นางสาวอรัชพร อรุณรัสมี 634110031 (ความฉลาดทางดิจิทัล)

รายงาน เรือ่ ง ความฉลาดทางดจิ ิทัล (DQ : Digital Intelligence) จดั ทำโดย นางสาวอรัชพร อรณุ รสั มี รหัสนกั ศกึ ษา 634110031 ค.บ.2 สังคมศึกษา หมู่ 1 เสนอ อาจารย์ สุธิดา ปรีชานนท์ รายงานนเ้ี ปน็ ส่วนหนึ่งของรายวชิ านวตั กรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศเพอื่ การศึกษา (PC62506) ภาคเรยี นท่ี 1 ปีการศึกษา 2564 มหาวิทยาลยั ราชภัฏหมบู่ า้ นจอมบงึ

คำนำ ความเปน็ พลเมืองดิจทิ ลั ทีท่ ุกประเทศทัว่ โลกคาดหวงั ใหเ้ กดิ ข้ึนในประชากรของตน โดยมีจดุ ประสงค์ คอื พลเมืองผ้ใู ชง้ านส่ือดจิ ิทัลและส่ือสังคมออนไลนอ์ ย่างเขา้ ใจบรรทัดฐานของการปฏิบตั ติ ัวให้เหมาะสม และมี ความรับผดิ ชอบในการใชเ้ ทคโนโลยี โดยเฉพาะอย่างยิง่ การส่ือสารในยุคดิจิทัลเปน็ การสื่อสารท่ไี รพ้ รมแดน จำเป็นตอ้ งมคี วามฉลาดทางดจิ ิทลั หวั ขอ้ จะมดี ังน้ี พลเมืองดจิ ิทลั และความฉลาดทางดจิ ิทลั ความฉลาดทางดจิ ิทัลแบ่งไดอ้ กี 8 ทักษะ คอื เอกลักษณ์พลเมืองดิจิทลั การบรหิ ารจดั การเวลาบนโลกดิจทิ ัล การจัดการการกล่ันแกล้งบนไซเบอร์ การ จัดการความปลอดภัยบนระบบเครือขา่ ย การจัดการความเปน็ ส่วนตัว การคิดอยา่ งมวี ิจารณญาณ รอ่ งรอยทาง ดิจิทัล และความเห็นอกเหน็ ใจและสร้างสมั พันธภาพทดี่ ีกับผ้อู นื่ ทางดิจทิ ลั หวงั ว่ารายงานเลม่ นี้จะมปี ระโยชน์ตอ่ การศึกษาได้อยา่ งเข้าใจ เพ่ือใชใ้ นการหาข้อมูลศึกษาหาความรู้ เพม่ิ เติม่ จากรายงานเลม่ น้ี อรชั พร อรณุ รัสมี (นางสาวอรัชพร อรุณรัสมี) ผ้จู ัดทำ

สารบัญ หนา้ ก คำนำ ข สารบญั 1 ทกั ษะดิจิทลั กา้ วสู่ พลเมืองในศตวรรษที่ 21 1 พลเมอื งดจิ ทิ ัล (Digital Citizenship) ความฉลาดทางดิจิทลั 1-5 - เอกลกั ษณ์พลเมอื งดิจทิ ัล 7 - การบริหารจดั การเวลาบนโลกดิจทิ ลั - การจดั การการกล่ันแกลง้ บนไซเบอร์ - การจัดการความปลอดภัยบนระบบเครือข่าย - การจดั การความเป็นสว่ นตัว - การคิดอยา่ งมีวจิ ารณญาณ รอ่ งรอยทางดิจทิ ัล - ความเห็นอกเห็นใจและสรา้ งสัมพนั ธภาพที่ดีกบั ผอู้ น่ื ทางดิจทิ ลั บรรณานุกรม

