แนวทางการปฏิรูปของอิหม่ามบะดีอุซซะมาน สะอีด อัลนูรซีย์

1 แนวทางการปฏิรูปของอิหมามบะดีอุซซะมาน สะอดี อัลนรู ซยี

2 1. บทนำ เมื่อพิจารณาประวัติศาสตรและเจาะลึกเขาไปโลกอิสลาม จะพบวามีนักวิชาการ นักปราชญ และนักปฏิรูปจำนวนมากที่อุทิศชีวิตเพื่อแสวงหาและอบรมสั่งสอนวิชาความรู อดทนตอความยากลำบากและความเจ็บปวด ทุมเทชีวิตทั้งทรัพยสินเงินทอง เวลา และ ความพยายามในดานการศึกษาและการปฏริ ูป ซึ่งอัลลอฮไดตอบแทนความดีโดยการใหชน รุนหลังไดรำลึกและขอพรใหพวกเขา อันเนอ่ื งจากผลงานและคุณูปการอันยิ่งใหญท่พี วกเขา เหลาน้นั ไดสรางไวใหแกประชาคมมสุ ลมิ และสังคมทั่วไป ซึ่งนักวิชาการอิสลามมากมายพิจารณาวาในบรรดานักปฏิรูปที่สรางคุณภาพให ประชาชาตอิ ิสลามใหมีความสุข มีเกียรติภูมแิ ละศกั ดิศ์ รี ไดแก อิหมามบะดอี ุซซะมาน สะ อีด อัลนูรซีย นกั วิชาการผูยง่ิ ใหญ มีลกู ศษิ ยและผูนยิ มเปนจำนวนหลายลานคน จากทัว่ โลก กวา 160 ประเทศ ทใ่ี ชแนวคิดและเผยแพรศาสนาอสิ ลามตามวิธกี ารของทาน ตำราทเ่ี ขยี น ก็ไดรบั การแปลเปนภาษาตางๆกวา 60 ภาษา บรรดามหาวทิ ยาลัย องคกรทางวชิ าการ สถาบันทางศาสนาอิสลาม ในประเทศตางๆ ไดจัดสัมมนา บรรยายเกี่ยวกับแนวคิด รวมถึงศึกษาประวัติและวิธีการทำงานอิสลามของ ทานในรายวิชาในหลักสตู รการศกึ ษา มาจนกระทั่งวันน้ี หลายตอหลายครั้งมีการประชุมสัมมนานานาชาติเพื่อศึกษาวิเคราะหแนวคิดของ อิหมามบะดีอุซซะมาน สะอีด อัลนูรซีย ตลอดจนตำรา งานเขียน บทความวิชาการและ วทิ ยานิพนธ ดงั เชน การประชมุ วิชาการนานาชาตเิ กยี่ วกับการปฏริ ปู แนวคิดอิสลามกับบะดี อุซซะมานสะอีด อัลนูรซีย ที่จัดขึ้นอยางตอเนื่องในหลายๆประเทศ ในตุรกี องคกร Istanbul Foundation for Science and Culture ไดเริ่มจดั ข้ึนครั้งแรกในป 1991 ลาสุด จัดขึน้ เปนครง้ั ท่ี 12 ในหัวขอ “บทบาทของความศรัทธาตอปจเจกและสงั คม” ทีก่ รุงอสิ

3 ตันบูล ตุรกี เมื่อ วันที่ 3 – 4 ตุลาคม 2564 โดยมีนักวิชาการ นักวิจัยประมาณ 120 คน จาก 26 ประเทศ 60 มหาวิทยาลัย เขารวมการประชุมและนำเสนอบทความ ( Istanbul Foundation for Science and Culture,2021) รวมถึงจากประเทศไทย อินโดนเี ซีย และ มาเลเซยี องคกร Istanbul Foundation for Science and Culture ไดตดิ ตามและรายงาน การประชุมวิชาการเกี่ยวกับบะดีอุซซะมาน สะอีด อัลนูรซีย ตั้งแตป 1991 พบวา องคกร วชิ าการในประเทศตางๆ มกี ารจดั ประชุมวชิ าการวาดวยผลงาน แนวคิดและอทิ ธิพลของบะ ดีอุซซะมาน สะอดี อัลนูรซีย ทกุ ๆป และปละหลายครง้ั ทั้งนี้ ในการสมั มนา “การปฏิรูปแนวคิดอิสลามกับบะดีอุซซะมานสะอีด อลั นูรซีย” ครั้งที่ 6 ที่กรุงอิสตันบูล ป 1995 ขณะที่ รอญับ ตอยยิบ แอรโดฆาน ดำรงตำแหนง นายกเทศมนตรีนครอิสตันบูล ไดกลาววา สะอีด นูรซีย ไดนำเสนอแนวคดิ ท่ีบริสุทธิ์และ ยอดเยี่ยมในงานเขียนของทาน แตเสียดายอยางยิ่งที่สังคมมุสลิมทั่วไปไมไดใชประโยชน เทาใดนัก ( Erdogan , Recep Tayyip ,2011: 10 ) และในจอรแดน เมื่อป 1997 องคกร International Institute of Islamic Thought -IIIT สาขาจอรแดน และมหาวิทยาลัยซุ รกออ และสถาบันวิจัยรอสาอิล อัลนูร ของตุรกี ไดจัดประชุมนานาชาติ หัวขอ ‫بديع‬ ‫ فكره ودعوته‬،‫ الزمان النورسي‬และเมื่อวันที่ 10 มกราคม 2014: Jamia Millia Islamia เปนหนึ่งในมหาวิทยาลัยที่ใหญที่สุดในอินเดีย ไดจัดการประชุมวิชาการระดับ นานาชาติเกี่ยวกับบะดีอุซซะมานสะอีด อัลนูรซีย ภายใตหัวขอ \"Studies in the Messages of Light ” เมื่อวันที่ 11-13 กุมภาพันธ 2014 โดยมีสวนรวมของ Aligarh Muslim University และ Istanbul Foundation for Culture and Science การประชุม วิชาการระดับนานาชาติเกี่ยวกับบะดีอุซซะมาน สะอีด อัลนูรซีย ครั้งที่ 3 โดยมีหัวขอคือ “วิทยาศาสตร ศรทั ธา และจรยิ ธรรมจากมุมมองของขาวสารแหงความสวาง” และเม่ือ 14

