พ.ย.62 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.ดอนคา อ.บางแพ จ.ราชบุรี

ทำเนยี บภูมปิ ญั ญำท้องถนิ่ ประจำเดอื นพฤศจกิ ำยน 2562 กศน.ตำบลดอนคำ ศูนยก์ ำรศึกษำนอกระบบ และกำรศกึ ษำตำมอธั ยำศัยอำเภอบำงแพ สำนกั งำนส่งเสรมิ กำรศึกษำนอกระบบและกำรศกึ ษำตำมอธั ยำศยั จังหวดั รำชบุรี สำนกั งำนสง่ เสรมิ กำรศึกษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอธั ยำศยั สำนกั งำนปลัดกระทรวงศกึ ษำธิกำร กระทรวงศึกษำธิกำร

คำนำ ภูมิปัญญาชาวบ้าน หรือภูมิปัญญาท้องถ่ิน หมายถึง ความรู้ท่ีเกิดจากประสบการณ์ในชีวิตของคนเรา ผ่านกระบวนการศึกษา สังเกตคิดวิเคราะห์จนเกิดปัญญา และตกผลึกมาเป็นองค์ความรู้ที่ประกอบกันขึ้นมา จากความรู้เฉพาะหลาย ๆ เรื่อง ความรู้ดังกล่าวไม่ได้แยกย่อยออกมาเป็นศาสตร์ เฉพาะสาขาวิชาต่าง ๆ อาจกล่าวไว้ว่า ภูมิปัญญาท้องถ่ินจัดเป็นพื้นฐานขององค์ความรู้สมัยใหม่ท่ีจะช่วยในการเรียนรู้ การแก้ปัญหา การจัดการ และการปรับตัวในการดาเนินชีวิตของคนเรา ภูมิปัญญาท้องถ่ินเป็นความรู้ท่ีมีอยู่ทั่วไปในสังคม ชุมชนและในตัวของผู้รู้เอง หากมีการสืบค้นหาเพ่ือศึกษา และนามาใช้ก็จะเป็นท่ีรู้จักกันเกิดการยอมรับ ถา่ ยทอด และพัฒนาไปสคู่ นรุ่นใหม่ตามยุคตามสมยั ได้ ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยตาบลดอนคา ได้จัดทาข้อมูล เร่ืองทาเนียบ ภูมิปัญญาท้องถ่ินฉบับน้ีข้ึน เพื่อรวบรวมประวัติ และผลงานของบุคคลในสาขาต่าง ๆ ที่เป็นผู้ท่ีสืบทอดมรดก ทางศลิ ปวัฒนธรรมและประเพณขี องชุมชน ในตาบลดอนคา เพื่อเป็นขอ้ มลู สารสนเทศสาหรับผู้ที่ศึกษาค้นคว้า และสนใจอันจะเป็นประโยชน์และตระหนักถึงความสาคัญในคุณค่าของมรดกทางด้านศิลปวัฒนธรรม ขนบธรรมเนยี มประเพณี ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถ่นิ และมสี ว่ นรว่ มในการจรรโลงและรักษาไวส้ ืบต่อไป กศน.ตาบลดอนคา พฤศจกิ ายน 2562

สำรบญั หนำ้ คำนำ 1 สำรบญั 4 7 กศน. ตาบลดอนคา ภูมปิ ัญญา ปลานิลไรก้ ้าง : นางชาลี เงาะอาศยั ภมู ิปญั ญา การจกั สาน : นางสาวสร้อย ล้วนโค ภูมิปญั ญา การทาหมอนไทยทรงดา : นางสอน กาหวัง คณะผูจ้ ัดทา

