บัญชีห้างหุ้นส่วน-02

การประกอบกจิ การห้างหุน้ ส่วนนัน้ จําเป็นต้องปฏบิ ตั ิตามกฎหมายหลายฉบบั โดยเฉพาะประมวลกฎหมายแพ่งและ พาณชิ ย์ บรรพ 3 ลกั ษณะ 22 หนุ้ ส่วนและบรษิ ทั พระราชบญั ญตั กิ าํ หนดความผดิ เกย่ี วกบั หา้ งหุน้ สว่ นจดทะเบยี น หา้ งหุน้ ส่วน จาํ กดั บรษิ ทั จํากดั สมาคมและมลู นิธิ พ.ศ. 2499 และพระราชบญั ญตั กิ ารบญั ชี พ.ศ. 2543 เพอ่ื ใหก้ ารจดั ตงั้ หา้ งหุน้ ส่วน การ จดั ทาํ บญั ชขี องหา้ งหุน้ สว่ น และขอ้ มลู อ่นื ๆ ทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั หา้ งหุน้ ส่วนเป็นไปดว้ ยความถูกตอ้ งตามกฎหมาย รวมทงั้ ผลของ การไมก่ ระทาํ ตามขนั้ ตอนของกฎหมายกจ็ ะมบี ทลงโทษเช่นเดยี วกนั ดงั นนั้ จงึ จําเป็นต้องศกึ ษากฎหมายประกอบการจดั ตงั้ หา้ งหุน้ ส่วน การรบั หุน้ ส่วนใหม่ การลาออกและการตายของหนุ้ ส่วน รวมทงั้ การเลกิ หา้ งและการชาํ ระบญั ชี

การประกอบธรุ กจิ การคา้ ทด่ี าํ เนินการในรูปแบบของหา้ งหุน้ ส่วนนนั้ ผปู้ ระกอบการจะต้องคาํ นึงถงึ องคป์ ระกอบทส่ี าํ คญั หลายประการ เชน่ ลกั ษณะของกจิ การคา้ เงนิ ทนุ ความรคู้ วามสามารถในการดําเนินธุรกจิ เป็นตน้ เพอ่ื ใหก้ ารประกอบธุรกจิ นนั้ ประสบผลสาํ เรจ็ นํามาซง่ึ ผลประโยชน์และกาํ ไรสงู สุด ดงั นัน้ ห้างหุ้นส่วนทเ่ี ป็นนิตบิ ุคคลซ่ึงจดทะเบยี นจดั ตงั้ ขน้ึ ตามกฎหมาย หรอื เป็นหา้ งหุน้ ส่วนจดทะเบยี น แบ่งเป็นหา้ ง หุน้ ส่วนสามญั จดทะเบยี น และหา้ งหุน้ ส่วนจํากดั และหา้ งหุ้นส่วนทไ่ี ม่เป็นนิติบุคคล ไดแ้ ก่ ห้างหุน้ ส่วนสามญั อาจต้องจด ทะเบยี นตาม พ.ร.บ. ทะเบยี นพาณิชย์นนั้ จงึ จาํ เป็นต้องดาํ เนินการต่าง ๆ ตามขนั้ ตอนของกฎหมายทงั้ สน้ิ ไม่ว่าจะเป็นการ จดั ตงั้ หา้ งหุน้ ส่วน การแกไ้ ขเพม่ิ เตมิ สญั ญาต่าง ๆ รวมทงั้ การเลกิ และชําระบญั ชขี องหา้ งหุน้ ส่วน ซง่ึ กฎหมายทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั หา้ งหุน้ สว่ นนนั้ มหี ลายฉบบั ในทน่ี ้นี ํามากล่าวเพยี งบางฉบบั เท่านนั้ ไดแ้ ก่ 1. ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิ ย์ บรรพ 3 ลกั ษณะ 22 หุน้ ส่วนและบรษิ ทั 2. พระราชบญั ญตั กิ ําหนดความผดิ เกย่ี วกบั ห้างหุ้นส่วนจดทะเบยี น ห้างหุ้นส่วนจาํ กดั บรษิ ทั จํากดั สมาคมและมลู นิธิ พ.ศ. 2499 3. พระราชบญั ญตั กิ ารบญั ชี พ.ศ. 2543

ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิ ย์ บรรพ 3 ลกั ษณะ 22 หุน้ ส่วนและบรษิ ทั ซ่งึ ไดบ้ ญั ญตั บิ ทกฎหมายเกย่ี วกบั ลกั ษณะ สาํ คญั ของสญั ญาหุน้ ส่วนและบรษิ ทั รวมถงึ ความผูกพนั หน้าทค่ี วามรบั ผดิ ชอบ ระหว่างผเู้ ป็นหุน้ ส่วนกบั หา้ งหุน้ ส่วน และ ระหว่างหนุ้ สว่ นกบั บุคคลภายนอก นอกจากนนั้ ยงั ศกึ ษาถงึ สว่ นของบรษิ ทั จาํ กดั ในส่วนของความหมาย การจดั ตงั้ และวธิ กี ารวา่ มอี ะไรบา้ ง รวมถงึ การประชุม การชําระบญั ชี การศกึ ษากฎหมายลกั ษณะหุน้ ส่วนและบรษิ ทั จะตอ้ งพฒั นาใหม้ คี วามรูค้ วาม เขา้ ใจเกย่ี วกบั การประกอบธุรกจิ ในรปู แบบหา้ งหุ้นส่วนเบ้อื งตน้ สามารถตอบปัญหาเกย่ี วกบั หา้ งหุน้ ส่วนไดถ้ ูกต้อง รวมทงั้ วเิ คราะห์และสงั เคราะหใ์ หเ้ หน็ ปัญหาดา้ นการลงทุนในรูปแบบของหา้ งหุน้ ส่วน วธิ นี ํากฎหมายลกั ษณะหุน้ ส่วนไปปรบั ใชไ้ ด้ อยา่ งถูกตอ้ งและสอดคลอ้ งกบั สภาพของสงั คม เศรษฐกจิ ในปัจจุบนั เพ่อื การมสี ่วนร่วมพฒั นาเศรษฐกจิ ของประเทศ กฎหมาย ฉบบั น้ปี ระกอบดว้ ย

ส่วนท่ี 1 สญั ญาจดั ตงั้ หา้ งหนุ้ สว่ น  หมวด 2 หา้ งหุน้ ส่วนสามญั สว่ นท่ี 1 บทวเิ คราะห์ สว่ นท่ี 2 ความเกย่ี วพนั ระหวา่ งผเู้ ป็นหนุ้ สว่ นดว้ ยกนั เอง สว่ นท่ี 3 ความเกย่ี วพนั ระหวา่ งผเู้ ป็นหุน้ ส่วนกบั บุคคลภายนอก ส่วนท่ี 4 การเลกิ และชาํ ระบญั ชหี า้ งหนุ้ ส่วนสามญั สว่ นท่ี 5 การจดทะเบยี นหา้ งหนุ้ ส่วนสามญั ส่วนท่ี 6 การควบหา้ งหนุ้ ส่วนจดทะเบยี นเขา้ กนั  หมวด 3 หา้ งหุน้ สว่ นจาํ กดั นอกเหนือจากหวั ขอ้ ทก่ี ลา่ วขา้ งตน้ จะเป็นเรอ่ื งเกย่ี วกบั บรษิ ทั จาํ กดั จงึ ไมไ่ ดน้ ํามากล่าวไวใ้ นทน่ี ้ี สว่ นรายละเอยี ดของ กฎหมายฉบบั น้ีทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั หา้ งหนุ้ ส่วนนนั้ จะกลา่ วไวใ้ นเน้ือหาของแต่ละหน่วยการเรยี นแลว้

