ความฉลาดด้านดิจิทัล นางสาวพรชนัน ขุลีหลาย

รายงาน เรือ่ ง ความฉลาดทางดจิ ทิ ัล (DQ: Digital lntelligence Quotient) รายวชิ า นวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศ (PC62506) เสนอ นางสาวสุธิดา ปรชี านนท์ จัดทาโดย นางสาวพรชนนั ขลุ หี ลาย รหัสนักศกึ ษา 634110016 ชัน้ ปีที่ 2 สาขาสงั คมศกึ ษา หม1ู่ รายงานนีเ้ ปน็ ส่วนหนงึ่ ของรายวิชา นวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศ (PC62506) คณะมนษุ ยศาสตรแ์ ละสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏหม่บู ้านจอมบึง

คานา รายงานนเ้ี ปน็ ส่วนหนงึ่ ของรายวชิ า นวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศ (PC62506) โดยมจี ุดประสงคเ์ พอื่ ให้มที กั ษะดา้ นดจิ ิทลั ส่ือดิจิทลั และสอื่ สงั คมออนไลน์ อยา่ งเขา้ ใจมบี รรทดั ฐาน โดยเฉพาะอยา่ งยิ่งการสอื่ สารในโลกดิจทิ ลั เปน็ การส่ือสารทีไ่ ร้ พรมแดนตอ้ งมีความฉลาดทางดจิ ิทัลอยา่ งย่ิง ชง่ึ ในรายงานนม้ี เี นือ้ หาเก่ยี วกบั ความฉลาดในด้านการใชด้ จิ ทิ ลั ความเปน็ พลเมอื งดจิ ทิ ลั (DQ: Digital lntelligence Quotient)เป็นพลเมืองท่สี ามารถใชด้ จิ ิทัลได้ อยา่ งฉลาดและถกู วธิ ีเปน็ พลเมอื งทสี่ ามารถใชง้ านอนิ เทอรเ์ นต็ ในการจดั การบรหิ ารหรอื ควบคมุ เรอื่ งราวต่างๆไดอ้ ย่างถกู ต้องและเหมาะสม นางสาวพรชนนั ขุลหี ลาย ผู้จดั ทา

สารบัญ หนา้ เรื่อง ก คานา ข สารบญั 1-2 ความเปน็ พลเมอื งดจิ ิทลั 3 รูป 4 ทักษะในการรกั ษาอัตลกั ษณท์ ่ดี ีของตนเอง 4 ทกั ษะในการรักษาข้อมลู ส่วนตัว 4 ทักษะในการคิดวิเคราะห์มีวิจารณญาณทีด่ ี 5 ทกั ษะในการจัดสรรเวลาหน้าจอ 5 ทักษะในการรบั มอื กบั การคกุ คามทางโลกออนไลน์ 5 ทกั ษะในการบริหารจดั การขอ้ มูลท่ีผ้ใู ช้งานท้ิงไวบ้ นโลกออนไลน์ 6 ทกั ษะในการรักษาความปลอดภัยของตนเองในโลกออนไลน์ 6 ทักษะในการใช้เทคโนโลยอี ย่างมีจรยิ ธรรม บรรณานุกรม