1 แบบบนั ทกึ ชดุ ขอ้ มลู คลังปัญญำ-ภูมิปญั ญำท้องถ่นิ ตำบลดอนคำ อำเภอบำงแพ จงั หวัดรำชบรุ ี ช่อื ภมู ิปัญญำ : ปลานลิ ไร้ก้าง ช่อื นางชาลี นำมสกุล เงาะอาศยั วันเดอื นปีเกดิ 26 มนี าคม 2503 ท่อี ยู่ปัจจบุ ัน (ทีส่ ำมำรถตดิ ต่อได)้ : บ้านเลขที่ 30 หมูท่ ี่ 6 ตาบล/แขวง ดอนคา อาเภอ/เขตบางแพ จงั หวดั ราชบุรี รหสั ไปรษณยี ์ 70160 โทรศัพท์ 081-11924461 โทรสำร- Line ID: 081-19924461 E-mail address:- Facebook: แมเ่ ลยี้ งเวียงพงิ ค์ ควำมเป็นมำของบคุ คลคลงั ปัญญำ นางชาลี เงาะอาศัย เป็น อสม. และเป็นหนึ่งในกลุ่มสตรีแม่บา้ น ผู้ที่มีความคดิ ทาปลานิลไรก้ ้าง โดย เร่ิมแรกเล็งเห็นว่าในพื้นท่ีมีบ่อกุ้งจานวนมาก โดยเปล่ียนจากการเลี้ยงกุ้งมาเลี้ยงปลานิล แรกๆนาปลานิลมา ทอด แตไ่ ม่มีจุดเด่นเหมอื นตามทอ้ งตลาด จึงนกึ ถงึ ผู้บริโภคเวลาทานแล้วต้องแกะก้าง เลยตดั สินใจหาจดุ ขายที่ โดดเด่น โดยลองทาปลานิลไร้ก้าง แบบแกะก้างออก เพื่อบริโภคง่ายข้ึน สาหรับปลานิลไร้ก้าง มีการผลิตมา ประมาณ 5 ปี เป็นกลุม่ สตรที ่ีร่วมกันพัฒนาขน้ึ และผลิตจาหนา่ ย สร้างรายไดเ้ ข้าชมุ ชน จุดเดน่ ของภมู ปิ ญั ญำ - ปลานิลไร้กา้ งมีจดุ เดน่ คือไม่มีกา้ ง - เปน็ การร่วมกลุม่ ของแม่บา้ นหมู่ท่ี6 เพื่อเป็นการสร้างรายได้ - ทาให้มรี ายไดเ้ สรมิ เพิม่ เติมมาในครัวเรอื น วตั ถดุ ิบทใ่ี ช้ประโยชนใ์ นผลติ ภณั ฑท์ ่เี กดิ จำกภมู ิปัญญำ ซ่งึ พนื้ ท่ีอน่ื ไมม่ ี - ใช้ปลานลิ จากในบอ่ กุ้ง - ใชป้ ลานิลสาวไมใ่ ชป้ ลานลิ อายุมาก - เน้นความสะอาดและไร้กา้ ง รับประทานงา่ ย รำยละเอียดของภมู ปิ ัญญำท้องถิ่น - ปลานิลสะอาดปลอดภัยไม่มีกา้ ง - รบั ประทานง่าย รูปแบบและลกั ษณะกำรถำ่ ยทอด กำรประชำสัมพันธ์ เผยแพรภ่ ูมิปญั ญำท้องถ่นิ ยงั ไมเ่ คยมกี ารเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพาะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มกี ารเผยแพร่ผ่านสอื่ มวลชนและสอ่ื อ่นื อยา่ งแพรห่ ลาย มกี ารดูงานจากบุคคลภายนอกจานวน .......ครง้ั จานวน............คน มีการนาไปใช้ อืน่ ๆ (ระบุ)

2 ลักษณะของภูมิปัญญำท้องถ่ิน กำรพัฒนำต่อยอดภูมิปัญญำให้เป็นนวัตกรรม คุณค่ำ (มูลค่ำ) และ ควำม ภำคภูมิใจ ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน/นวัตกรรมที่คดิ คน้ ขึ้นมาใหม่ ภมู ปิ ญั ญาท้องถน่ิ ดั้งเดิมได้รบั การถา่ ยทอดมาจากบรรพบุรุษ  ภูมปิ ัญญาทอ้ งถิน่ ที่ไดพ้ ัฒนาและต่อยอด แบบเดมิ คือ ทาปลาแบบตากแหง้ มกี า้ ง รบั ประทานยาก กำรพัฒนำตอ่ ยอดคือ ทาปลาตากแหง้ แบบไรก้ ้าง รบั ประทานง่าย

3 รปู ภำพเจ้ำของภมู ิปญั ญำ นางชาลี เงาะอาศัย ภมู ปิ ัญญา ปลานลิ ไร้กา้ ง ปลานิลไรก้ ้าง ปลานลิ ไรก้ า้ ง ผลิตภณั ฑป์ ลานลิ ไรก้ า้ ง

