε κατεξοχήν στη Γαλλία σε δύο κυρίως μορφές: αφενός άνθρωποι του πνεύματος και των τεχνών, μέσω της καλλιτεχνικής τους δραστηριότητας, διαμόρφωσαν αποφασιστικά μία φιλελληνική κουλτούρα που επηρέασε έντονα τη γαλλική κοινή γνώμη και τους πολιτικούς της εποχής και αφετέρου φιλελληνικά κομιτάτα στο Παρίσι, τη Μασσαλία, το Στρασβούργο και αλλού διοργάνωναν εκδηλώσεις και εράνους για τη συγκέντρωση ρουχισμού, τροφίμων και χρημάτων με σκοπό να ανακουφίσουν τη δυστυχία του επαναστατημένου ελληνικού λαού. Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του για τα 200χρονα της Ελληνικής Επανάστασης από τη σκοπιά του Γαλλικού Φιλελληνισμού, το Β’ Αρσάκειο Λύκειο Ψυχικού έδωσε έμφαση σε δύο αξιοσημείωτες πτυχές του φιλελληνικού φαινομένου στη Γαλλία: η φιλόλογος Δρ Σοφία Ραπτάκη (Υποδιευθύντρια) σε συνεργασία με τη φιλόλογο Δήμητρα Αγιασοφίτη συγκέντρωσε από έγκυρες ψηφιακές πηγές γνωστούς και λιγότερο γνωστούς πίνακες Γάλλων ζωγράφων που αναφέρονται στην ελληνική υπόθεση και τους κατέταξε θεματικά, ώστε να μπορεί η μαθητική κοινότητα να τους προσπελάσει και να τους απολαύσει. Επιπλέον, η Δήμητρα Αγιασοφίτη συγκέντρωσε εικόνες χρηστικών αντικειμένων με ελληνικά θέματα, που βρήκαν τη θέση τους σε γαλλικά νοικοκυριά του 19ου αιώνα και χρηματοδοτούσαν με την αγορά τους δράσεις υπέρ των Ελλήνων ή πάντως συντηρούσαν την αγάπη για οτιδήποτε ελληνικό. Γιατί πίνακες και γιατί καθημερινά αντικείμενα με φιλελληνικά θέματα; Η απάντηση είναι απλή: οι δυνατές εικόνες αναπαριστούν με τον καλύτερο τρόπο τα ιστορικά συμβάντα, κινητοποιούν και εμπνέουν. Σε μία εποχή όπου δεν υπήρχε διαδίκτυο και όπου οι ειδήσεις από τα μέτωπα έρχονταν με υστέρηση εβδομάδων ή και μηνών και μέσα από ολιγόλογες αναφορές στον γαλλικό Τύπο, αρκούσε ένας πίνακας όπως «Η σφαγή της Χίου» (“Scènes des massacres de Scio”), που εκτέθηκε από τον Ντελακρουά στο Salon του 1824, για να στραφεί σύσσωμη η γαλλική κοινή γνώμη υπέρ των Ελλήνων: η έπαρση των Οθωμανών κατακτητών, η φρίκη των αθώων Ελλήνων, η λάμψη ενός απέραντου ελληνικού ουρανού άφησαν ανεξίτηλη φιλελληνική σφραγίδα στη γαλλική κοινωνία. Ο Ντελακρουά ήταν ένας μεταξύ πολλών που ασχολήθηκαν με την ελληνική υπόθεση, ήταν όμως μέγας, όπως υπογραμμίζει το εγκώμιο που τού πλέκει ο Baudelaire το 1859: “L’ imagination de Delacroix! […] le ciel lui appartient, comme l’ enfer, comme la guerre, comme l’ Olympe, comme la volupté. Voilà bien le type du peintre-poète! […] Il verse tour à tour sur ses toiles inspirées le sang, la lu- mière et les ténèbres. ” («Η φαντασία του Ντελακρουά! […] ο ουρανός τού ανήκει, όπως και η κόλαση, όπως ο πόλεμος, όπως ο Όλυμπος, όπως η ηδονή. Ορίστε λοιπόν ο τύπος του ζωγράφου-ποιητή! […] Μεταγγίζει εναλλάξ στους εμπνευσμένους καμβάδες του το αίμα, το φως και τα σκοτάδια») Πιο ταπεινά, αλλά όχι λιγότερο σημαντικά, τα αντικείμενα της καθημερινότητας των Γάλλων φιλελλήνων: σερβίτσια, ρολόγια, έπιπλα, σκεύη, βεντάλιες με μοτίβα και θέματα ελληνικά. Κάθε Γάλλος που σεβόταν τον εαυτό του ήθελε να έχει στην κατοχή του και να περιστοιχίζεται από πράγματα που παρέπεμπαν στην Ελλάδα. Το υλικό του παρόντος λευκώματος προβλήθηκε στους μαθητές του σχολείου μας ανά τμήματα το φθινόπωρο του 2021, συζητήθηκε, σχολιάστηκε, ερμηνεύθηκε μέσα από ποικίλες εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Έδωσε λαβή να διατυπώσουν οι μαθητές εντυπώσεις κι σχόλια. Δείτε στο τέλος του λευκώματος ένα διήγημα που συνέταξε η μαθήτρια της Α’ λυκείου Μαρία-Ολβιανή Ρήγου, η οποία εμπνεύστηκε από τα αντικείμενα που είδε. Ο σκοπός επετεύχθη: μέσα από τις φιλελληνικές εικόνες, σε συνθήκες πανδημίας που καθιστούσαν σχεδόν αδύνατη κάθε διδακτική επίσκεψη, γνώρισαν οι μαθητές και προσέλαβαν ουσιαστικά τον Γαλλικό Φιλελληνισμό. Πολλές ευχαριστίες οφείλονται στις φιλολόγους Δρ Σοφία Ραπτάκη και Δήμητρα Αγιασοφίτη, που εργάστηκαν για ένα εξάμηνο προκειμένου να βρουν, να συγκεντρώσουν, να ταξινομήσουν, να σχολιάσουν το υλικό που θα δείτε στο λεύκωμα. Δρ Νέλλη Παππά Διευθύντρια του Β’ Αρσακείου Λυκείου Ψυχικού 3

Θέματα εμπνευσμένα από την ελληνική αρχαιότητα • Νεοκλασικισμός Πολύ πριν την Ελληνική Επανάσταση, στο πλαίσιο του Νεοκλασικισμού, πολλοί ζωγράφοι εμπνέονταν από την ελληνική αρχαιότητα και προσπαθούσαν να αποτυπώσουν την • καλλιτεχνική κληρονομιά του κλασικού ιδεώδους. Οι Ιngres και David κατέχουν εξέχουσα θέση. Jacques-Louis David (1748-1825) «Μάχη του Άρη και της Αθηνάς» Ο πίνακας σχεδιάστηκε το 1771. Λούβρο, Παρίσι Ο David αναφέρει την πρόθεσή του «να ανανεώσει τις τέχνες», μέσα από μια ζωγραφική, την οποία «οι Έλληνες κλασικοί θα τη θεωρούσαν, χωρίς κανέναν δισταγμό, δική τους». 4

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Jacques-Louis David (1748-1825) Jacques-Louis David (1748-1825) «Θάνατος του Σωκράτη» «Λεωνίδας στις Θερμοπύλες» Ο πίνακας φιλοτεχνήθηκε το 1787. Ο πίνακας σχεδιάστηκε το 1814. Λούβρο, Παρίσι Metropolitan Museum of Art, New York Jean Auguste Dominique Ingres (1780-1867) Jean Auguste Dominique Ingres (1780-1867) «Ο Αχιλλέας υποδέχεται τους απεσταλμένους «Δίας και Θέτις» του Αγαμέμνονα» Ο πίνακας σχεδιάστηκε το 1811. Μουσείο Γκρανέ Ο πίνακας δημιουργήθηκε το 1801. Beaux –Arts de Paris François Pascal Simon Gérard (1770–1837) «Έρως και Ψυχή» Ο πίνακας φιλοτεχνήθηκε το 1798. Λούβρο, Παρίσι 5

Φιλέλληνες και Επανάσταση του ΄21 • Νεοκλασικισμός Ο όρος «φιλέλληνες» αναφέρεται ιδιαίτερα σε ξένους υπηκόους, κυρίως από τη Γαλλία, την Αγγλία και την Ιταλία, που εκδήλωσαν φίλια αισθήματα προς την Ελλάδα και • συνέδραμαν στον αγώνα για την ανεξαρτησία της. Στη Γαλλία, ήδη από την αρχή του αγώνα, διοργανώνονται ομιλίες, συλλέγονται χρήματα και αποστέλλεται ηθική και υλική βοήθεια στην Ελλάδα. • Ο θαυμασμός προς Αίτια του φιλελληνισμού πολιτισμό, ο οποίος την αρχαία Ελλάδα και τον αρχαίο ελληνικό δημιούργησε μία σειρά πνευματικών κινημάτων - την Αναγέννηση, τον Διαφωτισμό, τον • Νεοκλασικισμό - τα οποία είχαν ως ιδεώδες τους την κλασική αρχαιότητα. Ο πολιτικός και ιδεολογικός φιλελευθερισμός, ο οποίος επικράτησε με τη Γαλλική • Επανάσταση. Η δραστηριοποίηση των ελληνικών κοινοτήτων της διασποράς και των Ελλήνων λογίων • που δρούσαν στη Δύση. Ο περιηγητισμός που προσέφερε μια επίκαιρη εικόνα της νεοελληνικής ζωής και των • προβλημάτων της. Οι πολιτικές επιδιώξεις και οι ανταγωνισμοί των Μεγάλων Δυνάμεων στο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. Ο Φιλελληνισμός • ΗκΕαλτληάνικτήηενπανΕάσπταασνη άαπσότταηνσαηρχτήοτουυ ΄21 στη Ζωγραφική αγώνα θα συγκινήσει τους Γάλλους • ζωγράφους. Με τους πίνακες τους όχι μόνο εκφράζουν το ενδιαφέρον τους για την Ελλάδα, αλλά παρέχουν και σημαντικές πληροφορίες για τον αγώνα της εθνικής απελευθέρωσης των • Ελλήνων. Μετά την Έξοδο του Μεσολογγίου, το 1826, διοργανώθηκε στο Παρίσι έκθεση υπέρ της Ελληνικής Επανάστασης, όπου εκτέθηκαν περισσότεροι από 200 πίνακες, φιλοτεχνημένοι από μεγάλους ζωγράφους, όπως ο Delacroix, ο Ingres, ο H. Vernet, ο G. Gros, ο A. Schef- • fer και ο David. Λέγεται ότι η έκθεση αυτή απέφερε περισσότερο από τριάντα έξι χιλιάδες γαλλικά φράγκα. Από αυτά τα τρία τέταρτα διατέθηκαν για την απελευθέρωση των γυναικόπαιδων του Μεσολογγίου. 6

