การศึกษาระบบนิเวศ

การศึกษาระบบนิเวศ ครูผสู้ อน นายสุนทร วงษฉ์ ลาด โรงเรียนขนาดมอญพทิ ยาคม สานกั งานเขตพ้นื ท่ีการศึกษามธั ยมศึกษาเขต 33

ผลการเรียนรู้ •เห็นคุณค่าและความสาคัญของทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดล้อม •มีความรคู้ วามเขา้ ใจเกย่ี วกับระบบนเิ วศและผลกระทบจากการ เปล่ยี นแปลงของระบบนิเวศ

ระบบนิเวศ ระบบนเิ วศในโลกน้สี ามารถแบง่ ออกได้เป็น 2 ระบบ ตามลกั ษณะ ของแหล่งท่ีอยู่อาศยั คือ ระบบนเิ วศบนบก (terrestrial ecosystem) และระบบนเิ วศในน้ำ (aquatic ecosystem) วิชา ทีว่ ่าดว้ ยการศกึ ษาระบบนเิ วศ เรียกวา่ นิเวศวทิ ยำ (Ecology) ซึ่ง เป็นการศกึ ษาในระดบั ส่งิ มีชีวิตข้ึนไป ระบบนเิ วศบนบกและระบบนเิ วศในน้า แม้วา่ จะมลี ักษณะของ แหลง่ ทีอ่ ย่อู าศัยตา่ งกนั แตพ่ บว่าทงั้ สองระบบนี้ตา่ งก็มี องคป์ ระกอบของระบบท่ีเหมอื นกนั คอื ประกอบดว้ ยปจั จยั ทาง กายภาพและปัจจยั ทางชีวภาพ

กำรเปลยี่ นแปลงแทนทข่ี องระบบนิเวศ ในสภาพแวดล้อมหนึ่งๆ พบวา่ เม่อื กาลเวลาผา่ นไปอาจทาให้เกดิ การ เปลีย่ นแปลงของกลุ่มส่งิ มชี ีวิตเกิด ขนึ้ กลมุ่ สิง่ มชี ีวิตเดมิ ที่เคยพบ อาจสูญหายไปกลายเป็นอกี กลุ่มหน่งึ ขึ้นมาแทนท่เี รียกปรากฏการณ์ น้วี ่า การเปล่ียนแปลงแทนทข่ี องระบบนิเวศ ( ecological succession ) โดยเม่ือระบบนเิ วศหนงึ่ ๆ ถกู รบกวนหรือถูกทาลาย ไปจนเสียสมดลุ ก็จะเกิดการเปลี่ยนแปลงแทนท่ีของกลมุ่ สิง่ มีชวี ติ ใหมข่ นึ้ มา ซึ่งการเปลยี่ นแปลงแทนท่ีในสภาพแวดล้อมธรรมชาตนิ ้ี จะมี 2 ลกั ษณะคอื

กำรเปลีย่ นแปลงแทนที่ของระบบนิเวศ 1. การเปลยี่ นแปลงแทนที่แบบปฐมภูมิ ( primary succession ) เป็นการ เปล่ยี นแปลงแทนท่ที ่เี รม่ิ จากบรเิ วณท่ีปราศจากสงิ่ มีชวี ติ มากอ่ น เชน่ การ เปล่ียนแปลงแทนทที่ เ่ี กิดข้นึ บนก้อนหนิ หนา้ ดินท่ีถกู เปดิ ข้นึ ใหมใ่ น การตัดชอ่ งเขาทา ถนน จนกระท่ังเกดิ สิ่งมชี วี ติ พวกมอส และไลเคนขนึ้ มาเปน็ กล่มุ แรก เมือ่ สิง่ มชี วี ิตกลุ่ม แรกตายไปกจ็ ะทบั ถม กลายเปน็ ชนั้ บางๆของดนิ เกดิ ขึน้ จากน้ันก็เรมิ่ เปน็ กลมุ่ สง่ิ มีชวี ิตกลุ่มที่ 2 เช่น หญ้าหรือพวกวัชพืชปา่ เกิดขน้ึ แทนที่ เม่ือกล่มุ ส่งิ มีชวี ิตเหล่านี้ ตายไปกจ็ ะทบั ถมเป็นชนั้ ดนิ ท่ีหนาขึน้ เร่ือยๆ และความอดุ มสมบรู ณ์ของธาตใุ นดินก็ เริม่ มีมากขึ้นจนทาให้เกิดสง่ิ มีชวี ติ กลุ่มแล้วกลมุ่ เลา่ ขนึ้ มาแทนที่



กำรเปล่ยี นแปลงแทนที่ของระบบนิเวศ 2. กำรเปลี่ยนแปลงแทนทแ่ี บบทตุ ิยภูมิ ( secondary succession ) เปน็ กำร เปลย่ี นแปลงแทนที่ที่เกิดขนึ จำกกลุ่มสิง่ มชี วี ิตเดมิ ถกู ทำ้ ลำย ไป แตย่ ังคงมีสงิ่ มชี วี ิตบำง ชนิดและสำรอินทรีย์ทส่ี ิ่งมชี ีวติ ตอ้ งกำรเหลอื อยู่ เชน่ กำรเปลยี่ นแปลงแทนที่ในบริเวณท่ี ถกู ไฟไหมบ้ รเิ วณท่ีเคยหกั ล้ำงถำงพงเพือ่ ท้ำไรแ่ ล้วปล่อยให้รกร้ำงภำยหลัง หรือ ป่ำทถ่ี กู ตัดโค่น เปน็ ต้น