การดูแลผู้ป่วยในบ้าน

วิ คชบาทการวกาารมดแู ลผปู้ ่ วยในบา้ น 05

สถานการณ์ก์ ารเจ็็บป่่วยในไทย การดูแู ลผู้้�ปวยในบ้า้ น กองยุทุ ธศาสตร์แ์ ละแผนงาน สำ�ำ นักั งาน ปลัดั กระทรวงสาธารณสุขุ ได้ส้ รุปุ รายงานการป่่วย ทำ�ำ อย่า่ งไร สอนเด็ก็ ให้้ ประจำ�ำ ปีี พ.ศ. 2562 โดยได้ใ้ ห้้ข้้อมููลถึึงจำ�ำ นวน เข้้าใจเพื่อ่� เตรีียมรัับมืือ และอััตราผู้้�ป่่ วยนอกทั้้�งประเทศ (ไม่่รวม กรุุงเทพมหานคร) มีียอดรวม 241,816,724 อัตั รา ปััจจุุบัันผู้้ค� นต่่างหัันมาให้้ความ และจำ�ำ นวนการเข้้ารับั การรักั ษาในโรงพยาบาล สนใจในเรื่�อ่ งสุขุ ภาพมากยิ่�่งขึ้น้� เนื่�่องด้ว้ ย ของผู้ป้� ่่วยในมีียอดรวม 7,374,836 อัตั รา ซึ่่ง� สาเหตุุ สภาพแวดล้อ้ มโดยรอบที่�่เปลี่�่ยนแปลงไป การป่่วย 5 อันั ดับั แรกของผู้ป้� ่่วยนอก ได้แ้ ก่่ โรค จากในอดีีต ทั้้ง� การรับั ประทานอาหารที่ไ�่ ม่ม่ ีี ระบบไหลเวีียนเลืือด โรคเกี่ย�่ วกับั ต่อ่ มไร้้ท่อ่ และเม ประโยชน์์ การพักั ผ่อ่ นไม่เ่ พีียงพอ มลพิิษ ตะบอลิิซึึม โรคระบบย่่อยอาหารรวมโรคใน จากฝุ่�น PM 2.5 ที่�่ต้้องเผชิิญ อากาศ ช่อ่ งปาก โรคระบบกล้า้ มเนื้้อ� รวมโครงร่า่ ง และ ที่�่เปลี่�่ยนแปลงบ่่อย และปััญหาสุุขภาพ เนื้้อ� ยืืดเสริิม และโรคระบบทางเดิินหายใจ ส่่วน ทางใจที่�่มีีจำ�ำ นวนเพิ่�่มมากขึ้้น� ในยุุคนี้้ � ทั้้ง� สาเหตุุการเข้้ารับั การรักั ษา 3 อันั ดับั แรกของ โรคเครีียด โรคซึมึ เศร้้า รวมไปถึึงการแพร่่ ผู้ป้� ่่วยใน ได้แ้ ก่่ การลื่�น่ ล้ม้ การบาดเจ็็บจากการ ระบาดของโรคอุบุ ัตั ิิใหม่่ที่�่ทำ�ำ ให้้ทุกุ คนหันั ถููกวััตถุุกลไกที่�่ไม่่มีีชีีวิิต และการบาดเจ็็บใน มาใช้้ชีีวิิตแบบ New normal เพื่�่อป้้องกันั อุบุ ัตั ิิเหตุกุ ารขับั ขี่�่รถจักั รยานยนต์์ และยับั ยั้้ง� การแพร่เ่ ชื้ อ� ไปสู่่�บุคุ คลอื่�่น โดย อย่า่ งไรก็ต็ ามศููนย์ร์ ับั แจ้้งเหตุแุ ละสั่่�งการ เฉพาะคนในครอบครัวั มีีหน้้าที่�่รับั แจ้้งเหตุผุ ่า่ นหมายเลขฉุกุ เฉิิน 1669 อย่า่ งไรก็็ตาม การเจ็็บป่่วยเป็็นสิ่�ง่ ได้้รายงานว่า่ ในปีี พ.