ชุมชนที่หน่ึง – ชุมชนแรงงานขา้ มชาตชิ าวพม่า อำ� เภอแม่สอด จงั หวดั ตาก ปัญหาการเลน่ ของเด็ก เด็กในชุมชนน้ ีมีความเสี่ยงเน่ืองจากชุมชนอยูใ่ กลต้ ลาดคา้ ววั ท่ีมีแข่งสูว้ วั ทุกวนั เสาร์ เป็ นแหล่งการพนันของท้งั คนไทย พมา่ และกะเหร่ียง เด็กที่อยนู่ อกสายตา พอ่ แมอ่ าจถูกล่วงละเมิดทางเพศจากคนในแหล่งพนัน บางครอบครวั มีคนติด เหลา้ ติดยาเสพติด เด็กจงึ มีภาวะเส่ียงมากข้ ึนเม่ืออยบู่ า้ นตามลำ� พงั เด็กในชุมชนออกไปไกลบา้ นไมไ่ ด้ เพราะเด็กไมม่ ีเอกสารเขา้ เมือง และสื่อสาร กบั คนไทยไมค่ อ่ ยได้ เด็กจงึ เล่นกบั เพื่อนชาติเดียวกนั เด็กที่ถูกพอ่ แมห่ า้ มไมใ่ ห้ ออกไปเล่นจะดูโทรทศั น์หรือเล่นโทรศพั ทม์ ือถือ โดยเฉพาะเด็กโต พอ่ แมเ่ ห็นวา่ อุปกรณเ์ หล่าน้ ีชว่ ยใหเ้ ด็กไมอ่ อกไปไหน จึงซ้ ือโทรศพั ทห์ รือเอาโทรศพั ทข์ องตน ใหล้ กู ไวเ้ ล่นเวลาพอ่ แมอ่ อกไปทำ� งาน แมว้ า่ เด็กไดเ้ รียนหนังสือ เด็กก็ยงั ตอ้ ง ชว่ ยพอ่ แมท่ ำ� งานในไรน่ าดว้ ย ดงั น้ัน เด็กจะดดั แปลงการเล่นใหส้ อดคลอ้ งกบั ธรรมชาติหรือฤดูกาล เชน่ ชว่ งฤดูทำ� นา ก็จะทำ� วา่ วไปผูกไวก้ บั ตน้ ไมใ้ หล้ มพดั เด็กเลน่ อยา่ งไร เด็กเล่นกบั ธรรมชาติ ใบไมต้ น้ ไม้ เล่นใกลบ้ า้ น ปี นตน้ ไม้ เอาไมไ้ ปแหยร่ งั ผ้ ึง เด็กหญิงเล่นขายของ เอาใบไมม้ าทำ� อาหาร เล่นผูกหนังยางกบั เสาบา้ นเพ่ือ กระโดด ชวนเพื่อนบา้ นมาเล่น เด็กผูช้ ายประดิษฐข์ องเล่นจากไมไ้ ผ่ จากใบไม้ เป็ นตน้ เด็กมีการละเล่นแบบพ้ ืนเมืองของพมา่ เชน่ โทสิโท และ เพ่ิงโค ซ่ึงเป็ น เอกลกั ษณข์ องชุมชนที่ไมพ่ บในชุมชนอื่น โอกาสการเรยี นและเลน่ ของเด็ก เด็กมีโอกาสไดเ้ ขา้ โรงเรียนมากกว่าเด็กในเมืองมีศูนยก์ ารเรียนขององค์กร พฒั นาเอกชนที่รองรบั เด็กขา้ มชาติจนจบมธั ยมศึกษาปี ที่ 6 ผูป้ กครองก็ คาดหวงั ใหเ้ ด็กเรียนหนักเพื่ออนาคตที่ดีข้ ึน เด็กจงึ มีพ้ ืนที่เล่นอิสระในโรงเรียน ท้งั เด็กชายและเด็กหญิง เล่นในสนาม เล่นกีฬา หรือเล่นเกมประยุกตเ์ พื่อ การเรียน แต่เด็กออกนอกพ้ ืนที่ไมไ่ ดเ้ พราะเขา้ เมืองผิดกฎหมาย 49
กรณีศึกษา: การเลน่ สรา้ งสรรคโ์ ดยใชข้ องเหลือใช้ ทิว (นามสมมติ) อายุ 6 ขวบ เป็ นลกู ชายคนเล็ก พอ่ แมข่ องทิวเป็ นชาวพมา่ ครอบครวั สิบคนรวมกนั อยู่ ในบา้ นไมเ้ กา่ หลงั เล็กสามหลงั ทิวยงั ไมไ่ ดไ้ ปโรงเรียน ในเวลากลางวนั ทิวจะเล่นกบั เศษขยะ ส่ิงของท่ีไมใ่ ชแ่ ลว้ ท่ีถูกท้ ิงอยบู่ ริเวณถนนดินรอบบา้ น แมข่ องทิวจะไมย่ อม ใหท้ ิวออกไปเล่นไกล ทิวจึงตอ้ งเล่นทุกอยา่ งท่ีมีบริเวณ บา้ น เชน่ เตะฟุตบอล โดยการเอาถุงพลาสติกมามดั รวมกนั เป็ นกอ้ นกลม ส่ิงท่ีทิวชอบท่ีสุดคือ ตีกระป๋ อง ขวด ถว้ ยชามเกา่ ๆ เป็ นเสียงดนตรี ทิวเล่นแบบน้ ีทุกวนั จากกิ่งไมก้ ็เป็ นไมต้ ีที่พอ่ ดดั แปลงจากตะเกียบให้ เวลาที่ทิวตีถว้ ย ตีกระป๋ อง หรือเศษวสั ดุที่น�ำมาทำ� เป็ น เคร่ืองดนตรี เขาจะน่ิง เอียงหเู ล่นดนตรีสมมุติ ผงกหวั ตามจงั หวะ ท้งั ท่ีไมเ่ คยเรียนดนตรี หรือตวั โนต้ มากอ่ น การเล่นของทิวเกิดจากขอ้ จำ� กดั ในการเล่น และการขาดอุปกรณ์ ทิวหาทางใหไ้ ดเ้ ล่นสิ่งท่ีรกั และไดอ้ ยใู่ นสายตาพอ่ แมไ่ ปพรอ้ มกนั 50
51
ชุมชนที่สอง – ชุมชนรอบสะพานปลา จงั หวดั สมุทรปราการ ปัญหาการเลน่ ของเด็ก ผูป้ กครองตอ้ งทำ� งานหนัก เด็กไมไ่ ดร้ บั การดูแล เด็กบางส่วนแพส้ ารเคมีท่ีมากบั เรือสินคา้ เป็ นผดผ ผูใ้ หญ่ยงั เขา้ ไมถ่ ึงบริการดา้ นสุขภาพเพราะไมร่ ูส้ ิทธิและไมก่ ลา้ ออกนอกพ้ ืนท่ี ในส่วนของการเล่น เล่นน้�ำสกปรกท่ีขงั ตามพ้ ืนดิน เล่นเศษขยะ โดยมีพอ่ แมค่ อยหา้ มปรามกลวั วา่ ลกู จะเป็ นอนั ตราย “ชมุ ชนต้องคยุ กัน ชว่ ยตวั เอง รวมตัวกัน จดั พ้ืนที่ เล่นของเด็ก ชว่ ยกันสร้าง ผู้ปกครองตอ้ งตระหนัก และเขา้ ใจวา่ การเลน่ เป็นสิ่งส�ำคญั ส�ำหรบั เด็ก” 52
ผ่ืนและเป็ นแผล เด็กและ กรณีศึกษา: เด็กเล่นปี นป่ ายในท่ีสูง เปิ ดบา้ นรบั เล้ ียงเด็กและ จดั พ้ ืนท่ีเลน่ ในชุมชน ยุพิน (นามสมมุติ) เป็ นแรงงานชาวเมียนมารท์ ี่ อยใู่ นชุมชนสะพานปลา ยุพินเห็นวา่ เด็กเล็กถูก ปล่อยปละละเลย พอ่ แมท่ ำ� งานไมม่ ีเวลาดูลกู เธอจงึ เชา่ หอ้ งแถว 2 ช้นั เปิ ดเป็ นบา้ นรบั เล้ ียงเด็ก โดยไดร้ บั การสนับสนุนจากโบสถค์ ริสต์ และมลู นิธิเพ่ือการพฒั นาการเด็ก (มพด.) ในการทำ� พ้ ืนที่เล่นและอุปกรณส์ ำ� หรบั จดั กิจกรรม การเล่น ยุพินใชเ้ งินส่วนตวั ทำ� ร้วั ก้นั พ้ ืนที่ หนา้ บา้ นใหเ้ ป็ นท่ีเล่นเด็กและป้องกนั ไกห่ รือสุนัข เขา้ มาทำ� สกปรก พรอ้ มกบั ทำ� หลงั คากนั น้�ำสกปรก ไหลลงมา ยุพินใชบ้ า้ นน้ ีเป็ นที่เล่นและท่ีสอนเด็ก ใหอ้ ่านเขียน ยุพินเขา้ ใจพฒั นาการเด็ก จงึ ปล่อยใหเ้ ด็กเล็กไดเ้ ล่นอยา่ งอิสระ 53
กรณีศึกษา: พ้ ืนที่เลน่ ที่อนั ตราย ปัญหาข ท่าทรายอยรู่ ิมแมน่ ้�ำใหญ่และมีรถบรรทุกเขา้ ออก แรงงานเ ตลอดเวลา เป็ นพ้ ืนที่อนั ตราย แต่เด็กก็นัดไป ไมม่ ีเอกส เล่นเป็ นประจำ� โดยเดินไปหรือปัน่ จกั รยานไป มีความก เด็กเส่ียงจากรถบรรทุกเฉี่ยวชน บริเวณถนน ถูกสุนัขไล่กดั พลดั ตกและจมน้�ำ หรือถูกลกั พาตวั เด็กมกั ไปเล่นโดยไมบ่ อกผูป้ กครอง ทำ� ใหพ้ อ่ แมว่ ติ กกงั วล ในปี พ.