4 กุมภาพันธ 2014: มหาวิทยาลัยเยาวหราล เนหรู นิวเดลี รวมกับมูลนิธิอิสตันบูลเพ่ือ วัฒนธรรมและวิทยาศาสตร จัดการประชุมระดับนานาชาติในหัวขอ \"การทำความเขาใจ และการรับรูขอความแหงแสงและบาดี อัล-ซามาน\" ในเดือนเมษายน 2014 มูลนิธิอิส ตันบูลเพื่อวัฒนธรรมและวิทยาศาสตรในกรุงจาการตาไดจัดการประชุมวิชาการทาง วิทยาศาสตรระดับนานาชาติในหัวขอ \"การฟนฟูอารยธรรมในแสงสวางแหงขอความแหง แสงสวาง\" ที่มหาวิทยาลัยของประเทศอิสลามที่ใหญที่สุดในกรุงจาการตาที่กรุงจาการตา มหาวิทยาลัยชารีฟฮิดายาตุลลอฮ และในวันเสารที่ 31 พฤษภาคม และวันอาทิตยที่ 1 มถิ นุ ายน 2014 มหาวิทยาลัยกอรอวียีน เมืองเฟซ ประเทศโมร็อกโกจดั การประชุมวิชาการ ทางวิทยาศาสตรระดับนานาชาติในเมืองเฟซ ประเทศโมร็อกโก ในหัวขอ “ครอบครัวและ สงั คมในความคดิ ของบะดอี ซุ ซะมาน สะอดี อัลนูรซยี ” เปนตน ตอรคิ สุวยั ดาน ( Al-Suwaidan. 2015) ไดนิยาม สะอดี นรู ซยี วา เปนนักวิชาการท่ี นำเสนอแนวคิดในการปฏิรูปสังคมและประสบความสำเร็จในยุคของตน เปนนักวิชาการท่ี เหมาะสมกับสถานการณแหงยุคปจจุบัน เพราะใชแนวคิดแกไขปญหาสังคมดวยสันติวิธี หลีกเลี่ยงการใชความรุนแรงในการแกปญหาตางๆ ที่เกิดขึ้นในสังคม แตใหใชความอดทน อดกลั้น แมแตปญหาทางการเมือง และใชการแกปญหาดวยการสรางคนคุณภาพผานอี หมาน-การเสริมสรางศรทั ธาใหมั่นคง-และอัลกรุ อาน การใชความรนุ แรงใชไดเฉพาะกับกรณี ศตั รูผรู ุกรานจากภายนอกเทานั้น ทัศนะของ ตอริค สุวัยดาน ที่เห็นวาบะดีอุซซะมาน สะอีด อัลนูรซีย เปนผูนำดาน การพัฒนาคน และการแกปญหาสังคมดวยสันติวิธี สอดคลองกับทัศนะของนักวิชาการ จำนวนมากที่เขียนเกี่ยวกับผลงานของบะดอี ุซซะมาน สะอีด อัลนูรซีย เชน มุฮัมมัด อัลรูกี อธิการบดีของมหาวิทยาลัยกอรอวียีน ที่กลาวดวยวาจาอันทรงคณุ คาวา “บะดีอุซซะมาน สะอีด อัลนูรซีย เปนของขวัญจากอัลลอฮและของประทานอันเจิดจาจากพระองค ทาน

5 เปลี่ยนแปลงแกไขแนวความคิด ปลกุ ความรูสึก ฟนการสื่อกับหัวใจและจิตวิญญาณในผูคน ปฏวิ ัติพวกเขาดวยวาทะของอัลกุรอาน และเชื่อมโยงผูคนกบั ความหมาย ศีลธรรม แนวทาง และวธิ ีการของอัลกุรอาน และสรางคุณปู การตอผูคนจำนวนมากทั้งในอดีตและปจจุบัน ท่ี ไดรับประโยชนจากความคดิ และแนวปฏบิ ตั ิของทานจวบจนถึงปจจบุ ัน บะดอี ซุ ซะมาน สะ อีด อัลนูรซีย เปนหน่ึงในผูนำแหงการปฏิรูปในยคุ สมัยใหม มรดกทางปญญาของทานฝาก ไวในหนังสือ Risa'il al-Nur และภาคผนวกตางๆ ถือเปนสิ่งที่มีคุณคาและเสริมสรางความ ครบถวนในการใหความรแู กบุคคลและหมูคณะ ชกั นำใหนบั ถือคานิยมของอสิ ลาม นำผูคน ไปสยู ึดถอื แนวทางที่เท่ยี งตรงและคุณธรรมสูงสดุ ในการสรางคนท่ีมีคณุ ภาพและสรางสังคม ผูใหญที่เขมแข็ง แนวความคิดของบะดีอุซซะมาน สะอีด อัลนูรซีย เปนความคิดที่สอง สวางอยางตอเนือ่ งจากอัลกุรอานและเปนความคิดกวางไกล ครอบคลุมคนทุกกลุม ในทุก พื้นที่ ทุกเวทีและทุกสถานการณ และไมมีแงมุมใดของชีวิตนอกจากจะมีเขียนไวอยาง เพียงพอ ดวยญาณอันแจมแจง มีเหตุมีผล มีบทเรียนที่เฉียบแหลม ละเอียด วาจาท่ีเขาหู และเขาสูหัวใจโดยพลัน ... จึงควรคาแกการศึกษาคนควา สัมมนา เสวนา ประชุมวิชาการ และฟอร่ัม เพือ่ สรางความกระจางเกี่ยวกบั มรดกทางวชิ าการและวัฒนธรรมผานหนงั สอื และ สาสนตางๆของทาน รวมถึงดึงเอาคุณคาทางวัฒนธรรม ขอเท็จจริงทางวิชาการ ทฤษฎี ปฏิรปู ปญญาและวัฒนธรรม ออกมา” (Al-Ruki,Muhammad. 2014: 176 ) แนวคิดของสะอีด นูรซีย ในการแกปญหาดวยอีหมาน ไดรับการยอมรับจากนักคิด และนักวิชาการอิสลามช้ันนำมากมายในโลกวันนี้ องคกรสูงสุดทางศาสนาอสิ ลามของตุรกี- ดยี าเนต- ไดตพี มิ พตำราของทานแจกจายทัว่ ประเทศ ในการประชุมนานาชาติลาสดุ อาลี เออรบัส หัวหนาฝายศาสนาของตุรกี กลาววา การแกปญหาดวยอีหมาน ถอื วาเปนการจับ จุดไดถูกตอง เพราะอัลกุรอาน 800 กวาครั้ง และกลาวกับมุสลิมดวยวลีวา “โอผูศรัทธา ท้ังหลาย” มากทสี่ ดุ ( Istanbul Foundation for Science and Culture,2021)

