Η Μαστίχα μας

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ Η ΜΑΣΤΙΧΑ ΜΑΣ(ανακτήθηκε από τη διεύθυνση http://www.aftodioikisi.gr/ygeia/erevna-giati-mastixa-xiou-kanei-toso- kalo-se-dontia-kai-oula/ , στις 3/6/18) Υπεύθυνη Εκπαιδευτικός: Νιτάκη Μαρία Σχολικό Κέντρο Καρδαμύλων Χίου Ε’ τάξη Σύνολο μαθητών: 18 Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Αγωγής 1

1. Η Μαστίχα Χίου Σύμφωνα με τη Βικιπαίδεια, Μαστίχα ονομάζεται η αρωματικήφυσική ρητίνη που εξάγεται από το μαστιχόδεντρο (Pistacialentiscus var. chia), το οποίο καλλιεργείται στη Χίο. Η μαστίχαχρησιμοποιείται σε τρόφιμα, φάρμακα και τη βιομηχανία. Μαστίχαονομάζεται επίσης συχνά και η τσίχλα ή τσίκλα που συναντάμε στοεμπόριο και περιέχει μικρό ποσοστό. Το μαστιχόδεντρο φύεται σε όλη την περιοχή της Μεσογείου,όμως μόνο στο Νότιο τμήμα της Χίου, η ρητίνη αυτή έχει τηδυνατότητα να πήξει, ώστε να συλλεχθεί, διατηρώντας το μοναδικόάρωμα και την εξαιρετική της γεύση. Η μοναδικότητα αυτή καθιστάτο προϊόν αντικείμενο μελέτης ερευνητών και ενασχόλησης πολλώνκατοίκων της Χίου από τα αρχαία χρόνια. Η καλλιέργεια της είναι μία διαδικασία που έχει μένει αναλλοίωτηστο πέρασμα των χρόνων. Αποτελεί μία επίπονη διαδικασία, ενώ οπαραδοσιακός τρόπος καλλιέργειάς της την καθιστά αμιγώςχειρωνακτική. Απαιτεί εργασίες στο χωράφι κατά το ξημέρωμακυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες, ενώ ο κίνδυνος πιθανής βροχήςαπειλεί την καταστροφή της καλλιέργειας. Τα περισσότερα από ταεργαλεία που χρησιμοποιούνται, κατασκευάζονται απόεξειδικευμένους μαστιχοπαραγωγούς. Πρόσφατα, μελέτες απέδειξαν ότι η μαστίχα θεραπεύει ασθένειεςτου στομάχου και από τότε η ζήτηση της από τη φαρμακευτική γιατην κατασκευή χαπιών ολοένα και αυξάνεται. 2

Το φύλλωμα και το άνθος της μαστίχας (ανακτήθηκε από τηδιεύθυνση https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AF%CF%87%CE %B1#/media/File:Pistacia_lentiscus.jpg , στις 18/6/18) Η μαστίχα – δάκρυ (όπως ανακτήθηκε από τηδιεύθυνση https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AF%CF%87%CE%B1#/media/File:%CE%9C%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AF%CF%87%C E%B1.jpg στις 18/6/18) 3