ศ. 2558 มีเด็กหญิงคนหนึ่งไปเล่น และจมน้�ำบริเวณท่าทราย แต่ผูใ้ หญ่ชว่ ยไวท้ นั เด็กตอ้ งอยหู่ อ้ งไอซียสู องสปั ดาห์ แต่แมจ้ ะมีเหตุการณ์ เชน่ น้ ี เด็กก็ยงั คงไปเล่นในพ้ ืนที่ดงั กล่าว มพด. รณรงคใ์ ห้ ผูน้ �ำคนไทยในชุมชนและผูป้ กครองร่วมกนั เฝ้าระวงั ภยั ท่ีจะเกิดกบั เด็ก และใหเ้ ด็ก ๆ ชว่ ยพ้ ืนท่ีเล่นที่ไมป่ ลอดภยั ท้งั ในชุมชนและในแหล่งท่ีเด็กชอบไปเล่น เด็ก ๆ พบวา่ มีพ้ ืนที่ไมป่ ลอดภยั หลายจุด ไดแ้ ก่ บริเวณถนน ลานหนา้ ศาลา และคลองรอบศาลาท่ีเด็ก ชอบปี นลงไปเก็บของเล่นที่ตกน้�ำหรือไปชอ้ นปลา 54
ชุมชนท่ีสาม – ชุมชนแออดั เมืองตดิ ทา่ ทราย ของชุมชนและเด็ก เชา่ หอ้ งขนาดเล็กอยอู่ ยา่ งแออดั ส่วนใหญ่เป็ นแรงงานนอกระบบ สาร มีสถานะท่ีผิดกฎหมาย ทำ� ใหอ้ อกนอกพ้ ืนท่ีไมไ่ ด้ พอ่ แมต่ อ้ งทำ� งานหนัก กดดนั สูง มีการพนันในชุมชน มีรา้ นเกมคาเฟ่ หลายรา้ น ชาวชุมชนกลวั ถูกตำ� รวจจบั กุม คลองรอบ ศาลา ลานหน้าศาลา 55
สนับสแนนนุวทกาางรกเลาน่ ร ส่วนแรลว่ ะกมาขรอมงี ทกุ ภาคสว่ น แนวทางการสนับสนุนการเล่น การมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน 56 05
ทำ� อยา่ งไรให้ แนวทางการสนบั สนุนการเล่น กเดา็กรเขเา้ลถึงน่ แรกสุดตอ้ งมีการรณรงค์ใหผ้ ู้เกี่ยวขอ้ งเห็นความ มากข้ ึน สำ� คญั ของการเล่นของเด็กในทุกชว่ งวยั ทุกสถานะ และทุกกลุ่มตอ้ งมีการร่วมผลกั ดนั ใหร้ ฐั บาลรบั รอง สิทธิการเล่นของเด็กขา้ มชาติใหเ้ ป็ นส่วนหน่ึงของ นโยบายดูแลแรงงานขา้ มชาติ พรอ้ มท้งั รวมสิทธิการ เล่นเป็ นหวั ขอ้ หน่ึงของการรายงานการปฏิบัติตาม อนุสญั ญาวา่ ดว้ ยสิทธิเด็ก มีจดั ต้งั เครือขา่ ยเชื่อมโยง หน่วยงานที่ส่งเสริมการเล่นและจัดท�ำฐานขอ้ มูล เพ่ือใหเ้ ขา้ ถึงแหล่งทุนและทรพั ยากรรว่ มกนั ส่งเสริมผูน้ �ำในชุมชนและเครือข่ายแรงงานขา้ มชาติ ใหร้ ่วมสรา้ งพ้ ืนท่ีเล่นที่ปลอดภยั สำ� หรบั เด็กและส่ง เสริมใหน้ ายจา้ งมีบทบาทในการสรา้ งพ้ ืนท่ีเล่นใน ชุมชน และท่ีสำ� คญั คือ สรา้ งองคค์ วามรูเ้ ชิงลึก เชน่ การเล่นเพี่อการเยยี วยาของเด็กกลุ่มเฉพาะ (เด็กหญิงที่แต่งงานเร็ว แมว่ ยั ใส แรงงานเด็ก) และการสรา้ งพ้ ืนที่เล่นเชิงวฒั นธรรมเพ่ือส่งเสริม คุณคา่ ศกั ด์ิศรี และการมีส่วนรว่ มของเด็กและชุมชน 57
ปพล้ ืนอที่เดลน่ ภทยี่ั เด็กหญงิ คือ หวั ใจ ตอ้ งมีโอกาส ในชุมชนแรงงานขา้ มชาติ สมาชิกชุมชน ไดเ้ ลน่ ตอ้ งการใหพ้ ้ ืนที่เล่นอยใู่ กลท้ ี่พกั มีคนคอยดูแลความปลอดภยั และ เด็กหญิงเป็ นกลุ่มท่ีถูกจำ� กดั เรื่องการเล่น สนับสนุนใหเ้ ด็กเล่นอยา่ งอิสระและ เนื่องจากเป็ นเพศท่ีถูกคาดหวงั ใหท้ ำ� งานบา้ น ตอ้ งรบั ผิดชอบครอบครวั และ สรา้ งสรรค์ กระบวนการเหล่าน้ ีตอ้ งให้ ชุมชนมีส่วนร่วม โดยพอ่ แมท่ ำ� หนา้ ที่เป็ น มีอิสระที่จะออกไปเล่นนอกบา้ นนอ้ ยกวา่ อาสาสามคั รผลดั เปล่ียนกนั ดูแลเวลาเด็ก เด็กชาย