Τα υψηλά ιδανικά των Ελλήνων Pierre Henri Révoil (1776 – 1842) Pierre Henri Révoil (1776 – 1842) «Ο θρίαμβος του λαβάρου» «Ο θρίαμβος του λαβάρου» Ιδιωτική συλλογή Έμφαση στις λεπτομέρειες του προηγούμενου πίνακα Δεσπόζουσα θέση στον μελετώμενο πίνακα έχει το χριστιανικό έμ- βλημα- λάβαρο που αισθητοποιεί την αντίθεση ανάμεσα στους Χρι- στιανούς Έλληνες και τους άπιστους Τούρκους. Michel-Philibert Genod (1796- 1862) Alexandre Evariste Fragonard (1780-1850) «Η αναχώρηση του νεαρού αγωνιστή» «Λεωνίδας» Ελαιογραφία σε μουσαμά Μουσείο Καλών Τεχνών, Sens, Γαλλία Στην προσπάθειά του να διαιωνίσει επάξια το όνομα των γεν- Ο Έλληνας πολεμιστής ακονίζει τα όπλα του στον τάφο του ναίων προγόνων του, ο νεαρός πολεμιστής αναχωρεί για τη Σπαρτιάτη ήρωα, πάνω στον οποίο έχει ακουμπήσει το αποκοι- μάχη, έχοντας δώσει όρκο στον ξύλινο σταυρό, ο οποίος είναι μισμένο παιδί του. Η ελαιογραφία υπαινίσσεται τη σύνδεση των καρφωμένος μέσα σε ένα αρχαίο κιονόκρανο. σύγχρονων Ελλήνων με τους αρχαίους ήρωες προγόνους τους. Σκηνές, όπως αυτή, προκαλούσαν συγκίνηση στο Ευρωπαϊκό Η ηρωική θυσία του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες γίνεται το κατε- κοινό και τού υπενθύμιζαν ότι οι Έλληνες χριστιανοί μάχονταν ξοχήν σύμβολο της αντίστασης στον Τούρκο δυνάστη. εναντίον των μουσουλμάνων Τούρκων. 7

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Alphonse de Neuville (1835-1885) Ary Scheffer (1795-1858) «Ο πατριωτικός όρκος των Ελλήνων» «Σκηνή από τον Αγώνα» Ιδιωτική Συλλογή, Λευκωσία Οι Έλληνες αγωνιστές, με τεταμένα τα χέρια, ορκίζονται να Οι Έλληνες αγωνιστές επιδεικνύοντας τη φιλοπατρία και το θρη- πολεμήσουν με αυτοθυσία. Δεσπόζουσα θέση στον πίνακα σκευτικό τους αίσθημα ορκίζονται ότι θα πολεμήσουν με αυταπάρ- καταλαμβάνουν η ελληνική σημαία και ο σταυρός, που αι- νηση. σθητοποιούν τον πατριωτισμό και την ευσέβεια των Ελλή- νων πολεμιστών. Louis Dupré (1789 – 1837)  Jean Claude Bonnefond (1796-1860) «Ύψωση της ελληνικής Σημαίας στα Σάλωνα» «Τελετή Αγιασμού στην Εκκλησία του Αγίου Ιδιωτική Συλλογή Αθανασίου των Ελλήνων» Ο πίνακας φιλοτεχνήθηκε το 1830. Απεικονίζει τη θεία λειτουργία στην εκκλησία της Ρώμης, αποτυ- πώνοντας τη θρησκευτική ευλάβεια των Ελλήνων. 8

Γυναικείες μορφές Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, οι γυναίκες διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο, εμψυχώνοντας τους άνδρες, παίρνοντας μέρος στις μάχες και εμφυσώντας στα παιδιά τους αισθήματα φιλοπατρίας. Αποτέλεσαν θύματα του Τούρκου κατακτητή που τούς συμπεριφερόταν με αναλγησία και επιθετικότητα. Ary Scheffer (1795-1858) Λεπτομέρεια από τον προηγούμενο πίνακα με έμφαση στην απελπισία και την απόγνωση που αποτυπώνονται στα πρόσωπα των γυναικών του Σουλίου, αλλά και των παιδιών τους. Ary Scheffer (1795-1858) «Οι Σουλιώτισσες» Εκτίθεται στο μουσείο του Λούβρου. Έργο του 1827, εμπνευσμένο από τον τραγικό θάνατο των γυναικών, που προτίμησαν να πέσουν με τα παιδιά τους στον γκρεμό και όχι στα χέρια των Τούρκων, κατά την πολιορκία του Σουλίου το 1803 από τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Στον μελετώμενο πίνακα, οι ανυπεράσπιστες μητέρες οδύρο- νται, πριν από τον χορό του Ζαλόγγου. Τα παιδιά τους είναι τρομαγμένα και επιζητούν την τρυφερή μητρική αγκαλιά. Ary Scheffer (1795-1858) «Ελληνίδες παρακαλούν για βοήθεια» Εκτίθεται στο μουσείο του Λούβρου. Ο πίνακας φιλοτεχνήθηκε το 1826 και αποτυπώνει το θρη- σκευτικό αίσθημα των θεοσεβούμενων Ελληνίδων που προσεύ- χονται στην Παναγία, παρακαλώντας για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. 9

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Alphonse de Neuville (1835 1885) Ferdinand Victor Eugène Delacroix «Το θάρρος των γυναικών του Σουλίου» (1798-1863) Οι ηρωίδες, παρά την ευαισθησία που συνυφαίνεται με τη γυ- «Ορφανό Κορίτσι στο κοιμητήριο» ναικεία φύση τους, συντελούν αποφασιστικά στην απόκρουση των αντιπάλων. Εκτίθεται στο μουσείο του Λούβρου. Η ελαιογραφία δημιουργήθηκε το 1824 και παρουσιά- στηκε σε έκθεση στο Salon του Παρισιού μαζί με το έργο «Η Σφαγή της Χίου». Απεικονίζει μία Ελληνίδα με τρομαγμένα μάτια και θλιμμένο πρόσωπο, η οποία επισκέπτεται τους τάφους των γονέων της που έπεσαν στον Αγώνα τους για απε- λευθέρωση. Nicolas Louis François Gosse (1787 – 1878) Louise Vallot (μέσα του 19ου αιώνα) «Η μάχη της Ακρόπολης» «Αρπαγή Ελληνίδας» Εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη, στο παράρτημα του Ναυπλίου. Ιδιωτική Συλλογή Η ελαιογραφία σε μουσαμά απεικονίζει την κακομεταχείριση Η πολιορκία της Ακρόπολης από τους Τούρκους και η πεισμα- και τη βίαιη αρπαγή μίας Ελληνίδας από τον Τούρκο δυνάστη. τική απόφ­ αση των Ελλήνων να την υπερασπιστούν με γενναι- οψυχία αναζωπύρωσε το φιλελληνικό ενδιαφέρον των Γάλλων καλλιτεχνών. Ο ζωγράφος απεικονίζει τη Λιδωρίκη Ασήμω (Γκούραινα) ως μια αλληγορία της αγωνιζόμενης Ελλάδας, όμοια με την Ελ- λάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου του Delacroix του 1826. Η ηρωίδα, έστω και λαβωμένη, καταπατά τα σύμβολα μιας ολό- κληρης αυτοκρατορίας που σέρνεται ηττημένη στα πόδια της. Γίνεται εκφραστής των αγώνων του λαού, αναπόσπαστο κομ- μάτι του αρχαίου μνημείου και φορέας του διαχρονικού μηνύ- ματος για ελευθερία. 10

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Stanislas Henri Benoit Darondeau (1807–1841) Antoine Charles Horace Vernet (1807–1841) «Ελληνίδες σε σκλαβοπάζαρο» «Ελληνίδα μάνα» Ελαιογραφία σε μουσαμά, Μουσείο Μπενάκη Στον πίνακα απεικονίζεται μία καταδιωκόμενη Ελληνί- Στον πίνακα αποτυπώνονται με συγκλονιστική αμεσότητα, ο δα μητέρα, η οποία προσπαθεί να προστατεύσει το παιδί εξευτελισμός και η απόγνωση της νεαρής κοπέλας στα χέρια της και να αποφύγει τους αντιπάλους. του τρομαχτικού δουλέμπορου. Στα μάτια των εικονιζόμενων μορφών αντικατοπτρίζο- νται ο φόβος και η αγωνία που νιώθουν μπροστά στην επικείμενη εχθρική επίθεση. Pierre Bonirote (1811 – 1891) «Η παρηγοριά» Στον πίνακα αποτυπώνονται δύο γυναικείες μορφές συγκλονι- σμένες από την έκβαση της μάχης και την απώλεια των αγαπη- μένων τους προσώπων. Η μία αγκαλιάζει τρυφερά την άλλη, προσπαθώντας να την εγκαρδιώσει. Auguste Vinson (1819-1903) «Μπουμπουλίνα» Ο πίνακας πιθανόν εμπνευσμένος από έργο του Peter von Hess αντικατοπτρίζει την ηγετική φυ- σιογνωμία της Μπουμπουλίνας, που συμμετέχει στον αγώνα με αποφασιστικότητα και τόλμη. Pierre Bonirote (1811 – 1891) «Χορός γυναικών στην Πνύκα» 11

Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798 – 1863) • Νεοκλασικισμός Επηρεασμένος από τον Ρομαντισμό και από τις φιλελεύθερες ιδέες που επικρατούσαν στη Γαλλία στις αρχές του 19ου αιώνα, ο Delacroix ζωγράφισε ιστορικά γεγονότα, • δείχνοντας μεγάλη ευαισθησία σε κοινωνικά θέματα της εποχής του. Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, ο Delacroix επέδειξε τον φιλελληνισμό του, • ζωγραφίζοντας πίνακες με θέμα τον αγώνα των υπόδουλων Ελλήνων. Τα έργα του χαρακτηρίζονται από αντισυμβατικό ύφος αντίθετο προς τον στείρο ακαδημαϊσμό και την έλλειψη συναισθήματος που επικρατούσε. «Σκηνή από τις Σφαγές της Χίου» Μουσείο Λούβρου, Παρίσι Στον πίνακα που σχεδιάστηκε το 1824 απεικονίζεται η τουρκική θηριωδία και διαφαίνε- ται η απελπισία στα πρόσωπα των ανθρώπων. Στο κέντρο του πίνακα διακρίνεται ένα ταλαιπωρημένο αντρόγυνο, μαζί με μία ηλικιω- μένη γυναίκα που κοιτάζει προς τον ουρανό μ’ ένα βλέμμα απόγνωσης. Στο δεξί άκρο του πίνακα φαίνεται μία μητέρα με το μωρό της. Στο αριστερό άκρο απεικονίζονται δύο αγκαλιασμένα παιδιά που περιμένουν άπραγα την αναπόδραστη μοίρα του θανάτου. 12

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Προσχέδιο για το έργο «Οι σφαγές της Χίου» που αποτελεί μια σπαρακτική ελεγεία αφιερωμένη στην τραγωδία των κατοίκων της Χίου. «Ο Μπότσαρης αιφνιδιάζει το στρατόπεδο των Τούρκων κατά την ανατολή του ήλιου» Μουσείο Τέχνης, Τολέδο Προσχέδιο του 1860-62 που δεν ολοκληρώθηκε λόγω του θανά- του του Ντελακρουά το 1863. Ο πίνακας απεικονίζει την επίθεση του Μάρκου Μπότσαρη και των 350 Σουλιωτών κατά των 15. 000 Τουρκαλβανών στο Καρ- πενήσι τη νύκτα της 8ης/21ης Αυγούστου 1823. Οι Τούρκοι λύ- γισαν από τις ορμητικές εφόδους των Ελλήνων. Ο Μπότσαρης, πληγωμένος, υπέκυψε τελικά στα τραύματά του. «Έφιππος Έλληνας Αγωνιστής» Βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου / Μουσείο Τέχνης Ο πίνακας, που σχεδιάστηκε το 1827, απεικονίζει το αγέρωχο βλέμμα του έφιππου Έλληνα αγωνιστή. Το άλογό του σχεδόν ίπταται, καθώς φαίνεται σαν να μην πατάει στο έδαφος. Τα μάτια του αλόγου, αλλά και του έφιππου, αδιάφορα και υπο- τιμητικά, είναι στραμμένα προς τον σκοτωμένο Τούρκο. Ο έφιπ- πος αγωνιστής κατευθύνεται στον συναγωνιστή του, ο οποίος προσπαθεί να προφυλαχθεί πίσω από το σκοτωμένο άλογό του. Ο πίνακας αποτελεί αλληγορία της ευρωπαϊκής βοήθειας στους αγωνιζόμενους Έλληνες. «Τούρκος παραδίδεται σε Έλληνα ιππέα» 13

Η πολιορκία του Μεσολογγίου και η ηρωική έξοδος των Μεσολογγιτών …αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης πολλών Γάλλων Φιλελλήνων που θέλησαν με το έργο τους να ευαισθητοποιήσουν το γαλλικό κοινό, εκθειάζοντας την απαράμιλλη τόλμη των Ελλήνων. Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798 – 1863) Alexandre Marie Colin (1798-1875) «Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου» «Η επίθεση του Ιμπραήμ Πασά κατά του Μουσείο Καλών Τεχνών Μπορντό Μεσολογγίου» Κεντρική μορφή του πίνακα είναι μία γυναίκα που αντιπροσω- πεύει την «Ελλάδα». Βρίσκεται στα συντρίμμια γονατιστή, με Ο πίνακας αναπαριστά την επίθεση του Ιμπραήμ στο τα χέρια τεταμένα σε ένδειξη απελπισίας, καθώς αντικρίζει τη Μεσολόγγι. μακάβρια σκηνή των σκοτωμένων αγωνιστών. Ο Ιμπραήμ Πασάς συμμετείχε στην πολιορκία από τον Νοέμβριο του 1825, αφού προηγουμένως είχε εισβάλει στο Μοριά. Louis Benjamin Devouges (1770-1842) Louis Joseph Toussaint Rossignon (1780-1871) «Μεσολόγγι» «Η τελευταία Μετάληψη των Μεσολογγιτών» Μουσείο Μπενάκη Οι Μεσολογγίτες, έχοντας δώσει ιερό όρκο, ορ- Νέα Υόρκη, Ιδιωτική συλλογή μούν στη μάχη, αποδεικνύοντας το αγωνιστικό Ανάμεσα στις ηρωικές μορφές των πολιορκημένων βρίσκεται φρόνημα και την υπέρμετρη ανδρεία τους. ο Μητροπολίτης Ρωγών Ιωσήφ, ο οποίος, κατά την Έξοδο, ανατίναξε τον μύλο όπου ήταν οχυρωμένος με τους συμπο- 14 λεμιστές του.

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Antoine Charles Horace Vernet (1789- Alphonse de Neuville (1835 -1885) «Η υπεράσπιση του Μεσολογγίου» 1863) «Σκηνή από την πολιορκία του Μεσολογγίου» Ελαιογραφία σε καμβά Ιδιωτική συλλογή Μιχάλη και Δήμητρας Βαρκαράκη Στο βάθος του πίνακα διακρίνεται η τειχισμένη πόλη του Μεσολογγίου. Οι γενναιόψυχοι αγωνιστές του βρίσκονται σε μία παραθαλάσσια σκηνή. Ένα καράβι έχει ναυαγήσει στα παράλια. Pierre Roch Vigneron (1803-1890) François Émile de Lansac (1803-1890) «Επεισόδιο της πολιορκίας του Μεσολογγίου - Η «Η πτώση του Μεσολογγίου» Αυτοθυσία» Μουσείο Salies Bagnères - de -Bigorre Εκτίθεται στη Δημοτική Πινακοθήκη Μεσολογγίου Ημιτελές έργο, φιλοτεχνημένο το 1827. Ο πίνακας φιλοτεχνήθηκε το 1827. Αντικατοπτρίζει τον ηρωι- Στο κέντρο απεικονίζεται ένας σταυρός που πλαισιώ- σμό, την αυτοθυσία και την απόγνωση της γυναίκας μπροστά νεται από δύο γυναικείες μορφές. Η μία, στα αριστε- στο αναπόφευκτο του θανάτου. Η Έλενα Βενιζέλου αγόρασε τον ρά, κρατά ένα σπαθί και η άλλη, στα δεξιά, ανεμίζει πίνακα από το Λούβρο και τον χάρισε στο Μεσολόγγι. το λάβαρο με τον σταυρό της Ορθοδοξίας. Το κεντρι- κό πρόσωπο τεντώνει τα χέρια προς τα πίσω, σαν να Jean M. Mercier (1788-1874) θέλει να προστατεύσει την γυναίκα με το λάβαρο. «Μεσολογγίτες Πρόσφυγες» Ο πίνακας συμβολίζει τον εθνικό και θρησκευτικό χα- ρακτήρα του Αγώνα των Ελλήνων με στόχο την απο- Στον πίνακα απεικονίζεται μια οικογένεια που προσπαθεί να ξε- τίναξη του τουρκικού ζυγού. φύγει από τη θηριωδία των Τούρκων. 15

Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου Louis Ambroise Garneray (1783-1857) Louis Ambroise Garneray (1783-1857) «Η ναυμαχία του Ναβαρίνου» «Η ναυμαχία του Ναβαρίνου» Εθνικό Μουσείο των Ανακτόρων, Βερσαλλίες Σχέδιο του Garneray βάσει πληροφοριών που έλαβε από τους Τον Οκτώβριο του 1827, αγγλικά, γαλλικά και ρωσικά πολεμικά πλοία ήρθαν αντιμέτωπα με τον στόλο των αξιωματικούς του ναυτικού των συμμαχικών δυνάμεων. Τούρκων και των Αιγυπτίων. Η νίκη των ναυτικών συμ- μαχικών δυνάμεων συνέβαλε αποφασιστικά στην απε- λευθέρωση της Ελλάδας. Jean-Charles Langlois (1789-1870) «Η ναυμαχία του Ναβαρίνου» Auguste Étienne François Mayer (1805 - 1890) Auguste Étienne François Mayer (1805 - 1890) «Το βράδυ της Ναυμαχίας του Ναβαρίνου» «Το βράδυ της Ναυμαχίας του Ναβαρίνου» 16 Λεπτομέρεια του προηγούμενου πίνακα

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Auguste Étienne François Mayer (1805 - 1890) «Η ναυμαχία του Ναβαρίνου» François Georgin (1801-1863) «Η ναυμαχία του Ναβαρίνου» Χαρακτικό. Ο Georgin εργάστηκε ως τυπογράφος-ξυλο- γράφος σε τυπογραφείο του Εpinal από την ηλικία των 12 χρόνων, όπου δημιούργησε περί τις 200 ξυλογραφίες. Louis-Philippe Crépin  (1772-1851) «Η ναυμαχία του Ναβαρίνου» Louis-Philippe Crépin  (1772-1851) Jean-Charles Langlois  (1789-1870) «Η ναυμαχία του Ναβαρίνου» «Συνάντηση του Στρατάρχη Μαιζώνος με τον Ιμπραήμ Πασά στο Ναβαρίνο, το 1828» 17