6 2. ประวตั ิของบะดีอุซซะมาน สะอีด อลั นรู ซีย บะดีอุซซะมาน สะอีด อัลนูรซยี ( 1876 - 1960 ) ถือกำเนิดในหมูบานนูรส เมือง บิตลสิ ทางตะวันออกของอนาโตเลีย ในดนิ แดนออตโตมันยุคสลุ ตานอับดุลหะมีด เม่ืออายุ ได 14 ป หลังจากทองจำอัลกุรอาน ก็ไดทองจำหนงั สือภาษาอาหรบั ทมี่ ีช่ือเสียงมากที่สดุ ถงึ 80 เลม รวมถึงศึกษาวิทยาศาสตรสมัยใหมหรือวิทยาศาสตรธรรมชาติ คณิตศาสตร ดารา ศาสตร เคมี ฟสิกส ธรณีวิทยา ภูมิศาสตร ประวัติศาสตร ปรัชญาสมัยใหม ดวยความรู ความสามารถทีด่ เี ยีย่ ม ทำใหไดรับการยอมรับจากสังคมนักวชิ าการยุคนั้น ในป ค.ศ. 1911 ไดไปอานคตุ บะฮในมสั ยิดหลวงแหงราชวงศอุมัยยะฮ ในกรุงดามัสกัส ทามกลางนักวิชาการ อิสลามจำนวนมากมาย เปนคตุ บะฮอมตะที่รูจักกนั ในนาม “คุตบะฮชามยี ะฮ” เพราะเปน การวิเคราะหแกนของปญหาโลกมุสลิมและแผนงานทางการเมืองและสังคมแบบบูรณาการ สำหรับประชาชาติชาติอิสลาม ตอมาในสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง บะดีอุซซะมาน สะอีด อัลนรู ซียเปนผูนำมุจาฮิดีนตอสูกับกองทัพรัสเซียทีเ่ ขามารุกรานออตโตมัน รวมกับลูกศิษย ของเขา และถกู จับเปนเชลยไปกักขงั ไวที่บริเวณไซบีเรีย เปนเวลา 2 ป 4 เดือน ตอมาเกิด การปฏิวัติบอลเชวิค จึงเดินทางกลับประเทศของในป 1918 และไดรับการตอนรับอยาง วีรบุรุษจากคอลฟี ะฮ ชัยคุลอิสลาม ผูบัญชาการทหารสูงสดุ นักศึกษาศาสนาอิสลาม และ ไดรับเหรียญสงคราม และไดรับการแตงตั้งใหเปนสมาชกิ ดารลุ หิกมะฮ สภาศาสนาอิสลาม สูงสดุ ของออตโตมันในขณะนั้น ตอมาในยุคเซคคิวลาร บะดอี ซุ ซะมาน สะอีด อลั นูรซียถูก จำคุก เนรเทศและกักบริเวณ เปนระยะเวลากวา 20 ป และไดเขียนตำรา รอสาอิล อัลนูร ในชวงเวลาน้ี โดยลูกศิษยลักลอบนำออกเผยแพรสูสังคม และไดเสียชีวิตลงขณะถูกกัก บริเวณ ในป 1960 ( Al-Salihi, 21-25 )

7 3. แนวทางการปฏิรูปของบะดอี ซุ ซะมาน สะอีด นรู ซยี นักวิชาการจำนวนมากไดวิเคราะหแนวทางการปฏิรูปของบะดีอุซซะมาน สะอีด อัลนรู ซีย แตกตางกันในหลายประเด็น เชน หนังสอื เรื่อง ‫بحوث في فكر بديع الزمان‬ ‫ سعيد النورسي‬โดย อะหมดั อับดรุ รอหีม สายิห ( 1999 ) ชะนาร ดีลัก ในบทความเรอ่ื ง “ ‫” منهج وطريقة رسائل النور وغايتها‬1 ตีพิมพในวารสารอัลนูร ตลอดจน วทิ ยานิพนธมหาบัณฑิต มหาวทิ ยาลัยอุมมลุ กุรอ ซาอุดิอาระเบยี หัวขอ ‫الفكر التربوي‬ ‫ عنـد بـديـع الزمان سعيد النورسي‬โดย สะอีด อัลกอรนยี (1997) หรือ วิทยานิพนธ มหาบัณฑติ มหาวทิ ยาลัยอะกดี อลั ฮาจ ลคั ฎอร แอลจีเรยี หวั ขอเรอ่ื ง ‫المنهج الدعوي‬ ‫ في فكر بديع الزمان سعيد النورسي من خﻼل رسائله‬โดย อิบรอฮีม ลัมลัม (2010) มฮุ ัมมัด นรู ุลนบี ( 2020 ) วิจัยในหวั ขอ ‫اﻹصﻼح اﻻجتماعي في فكر بديع‬ ‫ دراسة تحليلية‬:‫ الزمان سعيد النورسي‬เปนตน นักวิชาการและนักเคลื่อนไหวอิสลามในประเทศตางๆ ในยุคปจจุบัน รวมถึงในโลก อาหรบั จึงใหความสนใจกับแนวทางแนวทางการปฏริ ูปของบะดีอซุ ซะมาน สะอีด นูรซยี กัน อยางมากมายลนหลาม เพราะเห็นพองกันวาเปนวิธีการที่มคี วามโดดเดน เปนวิธีการเชิง บวก เชิงสรางสรรค สามารถเลี่ยงการนองเลือด ไมใชการตอสูดวยกำลังอาวุธระหวาง รัฐบาลกับประชาชน แตเปนการปูทางสูการเปลี่ยนแปลงสูอิสลามแบบคอยเปนคอยไป ดวยกาวยางชาๆ แตมัน่ คง ทำใหไมเกดิ การใชความรนุ แรง การทำลายบานเมือง หรือการไล ลาเขนฆาประชาชน 1 ตีพิมพในวารสาร Al-Nur , Academic Studies on Thought and Civilization. An Academic Biannual Journal (January-July). Published by the Istanbul Foundation for Science and Culture Year 7, Number 13 (January 2016) ISSN 1309 4424 (En-Nur)