ศ. 2562 มีีประชาชนโทรแจ้้ง ที่�่ ไ ม่่ ส า ม า รถห้้ า ม ไ ด้้ โ ดย เ ฉ พ า ะ ผู้้� ที่�่ มีี เหตุุฉุุกเฉิินผ่่านหมายเลข 1669 จำำ�นวน ภููมิิคุ้้ม� กันั ต่ำ��ำ เช่น่ เด็ก็ หรืือผู้ส้� ููงอายุทุ ี่�่อาจ 5,894,542 ครั้ง� แจ้้งเหตุขุ อความช่ว่ ยเหลืือและ เจ็บ็ ป่่วย และเกิิดอุบุ ัตัิิเหตุใุ นบ้้านได้ม้ ากกว่า่ ขอรับั คำ�ำ ปรึึกษาผ่่านหมายเลข 1669 จำ�ำ นวน วัยั อื่�่น ดังั นั้้น� การสอนให้้เด็็กเตรีียมรับั มืือ 1,583,733 ครั้ง� และออกปฏิิบััติิการฉุุกเฉิิน กับั การพบเจอผู้ป้� ่่วย หรืือการต้้องอยู่�อาศัยั จำ�ำ นวน 1,794,583 ครั้ง� จากสถิิติิดัังกล่่าว ร่ว่ มกับั ผู้ป้� ่่วยในบ้้าน จึึงเป็็นเรื่อ�่ งสำ�ำ คัญั ที่�่ สามารถคาดการณ์ไ์ ด้้ว่า่ ในแต่ล่ ะปีีมีีทั้้ง� ผู้ป้� ่่วย ผู้ป้� กครอง และครููพี่�่เลี้้ย� งควรให้้คำ�ำ แนะนำ�ำ ที่�่เจ็็บป่่ วยจากโรคต่่าง ๆ และผู้ป้� ่่ วยที่�่เจ็็บป่่ วย และปลููกฝัังตั้้ง� แต่แ่ รกเริ่ม�่ จากอุบุ ัตั ิิเหตุจุ ำ�ำ นวนมาก ซึ่่ง� ในครอบครัวั ของผู้้� ป่่ วยเหล่า่ นี้้อ� าจมีีเด็็กอาศัยั อยู่�ด้ว้ ยที่�่เด็็กจึึงควร เรีียนรู้ท�ี่�่จะรับั มืือกับั ผู้ป้� ่่วย นับั เป็็นเรื่อ�่ งที่�่สำ�ำ คัญั สำ�ำ หรับั เด็ก็ และคนในครอบครัวั 70 สคู่่ำ��มืหือรคับรูเูพดี่�่เ็กลี้้ปย� ฐงแมลวะัยผู้ป้� กครอง ชุุด รู้้�ทันสถานการณ์์สร้้างความปลอดภััย

ผู้้ข�ป่่อวงยกสใานารบเมห้ีา้ ีตนุุ ข้้ อมููลจากการสำ�ำ รวจของสำ�ำ นักั งานสถิิติิแห่ง่ ชาติิ พบว่่าคนไทยมีีแนวโน้้มเจ็็บป่่ วยเพิ่�่มขึ้้น� ซึ่�งมีีสาเหตุมุ าจาก พฤติิกรรมการบริิโภคอาหาร กิิจกรรมทางกายภาพ พฤติิกรรม การเล่น่ กีีฬาหรืือออกกำ�ำ ลังั กาย การเจ็็บป่่ วยจากสุขุ ภาพจิิต และอุุบััติิเหตุุก่่อให้้เกิิดอาการบาดเจ็็บ สาเหตุุของการที่�่มีี ผู้ป้� ่่วยในบ้้านมีีดังั นี้้� 1. อาการเจ็บ็ ป่่ วยที่่ม� ีสี าเหตุุมาจากคน 2. อาการเจ็็บป่่ วยที่่�มีีสาเหตุุมาจาก ผู้ป้� ่่ วยอาจมีีโรคเรื้อ� รังั หรืือโรคประจำ�ำ ตัวั ที่�่ อุุบัตั ิเิ หตุุ ต้้องเข้้ารับั การรักั ษาอย่า่ งต่อ่ เนื่อ�่ งอยู่่�ก่อ่ นแล้ว้ ผู้้ป� ่่ วยขาดความระมััดระวััง ขาดความ ทั้้ง� โรคติิดต่อ่ และโรคไม่ต่ ิิดต่อ่ หรืือผู้ป้� ่่วย รอบคอบหรืือไม่ม่ ีีเวลาดููแลพื้้น� ที่�่ในบ้้าน