2. Πρόλογος Το πρόγραμμα που θα παρουσιαστεί στο παρόν διαδραστικόβιβλίο πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της ευέλικτης ζώνης, στοΣχολικό Κέντρο Καρδαμύλων Χίου. Σε αυτό συμμετείχαν οι 33 μαθητέςτης Ε’ και Στ΄ τάξης και υπεύθυνοι για την διεξαγωγή του ήταν οιεκπαιδευτικοί των τάξεων Νιτάκη Μαρία και Συκιώτης Κωνσταντίνος.Η επιλογή του θέματος προέκυψε έπειτα από διάλογο με τους μαθητέςκαι κρίθηκε κατάλληλο, μιας και οι μαθητές (οι οποίοι ζουν στο Βόρειοτμήμα του νησιού) δεν γνώριζαν αρκετά για το μοναδικό προϊόν τηςμαστίχας, που παράγεται στο Νότιο τμήμα της Χίου. 3. Παιδαγωγικοί Στόχοι Μέσω του προγράμματος επιδιώχθηκε οι μαθητές: 1. Να γνωρίσουν το προϊόν και τη μοναδικότητα του. 2. Να έρθουν σε επαφή με την καλλιέργεια της μαστίχας και να γνωρίσουν τα εργαλεία που χρησιμοποιούν οι μαστιχοπαραγωγοί. 3. Να γνωρίσουν τα Μαστιχοχώρια του Νότιου τμήματος της Χίου, εξερευνώντας την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική τους. 4. Να γνωρίσουν το παραδοσιακό επάγγελμα του μαστιχοπαραγωγού και να καταγράψουν τις πιθανές δυσκολίες που αντιμετωπίζει. 5. Να εξετάσουν τα προϊόντα που παράγονται από τη μαστίχα, αλλά και όλες τις χρήσεις της (Μαγειρική, Ζαχαροπλαστική, Φαρμακευτική, Ιατρική, Οδοντιατρική, Βιομηχανία). 6. Να μάθουν για τις παραδόσεις που σχετίζονται με την παραγωγή της Μαστίχας στη Χίο. 4

7. Να μαγειρέψουν με βάση συνταγές μαγειρικής – ζαχαροπλαστικής που έχουν ως συστατικό τη μαστίχα8. Να συνειδητοποιήσουν την αναγκαιότητα της ύπαρξης των τοπικών συνεταιρισμών και της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών, γνωρίζοντας τον τρόπο λειτουργίας της.9. Να αποκτήσουν δεξιότητες συλλογής, οργάνωσης και επεξεργασίας πληροφοριών, καλλιεργώντας παράλληλα την ομαδικότητα και τη συνεργασία.10. Να εργαστούν ενεργητικά, με αλληλεγγύη και σεβασμό11. Να αποκτήσουν οικολογική συνείδηση και να έρθουν πιο κοντά με τη φύση.12. Να αγαπήσουν τον τόπο τους και να συνειδητοποιήσουν τι τους προσφέρει.4. Μεθοδολογία Υλοποίησης και συνεργασία με άλλους φορείς Εφαρμόστηκε κυρίως μαθητοκεντρική και ομαδοσυνεργατικήδιδασκαλία σε συνδυασμό με δασκαλοκεντρική διδασκαλία. Κατάτη διάρκεια του προγράμματος υπήρξε συνεργασία με την ΈνωσηΜαστιχοπαραγωγών Χίου ,με το Κέντρο ΠεριβαλλοντικήςΕκπαίδευσης Ομηρούπολης, καθώς και με μαστιχοπαραγωγούς.Επισκεφθήκαμε τα εργοστάσια τσίχλας και μαστίχας της ΈνωσηςΜαστιχοπαραγωγών Χίου και το Λαογραφικό Μουσείο Καλλιμασιάς. 5

5. Πεδία σύνδεσης με τα προγράμματα σπουδών των αντίστοιχων γνωστικών αντικειμένων: Υπήρξε διαθεματική σύνδεση με τα μαθήματα: • Νεοελληνικής Γλώσσας • Γεωγραφίας • Φυσικής • Ιστορίας • Θρησκευτικών • Εικαστικών • Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής 6. Η Υλοποίηση του Προγράμματος Η υλοποίηση του προγράμματος έγινε σύμφωνα με τους βασικούς παιδαγωγικούς στόχους που τέθηκαν. Αρχικά, αναζητήσαμε τις περιοχές όπου φύεται το μαστιχόδεντρο και εντοπίσαμε την μοναδική περιοχή, όπου μπορεί να παραχθεί η μαστίχα, δημιουργώντας έναν χάρτη από φύλλα σκίνου και μαστίχα. 6

7

 Παράλληλα παρακολουθήσαμε βίντεο από το διαδίκτυο που παρουσίαζαν χωράφια με μαστιχόδεντρα…  Αφού μιλήσαμε για την παράδοση που σχετίζει τον Άγιο Ισίδωρο με τη μαστίχα και ζωγραφίσαμε την ιστορία.. 8