Η συνδρομή των Γάλλων Φιλελλήνων σε ηθικό, υλικό και στρατιωτικό επίπεδο « Ευρωπαίοι αξιωματικοί και Φιλέλληνες » Joséphine-Clémence Formentin (1802-1863) Έγχρωμη λιθογραφία, Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο «Έρανος υπέρ των Ελλήνων» Από τους 940 περίπου φιλέλληνες που συμμετείχαν στον αγώνα, οι Γάλλοι ήταν δεύτεροι σε αριθμό με 196 αγωνι- Μουσείο Μπενάκη στές. Ένας στους τρεις φιλέλληνες σκοτώθηκε σε μάχη ή Γαλλική λιθογραφία, του 1826, η οποία αντανακλά την οικονο- πέθανε από κακουχίες ή τραυματισμούς. μική συνδρομή των Γάλλων προς τους Έλληνες. Noël Dieudonné Finart (1797–1852) «Στρατιώτες της γαλλικής αποστολής στο Μοριά» Μουσείο Μπενάκη Ο πίνακας σχεδιάστηκε το 1828 και αναπαριστά τη συμβολή της Γαλλίας, σε τεχνικό και εθνικό επίπεδο, στη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους. Το 1828, οι Μεγάλες Δυνάμεις, Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, αποφάσισαν την εκκένωση της Πελοποννήσου, την οποία κατείχαν τα αιγυπτιακά στρατεύματα του Ιμπραήμ Πασά. Το εγχείρημα ανέλαβε γαλλικό εκστρατευτικό σώμα υπό την αρχηγία του στρατηγού Μεζόν. Noël Dieudonné Finart (1797–1852) «Στρατιώτες της γαλλικής αποστολής στο Μοριά» Λεπτομέρεια του προηγούμενου πίνακα Οι Φιλελληνικές εφημερίδες “Drapeau Προσωπογραφία από τον Louis Hersent (1777-1860) Blanc” και “Le Constitutionnel” και η εχθρική προς την ελληνική υπόθεση «Έρανος υπέρ των Ελλήνων» “La Quotidienne” Ελαιογραφία σε καμβά O γαλλικός Tύπος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην Εθνικό Μουσείο Ανακτόρων, Βερσαλλίες ανάπτυξη του Φιλελληνισμού στη Γαλλία. Στον πίνακα απεικονίζεται η συγγραφέας Nτελφίν Γκαι (1804– 1855), η οποία με τη δράση της στα παρισινά σαλόνια ενίσχυε 18 τον ελληνικό αγώνα. Τα φιλελληνικά της αισθήματα επισφρα- γίστηκαν με το έργο της «O έρανος».

Αισθήματα συμπάθειας, θαυμασμού και επιδοκιμασίας γεννιούνται στις ψυχές των Γάλλων καλλιτεχνών για τη γενναιοψυχία, την καρτερικότητα και τις κακουχίες των Ελλήνων Ary Scheffer (1795-1858) «Ελληνόπουλο που υπερασπίζεται τον πατέρα του» Μουσείο Μπενάκη Ο θαρραλέος Έλληνας προστατεύει τον τραυματισμένο πατέρα του, προτάσσοντας με γενναιοψυχία το σπαθί του. Ο πληγωμένος (στον μηρό) πατέρας, υποκινούμενος από υψηλό αγωνιστικό φρόνημα, εξα- κολουθεί να κρατά το σπαθί του. Ary Scheffer (1795-1858) «Πολεμιστής φυγαδεύει αμάχους» Ο ατρόμητος στρατιώτης, με αυταπάρνηση και πνεύμα αλληλεγγύης, προστατεύει τον άμαχο πληθυσμό από την εχθρική απειλή. Auguste Vinchon (1789–1855) «Σύγχρονο ελληνικό θέμα εμπνευσμένο από τη σφαγή της Σαμοθράκης» Μουσείο Λούβρου, Παρίσι Ο πίνακας σχεδιάστηκε το 1827. Ηλικιωμένος, καθισμένος στα ερείπια του καμένου του σπιτιού, δίπλα στο σώμα της κόρης του, που σκοτώθη- κε στη σφαγή της Σαμοθράκης, κρατά το βρέφος που εκείνη θήλαζε. 19

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Henri Decaisne (1779-1852) Antoine Charles Horace Vernet (1789-1863) «Αποτυχία στρατιωτικής επιχείρησης» «Η ήττα» Μουσείο Μπενάκη Μουσείο Μπενάκη Στα μάτια των ατρόμητων Ελλήνων πολεμιστών αποτυπώνεται Στα έργα του Vernet είναι έκδηλη η επίδραση από τον ρομαντι- ανείπωτη θλίψη. Στο βάθος διακρίνεται μία πόλη που καίγεται. σμό και τον νεοκλασικισμό. Αριστερά, απεικονίζονται οι άνθρωποι που φεύγουν για να σω- Στον μελετώμενο πίνακα, ένας Έλληνας, πατώντας το πτώμα θούν κρατώντας τα υπάρχοντά τους. κάποιου Τούρκου, διατάζει τον υπηρέτη του τελευταίου να απο- κεφαλίσει τον κύριό του. Πρόκειται για έναν αλληγορικό πίνακα που προοιωνίζει τη νίκη των Ελλήνων. Jean Claude Bonnefond (1796-1860) Hugues Fourau (1803-1873) «Τραυματισμένος Έλληνας αξιωματικός μπροστά «Ο θάνατος του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄» στα τείχη κατειλημμένης πόλης» Εκτίθεται στο δημαρχείο της γαλλικής πόλης Auray. Ο πίνακας σχεδιάστηκε το 1826. Μουσείο Καλών Τεχνών, Λυών Είναι εμπνευσμένος από την «Ιστορία της Αναγέννησης της Ελ- Ο πίνακας σχεδιάστηκε το 1826. λάδας» του Γάλλου συγγραφέα François Pouqueville. Σύμφωνα με την κριτικό τέχνης, Νίνα Αθανάσογλου- Kallmyer, Αναπαριστά τη σύλληψη του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’, ο οποίος η εικονιζόμενη τραυματισμένη μορφή είναι ο Μάρκος Μπότσα- απαγχονίστηκε στην πόρτα του Πατριαρχείου, ενώ φορούσε τα ρης. Θεωρείται ως μία αλληγορία για τις απερίγραπτες ταλαι- αρχιερατικά του άμφια. πωρίες, τα βάσανα και τις σφαγές του ελληνικού λαού από τους Οθωμανούς. Αριστερά, απεικονίζονται οι άνθρωποι που φεύ- γουν για να σωθούν κρατώντας τα υπάρχοντά τους. 20

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Jean-Charles Langlois (1789-1870) Jean-Charles Langlois (1789-1870) «Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη» «Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη» Ο πίνακας απεικονίζει τον θάνατο του ήρωα της Ελληνικής Χαρακτικό Επανάστασης του 1821, Μάρκου Μπότσαρη, στη μάχη του Κε- Ο πληγωμένος οπλαρχηγός, περικυκλωμένος από συναγωνι- φαλόβρυσου, το 1823. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο που εξέδωσε στές του, συνεχίζει να κρατά το σπαθί του μη θέλοντας να πα- με τίτλο ˝Terre aimée des Dieux˝ το 1932 ο Γάλλος ιστορικός ρεκκλίνει από το αγωνιστικό του χρέος. και δημοσιογράφος René Puaux (1878-1936). Αυτός υπήρξε έν- θερμος υποστηρικτής των ελληνικών θεμάτων. Alphonse de Neuville (1835 -1885) «Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη» Vincent-Nicolas Raverat (1801-1865) «Ο θάνατος του νεαρού διακόνου από τη Μεσσηνία» Μουσείο de L’ Hotel Sandelin, Saint-Omer Πηγή έμπνευσης του ζωγράφου αποτέλεσε ένα ποίημα του Καζιμίρ Ντελαβίν. Ο τελευταίος άντλησε το θέμα του από το βιβλίο «Ταξίδι στην Ελλάδα», όπου ο συγγραφέας του François Pouqueville αφηγείται τον θάνατο ενός νεαρού ορ- θόδοξου ιερέα που χτυπήθηκε θανάσιμα κάτω από ένα τουρκικό κάστρο, ενώ τραγουδούσε μέσα σε μια βάρκα τα μαρτύρια της υποδουλωμένης πατρίδας του. 21

Μάχες Auguste Vinson (1819-1903) Alexandre-Gabriel Decamps (1803-1860) «Σκηνή μάχης» «Μάχη ανάμεσα σε Έλληνα και σε Τούρκο» Στον πίνακα αποτυπώνεται η γενναιοψυχία των Ελλή- Ο πίνακας επικεντρώνεται στη συμπλοκή των δύο αντιπά- νων πολεμιστών που δε διστάζουν να αναμετρηθούν με λων, αποδίδοντας με λεπτομερή τρόπο την επιθετικότητα τους έφιππους αντιπάλους τους. και την αγωνιστική τους ορμή. Auguste Étienne François Mayer  (1805- 1890) «Μάχη Έλληνα με Τούρκο»» Henri-Léopold Lévy (1840- 1904) «Σκηνή από την ελληνική Επανάσταση» Επηρεασμένος από τις δημοκρατικές ιδέες που επικρατού- σαν στην εποχή του ο Lévy παρουσίαζε πίνακες με θέμα την Ελληνική επανάσταση. 22

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Bérard J. Pierre Bonirote (1811 – 1891) «Έλληνας ψαράς, διηγούμενος τις περιπέτειές «Σκηνή μάχης» του, μπροστά στο ακρωτήριο του Σουνίου» Ο πίνακας, που αντικατοπτρίζει τις συντονισμένες κινήσεις των μάχιμων Ελλήνων πολεμιστών, σχεδιάστηκε από τον Bérard J. , τα προσωπικά στοιχεία του οποίου δεν έχουν γίνει γνωστά. Το δράμα των κατοίκων της Πάργας …υπό την οπτική των Γάλλων καλλιτεχνών Ary Scheffer (1789-1870) «Οι εξόριστοι Έλληνες πάνω σε βράχο» Ιστορικό Μουσείο Άμστερνταμ Στις 10 Μαΐου του 1819, η πόλη της Πάργας παραδόθηκε στον Αλή Πασά των Ιωαννίνων, ο οποίος την κατέστρεψε ολοσχερώς. Στον πίνακα αποτυπώνεται ο σπαραγμός των εξόριστων στην Κέρκυρα κατοίκων της Πάργας. Alphonse-Apollodore Callet (1799-1831) «Το δράμα των Παργανιωτών» Ο   Callet, ρομαντικός ζωγράφος, σύγχρονος του Delacroix, θα εκθέσει στο Σαλόνι του Παρισιού  «Το  δράμα  της  Πάργας». Η Πάργα, σημαντικό λιμάνι, το 1819 πουλήθηκε στον Αλή Πασά από τον Άγγλο διοικητή των Επτανήσων, ο οποίος έδιωξε από την πόλη τους 4000 Παργινούς και τους Σουλιώτες που είχαν καταφύγει εκεί μετά την πτώση του Σουλίου. Στο έργο διακρίνεται η απελπισία στα πρόσωπα των Ελλήνων. Στο βάθος ο Άγγλος κυβερνήτης επιβλέπει την απομάκρυνση των κατοίκων και του Επισκόπου τους, ενώ δεξιά κάτω, παρα- τηρούμε μια σωριασμένη γυναίκα που έχει μαζί της τα οστά των προγόνων της.   23