8 ตามความเห็นของนักวิชาการเหลาน้ัน วิธีการปฏิรูปเชิงบวก เชิงสรางสรรค เนนการ สรางศรทั ธาเชิงปฏิบัติ ของบะดีอซุ ซะมาน สะอดี นูรซีย มีวธิ ีการดงั นี้ ประการแรก : ความศรทั ธาทีแ่ ทจริง ทง้ั ในดานองคความรูและการนำสูการปฏิบัติ บะดีอุซซะมานสะอีด อัลนูรซียวางแนวทางการปฏิรูปดวยการสงเสริมความศรัทธา และวางรากฐานของความเชอื่ ที่ถกู ตอง และปกปองรักษาความศรัทธานนั้ เพอื่ ใหชาวมุสลิม จากความงมงาย ความสงสัยตอศาสนา บะดีอุซซะมานสะอีด อลั นูรซยี กลาววา “นี่คอื เวลา สำหรับการกอบกูความศรัทธาใหอยูรอด” และกลาววา “การเรียกรองของเราคือความ ศรัทธา และการญิฮาดมาหลังความศรัทธา และขณะนี้เปนเวลาของเราที่จะรับใชความ ศรัทธา และงานของเราคอื ศรทั ธา และบริการของเราจำกัดเฉพาะในเรือ่ งความศรทั ธา...” ( Al-Nursi, 2011a :269 ) บะดีอุซซะมานสะอีด อัลนรู ซีย พยายามยกระดับสถานะของมุสลมิ จากระดับความ ศรัทธาในลักษณะเชื่อตามผูอื่นและความเชื่อดั้งเดิมไปสูระดับความศรัทธาที่นำสูการ ประยุกตใช ความรูความเขาใจที่ควบคูการปฏิบัติ ดวยแนวทางของวะหยูและการพิสูจน ดวยเหตุผล บะดอี ุซซะมานสะอีด อัลนูรซียเชื่อวา ความศรัทธาไมใชแคเพยี งการกลาวคำ ปฏญิ าณวาไมมีพระเจานอกจากอัลลอฮ และมุฮมั มัด เปนศาสนทตู ของอัลลอฮเทาน้ัน แต ความศรัทธาที่นำสูการประยุกตใช ที่เกิดขึ้นทามกลางพฤติกรรมและการปฏิบัติของศรัทธา ชนรายบุคคล ทั้งนี้เพราะโดยหลักการ ชุมชนมุสลิมจะตองมีพื้นอยูบนฐานความรู การ ปรึกษาหารือ ความยุติธรรม ความเมตตากรุณา ศีลธรรม คุณธรรม และเห็นแกผูอื่น ส่ิง เหลานี้เปนผลของความศรัทธาที่ถูกตอง ดังที่บะดีอุซซะมานสะอีด อัลนูรซีย กลาววา: “ความศรัทธาในหลกั ศรัทธาเดยี วกัน ยอมเรยี กรองใหมีการรวมหัวใจของผูศรทั ธาเปนหวั ใจ เดยี วกนั อยางหลกี เลี่ยงไมได และความเปนอนั หน่งึ อันเดยี วกันของความศรทั ธาน้ีนำสูความ เปนน้ำหน่งึ ใจเดียวกนั ของสังคม” ( Al-Nursi, 2011b : 326 )

9 บะดีอุซซะมานสะอีด อัลนูรซีย อธิบายวา ความศรัทธาตอชีวิตหลังความตายเปน สิ่งจำเปนสำหรับการดำรงอยูของมนุษยโดยเฉพาะการดำรงอยูของสังคม จึงกลาววา: \"ความศรัทธาตอชีวิตหลังความตายเปนรากฐานการดำรงอยูของสังคมและปจเจก\" ( Al- Nursi, 2011a : 326 ) และแบงสงั คมออกเปน 3 กลมุ คอื กลมุ ผสู งู อายุ กลุมวยั ฉกรรจ และ กลุมเยาวชน จากนั้นจึงอธิบายบทบาทของตอชีวิตหลังความตายในกลุมคนเหลานั้นในการ บรรลุการปฏิรูปสังคมวา เด็กๆ ที่เปนตัวแทนของมนุษยคร่ึงหน่ึง พวกเขาไมสามารถแบก รับความเจ็บปวดและโศกนาฏกรรมเหลานั้นตอหนาพวกเขาเกี่ยวกับความตายได เวนแต การทพ่ี วกเขานกึ ถึงพลังทางศีลธรรมที่เกิดจาก “ความเช่ือในสวรรค” ศรัทธานี้ทำใหพวก เขามีความหวังอันสดใสในสภาวะความออนแอที่ไมสามารถอดทนตอสูสิ่งใด และรองไหตี โพยตีพายดวยเหตุผลเล็กๆนอยๆ แตดวยความศรทั ธาตอสวรรค ทำใหสามารถอยูไดอยาง สุขสบาย และสนทนากบั ตนเองถึงสวนสวรรค วา “ขณะนนี้ องเล็กหรอื เพ่อื นๆของฉนั ที่ตาย ไป บนิ เปนวิหคอยูในสวรรคท่ีสามารถไปไหนมาไหนไดตามตองการ มีความสขุ มากกวาพวก เราเสยี อีก มิฉะน้ัน ความรูสึกและความรูสึกของเด็กๆ เชนเดียวกับเราผูใหญ จะพบกับ ความพังพินาศ” ในทำนองเดียวกัน คนวัยชราที่อยูริมปากหลุมศพและเผชิญกับความส้นิ หวังอันเจ็บปวดซึ่งเกิดจากความตายและการมรณภาพของชีวิตทางโลกนี้ และพวกเขา อดทนดวยความหวังในชีวิตหลังความตาย ไมเชนนั้นพวกเขาจะไดรับผลกระทบจากความ วิตกกังวลและความวุนวายอยางหนัก และกลาวถึงคนหนุมสาวและวัยรุนวา “พวกเขาเปน ศนู ยกลางของชีวิตทางสังคม พวกเขาไมสามารถสงบอารมณท่รี ะเบดิ ออกมา และไมมีอะไร สามารถปองกันพวกเขาจากความอยุติธรรมและการทำลายลาง และไมมีอะไรปองกันพวก เขาจากการทำตามอำเภอใจ นอกจากเพยี งความกลวั ตอไปนรกเทานั้น หากไมใชเพราะกลัว การทรมาณในไฟนรก คนวยั ฉกรรจท่ีบาระหำ่ เหลาน้ีจะเปล่ียนโลกใหกลายเปนนรก... และ เปลีย่ นชีวติ มนษุ ยทปี่ ระเสริฐใหกลายเปนสตั วช้นั ตำ่ \" ( Al-Nursi, 2011c : 100-104 )