โดยพระราชบญั ญตั นิ ้ีใหใ้ ชบ้ งั คบั ตงั้ แต่วนั ท่ี 1 มกราคม พ.ศ. 2500 เป็นต้นไป โดยใหร้ ฐั มนตรวี ่าการกระทรวงพาณิชย์ รกั ษาการตามบทบญั ญตั ใิ นหมวดน้ี ประกอบดว้ ย หมวด 1 ความผิดเกี่ยวกบั ห้างห้นุ ส่วนจดทะเบยี นและห้างห้นุ ส่วนจาํ กดั หา้ งหุน้ ส่วนจดทะเบยี นหรอื หา้ งหุน้ ส่วนจํากดั ใดใชช้ ่อื ในดวงตรา ป้ายชอ่ื หนังสอื บอกกล่าว ป่าวรอ้ ง จดหมาย ใบแจง้ ความหรอื เอกสารอย่างอน่ื เกย่ี วกบั ธรุ กจิ ของหา้ งหุน้ สว่ น (มาตรา 3) (1) ถา้ เป็นอกั ษรไทย ไมใ่ ชค้ าํ วา่ “หา้ งหุน้ ส่วนสามญั นิตบิ คุ คล” หรอื “หา้ งหุน้ ส่วนจาํ กดั ” ประกอบชอ่ื แลว้ แต่กรณี (2) ถ้าเป็นอักษรต่างประเทศ ไม่ใช้คําซ่งึ มคี วามหมายว่า “หา้ งหุ้นส่วนสามญั นิติบุคคล” หรอื “ห้างหุ้นส่วนจํากดั ” ตามประกาศของกระทรวงต่างประเทศประกอบชอ่ื แลว้ แต่กรณี ตอ้ งระวางโทษปรบั ไมเ่ กนิ 50,000 บาท และปรบั อกี ไมเ่ กนิ วนั ละ 500 บาท จนกว่าจะไดป้ ฏบิ ตั ใิ หถ้ กู ตอ้ ง ผู้ใดใช้ช่ือหรือย่หี ้อซ่ึงมอี ักษรไทยประกอบว่า “ห้างหุ้นส่วนสามญั นิติบุคคล” หรือ “ห้างหุ้นส่วนจํากดั ” หรอื อักษร ต่างประเทศซ่ึงมคี วามหมายดงั กล่าวประกอบ ในดวงตรา ป้ายช่อื หนังสอื บอกกล่าวป่ าวรอ้ ง จดหมาย ใบแจ้งความ หรอื เอกสารอย่างอ่นื เก่ยี วกบั ธุรกจิ โดยมไิ ดเ้ ป็นห้างหุน้ ส่วนจดทะเบยี นหรอื หา้ งหุน้ ส่วนจํากดั เว้นแต่เป็นการใช้ในการขอจด ทะเบยี นเกย่ี วกบั การตงั้ หา้ งหนุ้ ส่วน ตอ้ งระวางโทษปรบั ไมเ่ กนิ 20,000 บาท และปรบั อกี ไม่เกนิ วนั ละ 500 บาท จนกว่าจะได้ เลกิ ใชห้ รอื จนกว่าจะไดป้ ฏบิ ตั ใิ หถ้ ูกตอ้ งแลว้ แต่กรณี (มาตรา 4) ห้างหุน้ ส่วนจดทะเบยี น หรอื หา้ งหุ้นส่วนจํากดั ใดไม่จดทะเบยี นตามมาตรา 1064/2 หรอื มาตรา 1078/2 แห่งประมวล กฎหมายแพ่งและพาณชิ ยต์ อ้ งระวางโทษปรบั ไมเ่ กนิ 20,000 บาท

ห้างหุ้นส่วนจดทะเบยี นหรอื ห้างหุ้นส่วนจํากดั ใด ไม่โฆษณาหรอื ไม่มหี นังสือบอกกล่าวความประสงค์จะแปรสภาพ หรอื จดั การแปรสภาพโดยฝ่าฝืนประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิ ย์ ตอ้ งระวางโทษปรบั ไมเ่ กนิ 20,000 บาท หุน้ ส่วนผจู้ ดั การของหา้ งหุน้ ส่วนจดทะเบยี น หรอื หา้ งหนุ้ ส่วนจาํ กดั ใดไมป่ ฏบิ ตั ติ ามมาตรา 1246/3 แห่งประมวลกฎหมาย แพง่ และพาณชิ ย์ ตอ้ งระวางโทษปรบั ไมเ่ กนิ 50,000 บาท ผชู้ าํ ระบญั ชคี นใดของหา้ งหุน้ ส่วนจดทะเบยี น หา้ งหุน้ ส่วนจํากดั ไมก่ ระทําตามมาตรา 1253 แห่งประมวลกฎหมายแพ่ง และพาณชิ ย์ ตอ้ งระวางโทษปรบั ไมเ่ กนิ 80,000 บาท (มาตรา 32) ผชู้ ําระบญั ชคี นใดของหา้ งหุน้ ส่วนจดทะเบยี น หา้ งหุน้ ส่วนจํากดั ไมจ่ ดทะเบยี นตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ตอ้ งระวางโทษปรบั ไมเ่ กนิ 50,000 บาท (มาตรา 33) ผชู้ าํ ระบญั ชคี นใดของหา้ งหนุ้ สว่ นจดทะเบยี น หา้ งหุน้ สว่ นจาํ กดั ไมร่ อ้ งขอต่อศาลตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ตอ้ งระวางโทษปรบั ไมเ่ กนิ 50,000 บาท (มาตรา 34) ผชู้ าํ ระบญั ชคี นใดของหา้ งหุน้ สว่ นจดทะเบยี น หา้ งหนุ้ สว่ นจาํ กดั (มาตรา 35) (1) ไมท่ าํ งบดลุ หรอื ไมเ่ รยี กประชมุ ใหญ่ตามประมวลกฎหมายแพง่ และพาณชิ ย์ (2) ไมท่ าํ รายงาน หรอื ไมเ่ ปิดเผยรายงานตามประมวลกฎหมายแพง่ และพาณชิ ย์ (3) ไมท่ าํ รายงาน ไมเ่ รยี กประชุมใหญ่ หรอื ไมช่ แ้ี จงกจิ การตามประมวลกฎหมายแพง่ และพาณชิ ย์ หรอื (4) ไมม่ อบบญั ชแี ละเอกสารตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิ ย์ ตอ้ งระวางโทษปรบั ไมเ่ กนิ 50,000 บาท ผชู้ าํ ระบญั ชขี องหา้ งหุน้ ส่วนจดทะเบยี น หา้ งหุน้ ส่วนจํากดั ไมเ่ รยี กประชุมใหญ่ ไม่ทํารายงานหรอื ไมแ่ ถลงตามประมวล กฎหมายแพ่งและพาณชิ ยต์ อ้ งระวางโทษปรบั ไมเ่ กนิ 10,000 บาท (มาตรา 36)

ผชู้ าํ ระบญั ชขี องหา้ งหุน้ ส่วนจดทะเบยี น หา้ งหนุ้ ส่วนจาํ กดั แบง่ คนื ทรพั ยส์ นิ โดยฝ่าฝืนประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ตอ้ งระวางโทษปรบั ไมเ่ กนิ 20,000 บาท (มาตรา 37) ผูใ้ ดใช้ช่อื ของหา้ งหุ้นส่วนจดทะเบยี น ห้างหุน้ ส่วนจํากดั ใดท่ถี ูกขดี ช่อื ออกจากทะเบยี นแล้วในการประกอบกจิ การค้า เพ่ือให้ประชาชนเข้าใจว่าห้างหุ้นส่วนจดทะเบียน ห้างหุ้นส่วนจํากัดนั้นยังมิได้ถูกขีดช่ือต้องระวางโทษปรับไม่เกิน 50,000 บาท และปรบั อกี วนั ละไมเ่ กนิ 1,000 บาท จนกว่าจะไดเ้ ลกิ ใช้ (มาตรา 38/1) บุคคลใดซ่งึ รบั ผดิ ชอบในการดําเนินงานของหา้ งหุน้ ส่วนจดทะเบยี น หา้ งหุน้ ส่วนจํากดั เอาไปทําเสยี หาย ทาํ ลาย ทําให้ เสอ่ื มคา่ หรอื ทาํ ใหไ้ รป้ ระโยชน์ ซง่ึ ทรพั ยส์ นิ อนั นิตบิ คุ คลจาํ นําไวถ้ า้ ไดก้ ระทาํ เพอ่ื ใหเ้ กดิ ความเสยี หายแก่ผรู้ บั จํานํา ต้องระวาง โทษจาํ คุกไมเ่ กนิ 3 ปี โทษปรบั ไมเ่ กนิ 60,000 บาท หรอื ทงั้ จาํ ทงั้ ปรบั (มาตรา 39) บุคคลใดซ่งึ รบั ผดิ ชอบในการดําเนินงานของหา้ งหุ้นส่วนจดทะเบยี น หา้ งหุ้นส่วนจํากดั รูว้ ่าเจา้ หน้ีของนิติบุคคลหรอื เจา้ หน้ีของบุคคลอ่ืนซ่ึงจะใช้สิทธิของเจ้าหน้ีของนิติบุคคลดงั กล่าว บงั คบั การชําระหน้ีจากนิติบุคคล ใชห้ รอื น่าจะใช้สทิ ธิ เรยี กรอ้ งทางศาลใหช้ าํ ระหน้ี (มาตรา 40) (1) ยา้ ย ซ่อน หรอื โอนใหแ้ ก่ผอู้ น่ื ซง่ึ ทรพั ยส์ นิ ของนิตบิ คุ คล หรอื (2) แกลง้ ใหน้ ิตบิ ุคคลเป็นหน้ซี ง่ึ ไมเ่ ป็นความจรงิ ถ้าได้กระทําเพ่ือมใิ ห้เจ้าหน้ีได้รบั ชําระหน้ีทัง้ หมดหรือแต่บางส่วน ต้องระวางโทษปรับไม่เกิน 3 ปี หรือปรับไม่เกิน 60,000 บาท หรอื ทงั้ จาํ ทงั้ ปรบั