“Le Giaour” «Ο Γκιαούρ» • Πολλοί ζωγράφοι (Delacroix, Géricault, Colin) εμπνέονται από το αφηγηματικό έργο του λόρδου Βύρωνα «Ο Γκιαούρ» (1813), το οποίο μεταφράστηκε στα γαλλικά το 1824, χρονιά όπου ο Άγγλος ποιητής πέθανε στην • Ελλάδα. Ο Γκιαούρ, ένας χριστιανός, σκοτώνει τον τυραννικό Χασάν, ο οποίος θανάτωσε τη Λεϊλά που ο Γκιαούρ αγαπούσε. Λιθογραφία του 1827 Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798-1863) «Η Μονομαχία του Γκιαούρη και του Πασά» Ο συνδυασμός ζεστών και ψυχρών χρωμάτων συνδέει τον ατρό- μητο Έλληνα αγωνιστή με το φως και τον πολιτισμό, ενώ τον Τούρκο με το σκοτάδι και τη βαρβαρότητα. Εκτίθεται στο Art Institude of Chicago. Αντίγραφο του έργου βρίσκεται στο Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου. Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798-1863) «Η Μονομαχία του Γκιαούρη και του Πασά» Λεπτομέρεια του προηγούμενου πίνακα με έμφαση στους δύο αντιπάλους. 24

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798-1863) Jean Louis André Théodore Géricault (1791–1824) «Η μάχη του Γκιαούρη και του Πασά» «Ο Γκιαούρ» Εκτίθεται στο Petit Palais στο Παρίσι. Ο Jean Louis André Théodore Géricault θεωρείται από τους βα- σικότερους εκφραστές του ρομαντικού κινήματος στη Γαλλία. Ο πίνακας σχεδιάστηκε το 1835. Ο Géricault εμπνέεται από το έργο του Μπάιρον «Ο Γκιαούρ», για να αποδώσει τη νίκη των γενναιόψυχων Ελλήνων έναντι των Τούρκων. Alexandre Marie Colin (1798-1875) «Μάχη Τούρκου με Έλληνα» Ο πίνακας απεικονίζει τη σκηνή της εκδίκησης του Έλληνα προς τον Τούρκο Χασάν που ευθύνεται για τον θάνατο της αγαπημένης του. 25

Έλληνες οπλαρχηγοί και στρατιώτες Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Jean Pierre Eugène Félicien Peytier (1793-1864) Louis Dupré  (1789 – 1837) «Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης» «Δημήτριος Μαυρομιχάλης» Μουσείο Μπενάκη Jean Pierre Eugène Félicien Peytier (1793-1864) Pierre Bonirote (1811 – 1891) «Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης με τη συνοδεία του» «Θεόδωρος Κολοκοτρώνης» Pierre Bonirote (1811 – 1891) «Η κηδεία του Κολοκοτρώνη» O Κολοκοτρώνης στη νεκρική του κλίνη 26

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Jean Pierre Eugène Félicien Peytier (1793-1864) Louis Dupré (1789 – 1837) «Ο Κωνσταντίνος Κανάρης» «Κανάρης» Jean-Léon Gérôme (1824 – 1904) Dominique Louis Féréol Papety (1815-1849) «Μάρκος Μπότσαρης» «Ιωάννης Κωλέττης» Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798 – 1863) Dominique Louis Féréol Papety (1815-1849) «Φιγούρα στρατιώτη» «Ένα παλικάρι» 27

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Jean Pierre Eugène Félicien Peytier (1793-1864) Jean Pierre Eugène Félicien Peytier (1793-1864) «Έλληνας οπλαρχηγός» «Μέλη του «Τυπικού» παρελαύνουν στο Ναύπλιο» Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798 – 1863) Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798–1863) «Έλληνες αγωνιστές» «Έλληνας πολεμιστής» Louis Dupré (1789 – 1837) Jean Pierre Eugène Félicien Peytier (1793-1864) «Έλληνας πολεμιστής από τα Γιάννενα» «Στρατιώτης με όπλο» 28

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798-1863) Louis Emile Pinel De Grandchamp (1831–1894) «Έλληνας Στρατιώτης» «Δύο Σουλιώτες Στρατιώτες» Ο πίνακας σχεδιάστηκε το 1826. Απεικονίζει δύο Σουλιώτες που ξεκουράζονται πριν την επόμενη μάχη με τους εχθρούς. Ο ένας κάθεται σε μία πέτρα, ενώ ο άλλος, αγέρωχος και επιβλη- τικός, στέκεται όρθιος, πατώντας αποφασιστικά πάνω στον βράχο. Ο σκοτεινός ουρανός αντικατοπτρίζει τις επικείμενες συγκλονιστικές μάχες μέχρι να λάμψει το φως της απελευθέ- ρωσης. Charles Frédéric Chassériau du Chiron (1802– 1896) «Έλληνας Στρατιώτης» Ο πίνακας σχεδιάστηκε το 1825. Louis Dupré (1789 – 1837) Théodore Leblanc (1800 – 1837) «Στρατόπεδο των Ελλήνων Παλικαριών Eλαιογραφία, Mουσείο Mπενάκη μπροστά στη Ναύπακτο» O Έλληνας που παριστάνεται εδώ εικάζεται ότι είναι ο Ανδρέας Λόντος (1784–1846), ο οποίος φι- Ο πίνακας σχεδιάστηκε το 1827. λοξένησε τον Mπάιρον κατά την πρώτη επίσκεψή του στην Eλλάδα το 1809 και αργότερα διακρίθη- 29 κε στον αγώνα της ανεξαρτησίας.

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798-1863) Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798-1863) «Έλληνες πολεμιστές χορεύουν» «Φορεσιά των Σουλιωτών» Ελαιογραφία σε καμβά, μουσείο του Λούβρου Ο Delacroix έδωσε μεγαλύτερη βαρύτητα στην ενδυμασία και Ο πίνακας, που φιλοτεχνήθηκε το 1824-1825, αποτελεί προ- τον χορό των Ελλήνων αγωνιστών παρά στην απεικόνιση των σχέδιο και δεν είναι ολοκληρωμένος. Ο χορός των πολεμιστών προσώπων τους. εκφράζει αλληγορικά τον αγώνα τους για εθνική απελευθέρω- ση και διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους. Pierre Bonirote (1811 – 1891) «Άνδρας και Γυναίκα με παραδοσιακές φορεσιές» Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798-1863) «Πολεμιστής σε ανάπαυση» Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798-1863) Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798-1863) «Έλληνες αναπαύονται στο Δάσος» «Δύο Έλληνες στρατιώτες σε ένα ξέφωτο στο δάσος» 30

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Théodore Leblanc (1800 -1837) «Παλικάρια μπροστά στον Ναό του Απόλλωνα στην Κόρινθο» Théodore Leblanc (1800 – 1837) Henri Decaisne (1779-1852) «Ένας Σουλιώτης αγωνιστής» «Το στρατόπεδο των Παλικαριών μπροστά από το φρούριο της Ναυπάκτου» Ο πίνακας σχεδιάστηκε το 1827. Théodore Leblanc (1800 – 1837) Théodore Leblanc (1800 – 1837) «Hρακλειώτης» «Παλικάρια Ρουμελιώτες» 31

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Alexandre Marie Colin (1798-1875) Jean Louis André Théodore Géricault (1791–1824) «Το ελληνόπουλο» «Έλληνας κοιμώμενος στα βράχια της παραλίας» Στον πίνακα είναι εμφανής η ιδεαλιστική ανάπτυξη του Musée Granet θέματος, που υποδηλώνει την επιθυμία του ζωγράφου να δώσει στον ήρωα συμβολική διάσταση, εξαίροντας τη γεν- ναιοψυχία του παρά το νεαρό της ηλικίας του. Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798-1863) Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798-1863) «Σουλιώτης» «Έλληνας αξιωματικός» Ferdinand Victor Eugène Delacroix (1798-1863) «Έλληνας ιππέας» 32

Χάρτες της Ελλάδας Jean Pierre Eugène Félicien Peytier (1793-1864) «Ο χάρτης του Μοριά» Ο χάρτης του Μοριά του 1832 από τον Λοχαγό Πιερ Πετιέ είναι ο πρώτος χάρτης της Ελληνικής Επικράτειας που σχεδιάστηκε επι- στημονικά. Ο Peytier, αξιωματικός, γεωγρά- φος και χαρτογράφος, προσκλήθη- κε στην Ελλάδα από το 1827 μέχρι το 1831 από τον Ιωάννη Καποδί- στρια ως σύμβουλος για την οργά- νωση του στρατού του Ελληνικού Κράτους. Από το 1833 έως το 1836 επισκέ- φθηκε εκ νέου την Ελλάδα για να δημιουργήσει έναν χάρτη του Βα- σιλείου της Ελλάδος. Jean Pierre Eugène Félicien Peytier (1793-1864) «Ο χάρτης του Μοριά» Χάρτης του Βασιλείου της Ελλάδος του 1852 από τον Λοχαγό Πιερ Πετιέ 33

Ελληνικά τοπία Μετά τη επανάσταση, υπό την οπτική των γάλλων φιλελλήνων και περιηγητών. Jean Pierre Eugène Félicien Peytier (1793-1864) Pierre Bonirote (1811 – 1891) «Αθήνα. Δυτική άποψη από την Παζαρόπορτα» «Η Ακρόπολη της Αθήνας από τον Λυκαβηττό» François Édouard Bertin  (1797–1871) Pierre Bonirote (1811 – 1891) «Η Πνύκα από την Ακρόπολη» «Έλληνας αγωνιστής στην Πνύκα» Ελαιογραφία σε καμβά Ιδιωτική συλλογή Μιχάλη και Δήμητρας Βαρκαράκη Στον πίνακα που αναπαριστά τη συμβολική σύζευξη του νεότε- ρου Ελληνισμού με την αρχαιοελληνική́ κληρονομιά αποδίδεται η Ακρόπολη ιδωμένη από την Πνύκα. Στον βράχο της κάθεται, αγέ- ρωχος, ένας Έλληνας πολεμιστής. Jean Pierre Eugène Félicien Peytier (1793-1864) Pierre Bonirote (1811 – 1891) «Ακρόπολη στο βάθος και Θησείο» «Το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού» 34