10 ประการที่ 2 การขัดเกลาจิตใจ บะดีอุซซะมานสะอีด อัลนรู ซีย เรียกรองใหชำระจิตวิญญาณของปจเจก ใหเพ่ิมพูน ไปดวยคุณธรรม และการหลุดพนจากอบายมุข โดยบรรยายถึงโรคทางจิตเฉกเชน ความ หลงตวั เอง(ฆุรูร) ความเหน็ แกตัว และอื่นๆ วาเปนโรคแหงยุค ซงึ่ ทำลายบุคคลและสังคม จงึ เห็นวาการขัดเกลาจิตใจและจติ วิญญาณเปนจุดเริ่มตนของการแกปญหา และเปนแนวทาง ในการแกไขปญหามนุษยในลักษณะที่โดดเดน และไดศึกษาคำสอนของทานนบีมุฮัมมัด อยางสอดคลองกับจิตวิญญาณแหงยุค ดังนั้นจึงวินิจฉัยโรคทางจิตและวิธีการกำจัดโรค รายแรงเหลาน้ี ไดแก ( Nurunnabi , Mohammad. 2020 : 121 ) - การลืม (ฆอฟละฮ) บะดีอซุ ซะมานสะอีด อัลนรู ซีย กลาวา “การลมื พระเจาผยู ่ิงใหญ เปนปจจัยหลกั ทที่ ำ ใหคนเหลงิ ” ( Al-Nursi, 2011d : 138 ) - ความหลงในอัตตา ( ฆรุ ูร) หนึ่งในโรคที่อันตรายที่สดุ ตอจิตวิญญาณมนุษยและเปนหน่ึงในทางเขาของความชว่ั ราย บะดีอุซซะมานสะอีด อัลนูรซีย ไดเตอื นนักเรียนของเขาในการเรียนสวนใหญ วา: พี่ นองเอย พึงระวังความเห็นแกตัวตนและการปฏิเสธความไรสาระและความหลงในอัตตา ตวั เอง(อะนานยี ะฮ/ฆรุ ูร) และหลกี เลีย่ งส่งิ ที่นักไปสูส่งิ นัน้ หากทวา ผูทีแ่ สวงหาความจริงใน ยุคนี้ จะตองละวางการถือมั่นในอัตตา ความหลงในอัตตา(ฆุรูร) และยังเปนความจำเปน สำหรับคนเหลานั้นในยุคนี้ ความยิ่งไมดีทั้งหลายในยุคนี้มาจากเหตุผลความเห็นแกอัตตา และการแสวงหาชื่อเสยี ง ส่งิ แรกและสดุ ทายที่ผแู สวงหาความจริงพึงกระทำคอื การมองถึง ความบกพรองของตนเอง วิพากษตนเองอยูเสมอและถอมตนโดยสมบูรณ ( Al-Nursi, 2011e : 245 )

11 รวมถึงโรคอื่น ๆ อีกมากมายที่เกี่ยวของกับจิตวิญญาณมนุษย ที่นำพาบุคคลและ สังคมไปสูการทุจริต ความหลงผิด และความตกต่ำ และกระทบกระเทือนตอความสงบสุข ของสงั คม ประการที่ 3 ความมุงม่นั ในคานยิ มและหลกั การทางจรยิ ธรรม ตามัวบทของอัลกุรอานและสุนนะฮ เปนที่ชัดเจนวาความศรัทธาไมใชเพียงแคการ กลาวคำปฏิญาณวาไมมีพระเจานอกจากอัลลอฮ และมุฮัมมัด เปนศาสนทูตของอัลลอฮ เทานั้น แตเกี่ยวของกับการกระทำที่ดีและจริยธรรมหรือพฤติกรรมที่ดี อัลลออกลาวถึง ทานนบี ‫ ﷺ‬วา ‫َوإِنﱠ َك َل َعلﻰ ُﺧﻠُ ٍﻖ َع ِظي ٍم‬ “และแทจรงิ ทานเปนผมู ีจรรยาท่ดี ”ี (อลั -กอลัม: 4) และทานศาสนทตู ‫ ﷺ‬ขอความสนั ตจิ งมแี ดทาน กลาววา: ‫إنما بعثت ﻷتمم مكارم اﻷخﻼق‬ “ฉันถูกสงมาเพื่อบรรลุจริยธรรมอันสูงสงเทานัน้ ” ( หะดีษรายงานโดยอัลบัยฮะกีย ในสุนนั กบุ รอ ) จริยธรรมอันดนี ั้นเปนพื้นฐานของความสมบูรณของพฤติกรรมและความสงบสุขของ ชีวิตมนุษย ตลอดจนความม่ันคงของสงั คม จรยิ ธรรมจะใหความรัก ความเอ้ืออาทร ความ ยุติธรรม ความรวมมือ ความอดทน การพึ่งพาอาศัยกัน และความสามัคคี ซึ่งนำไปสู สันติภาพ ความมัน่ คงและความปลอดภัยในระดับปจเจกและสังคมตลอดจนความกาวหนา ทางอารยะธรรมในระดับโลก ดวยความสมดลุ ทางจริยธรรมที่เกิดจากความศรัทธาเชงิ ปฏบิ ตั ิ