ความฉลาดทางดิจทิ ลั (DQ: Digital lntelligence Quotient) ความเป็นพลเมอื งดจิ ิทลั (Digital Citizenship) เปน็ พลเมืองที่มคี วามสามารถในการใช้ อินเทอร์เน็ตในการบรหิ ารจัดการ ควบคุม กากบั ตน รู้ผดิ รถู้ ูก และร้เู ท่าทัน เป็นบรรทดั ฐานในการ ใช้เทคโนโลยีดิจิทลั อย่างเหมาะสม มีความรับผดิ ชอบ เรียนรู้ทจี่ ะใช้เทคโนโลยีอยา่ งชาญฉลาด และปลอดภัย พลเมืองดิจิทัลจึงตอ้ งตระหนักถึงโอกาสและความเส่ียงในโลกดิจิทัล เข้าใจถึงสทิ ธิ และความรบั ผดิ ชอบในโลกออนไลน์ ความเปน็ พลเมืองดจิ ทิ ัล นบั เปน็ มาตรฐานหนง่ึ ด้าน เทคโนโลยีการศกึ ษาที่เสนอโดยสมาคมเทคโนโลยกี ารศกึ ษานานาชาติ เพ่ือให้ผู้เรียนสามารถแสดง ความเขา้ ใจประเด็นทางสังคม วัฒนธรรม และความเป็นมนษุ ย์ ทีเ่ กย่ี วข้องกับเทคโนโลยีสารสนเทศ และปฏิบตั ติ นอย่างมีจริยธรรมและตามครรลองกฎหมายให้ใชข้ อ้ มลู ข่าวสารไดอ้ ยา่ งปลอดภยั ถูก กฎหมาย ซ่งึ มีความสาคญั ในทักษะแห่งการเรยี นร้ใู นศตวรรษที่ 21 ความเป็นพลเมอื งดจิ ิทลั สามารถแยกองค์ประกอบไดเ้ ปน็ 4 มติ ิ ดงั นี้ 1. มติ กิ ารรกั ษาอตั ลักษณแ์ ละข้อมูลสว่ นบคุ คล การสร้างอัตลกั ษณ์ออนไลน์ถือเป็นปรากฏการณ์ใหม่ ท่ีทาให้บุคคลสามารถแสดงออกถงึ ความเปน็ ตัวตนของตนเองต่อสงั คมภายนอก ดว้ ยการอาศยั ช่องทางการส่อื สารผา่ นเวบ็ ไซต์ เครอื ขา่ ยสงั คมเพ่อื อธบิ ายรปู แบบใหม่ของการส่ือสารแบบมีปฏสิ ัมพันธท์ างอนิ เทอร์เนต็ ทีท่ าให้ เกิดการแสดงออกเก่ียวกบั ตัวตนผา่ นเวบ็ ไซตเ์ ครือขา่ ยสงั คมตา่ ง ๆ เพ่อื การสือ่ สารและเชอ่ื มต่อ ความสัมพันธ์กับบุคคลอน่ื การทผี่ ใู้ ชป้ รับตวั ใหเ้ ข้ากับเทคโนโลยีส่ือใหม่และการใช้กลยทุ ธ์ต่าง ๆ เพอ่ื นาเสนอตัวตนบนโลกออนไลน์ พลเมอื งดิจิทัลจะตอ้ งมีความตระหนกั ในความเทา่ เทียมกนั ทาง ดิจิทัล การรกั ษาความปลอดภัยของขอ้ มูลตนเองในสังคมดจิ ทิ ัล ท่ีมีความจาเป็นจะตอ้ งบริหาร จดั การขอ้ มลู ของตนเอง รู้ว่าขอ้ มลู ใดควรเผยแพร่และขอ้ มูลใดไม่ควรเผยแพร่ การปกปอ้ งขอ้ มลู สว่ นบุคคล การจดั การกบั ความเสี่ยงของขอ้ มูลของตนในสือ่ สงั คมดจิ ทิ ลั

2. มติ ขิ องกจิ กรรมบนสอื่ สังคมดิจทิ ัล พลเมอื งดจิ ิทลั ทคี วามจาเป็นต้องมีความสามารถในการจัดการธุรกรรมการเงนิ ทาง อินเทอร์เน็ต เชน่ การซ้ือขายสินคา้ ในอินเทอรเ์ น็ต บัตรเครดิตอิเลก็ ทรอนกิ ส์ การค้าแบบดจิ ทิ ัล การเมือง เศรษฐกจิ การมีสว่ นรว่ มวฒั นธรรมพลเมอื งดจิ ิทัลตอ้ งรู้จักใช้ศกั ยภาพของอินเทอรเ์ นต็ ใน การมสี ว่ นร่วมทางการเมือง