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Louis Dupré  (1789 – 1837) «Παρθενώνας» Jean Pierre Eugène Félicien Peytier (1793-1864) «Αθήνα, Βορειοανατολική άποψη του Παρθενώνα και το τζαμί» Claude François Théodore Caruelle d’Aligny Jean Pierre Eugène Félicien Peytier (1793-1864) (1798-1871) «Κατεστραμμένα σπίτια στο Θησείο» «Ακρόπολη από την Πνύκα» Jean Pierre Eugène Félicien Peytier (1793-1864) Jean Pierre Eugène Félicien Peytier (1793-1864) «Η Γειτονιά της Χουρμαδιάς και το Μπούρτζι στο «Ναύπλιο. Βορειοανατολική άποψη από την Ναύπλιο» Πρόνοια» 35

Πίνακες Γάλλων Φιλελλήνων Jean Pierre Eugène Félicien Peytier (1793-1864) «Καφενείο μπροστά στη Θάλασσα στην Πάτρα» Jean Pierre Eugène Félicien Peytier (1793-1864) «Η εκκλησία του Παντοκράτορα στην Πάτρα» Claude François Théodore Caruelle d’Aligny Claude François Théodore Caruelle d’Aligny (1798-1871) (1798-1871) «Κυκλάδες. Το λιμάνι τής Δήλου, η Πάρος και η «Ο ναός του Απόλλωνα στην αρχαία Κόρινθο» μεγάλη Δήλος» Claude François Théodore Caruelle d’Aligny (1798-1871) «Η Πεντέλη» 36

Βάζα Βάζο πορσελάνης διακοσμημένο με ένθετους λίθους του Charles-Henri Loeillot-Hartwig (β΄ τέταρτο του 19ου αιώνα) “Soldat grec enlevant un étendart à son ennemi” «Έλληνας στρατιώτης αρπάζει το λάβαρο του εχθρού» Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Βάζο από πορσελάνη που αποδίδει σκηνή μάχης Ζευγάρι βάζων από πορσελάνη, (β΄ τέταρτο (β΄ τέταρτο του 19ου αιώνα) του 19ου αιώνα) Η παράσταση είναι χειροποίητη, ενώ η διακόσμη- Οι παραστάσεις είναι ζωγραφισμένες με το ση είναι χρυσοποίκιλτη. Παρατηρείται φθορά του χέρι, ενώ η διακόσμηση έχει γίνει με χρυσό. χρυσού, κυρίως στη βάση. Το ύψος τους είναι 25 εκατοστά. Ύψος: 31, 5 εκατοστά Οι παραστάσεις είναι εμπνευσμένες από Η παράσταση είναι εμπνευσμένη από λιθογραφία λιθογραφίες του K. Loeillot (“Vengeance του K. Loeillot (“Vengeance d’ une famille grecque”, d’une famille grecque”, «Εκδίκηση Ελληνικής «Εκδίκηση Ελληνικής οικογένειας»). οικογένειας» και “Soldat Grec enlevant un étendard à son ennemi”, «Έλληνας στρατιώ- της αρπάζει το λάβαρο του εχθρού»). Ζευγάρι βάζων από πορσελάνη (β΄ τέταρτο 19ου αιώνα) Οι παραστάσεις είναι χειροποίητες, ενώ η περίτεχνη διακόσμηση είναι χρυσοποίκιλτη. Ύψος: 36 εκατοστά Η θεματολογία είναι εμπνευσμένη από λιθογραφίες του K. Loeillot (“Mort d’ un Grec”, «Θάνατος Έλληνα» και “Des Grecs prenant un fort défendu par des Turcs”, «Έλ- ληνες καταλαμβάνουν οχυρό των Τούρκων»). Βάζο “Vieux Paris” από πολύχρωμη πορσελάνη Ελληνίδα μητέρα αναμένει εναγωνίως την έκβα- ση της μάχης. Παράσταση εμπνευσμένη από την ομότιτλη λιθογραφία του Henri Decaisne Οπίσθια όψη: επιχρύσωμα με αρχαϊκά και φυτι- κά μοτίβα Ύψος: 25 εκατοστά Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου 37

Χρηστικά αντικείμενα Φιλελληνικό βάζο από πορσελάνη που απο- δίδει τη σκηνή κατάληψης τουρκικού πλοίου (β΄ τέταρτο του 19ου αιώνα) Το υλικό κατασκευής του βάζου είναι η πορσελάνη, ενώ η διακόσμησή του είναι φτιαγμένη από χρυσό. Οι παραστάσεις είναι ζωγραφισμένες με το χέρι. Το ύψος του αγγίζει τα 39, 5 εκατοστά. Η παράσταση είναι εμπνευσμένη από λιθο- γραφία του K. Loeillot (“Prise d’ un navire Turc par des Grecs”, «Κατάληψη τουρκικού πλοίου από Έλληνες). Η ναυμαχία του Ναβαρίνου που πραγματοποιή- θηκε στις 20 Οκτωβρίου του 1827 αποτυπώνεται σε γαλλική πορσελάνη με χρυσές λαβές που έχουν τη μορφή φτερωτών Νικών. Ύψος: 44 εκατοστά Συλλογή Μιχάλη και Δήμητρας Βαρκαράκη Ζευγάρι βάζων από πορσελάνη  Πορσελάνινα βάζα (β΄ τέταρτο του 19ου αιώνα) Οι χειροποίητες παραστάσεις αποδίδουν Οι παραστάσεις είναι ζωγραφισμένες με το χέρι, ενώ σκηνές μάχης Ελλήνων με Τούρκους. η διακόσμησή τους διαθέτει χρυσές λεπτομέρειες. Διαθέτουν περίτεχνες χρυσές λεπτομέρειες. Ύψος: 30 εκατοστά Το ύψος τους αγγίζει τα 24, 5 εκατοστά. Οι παραστάσεις είναι εμπνευσμένες από λιθογρα- φίες του K. Loeillot (“Vengeance d’ une famille Βάζο από πορσελάνη που απεικονί- grecque”, «Εκδίκηση ελληνικής οικογένειας» και ζει τη σκηνή κατάληψης ενός φρου- “Débarquement de troupes Grecques”, «Απόβαση ρίου (β΄ τέταρτο του 19ου αιώνα) ελληνικών στρατευμάτων»). Χειροποίητες παραστάσεις διακο- σμημένες με χρυσό Ύψος: 24, 5 εκατοστά Η παράσταση είναι εμπνευσμένη από λιθογραφία του K. Loeillot (“Des Grecs prenant un fort défendu par des Turcs”, «Έλληνες καταλαμ- βάνουν τουρκικό οχυρό»). 38

Χρηστικά αντικείμενα Φιλελληνικά βάζα από πορσελάνη που αναπαριστούν εμβληματικές μορφές του Αγώνα. Το αριστερό βάζο απει- κονίζει τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, ενώ το δεξί τον Κωνσταντίνο Κανάρη (β΄ τέταρτο του 19ου αιώνα). Οι παραστάσεις είναι ζωγραφισμένες με το χέρι, ενώ η διακόσμηση έχει γίνει με χρυσό. Ύψος: 45 εκατοστά Ζευγάρι βάζων «MÉDICIS» από πορσελάνη με φιλελληνικό θέμα (αρχές του 19ου αιώνα) Παρουσιάζουν σκηνές δράσης του ελληνικού ιππικού εναντίον των Τούρκων, κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821. Οι σκηνές είναι εμπνευσμένες από λιθογραφία του K. Loeillot, με θέμα “Charges de cavalerie grecque”, «Επιθέσεις Ελληνικού ιππικού»). Αμφορέας από πορσελάνη “Vieux Paris” με λαβές δια- κοσμημένες με φτερωτές μορφές, 19ος αιώνας Ύψος: 36 εκατοστά Πρόσθια όψη: η σύνθεση βασίζεται στη λιθογραφία του Loeillot με τίτλο «Κατάληψη τουρκικού πλοίου». Οπίσθια όψη: επιχρύσωμα με φυτικό διάκοσμο. Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου Βάζο από πορσελάνη που απεικονίζει ζευγάρι Ελλήνων (β΄ τέταρτο του 19ου αιώνα) Η παράσταση είναι εμπνευσμένη από λιθογραφία του K. Loeillot (“Le serment du Grec”, «Ο όρκος των Ελλήνων»). Η παράσταση είναι χειροποίητη, ενώ η διακόσμηση είναι χρυσοποίκιλτη. Διακρίνεται φθορά του χρυσού κυρίως στη βάση.    Ύψος: 35 εκατοστά. Αμφορέας από πορσελάνη “Vieux Paris” με διακοσμημένες λαβές (19ος αιώνας) Ύψος: 30 εκατοστά Πρόσθια όψη: η σύνθεση αναπαριστά μια μητέρα που κατα- διώκεται από Τούρκους, κρατώντας το μωρό της αγκαλιά Οπίσθια όψη: φυτικό κόσμημα και ζεύγος κύκνων Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου 39