บุคคลใดซง่ึ รบั ผดิ ชอบในการดาํ เนนิ งานของหา้ งหนุ้ สว่ นจดทะเบยี น หา้ งหุน้ ส่วนจํากดั กระทําการหรอื ไม่กระทาํ การเพ่อื แสวงหาประโยชน์ทม่ี คิ วรไดโ้ ดยชอบดว้ ยกฎหมายเพอ่ื ตนเองหรอื ผอู้ ่นื อนั เป็นการเสยี หายแก่นิตบิ ุคคลตอ้ งระวางโทษปรบั ไมเ่ กนิ 50,000 บาท (มาตรา 41) บุคคลใดซง่ึ รบั ผดิ ชอบในการดาํ เนินงานของหา้ งหนุ้ ส่วนจดทะเบยี น หา้ งหนุ้ สว่ นจาํ กดั กระทาํ หรอื ยนิ ยอมใหก้ ระทาํ การ ดงั ต่อไปน้ี (มาตรา 42) (1) ทาํ ใหเ้ สยี หาย ทําลาย เปลย่ี นแปลง ตดั ทอน หรอื ปลอม บญั ชี เอกสาร หรอื หลกั ประกนั ของหา้ งหุน้ ส่วนหรอื บรษิ ทั หรอื ทเ่ี กย่ี วกบั หา้ งหนุ้ ส่วน (2) ลงขอ้ ความเทจ็ หรอื ไมล่ งขอ้ ความสาํ คญั ในบญั ชี หรอื เอกสารของหา้ งหุน้ ส่วน หรอื ทเ่ี กย่ี วกบั หา้ งหุน้ ส่วน ถา้ กระทาํ หรอื ยนิ ยอมใหก้ ระทําการเพ่อื ลวงใหห้ า้ งหุน้ ส่วน ผเู้ ป็นหุน้ ส่วนขาดประโยชน์อนั ควรได้ ต้องระวางโทษจําคุก ไมเ่ กนิ 7 ปี หรอื ปรบั ไมเ่ กนิ 140,000 บาท หรอื ทงั้ จาํ ทงั้ ปรบั ผใู้ ดโฆษณาชวนให้เขา้ ชอ่ื ซ้ือหุน้ โดยฝ่าฝืนประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิ ย์ ต้องระวางโทษปรบั ไม่เกนิ 50,000 บาท (มาตรา 43) ผู้ใดโฆษณาโดยอ้างถึงบุคคล ตําแหน่งหน้าท่ี บัญชี รายงาน หรือกิจการอันเก่ียวกับห้างหุ้นส่วนจดทะเบียน ห้างหุ้นส่วนจํากัด อนั เป็นเทจ็ ในสาระสาํ คญั หรอื ปกปิดขอ้ ความอนั เป็นสาระสาํ คญั เพอ่ื (มาตรา 46)

(1) ลวงผมู้ สี ว่ นไดเ้ สยี ในหา้ งหุน้ สว่ นนนั้ ใหข้ าดประโยชน์อนั ควรไดจ้ ากหา้ งหุน้ ส่วนนนั้ (2) จูงใจบุคคลให้เขา้ เป็นหุน้ ส่วน ใหม้ อบหมายหรอื ใหส้ ่งทรพั ย์สนิ ให้แก่ห้างหุน้ ส่วนนัน้ หรอื ใหเ้ ขา้ เป็นผูค้ ้ําประกนั หรอื ใหท้ รพั ยส์ นิ เป็นประกนั หา้ งหุน้ สว่ นนนั้ ตอ้ งระวางโทษจาํ คกุ ไมเ่ กนิ 3 ปี หรอื ปรบั ไมเ่ กนิ 60,000 บาท หรอื ทงั้ จาํ ทงั้ ปรบั ผใู้ ดโดยทุจรติ กําหนดค่าแรงงานหรอื ทรพั ย์สนิ ทน่ี ํามาลงในหา้ งหุน้ ส่วนจดทะเบยี น หา้ งหุน้ ส่วนจํากดั แทนเงนิ ค่าหุน้ สงู กว่ามลู ค่าทแ่ี ทจ้ รงิ ตอ้ งปรบั ไมเ่ กนิ 50,000 บาท (มาตรา 48) บรรดาความผดิ ในหมวด 1 ตามพระราชบญั ญตั นิ ้ีทม่ี โี ทษปรบั สถานเดยี วใหอ้ ธบิ ดกี รมพฒั นาธุรกจิ การคา้ หรอื ผูซ้ ่งึ อธบิ ดี กรมพฒั นาธรุ กจิ การคา้ มอบหมายมอี ํานาจเปรยี บเทยี บได้ และเมอ่ื ผกู้ ระทําความผดิ ไดช้ ําระค่าปรบั ตามทไ่ี ดเ้ ปรยี บเทยี บแลว้ ใหค้ ดเี ป็นอนั เลกิ กนั ตามประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา ถ้าผกู้ ระทําความผดิ ไมย่ นิ ยอมตามทเ่ี ปรยี บเทยี บหรอื เมอ่ื ยนิ ยอมแลว้ ไมช่ าํ ระเงนิ คา่ ปรบั ภายในเวลาทก่ี าํ หนดใหด้ าํ เนินคดตี ่อไป

พ.ร.บ. การบญั ชี พ.ศ. 2543 ไดล้ งประกาศในราชกจิ จานุเบกษาเมอ่ื วนั ท่ี 12 พฤษภาคม 2543 ซ่งึ มผี ลบงั คบั ใชต้ งั้ แต่วนั ท่ี 10 สงิ หาคม 2543 เป็นตน้ ไป สํานักกํากบั ดูแลธุรกจิ กรมพฒั นาธุรกจิ การค้า จงึ ได้นําขอ้ มลู เกย่ี วกบั พ.ร.บ. การบญั ชดี งั กล่าวมาเผยแพร่ เพอ่ื ใหผ้ ู้ ประกอบธุรกจิ ผูท้ ําบญั ชี ผู้สอบบญั ชแี ละผู้สนใจทวั่ ไปได้ศกึ ษาทาํ ความเขา้ ใจเพ่อื ประกอบการปฏบิ ตั งิ านให้ถูกต้องต่อไป โดยไดน้ ําเสนอขอ้ มลู สรุปเป็น 2 สว่ น ดงั น้ี 1. หลกั การของพระราชบญั ญตั ิการบญั ชี พ.ศ. ๒๕๔๓ 1) แก้ไขหลกั การจากเดมิ ท่กี ําหนดให้ธุรกจิ ทงั้ นิตบิ ุคคลและบุคคลธรรมดาทป่ี ระกอบธุรกจิ ตามประเภททร่ี ฐั มนตรี ประกาศกําหนดต้องจัดทําบัญชี เป็ นกําหนดให้เฉพาะนิติบุคคลเท่านัน้ ท่ีมหี น้าท่ีจดั ทําบัญชี และเพิ่มกิจการร่วมค้า ตามประมวลรษั ฎากรใหเ้ ป็นผมู้ หี น้าทจ่ี ดั ทาํ บญั ชดี ว้ ย บุคคลธรรมดาและหา้ งหุ้นส่วนท่ไี ม่ไดจ้ ดทะเบยี นไม่ต้องจดั ทําบญั ชี เวน้ แต่รฐั มนตรจี ะออกประกาศใหเ้ ป็นผูม้ หี น้าท่ี จดั ทาํ บญั ชี 2) กาํ หนดใหผ้ ทู้ าํ บญั ชตี อ้ งเขา้ มามสี ่วนรบั ผดิ ชอบในการจดั ทาํ บญั ชขี องธรุ กจิ โดยแบง่ แยกหน้าทแ่ี ละความรบั ผดิ ชอบ ระหว่างผู้ทําบญั ชกี บั ผูม้ หี น้าทจ่ี ดั ทําบญั ชใี หช้ ดั เจน ซ่งึ มกี ารเพม่ิ โทษจากกฎหมายเดมิ โดยบทกําหนดโทษมที งั้ โทษปรบั และจาํ คกุ สาํ หรบั ผมู้ หี น้าทจ่ี ดั ทาํ บญั ชแี ละผทู้ าํ บญั ชที ก่ี ระทาํ ความผดิ 3) ใหอ้ ธบิ ดโี ดยความเหน็ ชอบของรฐั มนตรมี อี ํานาจกําหนดคุณสมบตั ิและเงอ่ื นไขของการเป็นผูท้ ําบญั ชี รวมทงั้ กําหนดขอ้ ยกเวน้ ให้ผูม้ หี น้าทจ่ี ดั ทําบญั ชหี รอื ผู้ทาํ บญั ชไี มต่ อ้ งปฏบิ ตั ติ ามมาตรฐานการบญั ชใี นเร่อื งใดเร่อื งหน่ึงหรอื ส่วนใด สว่ นหน่ึง โดยใหค้ าํ นึงถงึ มาตรฐานการบญั ชี และขอ้ คดิ เหน็ ของหน่วยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ งและสถาบนั วชิ าชพี บญั ชปี ระกอบดว้ ย