ทักษะดจิ ทิ ัล ก้าวสู่ พลเมอื งในศตวรรษที่ 21 กอ่ นจะทราบถงึ ทักษะดา้ นดจิ ทิ ัล ขอใหค้ ำนยิ ามความหมายของประโยคทวี่ ่า “ความเป็นพลเมอื ง ดจิ ิทัล” ที่ทกุ ประเทศท่ัวโลกคาดหวงั ใหเ้ กิดขน้ึ ในประชากรของตน คือ “พลเมอื งผ้ใู ช้งานสอื่ ดจิ ทิ ัลและสือ่ สงั คมออนไลนอ์ ย่างเขา้ ใจบรรทัดฐาน ของการปฏบิ ัตติ วั ใหเ้ หมาะสม และมคี วามรับผิดชอบในการใช้ เทคโนโลยี โดยเฉพาะอย่างย่งิ การส่ือสารในยุคดจิ ทิ ลั เป็นการส่ือสารท่ไี รพ้ รมแดนจำเป็นต้องมีความฉลาดทาง ดจิ ทิ ัล (DQ: Digital Intelligence) “ พลเมอื งดิจิทัล (Digital Citizenship) เปน็ พลเมอื งท่ีมีความสามารถในการใช้อนิ เทอรเ์ นต็ ในการบริหารจัดการ ควบคุม กำกบั ตน รผู้ ดิ รู้ถกู และรู้เทา่ ทนั เป็นบรรทัดฐานในการใชเ้ ทคโนโลยีดิจิทัลอยา่ งเหมาะสม มคี วามรบั ผิดชอบ เรยี นร้ทู จ่ี ะใช้ เทคโนโลยีอยา่ งชาญฉลาด และปลอดภัย พลเมอื งดิจิทัลจงึ ตอ้ งตระหนักถึงโอกาสและความเสีย่ งในโลกดิจทิ ลั เขา้ ใจถึงสทิ ธิและความรบั ผดิ ชอบในโลกออนไลน์ ความเปน็ พลเมอื งดจิ ิทัล นบั เป็นมาตรฐานหน่ึงด้านทาง เทคโนโลยกี ารศกึ ษาที่เสนอโดยสมาคมเทคโนโลยีการศึกษานานาชาติ (ISTE : International Society for Technology in Education) เพ่อื ใหผ้ ู้เรียนสามารถแสดงความเข้าใจประเดน็ ทางสังคม วฒั นธรรม และ ความเป็นมนุษย์ ทีเ่ กยี่ วขอ้ งกบั เทคโนโลยสี ารสนเทศ และปฏิบัติตนอย่างมีจรยิ ธรรมและตามครรลองกฎหมาย ให้ใช้ข้อมลู ข่าวสารไดอ้ ย่างปลอดภัย ถกู กฎหมาย ซง่ึ มคี วามสำคญั ในทักษะแห่งการเรยี นรู้ในศตวรรษท่ี 21 ทกั ษะสำคญั ที่จะทำให้เป็นพลเมอื งดิจิทลั ท่ีสมบูรณ์ ดังนัน้ พลเมอื งดจิ ิทัล จงึ หมายถงึ สมาชกิ บนโลกออนไลน์ ทใ่ี ชเ้ ครือข่ายอนิ เทอรเ์ นต็ ซ่ึงมคี วาม หลากหลายทางเชอื้ ชาติ อายุ ภาษา และวฒั นธรรม ดงั นัน้ พลเมอื งดิจิทลั ทุกคนจงึ ตอ้ งมี ‘ความเปน็ พลเมือง ดิจิทัล’ ท่มี ีความฉลาดทางดจิ ิทลั บนพน้ื ฐานของความรับผิดชอบ การมจี ริยธรรม การมสี ่วนรว่ ม ความเหน็ อก เห็นใจและเคารพผอู้ ืน่ โดยมุง่ เน้นความเปน็ ธรรมในสังคม ปฏบิ ตั แิ ละรกั ษาไวซ้ ึ่งกฎเกณฑ์ เพือ่ สร้างความ สมดลุ ของการอยูร่ ่วมกนั อย่างมคี วามสุข ความฉลาดทางดจิ ิทลั คอื กลุ่มของความสามารถทางสงั คม อารมณ์ และการรับรู้ ท่จี ะทำใหค้ นคนหนง่ึ สามารถเผชิญกับ ความท้าทายบนเสน้ ทางของชีวติ ในยุคดิจิทลั และสามารถปรับตวั ใหเ้ ข้ากบั ชีวิตดิจิทัลได้ ความฉลาดทางดจิ ทิ ลั ครอบคลมุ ทัง้ ความรู้ ทกั ษะ ทัศนคติและคา่ นยิ มท่จี ำเปน็ ต่อการใชช้ วี ิตในฐานะสมาชิกของโลกออนไลน์ กล่าว อกี นยั หนึ่งคอื ทกั ษะการใชส้ ่อื และการเข้าสังคมในโลกออนไลน์ เปน็ ผลจากศึกษาและพัฒนาของ DQ institute หน่วยงานที่เกิดจากความร่วมมือกนั ของภาครัฐและ เอกชนทว่ั โลกประสานงานร่วมกับ เวิลด์อโี คโนมิกฟอรม่ั (World Economic Forum) ที่มุ่งมนั่ ใหเ้ ดก็ ๆ ทุก