...φτιάξαμε το δικό μας ποίημα.. Άγιε Ισίδωρε γλυκέ Ξύπνα να χαρούμε Γιατί χωρίς εσένανε Πικρά βαθιά θα ζούμε Να ξέρετε εσείς παιδιά εμείς τον αγαπούμε γι’ αυτήν την Άγια καρδιά εμείς πάντα θα ζούμε Επισκεφθήκαμε το μαστιχοχώρι Βουνό, όπου είδαμε τη μαγευτική αρχιτεκτονική του. 9

Περιπλανηθήκαμε στα δαιδαλώδη δρομάκια του, αναζητώντας τηνιστορία τους... 10

Συνομιλήσαμε με τους μαστιχοπαραγωγούς που συναντήσαμεκαι είδαμε κάποια από τα στάδια της επεξεργασίας του μαστιχιού. 11

Τέλος κάναμε διάλειμμα στο παραδοσιακό καφενείο! Έπειτα από την μοναδική μας επίσκεψη στο Βουνό, επισκεφθήκαμε χωράφια με σκίνους σε κοντινή περιοχή, όπου με τη βοήθεια του υπεύθυνου του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης γνωρίσαμε τα στάδια παραγωγής της μαστίχας.Το ξύσιμο του εδάφους και οσχηματισμός του «τραπεζιού». 12

Το σκούπισμα και το καθάρισμα του «τραπεζιού».Το ασπροχωμάτισμα 13

Το κέντημα Τα εργαλεία που χρησιμοποιούν οι μαστιχοπαραγωγοί, τα είδαμε τόσο μέσα στην σχολική αίθουσα, όσο και στο Λαογραφικό Μουσείο Καλλιμασιάς. Κόσκινα και κεντητήρια στην τάξη μας 14

Το ΚόσκινοΤα διάφορα είδη κόσκινων στο Λαογραφικό Μουσείο Καλλιμασιάς 15

Τα εργαλεία του μαστιχοπαραγωγού στο Λαογραφικό Μουσείο ΚαλλιμασιάςΈπιπλέον είδαμε βίντεο για το πλύσιμο και το καθάρισμα και οιμαθητές καθάρισαν – πάστρεψαν και αληθινή μαστίχα μέσα στηντάξη! 16

Τέλος όλα αυτά τα στάδια της παραγωγής έγιναν φύλλο εργασίας και αναρτήθηκαν στην τάξη μας.. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν η επίσκεψη στα εργοστάσια Τσίχλας και Μαστίχας. Εκεί είχαμε τη δυνατότητα να γνωρίσουμε ακόμα καλύτερα το προϊόν και τη διαδικασία παραγωγής του. ∗ Στο εργοστάσιο τσίχλαςΠαραγωγή τσίχλας 17

«Κουφετοποίηση» τσίχλαςΣυσκευασία τσίχλας 18

∗ Στο εργοστάσιο μαστίχας Παράδοση και κατηγοριοποίηση μαστίχας Καθάρισμα – «πάστρεμα» μαστίχας 19

Αποθήκευση και ψύξη του προϊόντοςΑκόμη μπορέσαμε να πάρουμε συνέντευξη από έναν εργαζόμενοτου εργοστασίου που είναι παράλληλα και μαστιχοπαραγωγός. Έτσιενημερωθήκαμε για το επάγγελμα αυτό. 20

 Όσον αφορά τις χρήσεις της μαστίχας σε διάφορους τομείς, πραγματοποιήσαμε διάφορες δραστηριότητες. Αρχικά πλύναμε τα δόντια μας με οδοντόκρεμα μαστίχας, μαθαίνοντας πόσο καλό τους κάνει και δείξαμε τα αστραφτερά μας χαμόγελα! 21

Επιπλέον είχαμε καθιερώσει να μασάμε τσίχλα ΕΛΜΑ κάθεφορά που ασχολούμασταν με τη μαστίχα!! Γευτήκαμε αναψυκτικά και μιλήσαμε για την χρήση τηςστην ποτοποιεία. 22

Τέλος, αφού αναζητήσαμε διάφορες συνταγές μαγειρικήςκαι ζαχαροπλαστικής με βάση τη μαστίχα, αποφασίσαμε ναφτιάξουμε καραμέλες μαστίχας. 23

