พ.ย.62 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.ดอนใหญ่ อ.บางแพ จ.ราชบุรี

ทำเนียบภูมปิ ัญญำทอ้ งถ่นิ ประจำเดอื นพฤศจิกำยน 2562 กศน.ตำบลดอนใหญ่ ศนู ย์กำรศกึ ษำนอกระบบ และกำรศึกษำตำมอธั ยำศัยอำเภอบำงแพ สำนกั งำนส่งเสรมิ กำรศกึ ษำนอกระบบและกำรศกึ ษำตำมอธั ยำศยั จงั หวดั รำชบุรี สำนกั งำนสง่ เสรมิ กำรศกึ ษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอธั ยำศยั สำนักงำนปลัดกระทรวงศกึ ษำธิกำร กระทรวงศกึ ษำธกิ ำร

คำนำ ภูมิปัญญาชาวบ้าน หรือภูมิปัญญาท้องถิ่น หมายถึง ความรู้ท่ีเกิดจากประสบการณ์ในชีวิตของคนเรา ผ่านกระบวนการศึกษา สังเกตคิดวิเคราะห์จนเกิดปัญญา และตกผลึกมาเป็นองค์ความรู้ท่ีประกอบกันขึ้นมา จากความรู้เฉพาะหลาย ๆ เรื่อง ความรู้ดังกล่าวไม่ได้แยกย่อยออกมาเป็นศาสตร์ เฉพาะสาขาวิชาต่าง ๆ อาจกล่าวไว้ว่า ภูมิปัญญาท้องถ่ินจัดเป็นพ้ืนฐานขององค์ความรู้สมัยใหม่ที่จะช่วยในการเรียนรู้ การแก้ปัญหา การจัดการ และการปรับตัวในการดาเนินชีวิตของคนเรา ภูมิปัญญาท้องถิ่นเป็นความรู้ท่ีมีอยู่ท่ัวไปในสังคม ชุมชนและในตัวของผู้รู้เอง หากมีการสืบค้นหาเพื่อศึกษา และนามาใช้ก็จะเป็นท่ีรู้จักกันเกิดการยอมรับ ถา่ ยทอด และพฒั นาไปสคู่ นรุ่นใหม่ตามยคุ ตามสมยั ได้ ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยตาบลดอนใหญ่ ได้จัดทาข้อมูล เรื่องทาเนียบ ภูมิปัญญาท้องถ่ินฉบับนี้ข้ึน เพ่ือรวบรวมประวัติ และผลงานของบุคคลในสาขาต่าง ๆ ที่เป็นผู้ท่ีสืบทอดมรดก ทางศิลปวัฒนธรรมและประเพณีของชุมชน ในตาบลดอนใหญ่ เพื่อเป็นข้อมูลสารสนเทศสาหรับผู้ท่ีศึกษา ค้นคว้า และสนใจอันจะเป็นประโยชน์และตระหนักถึงความสาคัญในคุณค่าของมรดกทางด้านศิลปวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี ภูมิปัญญาทอ้ งถน่ิ และมสี ว่ นรว่ มในการจรรโลงและรกั ษาไว้สืบตอ่ ไป กศน.ตาบลดอนใหญ่ พฤศจิกายน 2562

สำรบัญ หนำ้ คำนำ 1 สำรบัญ 4 7 กศน.ตาบลดอนใหญ่ ภูมปิ ญั ญา ผลติ ภัณฑ์ชมุ ชน กลมุ่ แมบ่ ้านเกษตรกร : นางจรรยา เค็นแฟง ภมู ปิ ญั ญา การใช้ชวี ิตพอเพยี ง : นางสาวสมวงศ์ สาสตรเ์ วช ภูมิปัญญา การจกั สาน (สุ่มไก่) : นายแผน หลวงพนั เทา คณะผจู้ ัดทา