เด็กหญิงมกั ถูกผลกั ดนั ใหเ้ ป็ น ผูใ้ หญ่เร็วกวา่ เด็กชาย การเปลี่ยนแปลง เล่น ชว่ ยกนั รกั ษาความสะอาด ทศั นคติคา่ นิยมเกี่ยวกบั บทบาททางเพศ ดูแลความปลอดภยั จดั หาอุปกรณแ์ ละ ที่ตายตวั เป็ นเร่ืองยากและตอ้ งใชเ้ วลา กิจกรรมท่ีหลากหลายใหเ้ ด็กไดเ้ ล่นและ นาน การวจิ ยั พบวา่ เด็กหญิงมีการปรบั ตวั เรียนรู้ ไปจนถึงการบำ� รุงรกั ษาพ้ ืนท่ีเล่น ที่จะไดเ้ ล่น โดยออกแบบวธิ ีการเล่น อยา่ งสมำ�่ เสมอ เมื่อเป็ นเชน่ น้ ี เด็กจะเขา้ ภายในบา้ น ในครวั และเขา้ ถึงการเล่นท่ี ถึงการเล่นมากข้ ึน ความปลอดภยั ของ ไดแ้ สดงออกในเชิงวฒั นธรรมไดด้ ี การส่ง พ้ ืนท่ีเล่นยงั ทำ� ใหพ้ อ่ แมเ่ กิดความสบายใจ เสริมการเล่นในรูปแบบน้ ีอาจชว่ ยใหเ้ ด็ก หญิงไดร้ บั การเยยี วยา เขา้ ถึงความเป็ น และไวว้ างใจใหเ้ ด็กเล่นมากข้ ึน อิสระ และคน้ พบความสามารถ ในดา้ นต่าง ๆ ของตนเอง 58
พ้ ืนที่เลน่ ควพาอ่ แมมส่ตอ้ ำ�งใคหญั้ กบั การเลน่ ตแคอล้ วงะาสตมรอตา้บอ้งสงสกนรารอรคง์ พอ่ แมต่ อ้ งเปิ ดโอกาสใหเ้ ด็กไดเ้ ขา้ ถึงการ พ้ ืนท่ีเล่นตอ้ งไดร้ บั การออกแบบอยา่ ง เล่นท่ีหลากหลายแทนท่ีจะหา้ มเล่น หรือ สรา้ งสรรค์ โดยคำ� นึงถึงความตอ้ งการ ตามวยั เพศ และสภาพของเด็ก เชน่ หา้ มออกไปนอกบา้ น และตอ้ งเขา้ ใจ เด็กเล็ก เด็กโต เด็กชาย เด็กหญิง หรือ ธรรมชาติของเด็กวา่ ธรรมชาติของเด็กคือ เด็กพิการ เด็กทุกคนตอ้ งเขา้ ถึงพ้ ืนท่ีเล่น การเล่น พอ่ แมส่ ามารถรว่ มมือกนั ในรูป ไดอ้ ยา่ งปลอดภยั พ้ ืนที่ตอ้ งมีความหลาก แบบอาสาสมคั รหรือเครือขา่ ยครอบครวั หลายและมีชีวติ ชีวา เพื่อที่การเล่นจะได้ เพ่ือแลกเปลี่ยนเรียนรูว้ ธิ ีแกป้ ัญหาการ ตอบสนองและเอ้ ืออำ� นวยการเยยี วยาตวั ดูแลเด็ก หรือเรื่องการเล่นท่ีปลอดภยั ของ เองของเด็กท่ีมีความตอ้ งการพิเศษ เด็ก เมื่อมีความรู้ พอ่ แมก่ ็จะรูส้ ึกกดดนั เชน่ เด็กที่รูส้ ึกกดดนั คบั ขอ้ งใจ นอ้ ยลง และลดความเขม้ งวดหรือการ เด็กที่กา้ วรา้ วรุนแรง เด็กท่ีอยู่ หา้ มปรามไมใ่ หเ้ ด็กไปเล่น ซ่ึงจะส่งผลให้ ในอารมณเ์ ศรา้ เด็กที่ปรบั ตวั ยาก เด็กเขา้ ถึงการเล่นที่สรา้ งสรรคไ์ ดม้ ากข้ ึน เด็กท่ีเป็ นพอ่ แมว่ ยั รุน่ ดงั น้ัน ในการ ออกแบบพ้ ืนท่ีเล่นในชุมชนท่ีมีเด็กกลุ่ม เปราะบางจึงควรใหผ้ ูเ้ ช่ียวชาญดา้ น จิตวทิ ยาและพฒั นาการเด็กรวมท้งั ตวั เด็กเองเขา้ มามีส่วนรว่ มดว้ ย 59