Πιάτα Τούρκοι αιχμαλωτίζουν Ελληνίδες και παιδιά.  Ο Μιαούλης κυριεύει τουρκικό πλοίο.  Πιάτο από πορσελάνη με φιλελληνικό θέμα από το εργοστάσιο Πιάτα από πορσελάνη με φιλελληνική θεματολογία από το του Montereau στη Γαλλία (αρχές του 19ου αιώνα) εργοστάσιο του Montereau. Παρουσιάζει σκηνή από την Επανάσταση του 1821, εμπνευσμέ- Τοποθετούνται χρονικά στις αρχές 19ου αιώνα. νη από λιθογραφία του K. Loeillot. Παρουσιάζουν σκηνές από την Επανάσταση του 1821 εμπνευ- Το θέμα της σκλαβιάς και το δουλεμπόριο Ελλήνων τροφο- σμένες από τη λιθογραφία του K. Loeillot. δοτούσαν το Φιλελληνικό κίνημα για δεκαετίες, ακόμη και Ο Μιαούλης ήταν μία από τις εμβληματικές μορφές του 1821. μετά την σύσταση του νέου ελληνικού κράτους. Γύρω από το Ήταν δημοφιλής στο εξωτερικό, μετά τον Κανάρη που ήταν κεντρικό θέμα αναφέρονται στεφανωμένα ονόματα Ελλήνων ίσως ο πλέον διάσημος και προβεβλημένος αγωνιστής. και Φιλελλήνων αγωνιστών και συμπαραστατών της Ελλάδας. Ο Κωνσταντίνος Κανάρης πάνω σε πυρπολικό  Ο Κανάρης πάνω σε πυρπολικό  Φιλελληνικά πιάτα από το εργοστάσιο Montereau. Κατασκευάστηκε στο εργοστάσιο Montereau, περίπου το 1830. Το πιάτο αριστερά κατασκευάστηκε περίπου το 1824. Εμπίεστη σφραγίδα: LL & T / Montau. Το πιάτο δεξιά κατασκευάστηκε περίπου το 1830. Διάμετρος: 21 εκατοστά Ο Μαυροκορδάτος καταλαμβάνει τουρκικό οχυρό  O Μάρκος Μπότσαρης στο στρατόπεδο των Τούρκων  Πιάτα από πορσελάνη από τη Limoges της Γαλλίας με φιλελ- Πιάτο με φιλελληνική παράσταση του Charles-Henri Loeillot- ληνικά θέματα (αρχές του 19ου αιώνα). Η παράσταση είναι Hartwig (1826-1833) εμπνευσμένη από τη λιθογραφία του K. Loeillot. Εμπίεστη σφραγίδα: Montereau, διάμετρος: 22, 5 εκατοστά Εμπίεστη σφραγίδα: “MONTEREAU” και “LL & T MONTau” Από τη σπάνια σειρά των οκταγωνικών πιάτων Διάμετρος: 21, 5 εκατοστά Συλλογή A. Amandry 40

Χρηστικά αντικείμενα Έλληνας πολεμιστής  Έλληνες λαμβάνουν ευλογία στο Μεσολόγγι  Νεαρός Έλληνας πολεμά τον Πασά από τη σειρά Εμπίεστη σφραγίδα: Montereau. του Choisy le Roi. Διάμετρος: 22, 5 εκατοστά Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Προέρχεται από τη σπάνια σειρά των οκταγωνικών πιάτων. Διακρίνεται μικρή φθορά στο χείλος του πιάτου, στο αριστερό του τμήμα. Η Αναχώρηση του Έλληνα  Οι γυναίκες του Μεσολογγίου στη μάχη  Πιάτο με φιλελληνική παράσταση του Charles-Henri Loeillot- Πιάτα σε λιθογραφία του χαράκτη Loeillot (1798-1864), Hartwig (1826-30) από το εργοστάσιο του Montereau [1826-1833]. Κατασκευάστηκε στο γαλλικό εργοστάσιο Choisy-le-Roi. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών Τεχνική: φαγεντιανή Διαστάσεις: διάμετρος 20, 5 εκατοστά Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Έρανος υπέρ των Ελλήνων  - Ελληνικό κομιτάτο με πρόεδρο τον Σατωβριάνδο Τα πιάτα κατασκευάστηκαν στο εργοστάσιο Montereau (1826-1833). Διάμετρος: 22, 5 εκατοστά Προέρχονται από τη σπάνια σειρά των οκταγωνικών πιάτων. Οι παραστάσεις φιλοτεχνήθηκαν από τον Charles-Henri Loeillot-Hartwig. 41

Χρηστικά αντικείμενα Νεαρή Ελληνίδα μάχεται πασά  Έλληνας στον τάφο φίλου του Έλληνας στρατιώτης αφαιρεί έμβλημα από τον εχθρό Η αιχμαλωσία του πασά Η εκδίκηση Ελληνικής οικογένειας Πρώτη σειρά φιλελληνικών πιάτων Choisy Εμπίεστη σφραγίδα: “P & H CHOISY 7” Γαλλία, 1824-1836 Διάμετρος: 21, 5 εκατοστά Γυναίκα στις εξοχές της Αρκαδίας  Από το εργοστάσιο J. Vieillard & Cie, βασισμένο σε λιθογραφία του Lassalle Bordeaux (μετά το 1835) Εθνικό Ιστορικό Μουσείο 42

Χρηστικά αντικείμενα Φιλελληνικά πιάτα από το εργοστάσιο της Toulouse “Fouque & Arnoux”  α) Le départ du Grec (H αναχώρηση του Έλληνα) β) Soldat Grec enlevant un étendard à son ennemi (Έλληνας στρατιώτης αφαι- ρεί έμβλημα από τον εχθρό) γ) Vengeance d’une famille Grecque (H εκδίκηση μίας Ελληνικής οικογένειας) δ) Des Grecs prenant un fort défendu par des Turcs (Έλληνες καταλαμβάνουν οχυρό που υπερασπίζονται Τούρκοι) ε) Un Grec blessé (Έλληνας τραυματισμένος) στ) Mort d’un Grec (Ο θάνατος ενός Έλληνα) ζ) Jeune Grecque sauvée de l’esclavage des Turcs (Διάσωση Ελληνίδας από τη σκλαβιά των Τούρκων) η) La veille d’une attaque (Παραμονή επίθεσης) θ) Troupes Grecques en embuscade (Ελληνικά στρατεύματα σε ενέδρα) ι) Le coup de pistolet (Πυροβολισμός) ια) Nouvelle du combat de Navarin (Νέα από τη ναυμαχία του Ναβαρίνου) ιβ) Grecs après un revers (Έλληνες μετά από οπισθοχώρηση) Σειρά φιλελληνικών πιάτων του Montereau Πλαισιώνονται από δάφνινα στεφάνια και περιλαμβάνουν τα ονόματα Ελλή- νων αγωνιστών και φιλελλήνων. Συλλογή Ελληνικής Εταιρείας για τον Ελληνισμό και τον Φιλελληνισμό Ο όρκος του Έλληνα  Πιάτο με ανάλογη φιλελληνική θεματολογία. Βάζο με φιλελληνική παράσταση του Δημιουργός: Charles-Henri Loeillot-Hartwig Charles-Henri Loeillot-Hartwig Εργοστάσιο Choisy (1826 -1830) Εθνικό Ιστορικό Μουσείο 43

Οικιακά σκεύη Μικρή σουπιέρα bouillon με φιλελληνικά θέματα Φλιτζάνι με φιλελληνικά θέματα του 1830 Οι παραστάσεις είναι: «Παραμονή επιθέσεως», «Ευλογία Ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα σκεύη από φιλελληνικό Ελλήνων στο Μεσολόγγι», «Ο όρκος του Έλληνα» και σερβίτσιο φαγητού του Montereau. «Ελληνικό Κομιτάτο με πρόεδρο τον Σατωβριάνδο» (οι δυο Η παράσταση είναι εμπνευσμένη από την πολιορκία του τελευταίες παραστάσεις βρίσκονται στο σκέπασμα). Μεσολογγίου («Ευλογία Ελλήνων στο Μεσολόγγι»). Εμπίεστη σφραγίδα: LL & T / Montau. Ύψος: 8, 5 εκατοστά Ύψος: 22 εκατοστά Εμπίεστη σφραγίδα: LL & T / Montereau. Προέλευση: Montereau, περίπου 1830 Συλλογή Ελληνικής Εταιρείας για τον Ελληνισμό και τον Συλλογή Ελληνικής Εταιρείας για τον Ελληνισμό και τον Φιλελληνισμό Φιλελληνισμό Τσαγιέρα με φιλελληνική απεικόνιση που αποτυπώνει τη Τμήμα τσαγιέρας (tisanière) με φιλελληνική παράσταση γενναιόψυχη απόκρουση του Τούρκου εχθρού. “Avant-poste Grec”, «Ελληνική προφυλακή» του F. Grenier Παρίσι, περίπου 1830 Διαστάσεις : 12 εκατοστά Γαλλία, 19ος αιώνας 44 Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Χρηστικά αντικείμενα Φιλελληνική τσαγιέρα (veilleuse-tisanière) (μέσα 19ου αιώνα ) Φιλελληνική τσαγιέρα (veilleuse-tisanière) (περίπου 1830) Στο μεσαίο τμήμα, σε αντιδιαμετρικές θέσεις, διακρίνονται ένας Η κύρια παράσταση αναπτύσσεται κυκλικά σε όλη την Έλληνας με προτεταμένο σπαθί και μία καθιστή Ελληνίδα. Σε επιφάνεια του μεσαίου τμήματος και απεικονίζει τον θάνατο όλη την επιφάνεια υπάρχει χρυσή φυτική διακόσμηση, η οποία αγωνιστή και την αναγγελία του σε απόσπασμα έφιππων και συνδυάζεται με ζωγραφισμένους πολυτίμους λίθους (καρνεό- πεζών Ελλήνων. Ο θάνατος του αγωνιστή είναι εμπνευσμένος λες, ζαφείρια και σμαράγδια). από λιθογραφία του K. Loeillot (“Mort d’ un Grec”). Εργοστάσιο: Jacob Petit Οι παραστάσεις είναι ζωγραφισμένες με το χέρι, σε μαύρο φό- Υλικό κατασκευής: πορσελάνη ντο, ενώ οι περίτεχνες λεπτομέρειες είναι επιχρυσωμένες. Ύψος: 25 εκατοστά Λείπει το καπάκι και στη θέση του έχει τοποθετηθεί μεταλλικό καπάκι άλλου σκεύους. Διακρίνεται φθορά χρυσού στη βάση. Ύψος: 23 εκατοστά Τσαγιέρα με τη μορφή Ελληνίδας από πορσελάνη Φιλελληνική φιάλη ποτού με τη μορφή του Ρήγα Βελεστινλή Παρίσι, 1826-1840 να κρατά τη Χάρτα (Παρίσι, 1830-1840) Ανήκει στη συλλογή της Όλγας Χανδέλη. Συλλογή Όλγας Χανδέλη Η τσαγιέρα προβάλλεται στη μεγάλη επετειακή έκθεση «1821 Το φιαλίδιο εκτίθεται στο Μουσείο Μπενάκη, στο πλαίσιο του πριν και μετά», του Μουσείου Μπενάκη, με αφορμή τη συ- εορτασμού των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821. μπλήρωση των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821. 45