1 แบบบนั ทึกชุดข้อมูลคลงั ปัญญำ-ภมู ิปญั ญำท้องถิ่น ตำบลดอนใหญ่ อำเภอบำงแพ จงั หวดั รำชบุรี ชอ่ื ภมู ิปัญญำ : ผลติ ภณั ฑช์ มุ ชน กล่มุ แมบ่ า้ นเกษตรกร ขอ้ มูลพน้ื ฐำน รำยบุคคล เจ้ำของภูมิปัญญำท้องถ่ิน/บุคคลคลงั ปญั ญำ ชือ่ นางจรรยา นำมสกลุ เคน็ แฟง วนั เดือนปเี กดิ 1 ตุลาคม 2500 ท่อี ยู่ปัจจุบัน (ทีส่ ำมำรถติดต่อได)้ : บา้ นเลขที่ 26 หมูท่ ี่ 2 ตาบล/แขวง ดอนใหญ่ อาเภอ/เขต บางแพ จังหวดั ราชบรุ ี รหสั ไปรษณีย์ 70160 โทรศพั ท์ 081-3848950 โทรสำร- Line ID:- E-mail address:- Facebook: จรรยา เค็นแฟง ควำมเปน็ มำของบุคคลคลงั ปัญญำ นางจรรยา เค็นแฟง ประธานกลมุ่ สตรีของ บ้านดอนกลาง หมู่ 2 ตาบลดอนใหญ่ และยังเป็นบุคคล สาคัญของตาบลดอนใหญ่ คือ เป็นผู้ท่ีสืบสานวัฒนธรรมของชุมชน เป็นที่ยอมรับทั้งในระดับอาเภอและระดับ จังหวัด เปน็ ตวั แทนทางด้านภูมปิ ัญญาท้องถิน่ โดยเรมิ่ แรก เป็นผู้ท่นี าปลานิล จากบ่อกุง้ มาทาการแปรรูปเป็น ปลาส้ม จากนั้น หน่วยงานทางราชการ อาทิ เช่น กศน. พช. ฯลฯ ได้เข้ามาช่วยเหลือ สนับสนุน แนะนาด้าน การผลิต ด้านบรรจุภัณฑ์ เพ่ือให้เป็นท่ียอมรับมากข้ึน และต่อมาก็ได้มีการพัฒนาการแปรรูป แบบต่างๆ เพม่ิ ขนึ้ เช่น ปลาส้มทอด ปลาสม้ หยี 3 รส น้าปลาแท้สูตรโบราณ เปน็ ต้น จุดเดน่ ของภมู ปิ ัญญำท้องถ่ิน จดุ เด่นของภมู ปิ ญั ญำ - เปน็ ผู้นาชมุ ชน ทีม่ ีจติ สาธารณะ - เปน็ สถานที่ถา่ ยทอดความรู้ - เป็นแหล่งศึกษาดูงาน วตั ถดุ บิ ที่ใช้ประโยชนใ์ นผลิตภณั ฑท์ เี่ กดิ จำกภูมปิ ญั ญำ ซ่งึ พ้ืนท่อี นื่ ไมม่ ี - ใชว้ ัตถดุ บิ จากชมุ ชน รำยละเอียดของภมู ปิ ัญญำทอ้ งถน่ิ - รูปแบบในการถา่ ยทอดความรู้ ด้านการศึกษาดูงาน ด้านการอบรมให้ความรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพื้นที่จริง ประโยชน์ท่ีได้จากภูมิปัญญาคอื สามารถนาไปปฏิบตั ิจริงได้ - รูปแบบและลักษณะกำรถ่ำยทอด กำรประชำสัมพันธ์ เผยแพรภ่ ูมปิ ญั ญำท้องถนิ่ ยังไมเ่ คยมกี ารเผยแพร่/ใช้เฉพาะบุคคล  เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชุมชน มกี ารเผยแพรผ่ า่ นส่อื มวลชนและส่อื อ่ืนอย่างแพร่หลาย  มกี ารดูงานจากบุคคลภายนอกจานวน .......คร้งั จานวน............คน มีการนาไปใช้ อ่นื ๆ (ระบ)ุ