 Η μαστίχα είναι ένα εμπορεύσιμο προϊόν, που το διαχειρίζεται ο τοπικός συνεταιρισμός της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών. Για να αντιληφθούμε τη λειτουργία της αρχικά επισκεφθήκαμε τα γραφεία της και ενημερωθήκαμε από τους υπεύθυνους.Επίσκεψη στην Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου 24

 Αφού παρακολουθήσαμε βίντεο με διαφημίσεις της ΕΛΜΑ γίναμε και εμείς μικροί διαφημιστές, δημιουργώντας τις δικές μας διαφημιστικές αφίσες. Η πρώτη διαφήμιση της ΕΛΜΑ Οι δικές μας διαφημίσεις 25

26

 Περάσαμε διασκεδαστικά την ώρα μας, διαβάζοντας λογοτεχνικά βιβλία,παίζοντας επιτραπέζια παιχνίδια,ξεφυλλίζοντας περιοδικά 27

και βλέποντας την μοναδική ταινία του Δήμου Αβδελιώδη«Το δέντρο που πληγώναμε» .  Το πρόγραμμα μας έκλεισε με την παρακολούθηση του νέου βίντεο που κυκλοφόρησε για τη μαστίχα και με επίσκεψη στο Μουσείο Μαστίχας, που δημιουργήθηκε πρόσφατα στο Πυργί της Χίου. Εκεί είδαμε συγκεντρωμένα όλα όσα μάθαμε στο πρόγραμμα, όπως τα παλιά μηχανήματα της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών φωτογραφηθήκαμε με τα μαστιχόδεντρα και τις παλιές διαφημίσεις που στόλιζαν τους τοίχους του μουσείου. Το μουσείο από ψηλά (όπως ανακτήθηκε από τη διεύθυνση http://www.in.gr/ 2016/06/13/culture/ksenagis i-sto-neo-moyseio-mastixas- xioy/#id_13 στις 18/6/18) 28

Η εξωτερική όψη του μουσείου (όπως ανακτήθηκε από τηδιεύθυνση http://www.in.gr/2016/06/13/culture/ksenagisi-sto-neo-moyseio-mastixas-xioy/#id_11 στις 18/6/18) Παλαιά μηχανήματα (Όπως ανακτήθηκε από τηδιεύθυνση http://www.in.gr/2016/06/13/culture/ksenagisi-sto-neo-moyseio-mastixas- xioy/#id_9 , στις 18/6/18) 29

Παλαιά Μηχανήματα(Όπως ανακτήθηκε από τη διεύθυνση http://www.in.gr/2016/06/13/culture/ksenagisi-sto-neo- moyseio-mastixas-xioy/#id_3 στις 18/6/18) Παλαιά Μηχανήματα ( Όπως ανακτήθηκε από τη διεύθυνση http://www.in.gr/2016/06/13/culture/ksenagisi- sto-neo-moyseio-mastixas-xioy/#id_6 , στις 18/6/18) 30

Φωτογραφίση με τα μαστιχόδεντραΦωτογράφιση με παλαιές διαφημίσεις 31

7. Αξιολόγηση του προγράμματοςΟ μειωμένος διδακτικός χρόνος δεν μας επέτρεψε ναπραγματοποιήσουμε επιπλέον δραστηριότητες. Επιπροσθέτως, ηαπομακρυσμένη τοποθεσία του σχολείου μας στάθηκε εμπόδιο γιαπερισσότερες εκπαιδευτικές επισκέψεις (όπως σε κάποιαποτοποιεία ή στο mastihashop). Ωστόσο, οι στόχοι του προγράμματος επιτεύχθηκαν σε μεγάλοβαθμό. Οι μαθητές μπόρεσαν να αναζητήσουν πληροφορίες απόδιάφορες πηγές, να τις αξιολογήσουν και να τις επεξεργαστούν.Εργάστηκαν τόσο ατομικά, όσο και ομαδικά με επιτυχία.Ανέπτυξαν οικολογική συνείδηση και εκτίμησαν ακόμηπερισσότερο τον τόπο μας και αυτά που μας προσφέρει. 32