12 ชาวมุสลิมในยุคแรกสามารถโนมนาวผูคนและชนเผา และทำความรูจักกับวัฒนธรรมและ อารยธรรม ซึ่งเปนแรงบนั ดาลใจใหพวกเขาเหลาน้ันยอมรบั อิสลามในท่สี ดุ บะดอี ุซซะมานสะอีด อัลนูรซีย ตระหนกั วา วิกฤตทางศีลธรรมเปนหนง่ึ ในสาเหตขุ อง ความตกต่ำของสังคมอิสลาม จึงไดปฏิรูปดานการศึกษาอบรม เรียกรองใหยึดมั่นใน จริยธรรมของศาสนาอิสลาม โดยในดานอิบาดะฮ-ศาสนพิธี- เรียกรองใหมุงเนนการสำรวม ตน การวิงวอน การสรรเสริญ การวิงวอน การคารวะ การพึ่งพิงอัลลอฮ ตัดขาดการพ่ึงพิง มนุษย และสิ่งนี้เปนไปไดเทานั้นที่จะบรรลุความสมบูรณแบบของของอิบาดะฮ-ศาสนพิธี- นอกจากนน้ั ในการประกอบศาสนพธิ ี จะตองมคี วามซอ่ื สัตย ความรกั ความยุตธิ รรม ความ สุจริต ความเห็นอกเห็นใจ ความเมตตา ความรวมมือ ความเปนน้ำหนึ่งใจเดียวกัน การ สนบั สนุน การเหน็ แกผูอืน่ เหนอื ตนเอง และความเอ้อื อาทร ซึง่ หากวาปจเจกมีคุณลักษณะที่ ดงี ามเหลานั้น จะสงผลใหครอบครวั สังคม ประเทศ และสังคมโลกยอมประสบแตความสงบ สุข ( Al-Nursi, 2011b : 581; 2011f : 462 ) ประการท่ี 4 การปลกู ฝงภราดรภาพและความรัก ภราดรภาพและความรักเปนสองสิง่ ที่อยูคกู นั เปนปจจยั หลักของความสุขท้ังในทาง สวนตัวและทางสังคม เพราะสายใยแหงภราดรภาพในศาสนาของอัลลอฮเปนสายสัมพันธ อนั กอใหเกดิ จากความรัก การสนบั สนนุ ความรวมมือ และความเห็นอกเห็นใจ อัลลอฮไดยนื ยันสายสัมพันธน้ีโดยตรสั วา ‫ة َفأَ ۡص ِل ُحواْ َب ۡي َن أَ َخ َو ۡي ُك ۡۚم َوٱتﱠقُواْ ٱ ﱠ َ لَ َعلﱠ ُك ۡم تُ ۡر َح ُمو َن‬ٞ ‫ِإ ﱠن َما ٱۡل ُم ۡؤ ِمنُو َن إِ ۡخ َو‬ “ แทจริงบรรดาผูศรทั ธาน้ันเปนพ่ีนองกัน ดังน้ันพวกเจาจงไกลเกล่ียประนปี ระนอม กนั ระหวางพีน่ องท้ังสองฝายของพวกเจา และจงยำเกรงอลั ลอฮเฺ ถิด หวังวาพวกเจาจะไดรับ ความเมตตา” [อัลหุจุรอต : 10]

13 และยังเปนสายสัมพันธนิรันดรสูโลกหลังความตาย อัลลอฮผูทรงอำนาจกลาววา : ‫ٱ ۡﻷَ ِخ ﱠ ٓﻼ ُء َي ۡو َمئِ ۭ ِذ َب ۡع ُض ُه ۡم ِل َب ۡع ٍض َع ُد ﱞو ِإ ﱠﻻ ٱۡل ُمتﱠ ِقي َن‬ “ในวันน้ันบรรดามิตรสหายจะเปนศตั รกู ัน ยกเวนผูเครงศาสนา” [อัลซคุ รฟุ : 67 ] สายสัมพันธระหวางพี่นองดังกลาวแข็งแกรงกวาสายสัมพันธอื่น ๆ ขอเท็จจริงนี้ เรียนรจู ากโองการอลั กุรอานและหะดษี อนั ทรงเกยี รติ ดงั ทที่ านนบี ‫ ﷺ‬กลาวไววา ‫ وتعاطفهم مثل الجسد إذا اشتكﻰ‬،‫ وتراحمهم‬،‫مثل المؤمنين في توادهم‬ ‫منه عضو تداعﻰ له سائر الجسد بالسهر والحمﻰ‬ “อุปมาผูศรัทธาในเร่ืองความรัก ความเมตตา และความเห็นอกเห็นใจซึง่ กันและกัน อุปมัยรางกายหนึ่ง หากสวนหนึ่งครวญคราง สวนที่เหลือของรางกายก็จะตอบสนองดวย การนอนไมหลับและปวดแสบปวดรอน ( บันทกึ โดยมุสลิม ) บะดีอุซซะมานสะอดี อัลนูรซยี พยายามอยางไมลดละท่ีจะปฏิรูปสายสัมพันธฉันทพี่ นองและสรางความสามัคคีในหมูผูนับถือศาสนาอิสลาม ในสาสน “รอสาอิล อันนูร” โดยเฉพาะสาสนวาดวย \"อุคูวะฮ-ภราดรภาพ\" เต็มไปดวยการเสริมสรางความเปนภราดร ภาพในอิสลาม และเตือนถึงเรื่องทีส่ งเสริมความรูสึกเกีย่ วกับความสมั พันธภราดรภาพ โดย กลาววา : “มีเหตุผลมากมายที่เรียกรองสูเอกภาพ ความสามคั คี ขอตกลง ความเห็นพอง ความรกั และภราดรภาพ และมอี ำนาจเชิงนามธรรมมากมายที่ผูกมดั สวนตางๆ ของจักรวาล ไว จึงไมยุติธรรมสกั เพียงไร สำหรับผูทีห่ ันเหจากสิง่ เหลาน้นั ท้ังหมด แตหันไปหาปจจัยอื่นๆ ท่ีออนแอยิง่ กวาใยแมงมมุ ซ้ำยงั สรางความไมลงรอยกนั ความหนาซอื่ ใจคด ความเกลยี ดชัง และความอคติใหเต็มหัวใจ ทำใหเกิดความเกลียดชังอยางแทจรงิ ตอพีน่ องรวมศรทั ธา ส่ิงน้ี ไมใชเปนการหมิ่นแคลนพันธะเหลาน้ัน ดอยคาปจจัยท่ีจะเสริมสรางความรกั ละเมดิ ตอตอ