ชุมชน พโรฒักสางนรง่ าเเเกลสราน่รรยีมิใเนดน็ก ที่เขม้ แข็ง โอกาสเล่นของเด็กดอ้ ยโอกาสเพ่ิมข้ ึนเมื่อ เพ่ิมโอกาส เด็กไดเ้ ขา้ โรงเรียน และเขา้ ถึงพ้ ืนที่เล่นใน การเลน่ ใหเ้ ด็ก โรงเรียน ครูตอ้ งเขา้ ใจความสำ� คญั ของ การเล่น มีกระบวนการสนับสนุนการเล่น ชุมชนแรงงานขา้ มชาติท่ีเขม้ แข็งจะน�ำไป ของเด็กอยา่ งหลากหลายและสรา้ งสรรค์ สู่การจดั การที่ดี ทำ� ใหห้ น่วยงานต่าง ๆ การเล่นในโรงเรียนสามารถบรู ณาการ มาสนับสนุนเร่ืองการเล่นได้ และชว่ ยเพ่ิม เขา้ กบั การพฒั นาการการเรียนรูข้ องเด็ก โอกาสในการเล่นของเด็ก ชุมชนตอ้ ง มีผูน้ �ำที่ประสานความรว่ มมือกบั สมาชิก แต่ละชว่ งวยั ได้ ครูยงั สามารถร่วมมือ ชุมชน ใหจ้ ดั การดูแลสถานที่เล่นของเด็ก กบั หน่วยงานภายนอกใหเ้ ขา้ มา ใหด้ ี มีอาสาสมคั รหรือบุคลากรที่มีความ สนับสนุนการเล่นของเด็กลกู หลาน รูค้ วามเขา้ ใจมารว่ มดูแลพ้ ืนที่ และเป็ น ผูอ้ ำ� นวยความสะดวกในการเล่นของเด็ก แรงงานขา้ มชาติไดม้ ากข้ ึน ท้งั น้ ีเนื่องจาก การศึกษาและโรงเรียนเป็ นพ้ ืนท่ีท่ีไดร้ บั การยอมรบั จากพอ่ แม่ จากหน่วยงานรฐั ในพ้ ืนท่ี และจากคนไทยโดยทวั่ ไป 60
กานรสานยบั สจนาุ้นงของ ศนู ยเ์ ด็กเล็ก คือโอกาส สง่ เสรมิ การเลน่ ที่สรา้ งสรรค์ หากนายจา้ งเห็นความสำ� คญั และ สนับสนุนใหแ้ รงงานในชุมชนไดเ้ ล่น เชน่ เด็กวยั 0-5 ปี เป็ นเด็กท่ีดอ้ ยโอกาสอีก จดั สรรพ้ ืนท่ีเล่นใหก้ บั แรงงานท้งั ในสถาน กลุ่มหน่ึง พอ่ แมม่ กั หา้ มไมใ่ หอ้ อกไปเล่น นอกบา้ น และท้ ิงเด็กกลุ่มน้ ีไวใ้ นความ ประกอบการหรือในชุมชน ก็จะเพ่ิม ดูแลของเด็กโต หรือพาไปท่ีทำ� งานดว้ ย โอกาสในการเล่นของเด็กท่ีเป็ นแรงงาน (แหล่งกอ่ สรา้ ง โรงงาน ท่าเรือประมง แพปลา รา้ นขายของ ไร่กุหลาบ ฯลฯ) และเด็กในชุมชนทวั่ ไปดว้ ย เด็กจงึ ขาดโอกาสท่ีจะเล่นอยา่ ง สรา้ งสรรค์ หากมีศนู ยเ์ ด็กเล็กในชุมชน ผูด้ ูแลเด็กเล็กจะชว่ ยใหเ้ ด็กเขา้ ถึงการเล่น ท่ีสรา้ งสรรคไ์ ด้ ดงั เชน่ กรณีที่ มพด. ร่วม กบั ผูป้ กครองจดั ต้งั บา้ นดูแลเด็กที่ชุมชน สะพานปลา นับเป็ นชอ่ งทางหน่ึงที่จะ ทำ� ใหผ้ ูป้ กครองตระหนักถึงความสำ� คญั ของการเล่นและเขา้ ใจวา่ การเล่นส่งผลอ ยา่ งไรต่อพฒั นาการของเด็กในแต่ละ ชว่ งวยั นอกจากน้ ี เม่ือมีศนู ยเ์ ด็กเล็ก หน่วยงานทอ้ งถ่ินของรฐั ก็เขา้ มาสนับ สนุนได้ เชน่ เทศบาล โรงพยาบาลส่ง เสริมสุขภาพประจำ� ตำ� บล เพราะ สอดคลอ้ งกบั นโยบายรฐั ท่ีส่งเสริม พฒั นาการของเด็กโดยไมเ่ ลือกปฏิบตั ิ 61
วฒั นวธิถรี รม เศด็กกั แคยลน้ ะพภเยบาาวพชน ของตนเอง ขชอ่วงยเสดร็กา้ แงลสะว่ ชนุมรว่ชมน กระบวนการสรา้ งพ้ ืนท่ีสรา้ งสรรคท์ าง เด็กในชุมชนแรงงานขา้ มชาติมีศกั ยภาพ วฒั นธรรมทำ� ใหเ้ ด็กคน้ พบศกั ยภาพและ ที่จะร่วมออกแบบการเล่นและพ้ ืนที่เล่นท่ี ความสามารถของตนเอง เด็กรวมกลุ่ม ตอบสนองความจำ� เป็ น ของเด็กและเป็ น กนั ออกแบบการเล่นการเรียนรูเ้ รื่อง ส่วนหน่ึงของวถิ ีชีวติ ชุมชน ในพ้ ืนท่ี วฒั นธรรมของตนเอง และแสดงออก สรา้ งสรรคท์ างวฒั นธรรมและพ้ ืนท่ีเล่น อยา่ งสรา้ งสรรคท์ ำ� ใหพ้ อ่ แมแ่ ละตนเอง อยา่ งอิสระ เด็กลงมือทำ� กิจกรรมต่าง ๆ ภาคภูมิใจ ผูใ้ หญ่เห็นความสามารถของ เองได้ เชน่ การละเล่น การแสดง ศิลปะ เด็กเยาวชน จึงน�ำไปสู่การออกแบบการ เล่นแบบอิสระท่ีสรา้ งสรรคเ์ พ่ิมข้ ึน ดนตรีวถิ ีวฒั นธรรม ดา้ นอาหาร เม่ือเกิดรปู แบบ (model) หรือพ้ ืนท่ีเล่น การแต่งกายพ้ ืนเมือง และอื่น ๆ นอกจาก ตน้ แบบ (prototype play space) ข้ ึน หน่วยงานในชุมชนหรือภายนอกจงึ เขา้ น้ัน การน�ำศิลปวฒั นธรรมกลบั มาสู่ ชุมชน ทำ� ใหแ้ รงงานขา้ มชาติท่ีถูกกดทบั มาสนับสนุนใหเ้ กิดการขยายผล หากสื่อสารเร่ืองน้ ีออกสู่สาธารณะดว้ ยก็ ดว้ ยความรูส้ ึกวา่ เป็ นแคแ่ รงงานผิด กฎหมายท่ีแปลกแยก ไดร้ บั การเยยี วยา จะไดร้ บั การยอมรบั ในวงกวา้ ง ดา้ นจติ ใจ และรูส้ ึกวา่ ในชุมชนของตนมี พ้ ืนที่เล่นที่สรา้ งสรรค์ ความสุขและความอบอุน่ เหมือนอยบู่ า้ น เกิด พวกเขาจงึ ตระหนักถึงศกั ด์ิศรีและ เด็กจะอยใู่ นวถิ ีชีวติ ของเด็กมากข้ ึน คุณคา่ ของตนเอง นอกจากจะสรา้ งการ รวมกลุ่มแลว้ กิจกรรมดา้ นศิลปะ วฒั นธรรมยงั สรา้ งการมีส่วนร่วมไดง้ า่ ย และใชง้ บประมาณนอ้ ย 62
กแากรนเลนน่ำ� แหลง่ ทุน ท่ีสนบั สนุน กชา่วรยเลสน่ง่ เอสิสรรมิ ะ ดา้ นการเลน่ เป็ นสิ่งจำ� เป็ น การสรา้ งแกนน�ำการเล่น (Play Worker) เป็ นสิ่งท่ีสำ� คญั แกนน�ำการเล่นที่เขา้ ใจ หน่วยงานดา้ นเด็กหลายหน่วยงาน สิทธิการเล่นและการส่งเสริมการเล่นของ ตระหนักถึงความสำ� คญั ของการเล่น เด็กขา้ มชาติ จะชว่ ยส่งเสริมการเล่นอิสระ บางหน่วยงานมีประสบการณใ์ นการส่ง ของเด็กในพ้ ืนท่ีต่าง ๆ เชน่ โรงเรียน เสริมการเล่นของเด็กขา้ มชาติ และ ศนู ยก์ ารศึกษาของเด็กขา้ มชาติ ชุมชนท้งั มีโอกาสเขา้ ถึงแหล่งทุนภายในประเทศ ในเมืองและในชนบท ซ่ึงมีอยใู่ นหลาย เชน่ กองทุนสนับสนุนการสรา้ งเสริมสุข จงั หวดั แกนน�ำเหล่าน้ ียงั สามารถขยาย ภาพ (สสส.) และแหล่งทุนต่างประเทศ ผลไปสู่การพฒั นาโอกาสและเพิ่มพ้ ืนท่ี ที่เคยสนับสนุนโดยตรงหรือโดยออ้ มใน เร่ืองการส่งเสริมสิทธิการเล่นของเด็ก เล่นของเด็กไดใ้ นระยะต่อไป ขา้ มชาติ หน่วยงานเหล่าน้ ียงั มีโอกาสเชิง นโยบายดา้ นการศึกษาและสาธารณสุข แต่ยงั ขาดหน่วยงานที่จะประสานใหเ้ กิด การทำ� งานต่อเนื่องและมีประสิทธิภาพ 63