ประเทศไดร้ ับการศึกษาดา้ นทักษะพลเมอื งดจิ ิทลั ท่มี คี ุณภาพและใชช้ ีวติ บนโลกออนไลน์อยา่ งปลอดภยั ดว้ ย ความกา้ วหน้าของเทคโนโลยีสมยั ใหม่ ความฉลาดทางดจิ ิทลั เปน็ กรอบแนวคิดทีค่ รอบคลุมของความสามารถ ทางเทคนิคความร้คู วามเขา้ ใจและความคิดทางสงั คมท่มี ีพน้ื ฐานอยใู่ นคา่ นิยมทางศลี ธรรมทช่ี ว่ ยให้บุคคลท่จี ะ เผชิญกบั ความทา้ ทายทางดิจทิ ัล ความฉลาดทางดจิ ิทลั มสี ามระดับ 8 ดา้ น และ 24 สมรรถนะทปี่ ระกอบด้วย ความรู้ ทกั ษะ ทัศนคติและคา่ นยิ ม โดยบทความนจี้ ะกลา่ วถงึ ทักษะ 8 ดา้ นของความฉลาดดจิ ทิ ัลในระดับ พลเมอื งดิจิทัล ซ่ึงเปน็ ความสามารถในการใช้เทคโนโลยดี จิ ทิ ลั และส่ือในรูปแบบท่ีปลอดภยั รบั ผิดชอบ และมี จริยธรรม ดังน้ี 1. เอกลักษณพ์ ลเมืองดจิ ทิ ลั (Digital Citizen Identity) เอกลักษณพ์ ลเมืองดิจทิ ลั เป็นความสามารถสรา้ งและบริหารจดั การอัตลักษณท์ ดี่ ขี องตนเองไวไ้ ดอ้ ย่าง ดที งั้ ในโลกออนไลนแ์ ละโลกความจริงอตั ลกั ษณท์ ีด่ คี อื การทผ่ี ู้ใชส้ ่อื ดจิ ิทลั สร้างภาพลักษณใ์ นโลกออนไลนข์ อง ตนเองในแงบ่ วก ทั้งความคดิ ความรู้สกึ และการกระทำ โดยมีวจิ ารณญาณในการรบั สง่ ข่าวสารและแสดงความ คดิ เห็น มีความเห็นอกเห็นใจผู้ร่วมใชง้ านในสงั คมออนไลน์ และรู้จักรบั ผิดชอบต่อการกระทำ ไมก่ ระทำการที่ ผดิ กฎหมายและจรยิ ธรรมในโลกออนไลน์ เชน่ การละเมดิ ลิขสทิ ธ์ิ การกลนั่ แกล้งหรือการใช้วาจาท่ีสร้างความ เกลยี ดชงั ผูอ้ ่นื ทางสื่อออนไลน์ ตอ้ งมีความสามารถในการสร้างสมดุล บรหิ ารจัดการ รกั ษาอตั ลักษณท์ ี่ดีของตนเองไว้ใหไ้ ด้ ทง้ั ในส่วน ของโลกออนไลนแ์ ละโลกความจรงิ โดยตอนนป้ี ระเด็นเรือ่ งการสรา้ งอัตลักษณ์ออนไลนถ์ ือเป็นปรากฏการณ์ ใหม่ ที่ทำให้บุคคลสามารถแสดงออกถงึ ความเป็นตวั ตนต่อสังคมภายนอก โดยอาศยั ชอ่ งทางการสื่อสารผา่ น

เว็บไซต์เครือขา่ ยสังคมในการอธบิ ายรปู แบบใหม่ของการสือ่ สารแบบมปี ฏสิ ัมพนั ธท์ างอินเทอรเ์ น็ต ซึ่งเป็นการ แสดงออกเก่ยี วกบั ตวั ตนผา่ นเวบ็ ไซต์เครือข่ายสังคมต่างๆ 2. การบริหารจัดการเวลาบนโลกดิจทิ ลั (Screen Time Management) การบรหิ ารจดั การเวลาบนโลกดจิ ิทัล เป็นความสามารถควบคุมตนเอง ความสามารถในการจัดสรร เวลาในการ ใชง้ านอุปกรณด์ จิ ทิ ัลและอปุ กรณเ์ ทคโนโลยไี ด้อยา่ งมีประสิทธภิ าพ รวมถงึ การใชง้ านส่ือสงั คม (Social Media) และเกม ออนไลน์ (Online Games) ดว้ ยความรับผิดชอบต่อตนเอง สามารถบริหารเวลาทใ่ี ช้ อุปกรณย์ คุ ดจิ ทิ ัล รวมไปถึงการควบคุมเพอ่ื ใหเ้ กดิ สมดุลระหวา่ งโลกออนไลน์ และโลกความเป็นจรงิ อกี ทง้ั ตระหนกั ถงึ อนั ตราย และสขุ ภาพจากการใชเ้ วลาหน้าจอนานเกนิ ไป และผลเสียของการเสพติดสอ่ื ดจิ ทิ ัล ทักษะในการบริหารเวลากบั การใชอ้ ปุ กรณ์ยคุ ดจิ ทิ ลั รวมไปถงึ การควบคมุ เพอื่ ใหเ้ กดิ สมดลุ ระหวา่ ง โลกออนไลน์และโลกภายนอก นบั เป็นอกี หนึ่งความสามารถทบี่ ่งบอกถงึ ความเป็นพลเมืองดิจทิ ัล ได้เปน็ อยา่ ง ดี เพราะเปน็ ท่รี กู้ นั อย่แู ล้ววา่ การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศท่ีขาดความเหมาะสมยอ่ มส่งผลเสียต่อสุขภาพ โดยรวม ท้ังความเครยี ดตอ่ สขุ ภาพจิตและเปน็ สาเหตกุ อ่ ให้เกิดความเจ็บป่วยทางกาย ซึ่งนำไปสกู่ ารสูญเสยี ทรพั ยส์ ินเพอ่ื ใชร้ ักษา และเสียสขุ ภาพในระยะยาวโดยรู้เท่าไม่ถงึ การณ์ 3. การจดั การการกลน่ั แกล้งบนไซเบอร์ (Cyberbullying Management) การจัดการการกล่ันแกลง้ บนไซเบอร์ เป็นความสามารถในการป้องกันตนเอง การมภี มู ิคุ้มกนั ในการ รับมือและจดั การกบั สถานการณ์การกล่นั แกลง้ บนอินเทอรเ์ นต็ ได้อยา่ งชาญฉลาด การใช้อินเทอร์เนต็ เปน็ เคร่อื งมอื หรอื ชอ่ งทางเพื่อกอ่ ให้เกดิ การคุกคามลอ่ ลวงและการกลน่ั แกล้งบนโลกอนิ เทอร์เนต็ และสื่อสงั คม ออนไลน์ โดยกลุ่มเป้าหมายมกั จะเป็นกลุ่มเด็กจนถงึ เด็กวยั ร่นุ การกลน่ั แกล้งบนโลกไซเบอรค์ ลา้ ยกนั กับการ กล่ันแกลง้ ในรูปแบบอ่นื หากแต่การกลนั่ แกลง้ ประเภทน้จี ะกระทำผ่านสื่อออนไลนห์ รอื สอื่ ดจิ ทิ ัล เช่น การสง่ ข้อความทางโทรศพั ท์ ผู้กลัน่ แกลง้ อาจจะเปน็ เพอื่ นรว่ มชั้น คนรูจ้ กั ในสอ่ื สงั คมออนไลน์ หรืออาจจะเป็นคน แปลกหน้ากไ็ ด้ แตส่ ่วนใหญผ่ ้ทู ่กี ระทำจะรจู้ กั ผทู้ ี่ถูกกล่ันแกลง้ รูปแบบของการกล่นั แกลง้ มักจะเปน็ การวา่ ร้าย ใส่ความ ขู่ทำรา้ ย หรือใชถ้ อ้ ยคำหยาบคาย การคุกคามทางเพศผา่ นสื่อออนไลน์ การแอบอ้างตวั ตนของผูอ้ นื่ การแบล็กเมล์ การหลอกลวง การสรา้ งกลุ่มในโซเชยี ลเพอ่ื โจมตีโดยเฉพาะ จากขอ้ มลู ทางสถติ ิลา่ สุด สถานการณ์ในเรอ่ื ง Cyber bullying ในไทย มคี ่าเฉลี่ยการกลนั่ แกลง้ บนโลกออนไลน์ใน รปู แบบต่างๆ ที่สงู กวา่ ค่าเฉลีย่ โลกอยู่ที่ 47% และเกดิ ในรปู แบบทหี่ ลากหลาย อาทิ การด่าทอกนั ด้วยข้อความหยาบคาย การ ตดั ต่อภาพ สรา้ งขอ้ มลู เทจ็ รวมไปถงึ การตัง้ กล่มุ ออนไลน์กดี กันเพอื่ นออกจากกลุม่ ฯลฯ ดงั น้ัน ว่าท่ีพลเมืองดิจทิ ลั ทกุ คน จึง ควรมคี วามสามารถในการรบั รแู้ ละรับมือการคกุ คามข่มขบู่ นโลกออนไลน์ได้อยา่ งชาญฉลาด เพ่ือป้องกันตนเองและคนรอบขา้ ง จากการคกุ คามทางโลกออนไลนใ์ หไ้ ด้ 4. การจัดการความปลอดภยั บนระบบเครือข่าย (Cybersecurity Management)

การจัดการความปลอดภยั บนระบบเครือขา่ ย เปน็ ความสามารถในการสำรวจ ตรวจสอบ การป้องกนั และ การรกั ษาความปลอดภยั ของข้อมูลในระบบเครือข่าย ปอ้ งกนั ขอ้ มลู ดว้ ยการสรา้ งระบบความปลอดภัยที่ เขม้ แขง็ และป้องกันการโจรกรรมข้อมลู หรือการถูกโจมตอี อนไลนไ์ ด้ มที ักษะในการรักษาความปลอดภยั ของ ตนเองในโลกออนไลนก์ ารรกั ษาความปลอดภยั ของตนเองในโลกไซเบอร์ คอื การปกปอ้ งอปุ กรณด์ จิ ิทลั ขอ้ มูลที่ จัดเกบ็ และข้อมูลส่วนตวั ไมใ่ หเ้ สยี หาย สญู หาย หรอื ถกู โจรกรรมจากผู้ไมห่ วังดีในโลกไซเบอร์ ความสามารถในการป้องกันขอ้ มูลดว้ ยการสร้างระบบความปลอดภยั ทเี่ ข้มแขง็ และป้องกันการ โจรกรรมข้อมลู ไม่ให้เกิดขนึ้ ได้ ถ้าต้องทำธุรกรรมกับธนาคารหรอื ซอ้ื สนิ คา้ ออนไลน์ เชน่ ซื้อเสอ้ื ผา้ ชุดเดรส เปน็ ต้น ควรเปลย่ี นรหสั บอ่ ยๆ และควรหลีกเล่ียงการใช้คอมพวิ เตอร์สาธารณะ และหากสงสยั วา่ ข้อมลู ถกู นำไปใชห้ รือสูญหาย ควรรีบแจง้ ความและแจ้งหนว่ ยงานทเ่ี กยี่ วข้องทนั ที 5. การจดั การความเป็นส่วนตวั (Privacy Management) การจดั การความเปน็ ส่วนตัว เปน็ ความสามารถในการจดั การกบั ความเป็นส่วนตัวของตนเองและของ ผอู้ ื่น การใช้ขอ้ มลู ออนไลน์รว่ มกัน การแบ่งปนั ผา่ นสื่อดิจทิ ัล ซงึ่ รวมถึงการบริหารจดั การ รจู้ กั ปอ้ งกนั ขอ้ มลู ส่วนบคุ คลของตนเอง เช่น การแชร์ข้อมลู ต่าง ๆ ดว้ ยเคร่ืองมอื ดิจทิ ลั การขโมยขอ้ มูลอตั ลกั ษณ์ เปน็ ตน้ โดย ต้องมีความสามารถในการฝึกฝนใช้เคร่อื งมือ หรอื วธิ ีการในการปอ้ งกันขอ้ มูลตนเองได้เป็นอย่างดี รวมไปถงึ ปกปิดการสบื คน้ ข้อมูลตา่ งๆ ในเว็บไซต์ เพอื่ รกั ษาความเปน็ ส่วนตวั ความเปน็ ส่วนตัวในโลกออนไลน์ คือสทิ ธิ การปกปอ้ งข้อมลู ความสว่ นตวั ในโลกออนไลน์ของผูใ้ ชง้ านที่บุคคลหรือการบริหารจัดการข้อมูลสว่ นตัว รวมถงึ การใช้ดลุ ยพินจิ ปกป้อง ขอ้ มลู ส่วนบคุ คลและข้อมูลที่เป็นความลบั ของผู้อ่ืน ดลุ พนิ ิจในการบรหิ ารจัดการข้อมลู สว่ นตัว โดยเฉพาะการแชร์ข้อมูลออนไลนเ์ พื่อป้องกนั ความเปน็ สว่ นตวั ทง้ั ของตนเองและผ้อู ื่นเปน็ สง่ิ สำคัญทต่ี ้องประกอบอยู่ในพลเมอื งดจิ ิทัลทกุ คน และพวกเขาจะต้องมี ความตระหนกั ในความเท่าเทียมกันทางดจิ ิทลั เคารพในสิทธขิ องคนทุกคน รวมถงึ ตอ้ งมีวิจารณญาณในการ รักษาความปลอดภัยของขอ้ มลู ตนเองในสังคมดิจทิ ัล รูว้ ่าข้อมูลใดควรเผยแพร่ ขอ้ มูลใดไมค่ วรเผยแพร่ และ ต้องจดั การความเส่ยี งของขอ้ มูลของตนในส่ือสงั คมดิจทิ ลั ไดด้ ้วย 6. การคดิ อย่างมวี จิ ารณญาณ (Critical Thinking) การคดิ อยา่ งมีวิจารณญาณ หมายถึง ความสามารถในการตัดสินของบุคคลวา่ ควรเช่อื ไมค่ วรเชื่อ ควร ทำ หรือไมค่ วรทำบนความคิดเชงิ เหตุและผล มีความสามารถในการวิเคราะหแ์ ยกแยะระหวา่ งข้อมลู ที่ถูกตอ้ ง และขอ้ มูลท่ผี ิด ข้อมูลที่มเี น้อื หาเปน็ ประโยชนแ์ ละขอ้ มลู ทเี่ ขา้ ขา่ ยอันตราย ข้อมูลติดต่อทางออนไลนท์ ่นี า่ ต้งั ข้อสงสัยและน่าเชื่อถอื ได้ เมือ่ ใช้อนิ เทอร์เน็ต ทราบว่าเน้อื หาใดมีประโยชน์ รเู้ ทา่ ทนั สือ่ และสารสนเทศ

สามารถวเิ คราะหแ์ ละประเมิน ข้อมูลจากแหล่งข้อมูลทีห่ ลากหลายได้ เขา้ ใจรปู แบบการหลอกลวงต่าง ๆ ใน สื่อดิจิทัล เช่น ขา่ วปลอม เวบ็ ไซตป์ ลอม ภาพตัดตอ่ ขอ้ มลู อันทเี่ ทจ็ เปน็ ตน้ ความสามารถในการวเิ คราะห์แยกแยะระหวา่ งขอ้ มลู ท่ีถูกตอ้ งและข้อมูลท่ผี ดิ ขอ้ มูลที่มีเนือ้ หาดแี ละ ขอ้ มูลทเี่ ขา้ ขา่ ยอันตราย รู้ว่าขอ้ มูลลักษณะใดที่ถกู ส่งผา่ นมาทางออนไลน์แล้วควรตง้ั ขอ้ สงสัย หาคำตอบให้ ชดั เจนกอ่ นเชอ่ื และนำไปแชร์ ด้วยเหตนุ ้ี พลเมืองดจิ ิทัล จงึ ตอ้ งมคี วามรคู้ วามสามารถในการเขา้ ถึง ใช้ สร้างสรรค์ ประเมิน สังเคราะห์ และสื่อสารข้อมูลขา่ วสารผา่ นเครื่องมือดิจทิ ลั ซง่ึ จำเป็นตอ้ งมคี วามร้ดู า้ น เทคนคิ เพอ่ื ใชเ้ ครอ่ื งมือดจิ ิทัล เชน่ คอมพวิ เตอร์ สมาร์ตโฟน แท็บเล็ต ได้อย่างเชีย่ วชาญ รวมถงึ มที กั ษะในการ รูค้ ดิ ขนั้ สูง เช่น ทกั ษะการคดิ อย่างมีวจิ ารณญาณ ที่จำเปน็ ตอ่ การเลอื ก จดั ประเภท วิเคราะห์ ตคี วาม และ เขา้ ใจข้อมลู ขา่ วสาร มีความรแู้ ละทกั ษะในสภาพแวดลอ้ มดิจิทัล การรดู้ ิจิทลั โดยม่งุ ใหเ้ ปน็ ผูใ้ ชท้ ่ีดี เป็นผูเ้ ข้าใจ บรบิ ททดี่ ี และเป็นผูส้ รา้ งเน้ือหาทางดิจทิ ลั ทดี่ ี ในสภาพแวดล้อมสังคมดจิ ิทลั 7. ร่องรอยทางดจิ ิทลั (Digital Footprints) ร่องรอยทางดจิ ทิ ลั เป็นความสามารถในการเข้าใจธรรมชาติของการใชช้ ีวิตในโลกดิจิทัลวา่ จะ หลงเหลือรอ่ งรอยข้อมูลทง้ิ ไวเ้ สมอ รอ่ งรอยทางดิจิทลั อาจจะสง่ ผลกระทบในชวี ติ จรงิ ท่ีเกดิ จากร่องรอยทาง ดิจิทัลเข้าใจผลลพั ธท์ อี่ าจเกดิ ขนึ้ เพื่อนำมาใช้ในการจดั การกบั ชีวิตบทโลกดิจิทลั ด้วยความรับผิดชอบ ข้อมูล รอ่ งรอยทางดจิ ทิ ัล เชน่ การลงทะเบยี น อเี มล การโพสตข์ อ้ ความหรือรปู ภาพ ไฟล์งานต่าง ๆ เมื่อถกู ส่งเข้าโลก อนิ เทอรเ์ น็ตแลว้ จะทงิ้ ร่องรอยข้อมลู ส่วนตวั ของผู้ใช้งานไว้ ให้ผูอ้ ่ืนสามารถติดตามได้ และจะเปน็ ข้อมลู ที่ระบุ ตัวบคุ คลไดอ้ ยา่ งงา่ ยดาย มีรายงานการศึกษาวิจัยยืนยนั วา่ คนรุ่น Baby Boomer คือ กลมุ่ Aging ท่เี กดิ ตั้งแตป่ ี พ.ศ. 2487 – 2505 มักจะใช้งานอุปกรณ์คอมพิวเตอร์หรือโทรศพั ท์เคลอ่ื นทขี่ องผู้อ่ืน และเปดิ ใช้งาน WiFi สาธารณะ เสร็จ แลว้ มักจะละเลย ไม่ลบรหสั ผ่านหรอื ประวตั ิการใชง้ านถึง 47% ซ่ึงเสยี่ งมากทจี่ ะถูกผู้อ่นื สวมสทิ ธิ ขโมยตวั ตน บนโลกออนไลน์ และเขา้ ถงึ ขอ้ มลู ส่วนบุคคลได้อยา่ งง่ายดาย ดังนัน้ ความเป็นพลเมอื งดจิ ิทัล จงึ ตอ้ งมที กั ษะ ความสามารถท่จี ะเข้าใจธรรมชาตขิ องการใช้ชีวิตในโลกดิจทิ ลั ว่าจะหลงเหลือร่องรอยขอ้ มูลท้งิ ไว้เสมอ รวมไป ถงึ ต้องเขา้ ใจผลลัพธ์ท่ีอาจเกดิ ข้ึน เพื่อการดูแลสิง่ เหล่าน้อี ยา่ งมคี วามรับผดิ ชอบ 8. ความเห็นอกเห็นใจและสรา้ งสมั พันธภาพที่ดกี บั ผู้อ่นื ทางดิจทิ ัล (Digital Empathy) ความเห็นอกเห็นใจและสรา้ งสมั พนั ธภาพท่ีดีกับผู้อื่นทางดิจทิ ัล เป็นความสามารถในการเขา้ ใจผูอ้ ื่น การตอบสนองความตอ้ งการของผอู้ ืน่ การแสดง ความเหน็ ใจและการแสดงน้ำใจตอ่ ผอู้ ื่นบนโลกดจิ ทิ ัลไดอ้ ย่าง เหมาะสม มปี ฏิสัมพันธอ์ ันดตี ่อคนรอบขา้ ง ไม่ว่าพ่อแม่ ครู เพอ่ื นท้งั ในโลกออนไลน์และในชวี ติ จรงิ ไม่ดว่ น

ตัดสนิ ผอู้ นื่ จากขอ้ มลู ออนไลนแ์ ตเ่ พยี งอย่างเดยี ว และจะเป็นกระบอกเสยี งให้ผู้ทีต่ ้องการความช่วยเหลือในโลก ออนไลน์ ความสามารถในการเหน็ อกเห็นใจและสร้างความสัมพนั ธท์ ่ดี ีกบั ผ้อู ื่นบนโลกออนไลน์ พลเมอื งดจิ ทิ ัลท่ี ดีจะต้องรถู้ ึงคณุ คา่ และจริยธรรมจากการใชเ้ ทคโนโลยี ต้องตระหนกั ถึงผลพวงทางสงั คม การเมอื ง เศรษฐกิจ และวฒั นธรรม ทเี่ กิดจากการใช้อนิ เทอร์เน็ต การกดไลก์ กดแชร์ ขอ้ มูล ขา่ วสาร ออนไลน์ รวมถงึ ร้จู กั สทิ ธิและ ความรบั ผดิ ชอบออนไลน์ อาทิ เสรภี าพในการพดู การเคารพทรพั ย์สินทางปญั