อาจได้้รับั เชื้อ� มาจากคนอื่น�่ เช่น่ เพื่อ�่ นร่ว่ มงาน โดยจัดั วางสิ่ง�่ ของไม่เ่ ป็็นระเบีียบ และไม่ม่ ีี คนบนรถโดยสารสาธารณะ เพื่�่อนบ้้าน การตรวจสอบเครื่�่องใช้้ก่่อนใช้้งาน ซึ่�ง หรืือผู้ท้� ี่�่อยู่�ใกล้้ชิิดกันั พฤติิกรรมที่�่มาจากความประมาทมััก ผู้ป้� ่่วยบริิโภคอาหารกลุ่�มที่�่มีีไขมันั สููง หรืือ ทำ�ำ ให้้เกิิดอุบุ ัตั ิิเหตุไุ ด้้ง่าย และอาจทำ�ำ ให้้ อาหารที่ไ�่ ม่ม่ ีีประโยชน์ต์ ่อ่ ร่า่ งกาย โดยอาจ ได้้รับั บาดเจ็บ็ หรืือรุุนแรงถึงึ ขั้น� เสีียชีีวิิตได้้ เน้้นอาหารจานด่่วน เน้้นเรีียบง่่าย และ 3. อาการเจ็็บป่่ วยที่่�มีีสาเหตุุมาจาก รวดเร็็ว โดยไม่่ได้้คำำ�นึึงถึึงคุุณค่่าทาง สภาพแวดล้้อม โภชนาการ รวมถึึงการบริิโภคเครื่�่องดื่�่ม สภาพแวดล้อ้ ม สภาพภููมิิอากาศ อุณุ หภููมิิ แอลกอฮอล์ ์ น้ำ��ำ อัดั ลม หรืือขนมหวาน ที่ก�่ ่อ่ ที่�่เปลี่�ย่ นแปลงบ่อ่ ย รวมถึงึ ปััญหามลพิิษ ให้้เกิิดโรคประจำ�ำ ตัวั เพิ่�่มมากขึ้น้� ต่า่ ง ๆ ที่อ�่ าจทำ�ำ ให้้ร่า่ งกายได้้รับั เชื้อ� โรค หรืือ ผู้ป้� ่่วยพักั ผ่อ่ นไม่เ่ พีียงพอ หรืือออกกำ�ำ ลังั ปรับั ตัวั ไม่ท่ ันั จนทำ�ำ ให้้ไม่ส่ บาย น้้อยลง ทำ�ำ ให้้ภููมิิคุ้้ม� กันั โรคลดลง มีีสุขุ ภาพ โรคระบาด เป็็ นอาการเจ็็บป่่ วยที่�่สามารถ ร่า่ งกายอ่อ่ นแอ จึึงเป็็นสาเหตุทุี่ท�่ ำ�ำ ให้้เจ็บ็ ป่่วย ควบคุมุ ได้้ยาก โดยเฉพาะการอยู่�ในจุดุ เสี่ย�่ ง ได้้ง่ายมากยิ่�่งขึ้น้� ต่่อการติิดเชื้ �อที่�่แพร่่กระจายไปอย่่าง ผู้ป้� ่่วยเป็็นโรคทางจิิตเวช ซึ่่ง� ผู้ป้� ่่วยบางราย รวดเร็ว็ อาจรู้ต� ัวั และบางรายนั้้น� ไม่รู่้ต� ัวั ทั้้ง� นี้้โ� รค ทางจิิตเวชยัังคงส่่งผลกระทบต่่อสุุขภาพ การดแู ลผูป้ ่ วยในบา้ น 71 ร่า่ งกายได้้อีกด้ว้ ย เพราะความคิิด อารมณ์์ ที่�่ไม่ส่ ดชื่�่นแจ่ม่ ใส ย่อ่ มส่ง่ ผลต่อ่ พฤติิกรรม การใช้้ชีีวิิต