พบ้ ืนำ�ทรี่เลุงน่ ตรอ้ กั งมษีกาาร คลี่คลาย ความรูส้ ึก การสรา้ งพ้ ืนที่เล่นเด็กท่ีร่วมทำ� กบั ชุมชน กดทบั ไมเ่ กิดการขยายผลต่อเนื่อง เพราะปัจจยั หลายอยา่ ง เชน่ ขาดแกนน�ำอาสาสมคั ร ปัญหาความรูส้ ึกกดทบั ของแรงงานขา้ ม ในชุมชนที่มีความรูค้ วามเขา้ ใจ และขาด ชาติเป็ นปัญหาเชิงโครงสรา้ งและนโยบาย ผูท้ ่ีทำ� หนา้ ท่ีอำ� นวยความสะดวกในการ เล่น (play worker) ผูป้ กครองตอ้ งด้ ินรน ระดบั ประเทศและระดบั ภูมิภาค หากินเพ่ือความอยรู่ อด แรงงานเคลื่อน การแกไ้ ขปัญหาคอ่ นขา้ งซบั ซอ้ น ยา้ ยเขา้ ออกชุมชนคอ่ นขา้ งสูง หน่วยงาน แต่ในขณะเดียวกนั การเล่นของเด็กเป็ น พฒั นาเด็กในพ้ ืนที่ไมม่ ีงบประมาณเร่ือง ประเด็นที่ใชพ้ ดู คุยและสื่อสารทำ� ความ การเล่น บุคลากรของหน่วยงานไมเ่ ขา้ ใจ เขา้ ใจกบั พอ่ แมแ่ ละหน่วยงานราชการใน ภาษาและวฒั นธรรมของกลุ่มเป้าหมายดี พ้ ืนท่ีไดง้ า่ ยกวา่ ประเด็นคุม้ ครองแรงงาน พอและขาดแหล่งทุนเพ่ือการส่งเสริมการ ดา้ นอ่ืน เชน่ การปกป้องคุม้ ครองเด็ก เล่นของเด็กในชุมชนแรงงานขา้ มชาติ หรือสิทธิการศึกษาของเด็ก อยา่ งต่อเน่ือง เน่ืองจากคนส่วนใหญ่ในสงั คมไทยยงั อ่อนไหวต่อประเด็นเชิงสิทธิมนุษยชน 64 ของกลุ่มแรงงานขา้ มชาติ และมีทศั นคติ วา่ แรงงานเหล่าน้ ีกอ่ ปัญหาสงั คม การรณรงคท์ างนโยบายและสงั คมยงั คง ตอ้ งดำ� เนินต่อไปเพื่อใหเ้ ด็กขา้ มชาติ เขา้ ถึงสิทธิในการพฒั นาและ การเล่นอยา่ งแทจ้ ริง
การมีส่วนรว่ มของทุกภาคส่วน ทุกภาคสว่ น หน่วยงานภาครฐั ตอ้ งเร่งสรา้ งความตระหนักและความ ท่ีใหบ้ ริการ คุม้ ครอง ป้องกนั ควรจดั เขา้ ใจเรื่องสิทธิการเล่นของเด็กตาม ทำ� กรอบแนวคิด ยุทธศาสตร์ และ อนุสญั ญาวา่ ดว้ ยสิทธิเด็กและสิทธิ มาตรการดูแลเด็กขา้ มชาติอยา่ งเป็ น การเล่นของเด็กขา้ มชาติ สรา้ งความ องคร์ วม และทำ� พ้ ืนท่ีน�ำรอ่ งในระดบั เขา้ ใจและใหค้ วามรูเ้ พ่ือปรบั ทศั นคติ ชุมชน และ หน่วยงานในพ้ ืนท่ีท่ีมี ของคนในสงั คม ต่อประเด็นสิทธิเร่ือง ชุมชนแรงงานขา้ มชาติ ควรรว่ มมือ แรงงานขา้ มชาติและเด็กขา้ มชาติ กบั หน่วยงานดา้ นเด็ก เพื่อส่งเสริม ในฐานะประเด็นสาธารณะและเป็ น การเล่นของเด็ก และดูแลสภาพ สิทธิมนุษยชน และ รณรงคค์ วาม แวดลอ้ มใหม้ ีความปลอดภยั ต่อเด็ก สำ� คญั ดา้ นการเล่นของเด็กทุกชว่ งวยั ทุกสถานะ และทุกกลุ่ม เพื่อใหเ้ ด็ก เขา้ ถึงการเล่นในรปู แบบท่ีหลาก หลายและเป็ นอิสระ (free play) หน่วยงานดา้ นเด็ก ท่ีส่งเสริมสิทธิการเล่น ควรถอดบทเรียนการทำ� งานรว่ มกนั และหาแนวทางใน ขยายผลต่อไป ควรมีตวั กลางในการประสานงาน จดั ทำ� ฐานขอ้ มลู ทำ� งานใน ลกั ษณะเครือขา่ ย และสรา้ งศกั ยภาพความเข็มแข็งอยา่ งต่อเนื่องและมี ประสิทธิภาพ รวมถึงการเขา้ ถึงแหล่งทุนร่วมกนั และ ควรผลกั ดนั เชิงนโยบาย ต่อรฐั บาลในการดูแลเด็กขา้ มชาติ โดยผ่านกลไกท่ีมีอยใู่ นสงั คม เชน่ คณะกรรมการพฒั นาเด็กและเยาวชนแหง่ ชาติ 65