4) กาํ หนดใหร้ ฐั มนตรมี อี ํานาจออกกฎกระทรวง ยกเวน้ ใหง้ บการเงนิ ของผูม้ หี น้าทจ่ี ดั ทาํ บญั ชซี ง่ึ เป็นหา้ งหุน้ ส่วนจด ทะเบยี นทม่ี ที ุน สนิ ทรพั ย์หรอื รายได้ รายการใดรายการหน่ึงหรอื ทุกรายการไม่เกนิ ทก่ี ําหนดโดยกฎกระทรวง ไมต่ อ้ งรบั การ ตรวจสอบและแสดงความเหน็ โดยผสู้ อบบญั ชรี บั อนุญาต 5) ลดภาระของธุรกจิ ในการเก็บรกั ษาบญั ชแี ละเอกสารประกอบการลงบญั ชจี าก 10 ปี เหลอื 5 ปี เวน้ แต่ในกรณี ทจ่ี ําเป็นในการตรวจสอบบญั ชี โดยมอี ํานาจกําหนดใหผ้ ูม้ หี น้าท่จี ดั ทําบญั ชเี ก็บรกั ษาบญั ชแี ละเอกสารประกอบการลงบญั ชี ไวเ้ กนิ 5 ปี แต่ตอ้ งไมเ่ กนิ 7 ปี 6) กําหนดใหก้ ารจดั ทําบญั ชตี ้องเป็นไปตามมาตรฐานการบญั ชแี ละมกี ารรบั รองมาตรฐานการบญั ชีท่กี ําหนดข้นึ ซง่ึ คณะกรรมการควบคุมการประกอบวชิ าชพี สอบบญั ชไี ดม้ มี ตใิ หป้ ระกาศใชแ้ ลว้ เป็นมาตรฐานการบญั ชตี ามกฎหมาย 2. สรปุ สาระสาํ คญั พระราชบญั ญตั ิการบญั ชี พ.ศ. 2543 ในพระราชบญั ญตั นิ ้ีมกี ารกาํ หนดแบง่ แยกหน้าทแ่ี ละความรบั ผดิ ชอบของบุคคลทเ่ี กย่ี วขอ้ งในการจดั ทําบญั ชขี องธุรกจิ ไว้ 2 ฝ่าย คอื ผมู้ ีหน้าท่ีจดั ทาํ บญั ชีกบั ผทู้ าํ บญั ชี เพอ่ื ใหท้ งั้ 2 ฝ่ายไดม้ หี น้าทแ่ี ละความรบั ผดิ ชอบทช่ี ว่ ยทาํ ใหก้ ารจดั ทาํ บญั ชขี อง ธุรกจิ ถูกตอ้ งส่งผลใหข้ อ้ มลู ในงบการเงนิ เชอ่ื ถอื ได้ และนําไปใชป้ ระโยชน์ในการตดั สนิ ใจได้ ดงั นัน้ เพ่อื ใหม้ คี วามเขา้ ใจและ นําไปปฏบิ ตั ิให้ถูกต้องจงึ ขอสรุปสาระสําคญั พรอ้ มยกตวั อย่างประกอบใหเ้ ขา้ ใจไดง้ ่ายข้นึ ทงั้ น้ี จะต้องศกึ ษาตวั กฎหมาย ภายใตพ้ ระราชบญั ญตั ฉิ บบั น้ี รวมทงั้ ประกาศ คาํ สงั่ ต่างๆ จะช่วยใหเ้ ขา้ ใจยงิ่ ขน้ึ

2.1 ผมู้ ีหน้าท่ีจดั ทาํ บญั ชี หมายความวา่ ผมู้ หี น้าทจ่ี ดั ใหม้ กี ารทาํ บญั ชตี ามพระราชบญั ญตั กิ ารบญั ชี พ.ศ. 2543 (มาตรา 4) ผมู้ ีหน้าที่จดั ทาํ บญั ชี คอื ประเภทของธรุ กจิ ทม่ี หี น้าทจ่ี ดั ใหม้ กี ารทาํ บญั ชี ประกอบดว้ ย 1) หา้ งหนุ้ ส่วนจดทะเบยี น ซง่ึ ไดแ้ ก่ หา้ งหุน้ ส่วนจาํ กดั และหา้ งหนุ้ ส่วนสามญั นติ บิ ุคคล 2) บรษิ ทั จาํ กดั 3) บรษิ ทั มหาชนจาํ กดั 4) นิติบุคคลท่ตี ัง้ ข้นึ ตามกฎหมายต่างประเทศท่ีประกอบธุรกิจในประเทศไทย ในกรณีน้ีรวมสํานักงานผู้แทน และสาํ นกั งานภมู ภิ าคดว้ ย 5) กจิ การร่วมคา้ ตามประมวลรษั ฎากร 6) สถานทป่ี ระกอบธุรกจิ เป็นประจาํ ซ่งึ หมายถงึ สถานทป่ี ระกอบการทแ่ี ยกออกไปจากสํานักงานใหญ่โดยมที ต่ี งั้ ถาวร ซง่ึ มพี นกั งานประจาํ และมกี ารดาํ เนินกจิ การทจ่ี ะกอ่ ใหเ้ กดิ รายได้ เชน่ โชวร์ มู สาขาธนาคารพาณชิ ย์ เป็นตน้ 7) บุคคลธรรมดาหรอื หา้ งหุน้ ส่วนท่มี ไิ ดจ้ ดทะเบยี นทป่ี ระกอบธุรกจิ ในประเทศไทย เมอ่ื รฐั มนตรวี ่าการกระทรวง พาณชิ ยอ์ อกประกาศกาํ หนดใหเ้ ป็นผมู้ หี น้าทจ่ี ดั ทาํ บญั ชี ไดแ้ ก่  บุคคลธรรมดาหรอื หา้ งหุน้ ส่วนทม่ี ไิ ดจ้ ดทะเบยี นทป่ี ระกอบธุรกจิ เป็นผผู้ ลติ ผจู้ ําหน่าย ผูม้ ไี วเ้ พ่อื จําหน่าย ผนู้ ําเขา้ มาในราชอาณาจกั ร หรอื ผสู้ ่งออกไปนอกราชอาณาจกั ร ซง่ึ สนิ คา้ ประเภทแถบเสยี งเพลง แถบวดี ทิ ศั น์ และแผน่ ซดี ี

 บุคคลธรรมดาหรือห้างหุ้นส่วนท่ีมไิ ดจ้ ดทะเบยี นท่ีประกอบธุรกจิ โรงงานแปรสภาพ แกะสลกั และการทํา หตั ถกรรมจากงาชา้ ง การคา้ ปลกี การคา้ ส่งงาชา้ ง และผลติ ภณั ฑจ์ ากงาชา้ ง ผมู้ หี น้าทจ่ี ดั ทาํ บญั ชจี ะดาํ เนินการโดย “ผทู้ ก่ี ระทาํ การแทน” นติ บิ คุ คลหรอื ธรุ กจิ หมายถงึ บุคคลดงั ต่อไปน้ี 1) หนุ้ ส่วนผจู้ ดั การ ของหา้ งหนุ้ สว่ นจดทะเบยี น 2) กรรมการบรษิ ทั ของบรษิ ทั จาํ กดั บรษิ ทั มหาชนจาํ กดั 3) ผกู้ ระทาํ การแทนทไ่ี ดร้ บั แต่งตงั้ จากนติ บิ คุ คลต่างประเทศ ของนติ บิ ุคคลต่างประเทศทเ่ี ขา้ มาประกอบธุรกจิ ในไทย 4) ผกู้ ระทาํ การแทนทไ่ี ดร้ บั แต่งตงั้ ของกจิ การรว่ มคา้ ตามประมวลรษั ฎากร 5) ผจู้ ดั การ ของสถานทป่ี ระกอบธรุ กจิ เป็นประจาํ หน้าท่ีและความรบั ผิดชอบของผมู้ ีหน้าท่ีจดั ทาํ บญั ชี มกี ารกาํ หนดหน้าทแ่ี ละความรบั ผดิ ชอบของผมู้ หี น้าทจ่ี ดั ทาํ บญั ชไี วอ้ ยา่ งชดั เจน ดงั น้ี 1) จัดให้มผี ู้ทําบัญชีซ่ึงมีคุณสมบัติและเง่อื นไขของการเป็นผู้ทําบัญชีตามประกาศกรมทะเบียนการค้า (มาตรา 19) เวน้ แต่ผมู้ หี น้าทจ่ี ดั ทาํ บญั ชซี ง่ึ เป็นบคุ คลธรรมดาจะเป็นผทู้ าํ บญั ชสี าํ หรบั กจิ การของตนเองกไ็ ด้