2 ลักษณะของภูมปิ ัญญำท้องถิ่น กำรพัฒนำต่อยอดภูมปิ ญั ญำให้เปน็ นวตั กรรม คณุ คำ่ (มูลคำ่ ) และ ควำมภำคภมู ิใจ ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถ่ิน/นวตั กรรมที่คิดคน้ ข้ึนมาใหม่  ภูมปิ ัญญาทอ้ งถ่ินดั้งเดิมได้รบั การถา่ ยทอดมาจากบรรพบุรุษ  ภมู ปิ ัญญาท้องถ่นิ ท่ไี ดพ้ ัฒนาและตอ่ ยอด แบบเดิมคือ การทาผลิตภณั ฑ์ชมุ ชน อาทเิ ชน่ ปลาส้ม เปน็ การใชว้ ธิ ีแบบโบราณที่สืบทอดตอ่ ๆกันมา จากรุ่นสู่รุ่น ซง่ึ เปน็ กรรมวิธที ี่สะอาดและปลอดภัย กำรพัฒนำต่อยอด หลังจากท่ีเป็นท่ีรู้จักอย่างแพร่หลายมากขึ้น มีหน่วยงานต่างๆเข้ามาสนับสนุน เชน่ กศน. พฒั นาชมุ ชน และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ทาใหม้ ีการสนับสนนุ เรื่องงบประมาณและเครื่องมือท่ี ทันสมยั และมกี ารเพิ่มเติมในเร่อื งของบรรจภุ ัณฑ์ เพื่อให้ทันสมยั มากขึ้น

3 รปู ภำพเจ้ำของภูมปิ ญั ญำ นางจรรยา เคน็ แฟง ภูมปิ ัญญา ผลิตภณั ฑ์ชุมชน กลมุ่ แมบ่ า้ นเกษตรกร น้าปลาแท้ ปลาสม้ บา้ นดอนกลาง ปลาสม้ ปลาสม้ หยี 3 รส ปา้ ยผลติ ภณั ฑ์

4 แบบบนั ทึกชุดข้อมูลคลังปัญญำ-ภมู ิปัญญำท้องถนิ่ ตำบลดอนใหญ่ อำเภอบางแพ จังหวดั ราชบรุ ี ช่อื ภูมิปัญญำ : การใชช้ วี ิตพอเพยี ง ชือ่ นางสาวสมวงศ์ นำมสกุล สาสตรเ์ วช วนั /เดอื น/ปเี กดิ 22 กุมภาพันธ์ 2504 ท่อี ยู่ปัจจุบนั (ทส่ี ำมำรถตดิ ต่อได)้ : บ้านเลขท่ี 99/1 หมูท่ ี่ 5 ตาบล/แขวง ดอนใหญ่ อาเภอ/เขต บางแพ จงั หวัด ราชบุรี รหสั ไปรษณีย์ 70160 โทรศัพท์ 092-6157796 โทรสำร - Line ID: - E-mail address:- Facebook: สมวงศ์ สาสตร์เวช ควำมเป็นมำของบคุ คลคลังปัญญำ นางสาวสมวงศ์ สาตร์เวช เป็นชาวดอนใหญ่ โดยกาเนิด เป็นบุคลท่ีอุทิศตนเองเพื่อหมู่บ้านและตาบล โดยท่านได้รับการเลือกให้ดารงตาแหน่ง ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน บ้านดอนใหญ่ หมู่ท่ี 5 ตาบลดอนใหญ่ และเป็น ประธานอาสาสมัครหมู่บ้าน (อสม.) บ้านดอนใหญ่ หมู่ที่ 5 ตาบลดอนใหญ่ เนื่องจากการใช้ชีวิตของท่านเป็น การนาหลักปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียง มาปรับใช้ในชีวิตประจาวันได้เป็นอย่างดี เป็นต้นแบบให้ชุมชนและ เยาวชน คนรุ่นใหม่ อีกท้ังยังเป็นวิทยากร คอยเผยแพร่ หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ให้กับชุมชน หน่วยงานตา่ งๆ จุดเดน่ ของภูมปิ ัญญำ - เป็นผ้มู จี ิตอาสาฯ - เป็นอดตี ผชู้ ว่ ยผูใ้ หญ่บ้าน อสม.ช่วยเหลือชมุ ชน - เปน็ ตัวอยา่ งของการใชช้ วี ติ แบบพอเพียง วัตถดุ บิ ที่ใชป้ ระโยชนใ์ นผลติ ภัณฑท์ ่ีเกิดจำกภมู ปิ ญั ญำ ซึ่งพ้ืนทีอ่ ืน่ ไม่มี - รำยละเอยี ดของภมู ปิ ญั ญำทอ้ งถิ่น - เป็นวิทยาการ ด้านเศรษฐกจิ พอเพยี ง - เปน็ วิทยากร ทกั ษะชวี ิต รูปแบบและลกั ษณะกำรถ่ำยทอด กำรประชำสมั พันธ์ เผยแพร่ภมู ิปญั ญำทอ้ งถ่นิ ยงั ไม่เคยมีการเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพาะบคุ คล เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน มีการเผยแพรผ่ ่านสือ่ มวลชนและสอื่ อืน่ อย่างแพรห่ ลาย มกี ารดูงานจากบคุ คลภายนอกจานวน .......ครง้ั จานวน............คน  มกี ารนาไปใช้ อ่นื ๆ (ระบ)ุ