เครอื ข่ายและกลมุ่ ที่ทำ� งาน ภาคธุรกิจ นายจา้ ง ดา้ นแรงงานขา้ มชาติ และผปู้ ระกอบการ ควรรวมกลุ่มผูน้ �ำแรงงานในชุมชน ตอ้ งตรวจสอบอายุที่แทจ้ ริงของ และเครือขา่ ยแรงงานขา้ มชาติ แรงงานที่เขา้ สู่การจา้ งงาน เพ่ือสรา้ งพ้ ืนที่เล่นท่ีปลอดภยั และ ไมใ่ ชแ้ รงงานเด็กอยา่ งผิดกฎหมาย สรา้ งสรรค์ โดยใหพ้ อ่ แมผ่ ูป้ กครอง และ นายจา้ งตอ้ งปฏิบตั ิตามกฎหมาย อาสาสมคั รในชุมชนมีส่วนรว่ มทุกข้นั ส่งเสริมใหเ้ ด็กเยาวชนท่ีเป็ น ตอน สรา้ งความตระหนักและให้ แรงงานถูกตอ้ งตามกฎหมาย ความรูผ้ ูป้ กครองและสมาชิกชุมชน (อายุ 15-18 ปี ) มีเวลาพกั ผ่อน แรงงานขา้ มชาติ และการรวมกลุ่ม เป็ นอาสาสมคั รครอบครวั เพ่ือดูแล มีสถานท่ีเล่นและทำ� เร่ืองการเล่นที่ปลอดภยั ของเด็ก และ กิจกรรมสรา้ งสรรค์ ควรส่งเสริมใหเ้ ด็กไดเ้ ขา้ โรงเรียน เล่นในพ้ ืนท่ีปลอดภยั ส่งเสริมครูให้ มีทกั ษะเป็ นผูจ้ ดั การการเล่นท่ีตอบ สนองต่อพฒั นาการของเด็ก 66
ภาครฐั หนก่วยารงวาิจนยัดา้ น ตอ้ งกำ� หนดนโยบายท่ีชดั เจนในการ ควรศึกษาเพิ่มเติมเรื่องการส่งเสริม ดูแลกลุ่มเด็กขา้ มชาติที่มีอายุตำ�่ กวา่ สิทธิการเล่นของเด็กขา้ มชาติวยั ท่ีตำ�่ กวา่ 6 ขวบ ซึ่งส่งผลถึงพฒั นาการ 18 ปี โดยใหค้ รอบคลุมดา้ น ดา้ นต่าง ๆ และเป็ นวยั ท่ีสถานการณ์ พฒั นาการตามชว่ งวยั รวมท้งั กำ� หนด นโยบายการทำ� งานของหน่วยงานให้ วกิ ฤติมีผลกระทบในหลายดา้ น บริการใหม้ ีบทบาทชดั เจน กำ� หนด ควรมีการวจิ ยั เชิงลึกเร่ืองการส่งเสริม โอกาส และรปู แบบการจดั การในการ ใหส้ ิทธิการเล่นของเด็กขา้ มชาติ เล่นเพี่อบำ� บดั เยยี วยากลุ่มเด็กขา้ ม เป็ นส่วนหนึ่งของนโยบายการดูแล ชาติที่ดอ้ ยโอกาส เชน่ การเล่นของ แรงงานขา้ มชาติและกำ� หนดให้ แรงงานเด็ก เด็กหญิงท่ีเป็ นแมว่ ยั รุ่น ประเด็นสิทธิการเล่นเป็ นส่วนหน่ึง ควรศึกษาวจิ ยั เชิงลึกถึงการส่งเสริม ของหวั ขอ้ การจดั ทำ� รายงานตาม พ้ ืนที่เล่นเชิงวฒั นธรรมที่จะทำ� ใหเ้ ด็ก อนุสญั ญาวา่ ดว้ ยสิทธิเด็ก ขา้ มชาติเขา้ ถึงสิทธิการเล่นที่ แหง่ สหประชาชาติ สอดคลอ้ งกบั วถิ ีวฒั นธรรม และควร วจิ ยั เร่ืองสิทธิการเล่นของเด็กขา้ ม ชาติในชุมชนแรงงานที่ทำ� งานใน กิจการอ่ืน ๆ หรือในพ้ ืนที่อื่น ๆ ซ่ึงมีบริบทที่แตกต่างกนั 67
เอกสารอ้างองิ 68
1. https://www.harryshier.net/docs/IPA_Global_Report_full.pdf 2. https://ipaworld.org/what-we-do/access-to-play-in-crisis/apc-re- search-project/ 3. รายงานการวจิ ยั สิทธิการเล่นของเด็กในชุมชนแรงงานขา้ มชาติ ภาษาไทย ฉบบั สมบรูณ์ โดยมลู นิธิส่งเสริมส่ือเด็กและเยาวชน(สสย.) และมลู นิธิเพ่ือการ พฒั นาเด็ก(มพด.) 69
70
Search