เศรษฐกิจ และสงั คม อนิ เทอรเ์ น็ตเปน็ ได้ทง้ั เคร่ืองมอื เพิม่ การมีส่วนรว่ ม ทางการเมอื งในระบบ เชน่ รฐั บาลใช้อนิ เทอร์เนต็ ในการรบั ฟงั ความเหน็ ของประชาชนกอ่ นออก กฎหมาย การลงคะแนนเสยี งอเิ ล็กทรอนิกส์ 3. มติ ทิ กั ษะและความสามารถในสภาพแวดลอ้ มดิจิทัล พลเมอื งดิจทิ ัลตอ้ งมีความร้คู วามสามารถในการเขา้ ถงึ ใช้ สรา้ งสรรค์ ประเมิน สังเคราะห์ และส่ือสารข้อมลู ขา่ วสารผ่านเคร่ืองมือดิจทิ ลั ดังน้ันพลเมืองยคุ ใหม่จึงต้องมคี วามรู้ ด้านเทคนคิ ในการเข้าถงึ และใช้เครอ่ื งมอื ดิจทิ ัล เช่น คอมพวิ เตอร์ สมารต์ โฟน แทบ็ เล็ต ไดอ้ ยา่ ง เชี่ยวชาญ รวมถึงทกั ษะในการรู้คดิ ขนั้ สงู เชน่ ทกั ษะการคดิ อยา่ งมวี ิจารณญาณ ซงึ่ จาเปน็ ตอ่ การ เลือก จดั ประเภท วิเคราะห์ ตีความ และเข้าใจข้อมูลขา่ วสาร มีความรู้และทักษะใน สภาพแวดลอ้ มดิจทิ ลั การรู้ดจิ ทิ ัลโดยมุ่งให้เปน็ ผู้ใช้ท่ีดี เป็นผู้เข้าใจบรบิ ทท่ดี ี และเปน็ ผ้สู ร้าง เนอื้ หาทางดิจิทลั ท่ดี ี ในสภาพแวดล้อมสงั คมดิจิทัล 4. มติ จิ ริยธรรมทางดิจิทัล พลเมอื งดิจิทลั จะต้องเป็นผรู้ กู้ ฎหมายทีเ่ กย่ี วกับคอมพวิ เตอร์ การกระทาความผิดทาง คอมพวิ เตอร์ การใช้เทคโนโลยอี ยา่ งร้จู ริยธรรม ร้จู ักคุณคา่ และจริยธรรมจากการใชเ้ ทคโนโลยี มี ความรู้ในงานลิขสิทธิ์และเคารพทรัพยส์ นิ ทางปญั ญาของผ้อู ่นื และการปกป้องตนเองและชุมชน มี ความรบั ผดิ ชอบทางดจิ ทิ ัล รู้จกั สทิ ธิเสรีภาพให้เกียรติในการพูดการกระทาในสังคมดจิ ิทัล มารยาททางดจิ ทิ ัล เขา้ ใจถึงการรบั ความในการบรหิ ารจัดการความเสี่ยงในโลกออนไลน์ เช่น การ ไมไ่ ปรงั แกและสามารถจดั การกับการถกู รงั แกบนโลกไซเบอร์ (Cyberbullying) รวมไปถงึ การ เก้ยี วพาราสี การเหยยี ดผิว-เหยยี ดชนชั้น รวมไปถึงเนือ้ หาต่าง ๆ ทสี่ ุม่ เส่ียงเช่น เน้อื หาที่มีความ รุนแรง โป๊เปลอื ย ลามกหยาบคาย



1. ทักษะในการรักษาอตั ลกั ษณท์ ่ดี ีของตนเอง (Digital Citizen Identity) ต้องมีความสามารถในการสรา้ งสมดลุ บรหิ ารจดั การ รักษาอตั ลักษณ์ทดี่ ขี องตนเองไว้ใหไ้ ด้ ทั้งในสว่ นของโลกออนไลน์และโลกความจรงิ โดยตอนนีป้ ระเด็นเรื่องการสร้างอัตลักษณ์ ออนไลน์ถอื เป็นปรากฏการณใ์ หม่ ท่ีทาให้บุคคลสามารถแสดงออกถึงความเปน็ ตวั ตนต่อ สงั คมภายนอก โดยอาศยั ช่องทางการสอ่ื สารผ่านเว็บไซต์เครอื ข่ายสงั คมในการอธิบาย รูปแบบใหม่ของการส่ือสารแบบมปี ฏิสมั พันธท์ างอนิ เทอร์เนต็ ซึ่งเปน็ การแสดงออกเกีย่ วกบั ตวั ตนผ่านเวบ็ ไซตเ์ ครอื ขา่ ยสงั คมตา่ งๆ 2. ทักษะในการรักษาขอ้ มลู สว่ นตวั (Privacy Management) ดุลพินจิ ในการบรหิ ารจดั การข้อมูลส่วนตวั โดยเฉพาะการแชรข์ ้อมลู ออนไลน์เพ่ือปอ้ งกนั ความเปน็ ส่วนตัวทง้ั ของตนเองและผอู้ ่นื เปน็ สิ่งสาคัญทีต่ ้องประกอบอย่ใู นพลเมอื งดจิ ิทลั ทุก คน และพวกเขาจะต้องมคี วามตระหนกั ในความเทา่ เทียมกันทางดิจทิ ลั เคารพในสิทธิของ คนทกุ คน รวมถงึ ตอ้ งมวี จิ ารณญาณในการรักษาความปลอดภยั ของขอ้ มลู ตนเองในสังคม ดิจทิ ลั รู้ว่าข้อมลู ใดควรเผยแพร่ ข้อมลู ใดไม่ควรเผยแพร่ และต้องจัดการความเส่ียงของ ขอ้ มลู ของตนในสอ่ื สังคมดจิ ิทัลได้ด้วย 3. ทกั ษะในการคิดวเิ คราะหม์ วี จิ ารณญาณท่ดี ี (Critical Thinking) ความสามารถในการวเิ คราะห์แยกแยะระหว่างข้อมูลทีถ่ ูกตอ้ งและขอ้ มูลทผ่ี ิด ข้อมูลท่มี ีเนอ้ื หา ดแี ละขอ้ มลู ที่เขา้ ข่ายอนั ตราย รู้ว่าขอ้ มูลลกั ษณะใดที่ถกู สง่ ผ่านมาทางออนไลนแ์ ลว้ ควรตงั้ ขอ้ สงสยั หาคาตอบใหช้ ัดเจนก่อนเชอ่ื และนาไปแชร์ ด้วยเหตนุ ้ี พลเมืองดจิ ทิ ลั จึงต้องมีความรู้ ความสามารถในการเข้าถึง ใช้ สรา้ งสรรค์ ประเมิน สังเคราะห์ และสอ่ื สารข้อมูลขา่ วสารผา่ น เครื่องมอื ดจิ ิทัล ซึง่ จาเป็นต้องมีความรดู้ ้านเทคนิคเพอ่ื ใช้เครอ่ื งมือดจิ ิทลั เช่น คอมพวิ เตอร์ สมารต์ โฟน แท็บเลต็ ไดอ้ ย่างเชยี่ วชาญ รวมถงึ มที ักษะในการรู้คิดขัน้ สูง เช่น ทกั ษะการคดิ อยา่ งมีวิจารณญาณ ทีจ่ าเป็นตอ่ การเลอื ก จัดประเภท วิเคราะห์ ตีความ

4. ทกั ษะในการจัดสรรเวลาหนา้ จอ (Screen Time Management) ทักษะในการบริหารเวลากับการใชอ้ ปุ กรณย์ ุคดิจทิ ัล รวมไปถึงการควบคุมเพ่ือให้เกิดสมดุล ระหวา่ งโลกออนไลนแ์ ละโลกภายนอก นับเปน็ อีกหน่ึงความสามารถที่บ่งบอกถึง ความเปน็ พลเมืองดิจทิ ลั ได้เป็นอยา่ งดี เพราะเปน็ ทรี่ ้กู นั อยแู่ ล้ววา่ การใชเ้ ทคโนโลยีสารสนเทศทีข่ าด ความเหมาะสมยอ่ มส่งผลเสยี ตอ่ สขุ ภาพโดยรวม ทงั้ ความเครียดตอ่ สขุ ภาพจติ และเปน็ สาเหตุก่อใหเ้ กิดความเจบ็ ป่วยทางกาย ซ่งึ นาไปสกู่ ารสญู เสยี ทรพั ยส์ ินเพื่อใช้รักษา และ เสยี สขุ ภาพในระยะยาวโดยรูเ้ ทา่ ไมถ่ ึงการณ์ 5. ทกั ษะในการรับมอื กับการคุกคามทางโลกออนไลน์ (Cyberbullying Management) จากขอ้ มลู ทางสถิตลิ ่าสดุ สถานการณ์ในเร่อื ง Cyber bullying ในไทย มคี ่าเฉลีย่ การกลน่ั แกลง้ บนโลกออนไลน์ในรปู แบบตา่ งๆ ที่สงู กว่าคา่ เฉลย่ี โลกอยทู่ ่ี 47% และเกิดในรปู แบบที่ หลากหลาย อาทิ การดา่ ทอกนั ดว้ ยข้อความหยาบคาย การตดั ตอ่ ภาพ สร้างข้อมลู เท็จ รวม ไปถึงการตงั้ กลมุ่ ออนไลน์กดี กนั เพอื่ นออกจากกลมุ่ ฯลฯ ดงั น้ัน ว่าทพ่ี ลเมอื งดิจิทลั ทุกคน จงึ ควรมีความสามารถในการรบั รู้และรบั มือการคุกคามข่มขูบ่ นโลกออนไลนไ์ ดอ้ ย่างชาญ ฉลาด เพอื่ ป้องกันตนเองและคนรอบข้างจากการคุกคามทางโลกออนไลน์ใหไ้ ด้ 6. ทกั ษะในการบรหิ ารจัดการขอ้ มูลทผี่ ้ใู ช้งานท้งิ ไว้บนโลกออนไลน์ (Digital Footprints) มีรายงานการศกึ ษาวิจัยยืนยนั วา่ คนรนุ่ Baby Boomer คือ กลุม่ Aging ที่เกิดตั้งแตป่ ี พ.ศ. 2487 – 2505 มักจะใช้งานอปุ กรณ์คอมพวิ เตอร์หรอื โทรศัพทเ์ คล่อื นท่ขี องผอู้ ื่น และ เปิดใชง้ าน WiFi สาธารณะ เสร็จแล้วมกั จะละเลย ไม่ลบรหสั ผ่านหรือประวัตกิ ารใชง้ านถงึ 47% ซง่ึ เส่ียงมากท่ีจะถกู ผ้อู ่ืนสวมสิทธิ ขโมยตัวตนบนโลกออนไลน์ และเขา้ ถงึ ข้อมูลส่วน บคุ คลไดอ้ ยา่ งง่ายดาย ดงั น้ัน ความเปน็ พลเมอื งดจิ ทิ ัล จงึ ตอ้ งมีทักษะความสามารถท่จี ะ เข้าใจธรรมชาติของการใช้ชวี ติ ในโลกดิจิทลั วา่ จะหลงเหลือร่องรอยขอ้ มูลท้งิ ไว้เสมอ รวม ไปถงึ ตอ้ งเข้าใจผลลพั ธ์ท่อี าจเกิดขึ้น เพอ่ื การดแู ลส่ิงเหลา่ นี้อยา่ งมคี วามรับผิดชอบ

7. ทกั ษะในการรักษาความปลอดภยั ของตนเองในโลกออนไลน์ (Cybersecurity Management) ความสามารถในการป้องกันขอ้ มูลดว้ ยการสร้างระบบความปลอดภัยที่เข้มแขง็ และป้องกัน การโจรกรรมขอ้ มูลไมใ่ ห้เกดิ ข้นึ ได้ ถา้ ต้องทาธุรกรรมกบั ธนาคารหรือซอื้ สนิ ค้าออนไลน์ เช่น ซ้ือเส้อื ผ้า ชดุ เดรส เปน็ ตน้ ควรเปลย่ี นรหสั บอ่ ยๆ และควรหลีกเลีย่ งการใชค้ อมพิวเตอร์ สาธารณะ และหากสงสยั ว่าขอ้ มลู ถูกนาไปใชห้ รือสูญหาย