2) จดั ใหม้ กี ารทาํ บญั ชนี บั แต่วนั เรม่ิ ทาํ บญั ชี (มาตรา 8) ตามทก่ี าํ หนด ดงั น้ี  หา้ งหนุ้ สว่ นจาํ กดั หา้ งหนุ้ สว่ นสามญั นิตบิ คุ คล บรษิ ทั จาํ กดั บรษิ ทั มหาชนจาํ กดั ใหเ้ รม่ิ ทาํ บญั ชนี บั แต่วนั ทไ่ี ดร้ บั การจดทะเบยี นเป็นนติ บิ ุคคลตามกฎหมาย  นิติบุคคลต่างประเทศทป่ี ระกอบธุรกจิ ในไทย ใหเ้ รม่ิ ทําบญั ชนี ับตงั้ แต่วนั ท่เี รม่ิ ต้นประกอบธุรกจิ ซ่งึ หมายถงึ วนั เรม่ิ มรี ายการทางบญั ชี  กจิ การร่วมคา้ ตามประมวลรษั ฎากร ใหเ้ รม่ิ ทาํ บญั ชนี บั แต่วนั เรม่ิ ตน้ ประกอบกจิ การ ซง่ึ หมายถงึ วนั เรมิ่ มรี ายการ ทางบญั ชี  สถานท่ีประกอบธุรกจิ เป็นประจํา ให้เริ่มทําบญั ชนี ับแต่วนั เร่ิมประกอบกจิ การ ซ่ึงหมายถึงวนั เร่มิ มรี ายการ ทางบญั ชี 3) โดยผมู้ หี น้าทจ่ี ดั ทาํ บญั ชตี ้องทําบญั ชใี หค้ รบถ้วนและถูกต้อง โดยมหี ลกั เกณฑแ์ ละวธิ กี ารตามทก่ี ฎหมายกําหนด เกย่ี วกบั (มาตรา 7 (1) – (4))  ชนิดของบญั ชที ต่ี อ้ งจดั ทาํ  ขอ้ ความและรายการทต่ี อ้ งมใี นบญั ชี  ระยะเวลาทต่ี อ้ งบนั ทกึ รายการในบญั ชี  เอกสารทต่ี อ้ งใชป้ ระกอบการลงบญั ชี 4) ควบคมุ ดแู ลผทู้ าํ บญั ชใี หจ้ ดั ทาํ บญั ชใี หถ้ ูกตอ้ งและตรงตามความจรงิ (มาตรา 19)

5) จดั ทาํ เอกสารประกอบการบนั ทกึ บญั ชี ไดแ้ ก่ บนั ทกึ หนงั สอื หรอื เอกสารใด ๆ ทใ่ี ช้เป็นหลกั ฐานในการบนั ทกึ บญั ชี สามารถแยกไดเ้ ป็น 3 ประเภท คอื  เอกสารทต่ี อ้ งใชป้ ระกอบการลงบญั ชที จ่ี ดั ทาํ โดยบคุ คลภายนอก  เอกสารทต่ี อ้ งใชป้ ระกอบการลงบญั ชที จ่ี ดั ทาํ โดยผมู้ หี น้าทจ่ี ดั ทาํ บญั ชเี พอ่ื ออกใหแ้ กบ่ คุ คลภายนอก  เอกสารทต่ี อ้ งใชป้ ระกอบการลงบญั ชที จ่ี ดั ทาํ โดยผมู้ หี น้าทจ่ี ดั ทาํ บญั ชเี พอ่ื ใชใ้ นกจิ การ เอกสารทต่ี อ้ งใชป้ ระกอบการลงบญั ชที ุกประเภทตอ้ งมรี ายการตามประกาศกรมทะเบยี นการคา้ เร่อื ง กาํ หนดชนิด ของบญั ชีท่ีต้องจดั ทํา ข้อความและรายการท่ีต้องมใี นบัญชี ระยะเวลาท่ีต้องลงรายการในบญั ชี และเอกสารท่ีต้องใช้ ประกอบการลงบญั ชี พ.ศ. 2544 6) ส่งมอบเอกสารท่ตี ้องใช้ประกอบการลงบญั ชี เช่น ใบเสร็จรบั เงนิ ใบส่งของ ใบสําคญั รบั -จ่าย ฯลฯ ให้ผู้ทําบญั ชี ครบถว้ น เพอ่ื ใหบ้ ญั ชที จ่ี ดั ทาํ ขน้ึ สามารถแสดงผลการดาํ เนินงาน ฐานะการเงนิ หรอื การเปลย่ี นแปลงฐานะการเงนิ ทเ่ี ป็นอย่ตู าม ความเป็นจรงิ และตามมาตรฐานการบญั ชี 7) ตอ้ งปิดบญั ชคี รงั้ แรกภายใน 12 เดอื นนบั แต่วนั เรม่ิ ทําบญั ชี และปิดบญั ชคี รงั้ ต่อไปทุกรอบ 12 เดอื นนับแต่วนั ปิดบญั ชี ครงั้ ก่อน ทงั้ น้ี ผมู้ หี น้าทจ่ี ดั ทาํ บญั ชจี ะปิดบญั ชโี ดยมรี อบปีบญั ชนี ้อยกว่า 12 เดอื น ไดเ้ พยี ง 2 กรณเี ท่านนั้  เป็นรอบปีบญั ชปี ีแรก ซง่ึ มรี อบปีบญั ชนี ้อยกว่า 12 เดอื น  รอบปีบญั ชที ไ่ี ดร้ บั อนุญาตเปลย่ี นรอบปีบญั ชจี ากสารวตั รใหญ่บญั ชหี รอื สารวตั รบญั ชี

8) จดั ทาํ งบการเงนิ ซง่ึ มรี ายการยอ่ ตามทอ่ี ธบิ ดปี ระกาศกาํ หนดตามประเภทธุรกจิ มี 5 แบบ แบบที่1 หา้ งหนุ้ ส่วนจดทะเบยี น แบบที่2 บรษิ ทั จาํ กดั แบบที่3 บรษิ ทั มหาชนจาํ กดั แบบที่4 นติ บิ คุ คลต่างประเทศทป่ี ระกอบธุรกจิ ในประเทศไทย แบบที่5 กจิ การร่วมคา้ ตามประมวลรษั ฎากร (ศกึ ษาเพมิ่ เตมิ ไดท้ ปี่ ระกาศกรมพฒั นาธรุ กจิ การคา้ เรอื่ ง กาํ หนดรายการย่อทตี่ อ้ งมใี นงบการเงนิ ) 9) ตอ้ งจดั ใหง้ บการเงนิ ไดร้ บั การตรวจสอบและแสดงความเหน็ โดยผสู้ อบบญั ชรี บั อนุญาต ยกเวน้ สาํ หรบั งบการเงนิ ของหา้ งหนุ้ ส่วนจดทะเบยี น (หา้ งหนุ้ ส่วนจาํ กดั หา้ งหุน้ ส่วนสามญั นิตบิ ุคคล) ทม่ี ที นุ ไมเ่ กนิ 5 ลา้ นบาท สนิ ทรพั ยร์ วมไมเ่ กนิ 30 ลา้ นบาท และรายไดร้ วมไมเ่ กนิ 30 ลา้ นบาท ไมต่ อ้ งมผี สู้ อบบญั ชรี บั อนุญาตตรวจสอบงบการเงนิ ได้ 10) ตอ้ งเกบ็ รกั ษาบญั ชแี ละเอกสารทต่ี อ้ งใชป้ ระกอบการลงบญั ชไี วเ้ ป็นเวลาไมน่ ้อยกวา่ 5 ปีนบั แต่วนั ปิดบญั ชี โดยให้ จดั เกบ็ บญั ชี ณ สถานทป่ี ระกอบธุรกจิ ซง่ึ ไดแ้ ก่  สถานทท่ี าํ การ  สถานทผ่ี ลติ สนิ คา้ เป็นประจาํ  สถานทเ่ี กบ็ สนิ คา้ เป็นประจาํ  สถานทใ่ี ชท้ าํ งานเป็นประจาํ