4 แบบบนั ทกึ ชดุ ขอ้ มลู คลังปัญญำ-ภูมปิ ญั ญำท้องถ่นิ ตำบลดอนคา อำเภอบางแพ จังหวัดราชบรุ ี ช่อื ภูมิปัญญำ : การจักสาน ชื่อ นางสาวสร้อย นำมสกลุ ล้วนโค วันเดือนปเี กดิ 2 มกราคม 2498 ทีอ่ ยู่ปัจจุบนั (ที่สำมำรถตดิ ต่อได)้ : บ้านเลขท่ี 8 หมู่ที่ 6 ตาบล/แขวง ดอนคา อาเภอ/เขต บางแพ จังหวัดราชบุรี รหสั ไปรษณีย์ 70160 โทรศัพท์- โทรสำร- Line ID:- E-mail address:- Facebook:- ควำมเป็นมำของบุคคลคลงั ปัญญำ นางสาวสร้อย ล้วนโค เป็นชาวดอนคา โดยกาเนิด เป็นบุคลท่ีอุทิศตนเองเพ่ือหมู่บ้านและตาบล โดย ได้รับยกย่องว่าเป็นผู้จักสานที่มีความรู้ ความสามารถคนหน่ึงในชุมชน เช่น การจักสานกระเป๋า พัด ตะกร้า นอกจากน้ันยังเย็บ ปัก เส้ือไทยทรงดา หมอนไทยทรงดาได้อีกด้วย งานจักสานจากไม้ไผ่เป็นงานที่ต้องใช้ ความประณีต ความอดทน และใช้เวลานาน ในการสร้างงานแต่ละชิ้น จุดเดน่ ของภูมปิ ัญญำ - การจักสานมคี วามประณตี สวยงาม เป็นเอกลกั ษณข์ องชาวไทยทรงดา - เป็นภูมปิ ญั ญาท้องถ่ินทมี่ กี ารใช้กันมานานหลายช่วั อายคุ นเปน็ การถ่ายทอดสคู่ นรนุ่ หลังกันมานาน มีการอนรุ ักษ์และสืบทอดกนั มาจนถึงปัจจบุ นั วตั ถุดบิ ที่ใช้ประโยชนใ์ นผลิตภัณฑท์ ี่เกิดจำกภูมิปญั ญำ ซึง่ พ้นื ทอี่ ่ืนไมม่ ี - เป็นการสานตะกร้า จากการใช้วสั ดใุ นชุมชน - เป็นเกลบ็ หรอื กระเป๋าสาหรบั ชาวไทยทรงดา - ประหยัด และใช้วัสดุจากในท้องถ่นิ รำยละเอียดของภูมิปญั ญำท้องถนิ่ - เปน็ การสืบทอดของชาวไทยทรงดาเทา่ นนั้ - เป็นเกลบ็ ทีใ่ ชเ้ ฉพาะกับชาวไทยทรงดาเทา่ นน้ั รปู แบบและลกั ษณะกำรถ่ำยทอด กำรประชำสมั พันธ์ เผยแพร่ภูมิปญั ญำทอ้ งถน่ิ ยงั ไม่เคยมกี ารเผยแพร่/ใช้เฉพาะบุคคล  เคยเผยแพร่เฉพาะในชมุ ชน มีการเผยแพร่ผ่านสื่อมวลชนและสอ่ื อนื่ อยา่ งแพร่หลาย มีการดูงานจากบุคคลภายนอกจานวน .......คร้งั จานวน............คน มีการนาไปใช้ อน่ื ๆ (ระบ)ุ

5 ลักษณะของภูมิปัญญำท้องถิ่น กำรพัฒนำต่อยอดภูมิปัญญำให้เป็นนวัตกรรม คุณค่ำ (มูลค่ำ) และ ควำม ภำคภมู ใิ จ ภมู ิปญั ญาทอ้ งถิน่ /นวัตกรรมที่คิดคน้ ข้ึนมาใหม่  ภูมิปัญญาท้องถน่ิ ดั้งเดมิ ได้รบั การถา่ ยทอดมาจากบรรพบุรุษ ภูมิปัญญาท้องถ่ินทไ่ี ด้พฒั นาและตอ่ ยอด แบบเดิมคอื เป็นเกลบ็ ธรรมดาไม่มีรปู แบบทีส่ วยงาม กำรพฒั นำตอ่ ยอดคอื มกี ารพัฒนาเกล็บ หรอื กรระเปา๋ ใหส้ วยงามขน้ึ ไว้ใช้ในการออกงานของชาวไทยทรงดา

6 รปู ภำพเจ้ำของภมู ปิ ญั ญำ นางสาวสรอ้ ย ล้วนโค ภมู ิปัญญา การจกั สาน ผลติ ภณั ฑจ์ กั สาน ผลิตภณั ฑจ์ กั สาน ผลิตภณั ฑ์จักสาน ผลติ ภณั ฑจ์ ักสาน

7 แบบบันทกึ ชดุ ขอ้ มูลคลงั ปัญญำ-ภูมิปญั ญำทอ้ งถนิ่ ตำบลดอนคา อำเภอบางแพ จังหวดั ราชบรุ ี ช่อื ภูมปิ ัญญำ : การทาหมอนไทยทรงดา ข้อมูลพน้ื ฐำน รำยบุคคล เจำ้ ของภมู ิปัญญำท้องถ่นิ /บุคคลคลงั ปัญญำ ช่ือ นางสอน นำมสกุล กาหวงั วันเดือนปีเกดิ 1 มกราคม 2498 ทีอ่ ยู่ปจั จุบัน (ทสี่ ำมำรถติดต่อได)้ : บา้ นเลขที่ 29/2 หมู่ที่ 6 ตาบล/แขวง ดอนคา อาเภอ/เขต บางแพ จังหวัด ราชบรุ ี รหัสไปรษณยี ์ 70160 โทรศัพท์- โทรสำร- Line ID:- E-mail address:- Facebook:- ควำมเปน็ มำของบุคคลคลังปัญญำ นางสอน กาหวัง เป็นชาวบ้านตาลตอ หมู่ 6 ตาบลดอนคา อาเภอบางแพ เป็นชาวไทยทรงดา ใน สมัยก่อนผู้หญิงเวลาออกเรือนหรือแต่งงานจะต้องมีหมอน ต้องเย็บหมอนหรือการทาหน้าหมอนไทยทรงดา ด้วยตนเองได้ ถือว่าหมอนเป็นภมู ปิ ัญญา แสดงเอกลักษณเ์ ป็นท่ียอมรับของชาวไทยทรงดา จุดเด่นของภูมปิ ัญญำ - ลวดลาย จนเป็นเอกลักษณ์ของตัวเอง ทาตามแบบชาวไทยทรงดา ขนาดและรูปแบบที่ต้องการ ตดั เย็บด้วยความประณตี พถิ พี ิถัน - เปน็ วถิ ีชวี ติ ของชาวไทยทรงดา - เปน็ หมอนเฉพาะของเชา้ ไทยทรงดา วัตถดุ บิ ท่ีใชป้ ระโยชนใ์ นผลติ ภณั ฑท์ ี่เกดิ จำกภมู ปิ ญั ญำ ซึ่งพื้นทอี่ ่นื ไมม่ ี - ใช้วัตถดุ บิ ในชุมชน - ลายผา้ ใช้วสั ดใุ นชมุ ชนปกั - เปน็ หมอนทมี ีใชเ้ ฉพาะในชุมชน ชาวไทยทรงดา รำยละเอียดของภูมิปญั ญำทอ้ งถิ่น - เปน็ ภูมิปญั ญาทส่ี ืบทอดกนั มาส่คู นร่นุ หลงั - เป็นการสืบทอดกันมาสู่คนรุ่นหลังทที่ เี่ ปน็ เอกลกั ษณ์ของตนเอง รูปแบบและลกั ษณะกำรถำ่ ยทอด กำรประชำสมั พนั ธ์ เผยแพรภ่ ูมิปญั ญำทอ้ งถิน่ ยังไมเ่ คยมีการเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบุคคล  เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชุมชน มกี ารเผยแพรผ่ า่ นสอื่ มวลชนและสอ่ื อื่นอย่างแพร่หลาย มีการดงู านจากบคุ คลภายนอกจานวน .......คร้งั จานวน............คน มีการนาไปใช้ อ่นื ๆ (ระบุ)

8 ลักษณะของภูมิปัญญำท้องถ่ิน กำรพัฒนำต่อยอดภูมิปัญญำให้เป็นนวัตกรรม คุณค่ำ (มูลค่ำ) และ ควำม ภำคภูมิใจ ภมู ปิ ญั ญาท้องถิน่ /นวัตกรรมท่ีคิดค้นข้นึ มาใหม่  ภูมปิ ญั ญาท้องถิ่นด้งั เดมิ ไดร้ ับการถา่ ยทอดมาจากบรรพบุรษุ ภูมปิ ัญญาทอ้ งถิ่นที่ได้พัฒนาและต่อยอด แบบเดิมคือ เป็นลายหมอนแบบชาวไทยทรงดา กำรพัฒนำต่อยอดคือ ลายที่สวยงามทนั สมยั ข้ึน แตย่ ังคงเอกลกั ษณ์ ความเปน็ ไทยทรงดา

9 รปู ภำพเจ้ำของภมู ิปญั ญำ นางสอน กาหวัง ภูมปิ ญั ญา การทาหมอนไทยทรงดา หมอนไทยทรงดา

10 คณะผู้จัดทำ ท่ีปรึกษำ ผอู้ านวยการ กศน.อาเภอบางแพ นายสจั จา จันทรวเิ ชยี ร ครูชานาญการพเิ ศษ นางอรพร ผลกจิ ผู้จดั ทำ ครู กศน.ตาบลดอนคา นางปัญจรัศม์ ธนโรจนภ์ ญิ โญ บรรณำธิกำร/จัดทำรูปเลม่ บรรณารกั ษช์ านาญการพเิ ศษ นางมิง่ ขวญั คอยชืน่ บรรณารกั ษ์อตั ราจา้ ง นางสาวทฤฒมน ชนิ ณบดี