14 ความสมั พันธเหลาน้ันท่กี ำหนดใหเปนพีน่ องกัน หากหัวใจของคุณยังไมตายและไฟในใจของ คุณยงั ไมดบั คณุ จะตระหนกั ดีถงึ ส่ิงน”ี้ ( Al-Nursi, 2011b : 326 ) ประการที่ 5 การสรางความเขมแขงแกสถาบนั ครอบครัว ครอบครัวเปนรากฐานของสังคม และเปนศนู ยกลางของชีวิตทางโลก หากครอบครวั สงบสุขสังคมก็จะสงบสขุ ตาม โดยท่ีครอบครัวเปยมสขุ จะไมสามารถเกิดขึน้ ไดนอกจากดวย การสรางสถาบนั ครอบครวั บนหลักการอสิ ลามเทาน้นั บะดีอุซซะมานสะอีด อัลนูรซีย เปรียบครอบครัวเปยมสุขวาเปนสรวงสวรรคยอยๆ โดยกลาววา “ชีวิตครอบครัวเปนปราการที่เขมแข็งของปจเจก โดยเฉพาะอยางยิ่งปจเจก มุสลิม เพราะมันเปนเหมือนโลกใบจิ๋วของเขาและสวรรคใบเล็กๆ ของเขา” ( Al-Nursi, 2011b : 326 ) และตระหนกั ถงึ แผนการทำลายลางครอบครวั และสงั คมอสิ ลาม โดยกลาว วา “ฉันสืบทราบสาเหตุที่จะทำลายสถาบันครอบครัว พบวามีองคกรลับที่พยายามจะ ทำลายคนหนุมสาว โดยการเปดโอกาสใหกบั อารมณใฝต่ำของพวกเขา และชักนำพวกเขา ไปสูความไรสาระและการลอลวง เพื่อทำลายสังคมมุสลิมและทำรายศาสนาอิสลาม และ ทราบวา มีองคกรตางๆ ที่ทำงานอยางลับๆ กำลังพยายามอยางจริงจังและมีประสทิ ธิภาพ ในการผลักดันผูหญิงที่ออนโยนแตไมระวังตัวไปสูเสนทางบาป และฉันตระหนักดีวาการ โจมตรี ะดับพิฆาตตอประชาคมอสิ ลามจะมาจากแนวรบดานน้ีเทาน้ัน” ( Al-Nursi, 2011g : 283 ) 4. สรปุ อภิปรายและขอเสนอแนะ แนวทางการปฏิรูปของบะดีอุซซะมาน สะอีด อัลนูรซีย ท่ีนักเขียนและนักวิจยั ตางๆ นำเสนอสามารถสรุปไดวา เปนแนวทางภายใตกรอบสันติวิธีและการเปลี่ยนแปลงคน

15 มากกวาการเปล่ียนแปลงดานอนื่ ๆ ทัง้ ดานระบบกลไก การเมอื ง เศรษฐกิจ สงั คม หรืออื่นๆ และหลีกเลี่ยงการปะทะและการใชความรุนแรงในการแกปญหา ตอริค สุวัยดาน ( Al- Suwaidan. 2015) นักเคลื่อนไหวอิสลามในคูเวต ไดสรุปแนวทางการปฏิรูปของสะอีด นูร ซยี วา ใชวธิ กี ารพัฒนาศรทั ธาในหวั ใจและสามารถปฏบิ ัติใหเห็นไดทางกาย ไมใชเปนความ เชอื่ เทานนั้ แตเปนความศรทั ธาดวยจติ วิญญาณและปญญา วิธกี ารปฏริ ูปภายในสงั คมมุสลมิ จะตองใชวิธีการ “ญฮิ าดมะนาวีย-ญิฮาดเชิงนามธรรม” อันหมายถึง ตอสูดวยการดะวะฮ- เรียกรองสูศาสนาของอัลลอฮ- การปฏิบัติตามหลักคุณธรรมความดี เผยแพรความเช่ือ ความศรัทธาท่ถี กู ตอง ความอดทนตอความรุนแรงตางๆ หากวาส่ิงเหลาน้ันเกิดขึ้นในตวั ตน ของผูเรียกรองสูศาสนาของอัลลอฮ หากวาสามารถปฏิบัติตามเงื่อนไขของอัลลอฮ มี คุณลักษณะของผูศรทั ธาที่แทจริง ตามทีอ่ ัลลอฮไดกำหนดไว เปนผูศรัทธาม่ันที่แทจริงและ ปฏิบัตติ ามหลักคุณธรรมความดี แนนอนความสำเร็จก็จะเกิดขึน้ กับพวกเขาดังท่อี ัลลอฮได สัญญาไว สถานการณก็จะเปลี่ยนแปลงไปสูสิ่งที่ดีกวา สะอีด นูรซียปฏิเสธที่จะใชอาวุธ ยกเวนตอผูที่เขามารุกราน ทานไดอธิบายวธิ ีปฏริ ูปใหแกลูกศิษยกอนทีท่ านเสียชีวิตเพียง ไมกี่เดือน เปนวิธีการเชิงบวก เชิงสรางสรรค ใหเนนการสรางศรัทธาที่แทจรงิ เปนศรัทธา เชงิ ปฏิบัติ หากวาความศรัทธาท่ีแทจรงิ เกิดข้ึน ความเปลี่ยนแปลงตางๆ กจ็ ะเกิดขึ้นตามมา รวมถึงการเปลี่ยนแปลงทางการเมือง ตุรกีวันนี้สามารถเลี่ยงการนองเลือดไดดวยผลของ วิธีการน้ี ไมมกี ารตอสูดวยกำลังอาวุธระหวางรฐั บาลกับประชาชน แมแตในยุคเซคคิวลาร ที่ตั้งตัวเปนศัตรูตอศาสนา แตวิธีการนี้สามารถทำใหชาวตุรกีจำนวนมากมายหวนคืนสู ศาสนา อันเปนการปูทางสูการเปลี่ยนแปลงสูอิสลามแบบคอยเปนคอยไป ดวยกาวยาง ชาๆ แตมนั่ คง ไมมีการใชความรุนแรง การทำลายบานเมอื ง การไลลาเขนฆาประชาชน ดวย เหตุนี้ นักวิชาการและนักเคลื่อนไหวอิสลามในประเทศตางๆ ในยุคปจจุบัน รวมถึงในโลก