2.2 ผทู้ าํ บญั ชี หมายถงึ ผรู้ บั ผดิ ชอบในการทาํ บญั ชขี องผมู้ หี น้าทจ่ี ดั ทาํ บญั ชี ไมว่ า่ จะไดก้ ระทาํ ในฐานะเป็นลกู จา้ งของ ผมู้ หี น้าทจ่ี ดั ทาํ บญั ชหี รอื ไมก่ ต็ าม (มาตรา 4) คณุ สมบตั ขิ องผทู้ าํ บญั ชี ซง่ึ กฎหมายกาํ หนดไว้ ดงั น้ี 1) มภี มู ลิ าํ เนาหรอื ถนิ่ ทอ่ี ยใู่ นราชอาณาจกั ร 2) มคี วามรภู้ าษาไทยเพยี งพอทจ่ี ะทาํ หน้าทเ่ี ป็นผทู้ าํ บญั ชี 3) ไมเ่ คยตอ้ งโทษจาํ คกุ ในความผดิ ตามกฎหมายบญั ชี กฎหมายผสู้ อบบญั ชี หรอื กฎหมายวชิ าชพี บญั ชี เวน้ แต่พน้ โทษมาแลว้ ไมน่ ้อยกวา่ 3 ปี 4) มคี ณุ สมบตั ดิ า้ นคณุ วฒุ กิ ารศกึ ษา ตามขนาดธุรกจิ ทก่ี าํ หนดแต่ละกลุ่ม ดงั น้ี กลุม่ 1 ผูท้ ําบญั ชขี องห้างหุน้ ส่วนจดทะเบยี นและบรษิ ทั จํากดั ทจ่ี ดั ตงั้ ขน้ึ ตามกฎหมายไทยซ่งึ ณ วนั ปิดบญั ชี ในรอบปี ท่ีผ่านมา มีทุนจดทะเบียนไม่น้อยกว่า 5 ล้านบาท สินทรัพย์รวมไม่เกิน 30 ล้านบาท และรายได้รวมไม่เกิน 30 ล้านบาท ตอ้ งมคี ุณวฒุ ไิ มต่ ่าํ กว่าอนุปรญิ ญาหรอื ประกาศนยี บตั รวชิ าชพี ชนั้ สงู (ปวส.) ทางการบญั ชหี รอื เทยี บเทา่ จากสถาบนั การศกึ ษา ซง่ึ กระทรวงศกึ ษาธกิ ารหรอื สาํ นักงานคณะกรรมการขา้ ราชการพลเรอื น (ก.พ.) หรอื กระทรวงศกึ ษาธกิ ารเทยี บว่าไมต่ ่ํากว่า อนุปรญิ ญาหรอื ประกาศนียบตั รวชิ าชพี ชนั้ สงู (ปวส.) ทางการบญั ชี กลุ่ม 2 ผทู้ าํ บญั ชขี องธุรกจิ ตอ้ งมคี ณุ วฒุ ไิ มต่ ่ํากวา่ ปรญิ ญาตรที างการบญั ชหี รอื เทยี บเท่า จากสถาบนั การศกึ ษา ท่ีกระทรวงศึกษาธิการหรือสํานักงานคณะกรรมการข้าราชการพลเรือน (ก.พ.) หรือสํานักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา (สกอ.) เทยี บวา่ ไมต่ ่ํากวา่ ปรญิ ญาตรที างการบญั ชี

 หา้ งหุน้ ส่วนจดทะเบยี นและบรษิ ทั ทม่ี ที ุนจดทะเบยี นหรอื สนิ ทรพั ย์รวมหรอื รายไดร้ วม รายการใดรายการหน่ึง เกนิ กว่าทก่ี าํ หนดในกลุ่ม 1  บรษิ ทั มหาชนจาํ กดั  นติ บิ ุคคลทต่ี งั้ ขน้ึ ตามกฎหมายต่างประเทศทป่ี ระกอบธรุ กจิ ในประเทศไทย  กจิ การรว่ มคา้ ตามประมวลรษั ฎากร  ผปู้ ระกอบธรุ กจิ ธนาคาร เงนิ ทุนหลกั ทรพั ย์ เครดติ ฟองซเิ อร์ ประกนั ชวี ติ ประกนั วนิ าศภยั  ผปู้ ระกอบธุรกจิ ซง่ึ ไดร้ บั การสง่ เสรมิ การลงทุนตามกฎหมายวา่ ดว้ ยการสง่ เสรมิ การลงทุน กลุม่ 3 ผทู้ าํ บญั ชขี องบคุ คลธรรมดาหรอื หา้ งหุน้ ส่วนทม่ี ไิ ดจ้ ดทะเบยี น ซง่ึ รฐั มนตรปี ระกาศใหเ้ ป็นผมู้ หี น้าทจ่ี ดั ทาํ บญั ชี บุคคลธรรมดาจะเป็นผทู้ ําบญั ชสี าํ หรบั กจิ การของตนเองกส็ ามารถทําได้ แต่หากมอบใหผ้ ูอ้ ่ืนจดั ทําบญั ชคี ุณวุฒขิ อง ผทู้ าํ บญั ชใี หเ้ ป็นไปตามทก่ี าํ หนดไวใ้ น (ก) และ (ข) โดยอนุโลม หา้ งหนุ้ สว่ นทม่ี ไิ ดจ้ ดทะเบยี น คุณวฒุ ขิ องผทู้ าํ บญั ชใี หเ้ ป็นไปตามทก่ี าํ หนดไวใ้ น (ก) หรอื (ข) โดยอนุโลม 5) มคี ณุ สมบตั แิ ละไมม่ ลี กั ษณะตอ้ งหา้ มทจ่ี ะประกอบวชิ าชพี เป็นผทู้ าํ บญั ชตี ามพระราชบญั ญตั กิ ารบญั ชี พ.ศ. 2543 ผทู้ าํ บญั ชขี องธรุ กจิ ทม่ี ที ุนจดทะเบยี นไมเ่ กนิ 5 ลา้ นบาท สนิ ทรพั ยร์ วมไมเ่ กนิ 30 ลา้ นบาท และรายไดร้ วมไมเ่ กนิ 30 ลา้ น บาทนนั้ หากทนุ จดทะเบยี นสนิ ทรพั ยร์ วมหรอื รายไดร้ วมเปลย่ี นแปลงไปจนทาํ ใหผ้ ทู้ าํ บญั ชเี ดมิ ไมม่ คี ณุ สมบตั ขิ องการเป็นผทู้ ํา บญั ชขี องธุรกจิ นัน้ อกี ต่อไป ผูท้ ําบญั ชเี ดมิ สามารถเป็นผูท้ าํ บญั ชขี องผูม้ หี น้าทจ่ี ดั ทาํ บญั ชตี ่อไปอกี 2 ปีนบั ตงั้ แต่วนั สน้ิ รอบปี บญั ชที ม่ี กี ารเปลย่ี นแปลง

เง่ือนไขของการเป็นผทู้ าํ บญั ชี ผูท้ ําบญั ชที ่มี หี น้าท่รี บั ผดิ ชอบในการทําบญั ชขี องธุรกจิ ต้องดําเนินการแจ้งรายละเอียดท่ีเก่ยี วขอ้ งกบั การทําบญั ชี พร้อมด้วยเอกสารหลักฐานประกอบการแจ้งต่อกรมพัฒนาธุรกิจการค้าภายใน 60 วันนับแต่วันเริ่มทําบัญชี ซ่ึงปัจจุบันกรมพัฒนา ธรุ กจิ การคา้ ไดเ้ ปิดใหบ้ รกิ ารผทู้ าํ บญั ชผี า่ นทางระบบอนิ เทอรเ์ น็ตทงั้ หมด ซง่ึ ผทู้ าํ บญั ชตี อ้ งดาํ เนินการ ดงั น้ี 1. แจง้ การเป็นผทู้ าํ บญั ชพี รอ้ มดว้ ยหลกั ฐานตามทร่ี ะบุไวใ้ นแบบ ส.บช.5 (แบบแจง้ การทําบญั ชขี องผูท้ าํ บญั ชตี ามมาตรา 7 (6) แหง่ พระราชบญั ญตั กิ ารบญั ชี พ.ศ. 2543) และแบบ ส.บช.5-1 (แบบแจง้ ขอ้ มลู เกย่ี วกบั ธรุ กจิ ทร่ี บั ทําบญั ช)ี ต่อกรมพฒั นา ธุรกจิ การคา้ ภายใน 60 วนั นบั แต่วนั เรม่ิ ทาํ บญั ชี 2. แจง้ ความประสงคเ์ พอ่ื รบั หมายเลขผูใ้ ช้ (User ID) และรหสั ผ่าน (Password) กบั กรมพฒั นาธุรกจิ การคา้ ก่อนโดยจดั ส่ง แบบแจง้ ความประสงค์ทส่ี ํานักกํากบั ดูแลธุรกจิ กรมพฒั นาธุรกจิ การคา้ จงั หวดั นนทบุรี และเม่อื ได้ User ID และ Password แล้วภายใน 3 วนั ทําการ สามารถดําเนินการแจ้งได้ทุกกรณีไม่ว่าจะแจ้งเพมิ่ และยกเลิกธุรกิจท่ีรบั ทําบญั ชี แก้ไขขอ้ มูล แจง้ การพฒั นาความรตู้ ่อเน่อื งทางวชิ าชพี บญั ชขี องผทู้ าํ บญั ชใี นทกุ รอบสามปี 3. แจง้ เพม่ิ และยกเลกิ ธุรกจิ ทร่ี บั ทาํ บญั ชที างอนิ เทอรเ์ น็ต จะทาํ ใหผ้ ทู้ าํ บญั ชไี มต่ อ้ งส่งแบบแจง้ เพมิ่ และยกเลกิ ธรุ กจิ ทร่ี บั ทาํ บญั ชี การแจง้ เปลย่ี นแปลงขอ้ มลู ของผทู้ ําบญั ชใี นกรณีอ่นื เช่น การแจง้ เปลย่ี นชอ่ื -นามสกุล เปลย่ี นคุณวุฒกิ ารศกึ ษา ฯลฯ ให้ ผู้ทําบญั ชีแจ้งเป็ นเอกสารตามแบบ ส.บช.6 (แบบแจ้งการเปล่ียนแปลงการทําบญั ชีตามมาตรา 7 (6) และมาตรา 42 แห่งพระราชบญั ญตั กิ ารบญั ชี พ.ศ. 2543)