Παραπετάσματα τζακιού Φέρει την παράσταση «Η ήττα» σε Gobelin. Διαστάσεις: 50 εκατοστά Χ 46 εκατοστά Το παραπέτασμα τζακιού βρίσκεται στο Μέγαρο Σταθάτου και αποτελείται από ένα κέντημα του 1840. Πηγή έμπνευσης είναι το έργο του Vernet που δείχνει έναν Έλληνα να ποδοπατά έναν Τούρκο. Στο κέντημα το θέμα εξωραΐστηκε και αναπαριστά τον Έλληνα να ποδοπατά τουρκικά λάβαρα. Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου Προστατευτικό κάλυμμα τζακιού (περίπου 1830-50) Φιλελληνικό κέντημα που αναπαριστά μία αιχμάλωτη Είναι κεντημένο με φιλελληνική παράσταση. Ελληνίδα (β΄ τέταρτο του 19ου αιώνα) Διαστάσεις κεντήματος: 87 Χ 74 εκατοστά Χρησιμοποιήθηκε ως παραπέτασμα τζακιού. Εθνολογικό & Λαογραφικό Μουσείο Χρισσού – Συλλογή Διαστάσεις κεντήματος: 65 Χ 58 εκατοστά Ηλία Ε. Δαραδήμου Διαστάσεις παραπετάσματος: 98 Χ 80 εκατοστά Κέντημα με φιλελληνική παράσταση Απεικονίζει έναν γενναιόψυχο Έλληνα πολε- μιστή, ο οποίος είναι έφιππος και κρατά το τεταμένο το όπλο του. Δημιουργός: άγνωστος Εθνικό Ιστορικό Μουσείο 46

Φιλελληνικά κεντήματα Φιλελληνικό εργόχειρο κεντημένο με μεταξωτές κλωστές Φιλελληνικό τελαρωμένο κέντημα με παράσταση έφιππου (μέσα του 19ου αιώνα). πολεμιστή (β’ τέταρτο του 19ου αιώνα) Βασισμένο σε λιθογραφία του Théodore Le Blanc “Pallikare en Διαστάσεις: 59 Χ 70 εκατοστά faction” («Παλικάρι σε σκοπιά») Σε κάποια σημεία είναι λερωμένο και έχει μικρές φθορές. Διαστάσεις: 72 Χ 58 εκατοστά Κέντημα με φιλελληνική παράσταση Kέντημα με φιλελληνική παράσταση Διαστάσεις: 61Χ64 εκατοστά Διαστάσεις : 67 Χ 56 εκατοστά Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Φιλελληνικό εργόχειρο στο οποίο απεικονίζονται Έλληνες φυγάδες (αρχές του 19ου αιώνα) Διαστάσεις : 69 Χ 53 εκατοστά Εθνικό και Ιστορικό Μουσείο 47

Ρολόγια Ρολόι με θέμα «Ο Θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη», Το ρολόι απεικονίζει τον Κωνσταντίνο Κανάρη σε δράση (β΄ τέταρτο του 19ου αιώνα) (αρχές 19ου αιώνα). Υλικό κατασκευής: μπρούντζος επιχρυσωμένος Ο Έλληνας ναυτικός ισορροπεί όρθιος πάνω σε βάρκα που Πηγή: ADLER STEPHAN πλέει σε ταραχώδη κύματα, κρατώντας το πιστόλι στο αριστε- «ΤΑ ΓΑΛΛΙΚΑ ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΚΑ ΡΟΛΟΓΙΑ», «Οι Ώρες του ρό του χέρι και ένα τσεκούρι στο δεξί του χέρι. Είναι έτοιμος να Αγώνα», σελ. 79. προσεγγίσει εχθρικό πλοίο και να επιβιβασθεί σε αυτό. Ο γεν- ναίος και ανιδιοτελής Κανάρης ήταν μαζί με τον ήρωα Μάρκο Μπότσαρη οι πλέον διάσημες μορφές της επανάστασης σε όλη την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Μπρούντζινο επιχρυσωμένο ρολόι με φιλελληνική παράσταση Αναπαριστά τον αποχαιρετισμό του Έλληνα αγωνιστή πριν την αποχώρησή του για τη μάχη. Ύψος: 57 εκατοστά Φιλελληνικό ρολόι που απεικονίζει έναν ατρόμητο έφιππο πολεμιστή που προτάσσει το σπαθί του για να προστατεύσει το παιδί του. Υλικό: επιχρυσωμένος μπρούντζος Ύψος: 50 εκατοστά Χρυσό μετάλλιο, Pons 1827 Το μπρούντζινο ρολόι απεικονίζει έναν Σουλιώτη αγωνιστή έφιππο. Η μορφή είναι εμπνευσμένη από λιθογραφία του Γάλλου καλλιτέχνη K.Loeillot με θέμα «Παραμονή επίθεσης». Οι Σουλιώτες ήταν οι φοβερότεροι πολεμιστές της Ελληνικής Επανάστασης, γνωστοί στο Ευρωπαϊκό κοινό από τα έργα του Λόρδου Βύρωνος. 48

Χρηστικά αντικείμενα Οι Παργινοί  Έλληνες ναυαγοί (β’ τέταρτο του 19ου αιώνα)   Η Πάργα, σημαντικό λιμάνι, το 1819 πουλήθηκε στον Αλή Η ολόγλυφη διακόσμηση αναπαριστά ένα ζευγάρι Ελλήνων Πασά από τον Άγγλο διοικητή των Επτανήσων, ο οποίος έδιωξε φυγάδων και η έμπνευση προέρχεται από το θέμα της κατα- από την πόλη τους 4000 Παργινούς. Τότε εκείνοι αναγκάστη- στροφής της Πάργας. καν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να καταφύγουν Υλικό κατασκευής: Επιχρυσωμένος μπρούντζος ως πρόσφυγες στα Επτάνησα, αφού προηγουμένως, στις 15 Διαστάσεις: 65Χ47Χ19 εκατοστά Απριλίου ανέσκαψαν τους πατρώους τάφους, συνάθροισαν τα Εταιρεία για τον Ελληνισμό και τον Φιλελληνισμό (ΕΕΦ) οστά των προγόνων τους και τα έκαψαν στη πλατεία της αγο- ράς, για να μη βεβηλωθούν. Στο επιχρυσωμένο μπρούντζινο ρολόι αποδίδεται η απελπισία μίας οικογένειας. Ύψος: 50 εκατοστά Ρολόι με νεαρό αγωνιστή που υπερασπίζεται τον πατέρα του Ρολόι με θέμα «Η Αναγεννώμενη Ελλάδα» (β΄ τέταρτο του 19ου αιώνα). (β΄ τέταρτο του 19ου αιώνα) Μηχανισμός με την ένδειξη Danet H(orloge)r à Rennes (στο Υλικό κατασκευής: επιχρυσωμένος και πατιναρισμένος καντράν) μπρούντζος Υλικό κατασκευής: επιχρυσωμένος και πατιναρισμένος μπρού- Ύψος: 53 εκατοστά ντζος. Ύψος: 46, 5 εκατοστά Ανάλογο θέμα απεικόνισε ο Ary Scheffer στο έργο του “Jeune Grec défendant son père”, καθώς και άλλοι ζωγράφοι του 19ου αιώνα.   Έλληνας αγωνιστής υπερασπίζεται το Μεσολόγγι Στο εικονιζόμενο μπρούντζινο ρολόι έχουν αποδοθεί οι τίτλοι: (αρχές του 19ου αιώνα). «Παργινό ζευγάρι» ή «Η νύφη της Αβύδου» Εταιρεία για τον Ελληνισμό και τον Φιλελληνισμό (ΕΕΦ) Ύψος: 64 εκατοστά 49

Χρηστικά αντικείμενα Επιτραπέζιο ρολόι από μπρούντζο με φιλελληνική παράσταση Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα   Απεικονίζει Έλληνα αγωνιστή σημαιοφόρο κατά τη διάρκεια Η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα γεννήθηκε σε φυλακή επίθεσης εναντίον του εχθρού (αρχές του 19ου αιώνα). της Κωνσταντινούπολης όπου ήταν φυλακισμένη η μητέρα της. Μπουμπουλίνα   Η Μπουμπουλίνα ήταν μία από τις πλέον εμβλημα- Η φιγούρα της Μπουμπουλί- τικές παρουσίες του αγώνα των Ελλήνων, ήδη από νας σε επιτραπέζιο ρολόι από το 1821. επιχρυσωμένο μπρούντζο Η μορφή της αποτυπώθηκε στην ευρωπαϊκή τέχνη. (β΄ τέταρτο του 19ου αιώνα) Μάλιστα οι Γαλλίδες λανσάρισαν προς τιμήν της Διαστάσεις: 49 Χ 31 εκατοστά και ένα xτένισμα με μαντήλι στο κεφάλι, γνωστό ως Πηγή: ADLER STEPHAN «μπούμπουλη». «ΤΑ ΓΑΛΛΙΚΑ ΦΙΛΕΛΛΗΝΙ- Το ιδιαίτερα καλαίσθητο και σπάνιο επιτραπέζιο ρο- ΚΑ ΡΟΛΟΓΙΑ», «Οι Ώρες του λόι από μπρούντζο των αρχών του 19ου αιώνα από Αγώνα», σελ. 113. τη Γαλλία απεικονίζει την Ελληνίδα ηρωίδα. «Κανάρης, ο προστάτης της Ελλάδας» «Το Ελληνόπουλο»   «Μαχόμενη Ελλάδα» ή «ζευγάρι Σουλιωτών». Υλικό κατασκευής: μπρούντζος επιχρυσω- Bronzier Ledure Επιχρυσωμένος μπρούντζος μένος και πατιναρισμένος Έτος κατασκευής: 1830 Ύψος: 80 εκατοστά Ύψος: 54 εκατοστά Υλικό: μπρούντζος επιχρυσωμένος και πατιναρισμένος Ύψος: 58 εκατοστά 50