16 อาหรับ จึงใหความสนใจกับแนวทางแนวทางการปฏิรูปของบะดีอุซซะมาน สะอีด อัลนูรซยี กนั มากมาย นอกจากนี้ แนวทางการปฏิรูปที่เนนการพัฒนาคน ยังเปนแนวทางของนักวิชาการ อิสลามยุคกอนๆ อิบนุอะตออิลละห อัสสะกันดะรีย กลาวในตำรา \"หิกัม-ยอดวิชา\" วา \"จงฝงกลบตัวตนลงในดินแดนนิรนาม อันตนไมทไ่ี รรากหย่ังดนิ ลกึ ยอมไมมวี ันงอกงาม\" และ ยงั เปนแนวทางท่ีนักเคลอื่ นไหวยุคหลงั จำนวนมาก ที่เห็นพองกันวา เปนแนวทางในการการ สรางสังคมและการแกปญหาตางๆอยางยั่งยนื และมีประสิทธิภาพมากที่สุด ดังทัศนะของ มุฮัมมัด ฆอซาลี ที่กลาววา \"รัฐบาลจะเกงกาจสักเพียงใดก็ไมอาจบรรลุเปาหมาย นอกจากจะตองพึง่ พิงภาคประชาชนทมี่ ีเนอื้ แทที่ดเี ลิศและมีเจตนารมณอนั สูงสง ประชาชน จึงเปนรากฐานและที่พึง่ สุดทาย เรามุสลิมพายแพในสมรภูมิมากมายที่ไมจำเปนตองอาศัย อำนาจรฐั สังคมที่ไมมีความสามารถที่จะลบลางประเพณีคร่ำครึในระดับสถาบันครอบครัว จะไมมีวันไดรับชัยชนะในสมรภูมิการเมือง ผูที่ไมสามารถปฏิบัติตามกฏเกณฑดาน จริยธรรมจะปฏิบัติตามกฏเกณฑดานอื่นไดอยางไร\" ( Al-Ghazali, 2009 : 12 ) และ สอดคลองกับทัศนะของอาลี อิซซัต เบโกวิช สรุปจากการอานและวิเคราะหอัลกุรอานทัง้ เลม และเขียนเปนบทความ ดังปรากฏในหนังสือรวมบทความ \" ‫عوائق النهضة‬ ‫ \" اﻹسﻼمية‬กลาวถึงผลการอานแบบวิเคราะหไวตอนหนึ่งวา “ขาพเจาตระหนักแลววา ปญหาทั้งมวล ทั้งในดานกฎหมาย สังคม เศรษฐกิจ การเมือง ที่ครอบงำความคิดของ ขาพเจาตั้งแตยังหนุมๆ ที่ทำใหขาพเจาสนับสนุนและยอมรับการปฏิรูปทั่วโลก สามารถ แกไขไดดวยระบบการสรางคนเทานั้น ระบบการสรางคน เปนหรือเกือบจะเปนแกนหลัก ของทุกสิ่ง” ( Izetbegović ,Alija.1997 : 53 ) รวมถึง อับดุลหะมีด อบูสุลัยมาน สังคม มุสลิมมปี ญหาเรื่องคุณภาพของปจเจก โดยเฉพาะเรอื่ งการใชวิจารณญาณ และหลักคดิ ซงึ่ วิธีแกตองเริ่มจากพอแมที่มีคุณภาพ และสถาบันการศกึ ษาทีม่ คี ุณภาพ พรอมวพิ ากษ กลุม

17 อสิ ลามตางๆ ใหความสำคญั กับเรือ่ งน้นี อยเกินไป ( Abu Sulaiman,2016: 197-212 ) จาก ทศั นะของนกั วิชาการเหลานี้ ยอมทำใหตระหนกั วา หากตองการแกปญหาสังคมสุ ลิมในดาน ตางๆ อยางยัง่ ยนื และหลีกเลย่ี งการเกิดสถานการณทไ่ี มพงึ ประสงคใหมากทสี่ ุด สงั คมมุสลิม วันนี้ ควรหันมาใหความสำคัญกับการสรางคนคณุ ภาพ ท่ีเร่ิมตนจากสถาบันครอบครัวและ โรงเรียน สูการสรางสรรคสังคม เปนผูที่มีความศรัทธาควบคูการปฏิบัติตามบทบัญญัติ ศาสนา ตามแนวทางของบะดอี ุซซะมาน สะอีด อลั นูรซยี บรรณานกุ รม Recep Tayyip Erdogan, “Said al-Nursi Khazanah Tantazir al-Iktishaf”. Al- Nur. Volume 4, Issue 4, 01.12.2011, 9-12. Retrieved 10, 13 2021, from https://dergipark.org.tr/tr/pub/alnur/issue/1669 Al-Ghazali, Muhammad. Al-Tareeq min Huna. Kuwait : Rawafed. Abu Sulaiman, Abdulhamid. 2016. Inhiyar al-Hadarah al-Islamiah wa I’aadah Bina-i-ha , Juzur al-Thaqafiah wa al-Tarbawiah. Herndon : International Institute of Islamic Thought. Al-Nursi, 2011a. Shu’aa at. Cairo : Suzler publishing company. -------------.2011b. Al-Maktubaat. Cairo : Suzler publishing company. -------------.2011c. Al-Kalimaat. Cairo : Suzler publishing company. -------------.2011d. Mathnawi Ma’nawi. Cairo : Suzler publishing company. -------------.2011e. Al-Mulahiq. Cairo : Suzler publishing company.

18 -------------.2011f. Saiqal al-Islam. Cairo : Suzler publishing company. -------------.2011g. Al-Lumaa’t. Cairo : Suzler publishing company. Al-Suwaidan, Tariq. (2015). Qissah wa fikrah2 episode 17th Shaikh Said al- Nursi wa al-Iman Asas al-Nahdhah. Retrieved 10, 13 2021, from https://www.youtube.com/watch?v=qVpipO4Gcwc Al-Salihi, Qasim Ihsan.1997. Jawanib min Hayat Said Nursi. Badiuzzaman Said Nursi, Fikratuh wa Da’watuh. Amman : International Institute of Islamic Thought. Al-Ruki,Muhammad. 2014. “Al-Nadwah al-I’lmiah bi Madinah Pas bi Al- Maqhrib Haula Maudu’ “Al-Usrah wa al-Mujtama’ fi fikr Badiuzzaman Said al-Nursi”. Al-Nur. Volume 10, Issue 10, 07.2014, 176-183. Retrieved 10.10.2021 from https://dergipark.org.tr/en/download/issue-full-file/1663 Nurunnabi , Mohammad. 2020 . “Al-Islah al-Ijtima’e fi Fikr Badi’I al-Zaman Sa’id al-Nursi : Dirasah Tahliliyah” .Al-Burhan. 4:2(2020) 113-129. Izetbegović ,Alija.1997. A’waiq al-Nahdah al-Islamiah. Doha : Jum’iah Qatar al-Khairiah. Istanbul Foundation for Science and Culture. (2021). Al-Mu’tamar al-A’lami al-Thani A’shara li Badi’I al-Zaman Sa’id al-Nursi , Al-Iman fi Hayat al-Fard wa al-Mujtama’. Retrieved 10, 14 2021, from https://www.youtube.com/watch?v=eYFzrS7R3Xw