การพฒั นาความร้ตู ่อเน่ืองทางวิชาชีพบญั ชี ผทู้ าํ บญั ชตี อ้ งเขา้ รบั การพฒั นาความรตู้ ่อเน่ืองทางวชิ าชพี ตลอดระยะเวลาทเ่ี ป็นผทู้ าํ บญั ชี ดงั น้ี 1. การนับระยะเวลาและจาํ นวนชวั่ โมง การนบั ระยะเวลาใหน้ บั เป็นรอบ ๆ รอบละสามปีปฏทิ นิ เรยี กวา่ “รอบระยะเวลาสามปี” โดยทกุ รอบระยะเวลาสามปี จะตอ้ งเขา้ รบั การพฒั นาความรตู้ ่อเน่อื งทางวชิ าชพี ในจาํ นวนชวั่ โมง ดงั น้ี ก. รายปี จะตอ้ งเขา้ รบั การพฒั นาความรตู้ ่อเน่ืองทางวชิ าชพี ไมน่ ้อยกวา่ ปีละ 6 ชวั่ โมง ข. ภาพรวมสามปี (ครบรอบระยะเวลาสามปี) จะตอ้ งมจี าํ นวนชวั่ โมงในการพฒั นาความรตู้ ่อเน่ืองทางวชิ าชพี ไมน่ ้อยกวา่ 27 ชวั่ โมง และตอ้ งเป็นกจิ กรรมทม่ี เี น้ือหา เกย่ี วขอ้ งกบั การบญั ชไี มน่ ้อยกวา่ 18 ชวั่ โมง การเรมิ่ นบั รอบระยะเวลาสามปี ใหน้ บั ตามปีปฏทิ นิ โดยใหเ้ รมิ่ นบั ตงั้ แต่วนั ท่ี 1 มกราคม ของปีถดั จากปีทผ่ี ทู้ าํ บญั ชแี จง้ การเป็นผทู้ าํ บญั ชเี ป็นตน้ ไป 2. กิจกรรมท่ีสามารถนับเป็นชวั่ โมงการพฒั นาความร้ตู ่อเนื่องทางวิชาชีพ ก. การเขา้ รว่ มการอบรมหรอื สมั มนาในหลกั สตู รหรอื เรอ่ื งซง่ึ จดั โดยสภาวชิ าชพี บญั ชี หรอื การเขา้ รว่ มการอบรมหรอื สมั มนาในหลกั สตู รหรอื เรอ่ื งทอ่ี ธบิ ดใี หค้ วามเหน็ ชอบ นบั จาํ นวนชวั่ โมงไดต้ ามระยะเวลาทเ่ี ขา้ ร่วมการอบรมหรอื สมั มนา ข. การเป็นวทิ ยากร ผบู้ รรยาย ผดู้ าํ เนนิ การสมั มนา นบั จาํ นวนชวั่ โมงไดส้ ามเทา่ ของระยะเวลาการเป็นวทิ ยากร ผบู้ รรยาย ผดู้ าํ เนินการสมั มนา

ค.การเป็ นอาจารย์ในสถาบันการศึกษาของรัฐ หรือสถาบันการศึกษาของเอกชนตามกฎหมายว่าด้วย สถาบนั การศกึ ษาเอกชน ซ่งึ มกี ารสอนไม่ต่ํากว่าระดบั อนุปรญิ ญาหรอื ประกาศนียบตั รวชิ าชพี ชนั้ สูง (ปวส.) ทางการบญั ชี หรอื เทยี บเท่า ไมว่ ่าจะเป็นการสอนในฐานะอาจารยป์ ระจาํ หรอื อาจารยพ์ เิ ศษ นบั จาํ นวนชวั่ โมงไดว้ ชิ าละ 9 ชวั่ โมง และในแต่ละรอบสามปีใหน้ ับจํานวนชวั่ โมงไดไ้ มเ่ กนิ 18 ชวั่ โมง ไมว่ ่าจะทํา การสอนเกนิ กว่าสองวชิ าหรอื ไมก่ ต็ าม ง. การสาํ เรจ็ การศกึ ษาในคณุ วฒุ ทิ เ่ี กย่ี วขอ้ งกบั วชิ าชพี บญั ชี ใหน้ บั จาํ นวนชวั่ โมงไดต้ ามปีทส่ี าํ เรจ็ การศกึ ษา ดงั น้ี กรณสี าํ เรจ็ การศกึ ษาในระดบั ทส่ี งู กวา่ คุณวุฒเิ ดมิ  ถา้ เป็นคณุ วฒุ ทิ างการบญั ชี นบั จาํ นวนชวั่ โมงได้ 27 ชวั่ โมง  ถ้าเป็นคุณวุฒทิ างดา้ นอ่นื เช่น การเงนิ บรหิ ารธุรกจิ พาณิชยศาสตร์ การภาษีอากร หรอื ดา้ นอ่นื ทม่ี เี น้ือหา เกย่ี วขอ้ งกบั วชิ าชพี บญั ชี นบั จาํ นวนชวั่ โมงได้ 18 ชวั่ โมง กรณสี าํ เรจ็ การศกึ ษาในระดบั ทไ่ี มส่ งู กวา่ คณุ วุฒเิ ดมิ นบั จาํ นวนชวั่ โมงได้ 9 ชวั่ โมง

จ. การผา่ นการศกึ ษาเฉพาะรายวชิ าทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั วชิ าชพี บญั ชจี ากสถาบนั การศกึ ษาของรฐั หรอื สถาบนั การศกึ ษา ของเอกชนตามกฎหมายว่าดว้ ยสถาบนั การศกึ ษาเอกชน ซง่ึ มกี ารสอนไมต่ ่ํากวา่ ระดบั อนุปรญิ ญาหรอื ประกาศนียบตั รวชิ าชพี ชนั้ สงู (ปวส.) ทางการบญั ชหี รอื เทยี บเท่า นบั จาํ นวนชวั่ โมงไดว้ ชิ าละ 6 ชวั่ โมง ฉ. กจิ กรรมอน่ื นอกจากทร่ี ะบตุ าม (ก) (ข) (ค) (ง) และ (จ) ตามทอ่ี ธบิ ดปี ระกาศกาํ หนด 3. การแจ้งข้อมูล และการเกบ็ หลกั ฐาน ผู้ทําบญั ชสี ามารถแจง้ ผ่านระบบอนิ เทอร์เน็ตทางเวบ็ ไซต์กรมพฒั นาธุรกจิ การค้า (http://www.dbd.go.th) ต่ออธิบดีภายใน 60 วนั นับแต่วนั ส้นิ ปีปฏิทนิ ของทุกปี และต้องจดั เกบ็ หลกั ฐานการพฒั นา ความรตู้ ่อเน่อื งทางวชิ าชพี ไวก้ บั ตนเองเป็นเวลาไมน่ ้อยกวา่ 5 ปี นบั แต่วนั สน้ิ สุดการอบรม จาํ นวนผมู้ ีหน้าที่จดั ทาํ บญั ชีท่ีผทู้ าํ บญั ชีสามารถรบั ทาํ ได้ ผทู้ าํ บญั ชที ร่ี บั ทาํ บญั ชปี ีละเกนิ กว่า 100 ราย ต้องจดั ใหม้ ผี ชู้ ่วยผูท้ ําบญั ชซี ่งึ มคี ุณวุฒเิ ช่นเดยี วกบั ผูท้ ําบญั ชอี ย่างน้อยหน่ึงคน ในทุกๆ 100 รายทเ่ี พม่ิ ขน้ึ การนบั จาํ นวนธุรกจิ ทร่ี บั ทาํ บญั ชี ไมใ่ หร้ วมธรุ กจิ ทไ่ี มท่ าํ การคา้ ขายหรอื ประกอบการงาน หรอื ทย่ี งั ไมไ่ ดเ้ รม่ิ ทาํ การคา้ ขาย หรอื ประกอบการงาน

หน้าที่และความรบั ผิดชอบของผทู้ าํ บญั ชี 1. จดั ทาํ บญั ชเี พอ่ื ใหแ้ สดงผลการดาํ เนินงาน ฐานะการเงนิ หรอื การเปลย่ี นแปลงฐานะการเงนิ ของผมู้ หี น้าทจ่ี ดั ทาํ บญั ชที ่ี เป็นอยตู่ ามความเป็นจรงิ และตามมาตรฐานการบญั ชโี ดยมเี อกสารทต่ี อ้ งใชป้ ระกอบการลงบญั ชใี หถ้ ูกตอ้ งครบถว้ น 2. ลงรายการบญั ชเี ป็นภาษาไทย หากลงรายการเป็นภาษาต่างประเทศใหม้ ภี าษาไทยกาํ กบั หรอื ลงรายการเป็นรหสั บญั ชี ใหม้ คี ่มู อื คาํ แปลรหสั บญั ชที เ่ี ป็นภาษาไทยไว้ 3. เขยี นดว้ ยหมกึ ดดี พมิ พ์ หรอื ตพี มิ พ์ หรอื ทาํ ดว้ ยวธิ อี น่ื ใด ทไ่ี ดผ้ ลในทาํ นองเดยี วกนั อาํ นาจในการตรวจสอบบญั ชีและเอกสารท่ีต้องใช้ประกอบการลงบญั ชี กาํ หนดใหส้ ารวตั รใหญ่บญั ชแี ละสารวตั รบญั ชี มอี าํ นาจดงั น้ี 1. เขา้ ตรวจสอบบญั ชแี ละเอกสารทต่ี อ้ งใชป้ ระกอบการลงบญั ชี ในสถานทท่ี าํ การหรอื สถานทเ่ี กบ็ รกั ษาบญั ชี และเอกสาร ทต่ี อ้ งใชป้ ระกอบการลงบญั ชหี รอื สถานทร่ี วบรวมหรอื ประมวลขอ้ มลู ของผมู้ หี น้าทจ่ี ดั ทาํ บญั ชี 2. สงั่ เป็นหนงั สอื ใหผ้ มู้ หี น้าทจ่ี ดั ทาํ บญั ชี หรอื ผทู้ าํ บญั ชมี าใหถ้ อ้ ยคาํ หรอื สง่ บญั ชแี ละเอกสารทต่ี อ้ งใชป้ ระกอบการลงบญั ชี รวมทงั้ เชญิ บคุ คลทเ่ี กย่ี วขอ้ งมาใหถ้ อ้ ยคาํ ได้ 3. ยดึ อายดั บญั ชแี ละเอกสารทต่ี อ้ งใชป้ ระกอบลงบญั ชไี ด้