ญาของผูอ้ นื่ และการปกปอ้ ง ตนเองและชมุ ชนจากความเสย่ี งออนไลน์ เชน่ การกลน่ั แกล้งออนไลน์ ภาพลามกอนาจารเดก็ สแปม เป็นต้น จะเห็นว่าความฉลาดดิจิทัลในระดบั พลเมอื งดิจิทัลเป็นทักษะทีส่ ำคญั สำหรับนกั เรยี น และบุคคล ทวั่ ไปในการสอ่ื สารในโลกออนไลนเ์ ปน็ อยา่ งย่ิง ทัง้ เอกลักษณพ์ ลเมืองดจิ ทิ ัล การบรหิ ารจดั การเวลาบนโลก ดจิ ิทลั การจดั การการกลนั่ แกลง้ บนไซเบอร์ การจดั การความปลอดภยั บนระบบเครือขา่ ย การจดั การความเป็น ส่วนตัว การคิดอย่างมวี จิ ารณญาณ รอ่ งรอยทางดิจิทลั ความเหน็ อกเห็นใจและสร้างสัมพนั ธภาพทีด่ กี ับผอู้ ืน่ ทางดิจทิ ลั หากบุคคลมที กั ษะและความสามารถท้ัง 8 ประการจะทำใหบ้ คุ คลนน้ั มคี วามสามารถในการใช้ อินเทอร์เน็ตในการบรหิ ารจัดการ ควบคมุ กำกับตน ร้ผู ดิ ร้ถู กู และรเู้ ท่าทัน เป็นบรรทัดฐานในการใช้ เทคโนโลยีดิจิทลั อย่างเหมาะสม เรียนรู้ทจ่ี ะใชเ้ ทคโนโลยอี ย่างชาญฉลาด และปลอดภัย กล่าวโดยสรุป การจะเปน็ พลเมอื งดิจทิ ัลที่ดนี นั้ ต้องมีความฉลาดทางดจิ ทิ ัล ซ่งึ ประกอบขึน้ ด้วยชุด ทักษะและความรู้ทั้งในเชงิ เทคโนโลยแี ละการคดิ ขั้นสงู หรือท่ีเรียกว่า “ความรดู้ จิ ิทลั ” (Digital Literacy) เพื่อให้สามารถใช้ประโยชน์จากข้อมลู ข่าวสารในโลกไซเบอร์ รวู้ ิธปี ้องกนั ตนเองจากความเสยี่ งตา่ งๆ ในโลก ออนไลน์ เขา้ ใจถงึ สิทธิ ความรับผิดชอบ และจรยิ ธรรมท่สี ำคัญในยุคดจิ ทิ ัล และใช้ประโยชน์จากอนิ เทอรเ์ นต็ ในการมสี ่วนรว่ มทางการเมอื ง เศรษฐกิจ สงั คม และวัฒนธรรม ทเ่ี กี่ยวกับตนเอง ชมุ ชน ประเทศ และพลเมอื ง บนโลก ได้อย่างสรา้ งสรรค์

บรรณานุกรม บทความเรอ่ื ง “พลเมอื งดิจิทัล (Digital Citizenship)” โดย Phichitra Phetparee| เผยแพรบ่ นเว็บไซต์ สสส. (วันที่ 27 มีนาคม 2562) เอกสารวิชาการออนไลน์เรื่อง “คู่มอื พลเมืองดจิ ทิ ัล” โดย วรพจน์ วงศก์ ิจรุ่งเรอื ง เผยแพร่ครั้งแรก: มิถุนายน 2561 สถาบนั ส่ือเด็กและเยาวชน. (2561). การจัดทำ Fact Sheet‘ความฉลาดทางดิจิทัล’ (Digital Intelligence : DQ) และการศึกษาการรงั แกกนั บนโลกไซเบอรข์ องวยั รนุ่ . กรงุ เทพมหานคร : สถาบนั ส่ือเด็กและ เยาวชน สถาบันสื่อเด็กและเยาวชน. (2561). ความฉลาดทางดจิ ติ อล (Digital Intelligence: DQ) และการศึกษาการ รังแกกันบนโลกไซเบอรข์ องวัยรนุ่ . สบื คน้ เมื่อ 21 เมษายน 2562, จาก http://cclickthailand.com/contents/research/A2.-final.pdf.