5 ลักษณะของภูมิปัญญำท้องถิ่น กำรพัฒนำต่อยอดภูมิปัญญำให้เป็นนวัตกรรม คุณค่ำ (มูลค่ำ) และ ควำม ภำคภูมิใจ ภูมิปัญญาทอ้ งถน่ิ /นวตั กรรมทีค่ ิดค้นขึ้นมาใหม่ ภมู ปิ ญั ญาท้องถ่ินดั้งเดิมไดร้ บั การถา่ ยทอดมาจากบรรพบุรุษ  ภมู ิปัญญาทอ้ งถนิ่ ทไี่ ดพ้ ฒั นาและตอ่ ยอด แบบเดิมคอื การใช้ชีวิตเป็นการใช้ชีวติ แบบปกติ ซ่งึ ไม่ไดม้ ีการจดบันทึกทาบัญชรี ายรับ-รายจ่าย จึง ไม่รวู้ า่ มเี หลอื เกบ็ เท่าไร มรี ายจา่ ยเทา่ ไร และอะไรบ้าง กำรพัฒนำต่อยอด หลังจากทเี่ ป็นไดร้ ับการอบรมพัฒนาจากหนว่ ยงานตา่ งๆอาทิ กศน.พัฒนาชุมชนฯ สาธารณะสุข ทาให้มีความรู้เพิ่มขึ้น รู้จักการทาบัญชีครัวเรือน ทาให้สามารถใช้ชีวิตได้อย่างพอเพียงและ สามารถเปน็ แบบอย่างให้กบั ประชาชนไดอ้ ย่างดี

6 รูปภำพเจ้ำของภูมิปัญญำ นางสาวสมวงศ์ สาสตรเ์ วช ภมู ิปญั ญา การใช้ชวี ติ พอเพียง เปน็ วทิ ยากรใหค้ วามรู้ เปน็ วทิ ยากรสอนทาขนม ถา่ ยภาพรว่ มกบั ครู กศน.ตาบลดอนใหญ่

7 แบบบันทกึ ชุดข้อมูลคลังปัญญำ-ภมู ิปญั ญำทอ้ งถ่ิน ตำบลดอนใหญ่ อำเภอบางแพ จังหวัดราชบุรี ชือ่ ภูมปิ ัญญำ : การจักสาน (สานสมุ่ ไก่) ชือ่ นายแผน นำมสกลุ หลวงพันเทา วันเดอื นปีเกิด 1 เมษายน 2516 ทอ่ี ยู่ปจั จบุ ัน (ทสี่ ำมำรถติดต่อได)้ : บา้ นเลขที่ 28 หมู่ท่ี 3 ตาบล/แขวง ดอนใหญ่ อาเภอ/เขต บางแพ จงั หวดั ราชบรุ ี รหัสไปรษณยี ์ 70160 โทรศัพท์ 061-3076641 โทรสำร- Line ID:- E-mail address:- Facebook: นายแผน หลวงพนั เทา พิกดั ทำงภูมิศำสตร์ ค่าละติจูด คา่ X:- คา่ ละติจดู ค่า Y:- ควำมเป็นมำของบุคคลคลงั ปัญญำ นายแผน หลวงพันเทา เป็นบุตรของ นายเผือก หลวงพันเทา อดีตผู้ใหญ่บ้าน บ้านตาลเต้ีย หมู่ 3 ตาบลดอนใหญ่ อาเภอบางแพ เปน็ ผู้ท่ีคลุกคลีอยู่ในแวดวงไก่ชน และเป็นภูมิปัญญาในเร่ือง ไกช่ น ตลอดจนใน เรื่องการจักสาน (สานสุม่ ไก่) ต่อมา ได้ถ่ายทอดให้กับนายแผน หลวงพันเทา ได้สืบทอดการสานสุ่มไก่ จากไม้ สีสุก ซ่ึงนายแผน หลวงพันเทา ก็ได้พัฒนา รูปแบบ ลวดลายของสุ่มไก่ เป็นเอกลักษณ์ของตนเอง จนเป็นท่ี ยอมรับในแวดวงคนเล้ยี งไกช่ น ผลิตออกจาหน่ายไมเ่ พยี งพอต่อความต้องการ จุดเด่นของภมู ปิ ัญญำ - มีการพัฒนารูปแบบ ลวดลาย จนเป็นเอกลักษณ์ของตัวเอง - ทาตามแบบ ขนาดและรูปแบบทต่ี ้องการของลกู คา้ ต้องการ วัตถุดิบท่ใี ชป้ ระโยชน์ในผลติ ภัณฑ์ทเ่ี กดิ จำกภูมปิ ัญญำ ซึ่งพืน้ ทอ่ี นื่ ไมม่ ี - ใชไ้ ม้ไผส่ ีสุก ทีข่ ึน้ ในพ้นื ทีเ่ ทา่ น้ัน เพราะ มีความออ่ นตวั มากกวา่ รำยละเอียดของภมู ปิ ญั ญำทอ้ งถิน่ - เปน็ สถานท่เี รยี นรเู้ รื่องการจกั สาน - เปน็ สถานที่ศกึ ษาดูงานด้านการจกั สาน รูปแบบและลักษณะกำรถ่ำยทอด กำรประชำสมั พนั ธ์ เผยแพร่ภูมิปัญญำทอ้ งถน่ิ ยงั ไมเ่ คยมกี ารเผยแพร่/ใชเ้ ฉพาะบุคคล เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน มกี ารเผยแพรผ่ ่านสื่อมวลชนและส่อื อ่ืนอยา่ งแพรห่ ลาย มกี ารดงู านจากบคุ คลภายนอกจานวน .......ครง้ั จานวน............คน  มกี ารนาไปใช้ อ่นื ๆ (ระบ)ุ

8 ลักษณะของภูมิปัญญำท้องถ่ิน กำรพัฒนำต่อยอดภูมิปัญญำให้เป็นนวัตกรรม คุณค่ำ (มูลค่ำ) และ ควำม ภำคภูมใิ จ ภมู ิปัญญาท้องถ่ิน/นวตั กรรมทีค่ ิดคน้ ข้นึ มาใหม่  ภูมิปัญญาท้องถน่ิ ด้ังเดมิ ได้รบั การถา่ ยทอดมาจากบรรพบรุ ุษ  ภูมิปญั ญาท้องถิ่นทไ่ี ดพ้ ัฒนาและต่อยอด แบบเดิมคอื เป็นการสานสุ่มไก่ เพยี งอย่างเดียว ซ่ึงเป็นการสืบทอดมาจากรุ่นพอ่ (นายเผือก หลวงพันเทา) และเป็น การสานแบบเดมิ คือ ลายสอง กำรพฒั นำตอ่ ยอดคือ มกี ารพฒั นารูปแบบใหเ้ หมาะกบั ชนิดของไก่และลวดลายใหท้ นั สมัยยงิ่ ขึ้น

9 รปู ภำพเจ้ำของภูมิปญั ญำ นายแผน หลวงพันเทา ภูมปิ ัญญา การจักสาน (สมุ่ ไก่) การจักสานสุม่ ไก่

10 ที่ปรกึ ษำ คณะผจู้ ดั ทำ นายสจั จา จนั ทรวิเชียร นางอรพร ผลกิจ ผู้อานวยการ กศน.อาเภอบางแพ ครชู านาญการพิเศษ ผูจ้ ดั ทำ นายพรชวนิ ท์ อณุ ยเกียรติ ครู กศน.ตาบลดอนใหญ่ บรรณำธิกำร/จัดทำรูปเล่ม บรรณารักษ์ชานาญการพเิ ศษ นางมิ่งขวัญ คอยชืน่ บรรณารักษ์อัตราจ้าง นางสาวทฤฒมน ชนิ ณบดี