บทกาํ หนดโทษ ผกู้ ระทาํ ความผดิ ตามพระราชบญั ญตั นิ ้จี ะตอ้ งรบั โทษตามลกั ษณะความผดิ ซง่ึ ในกรณที เ่ี ป็นความผดิ ต่อเน่อื งมโี ทษปรบั รายวนั จนกวา่ จะปฏบิ ตั ใิ หถ้ ูกตอ้ ง ดงั น้ี 1. ความผิดที่ระวางโทษปรบั กรณี บทกําหนดโทษ ผทู ี่ตองรับโทษ ฝา ฝนหรือไมปฏบิ ัตติ ามประกาศอธิบดีในเรอ่ื ง 1. ชนิดของบญั ชีท่ีตอ้ งทาํ ปรบั ไมเ กินหน่ึงหมื่นบาท ผกู ระทําความผดิ 2. ขอ้ ความและรายการทต่ี อ้ งมีในบญั ชี ปรับเปน รายวนั อีกไมเ กินวนั ละหา รอย 3. ระยะเวลาท่ีตอ้ งลงรายการในบญั ชี 4. เอกสารที่ตอ้ งใชป้ ระกอบการลงบญั ชี บาท จนกวาจะปฏิบตั ิใหถ กู ตอง (มาตรา 27) ฝาฝนหรือไมปฏิบัติตามประกาศอธิบดีในเรื่อง ปรบั ไมเกนิ หนึ่งหมน่ื บาท (มาตรา 27) ผกู ระทําความผดิ คุณสมบัตแิ ละเงือ่ นไขของการเปนผูทําบัญชีตาม พ.ร.บ. น้ี (มาตรา 7) ปรับไมเกินสามหมืน่ บาท และปรับเปน ผมู ีหนาท่ีจัดทาํ บญั ชี ไมจ ัดใหมีการทาํ บญั ชีตามหนาที่พระราชบัญญัติ รายวันอีกไมเ กินวันละหน่ึงพันบาท นี้กําหนด และตามวันเร่ิมทําบัญชีท่ีกําหนด ผูมีหนา ท่จี ดั ทาํ บญั ชี (มาตรา 8, 9) จนกวาจะปฏบิ ัตใิ หถูกตอ ง (มาตรา 28) ผูมีหนาที่จดั ทาํ บญั ชี ไมปดบัญชภี ายในระยะเวลาทก่ี ําหนด (มาตรา ปรับไมเ กินหนง่ึ หม่นื บาท (มาตรา 29) 10) ปรบั ไมเ กนิ หา หมนื่ บาท (มาตรา 30) ไมจ ัดทํางบการเงนิ และยื่นงบการเงินภายในเวลา ท่กี าํ หนด (มาตรา 11)

กรณี บทกาํ หนดโทษ ผูที่ตองรับโทษ ไมจัดใหงบการเงินรับการตรวจสอบและแสดง ปรบั ไมเกนิ สองหมน่ื บาท (มาตรา 32) ผมู ีหนา ท่จี ัดทาํ บัญชี ความเหน็ โดยผสู อบบัญชรี บั อนญุ าต (มาตรา 11) ปรบั ไมเกินหน่ึงหมน่ื บาท (มาตรา 29) ผมู ีหนาที่จัดทําบัญชี ไมสงมอบเอกสารท่ีตองใชประกอบการลงบัญชี ปรับไมเกนิ หนง่ึ หมื่นบาท (มาตรา 29) ผมู หี นา ทจ่ี ัดทําบัญชี ใหแ กผ ทู ําบัญชีใหถกู ตอ ง (มาตรา 12) ปรบั ไมเ กินหนง่ึ หม่ืนบาท (มาตรา 34) ผกู ระทําความผดิ ไมจัดใหมีผูทําบัญชีซ่ึงเปนผูมีคุณสมบัติตามที่ อธิบดีกาํ หนด (มาตรา 19) ไมจดั ทาํ บญั ชเี พ่ือใหมีการแสดงผลการดําเนินงาน ฐานะการเงินหรือการเปลี่ยนแปลงฐานะการเงิน ตามความเปน จริงตามมาตรฐานการบัญชี (มาตรา 20)

2. ความผิดที่มีระวางโทษปรบั และจาํ คกุ บทกาํ หนดโทษ ผูท ่ตี อ งรับโทษ ปรับไมเ กินหาพนั บาท (มาตรา 35) ผมู หี นา ท่ีจดั ทาํ กรณี ไมลงรายการในบัญชีเปน ภาษาไทย (มาตรา 21) บัญชี ผมู หี นา ทจี่ ัดทาํ แจงขอความเปนเท็จตอสารวัตรใหญบัญชีหรือ จําคกุ ไมเกนิ หกเดอื น หรอื ปรบั ไมเกิน ส า ร วั ต ร บั ญ ชี ว า บั ญ ชี ห รื อ เ อ ก ส า ร ที่ ต อ ง ใ ช หนึง่ หมน่ื บาท หรอื ทัง้ จําท้ังปรบั บญั ชี ประกอบ การลงบัญชีสูญหายหรือเสียหาย (มาตรา 33) (มาตรา 15) ขัดขวางการปฏิบัติหนาที่ของสารวัตรใหญบัญชี จาํ คุกไมเกนิ หนึง่ ป หรอื ปรบั ไมเกินสอง ผกู ระทาํ ความผิด หรือสารวัตรบัญชีในการปฏิบัติหนาท่ีตามมาตรา หมน่ื บาท หรือท้ังจําท้ังปรบั ผกู ระทาํ ความผิด 22 (มาตรา 36) ผกู ระทําความผดิ ไมอํานวยความสะดวกแกสารวัตรใหญบัญชีหรือ จําคุกไมเ กนิ หนง่ึ เดอื น หรอื ปรับ สารวตั รบญั ชีในการปฏิบัติหนา ทต่ี ามมาตรา 22 ไมเ กินสองพนั บาท หรือทง้ั จําท้ังปรับ ฝาฝนคําส่ังของสารวัตรใหญบัญชีหรือสารวัตร (มาตรา 36) บัญชี (มาตรา 24) จาํ คกุ ไมเ กินหนึ่งเดอื น หรอื ปรบั ไมเกินสองพันบาท หรือท้ังจําทง้ั ปรับ

กรณี บทกาํ หนดโทษ ผทู ี่ตอ งรับโทษ ทําใหเสียหาย ทําลาย ซอนเรนหรือทําให จําคกุ ไมเกินหน่ึงป หรือปรับไมเกินสอง สูญหาย ทําใหไรประโยชน ซึ่งบัญชีหรือ ผกู ระทําความผิด เ อ ก ส า ร ที่ ต อ ง ใ ช ป ร ะ ก อ บ ก า ร ล ง บั ญ ชี หม่นื บาท หรอื ทง้ั จาํ ทง้ั ปรับ ผมู หี นาที่จัดทํา (มาตรา 38) จาํ คกุ ไมเกินสองป หรือปรบั ไมเ กิน บัญชี ลงรายการเท็จ แกไข ละเวนการลงรายการ ส่ีหมืน่ บาท หรอื ทงั้ จําทง้ั ปรับ ในบญั ชีหรืองบการเงิน หรือแกไขเอกสารที่ (มาตรา38) ผกู ระทาํ ความผิด ตองใชประกอบการลงบัญชีเพ่ือใหผิดความ เปนจริง (มาตรา 39) จําคุกไมเ กนิ สองป หรอื ปรบั ไมเกนิ ผมู ีหนาทีจ่ ดั ทาํ สี่หม่ืนบาท หรอื ท้ังจําทั้งปรับ บญั ชี จาํ คุกไมเกินสามป หรอื ปรบั ไมเกนิ หกหมน่ื บาท หรอื ทงั้ จําทงั้ ปรบั (มาตรา 39)