ควรรบี แจ้งความและแจ้ง หนว่ ยงานท่ีเก่ยี วขอ้ งทันที 8. ทกั ษะในการใชเ้ ทคโนโลยอี ย่างมีจรยิ ธรรม (Digital Empathy) ความสามารถในการเห็นอกเห็นใจและสร้างความสัมพนั ธท์ ่ดี กี บั ผ้อู ื่นบนโลกออนไลน์ พลเมืองดิจทิ ลั ทดี่ จี ะต้องรู้ถงึ คณุ ค่าและจริยธรรมจากการใช้เทคโนโลยี ต้องตระหนักถึงผล พวงทางสงั คม การเมอื ง เศรษฐกิจ และวฒั นธรรม ทีเ่ กิดจากการใช้อินเทอร์เนต็ การ กดไลก์ กดแชร์ ขอ้ มูล ขา่ วสาร ออนไลน์ รวมถงึ รู้จักสิทธแิ ละความรับผดิ ชอบออนไลน์ อาทิ เสรีภาพในการพดู การเคารพทรพั ย์สินทางปญั ญาของผู้อื่น และการปกป้องตนเอง และชมุ ชนจากความเสยี่ งออนไลน์ เช่น การกลน่ั แกล้งออนไลน์ ภาพลามกอนาจารเดก็ สแปม

บรรณานกุ รม ปณิตา วรรณพิรณุ . (2560เมษายน) ความฉลาดทางงดิจทิ ัล พัฒนาเทคนคิ ศึกษา 29 (102) 12- 20. วทิ ยา ดารงเกียรติศักด.ิ์ (2558). พลเมืองดจิ ิทลั เชยี งใหม:่ คณะสารสนเทศและการสอ่ื สาร มหาวิทยาลัยแม่โจ้ วรพจน์ วงศก์ จิ รุ่งเรือง (2561) คู่มอื พลเมืองดจิ ทิ ลั กรุงเทพฯ: สานกั งาน สง่ เสริมเศรษฐกิจดจิ ทิ ลั กระทรวงดิจทิ ัลเพอื่ เศรษฐกิจและสงั คม. โสภดิ า วรี กลุ เทวญั . (2561) เท่า ทนั ส่อื อานาจในมอื พลเมืองดจิ ทิ ลั สถาบนั สอ่ื เด็กและเยาวชน กรุงเทพฯกรม Gleason, B., & von Gillern, S. (2018). Digital Citizenship with Social Media: Participatory Practices of Teaching and Learning in Secondary Education. Educational Technology & Society, 21 (1), 200–212. Kim, M., & Choi, D. (2018). Development of Youth Digital Citizenship Scale and Implication for Educational Setting. Educational Technology & Society, 21 (1), 155– 171. Pedersen, A. Y., Nørgaard, R. T., & Köppe, C. (2018). Patterns of Inclusion: Fostering Digital Citizenship through Hybrid Education. Educational Technology & Society, 21 (1), 225–236. นญั สรา อรนพ ณ อยธุ ยา. (2560). การรูเ้ ทา่ ทนั การส่อื สารกบั การขบั เคล่อื นวาระปฏิรูป สงั คมไทย ในยคุ ดิจิทลั . สทุ ธิปรทิ ศั น,์ 31 (97), 21-33. นิตยา วงศใ์ หญ่. (2560,พฤษภาคม). แนวทางการพฒั นาทกั ษะการรูด้ ิจิทลั ของดิจิทลั เนทีฟ.