วิธิ ีีปฏิบิ ัตั ิติ นสำ�ำ หรัับเด็ก็ เมื่อ่� มีผี ู้้�ป่่วยในบ้า้ น เมื่�่อมีีผู้ป้� ่่วยในบ้้าน ไม่ว่ ่า่ จะป่่วยด้ว้ ยโรคติิดต่อ่ หรืือได้้รับั บาดเจ็็บ จากอุบุ ัตั ิิเหตุุ ผู้ป้� กครองและครููพี่เ�่ ลี้้ย� งควรสอนให้้เด็ก็ เข้้าใจถึงึ อาการเจ็บ็ ป่่วย เหล่า่ นั้้น� โดยสำ�ำ นักั โรคติิดต่อ่ ทั่่�วไป กรมควบคุมุ โรค กระทรวงสาธารณสุขุ ได้ใ้ ห้้แนวทางการป้้องกันั ควบคุมุ โรคติิดต่อ่ ในเด็ก็ ดังั นี้้� 1. ส่ง่ เสริมิ สุขุ ภาพเด็ก็ ให้อ้ ยู่ใ�่ นเกณฑ์ด์ ีี เมื่อ�่ มีผี ู้�้ป่่ วยให้แ้ ยกเด็ก็ ออกมา เด็ก็ ควรได้้รับั การส่ง่ เสริิมสุขุ ภาพ การสร้้างเสริิมภููมิิคุ้้ม� กันั โรค โดยเด็ก็ ต้้องได้้รับั วัคั ซีีนป้้องกันั โรคครบตามเกณฑ์ท์ ี่�่กระทรวงสาธารณสุขุ กำ�ำ หนด ได้้รับั ประทานอาหารที่�่มีีประโยชน์ค์ รบ 5 หมู่่� ทั้้ง� 3 มื้้อ� มีีน้ำ��ำ ดื่�่มและน้ำ��ำ ใช้้ที่�่สะอาดเพีียงพอ ได้้รับั การดููแลเรื่อ�่ งสุขุ อนามัยั ส่ว่ นบุคุ คล เพื่�่อให้้มีีสุขุ ภาพร่า่ งกายที่�่สมบููรณ์แ์ ข็็งแรง ทำ�ำ ให้้ร่า่ งกายมีีภููมิิคุ้้ม� กันั มากยิ่�่งขึ้น้� หากผู้ป้� ่่วยในบ้้านป่่วยเป็็นโรคที่ส�่ ามารถติิดต่อ่ ได้้ ควรให้้เด็ก็ หลีีกเลี่ย�่ งการใกล้้ชิิด และสัมั ผัสั กับั ผู้ป้� ่่วย โดยแยกเด็ก็ ไม่ใ่ ห้้ไปคลุกุ คลีีกับั ผู้ป้� ่่วย เพื่�่อป้้องกันั การแพร่ก่ ระจายเชื้อ� 2. ส่่งเสริิมพฤติกิ รรมอนามััยจนติดิ เป็็ นนิิสััย เด็ก็ ควรล้า้ งมืือด้ว้ ยสบู่่�หรืือเจลล้า้ งมืือบ่อ่ ย ๆ โดยเฉพาะก่อ่ นรับั ประทานอาหารและหลังั ขับั ถ่า่ ย หรืือสัมั ผัสั สิ่�ง่ สกปรกทุกุ ครั้ง� ซึ่่ง� จะช่ว่ ยลดการติิดเชื้ อ� และการแพร่ก่ ระจายเชื้อ� ได้เ้ ป็็นอย่า่ งดีี เด็ก็ ควรปิิดปาก ปิิดจมููกด้ว้ ยผ้้าหรืือกระดาษทิิชชูู เวลาไอ จาม แล้ว้ ทิ้้ง� ลงถังั ขยะที่�่มีีฝาปิิด และล้า้ งมืือด้ว้ ยสบู่่�หรืือเจลล้า้ งมืือให้้สะอาดทุกุ ครั้ง� รวมถึึงการสวมหน้้ากากอนามัยั เวลา เจ็็บป่่วยด้ว้ ยโรคทางเดิินหายใจ เพื่�่อลดการแพร่ก่ ระจายเชื้อ� แก่่ผู้อ้�ื่�่น เด็ก็ ควรรู้้จ� ักั การรักั ษาความสะอาด เช่น่ ขับั ถ่่ายในห้้องส้้วมที่�่ถููกสุขุ ลักั ษณะ ทิ้้ง� ขยะในถังั ที่�่ มีีฝาปิิดหลีีกเลี่�่ยงการอยู่�และนอนหลับั ในสถานที่�่แออัดั รวมถึงึ ไม่ไ่ ปแหล่ง่ ที่�่เสี่�่ยงต่อ่ การติิด เชื้ อ� ได้้ง่าย 3. รู้้�จักั ขอความช่ว่ ยเหลืือ เมื่อ่� เด็ก็ พบผู้ป�้ ่่วยฉุุกเฉิินในบ้า้ น หากเด็ก็ อาศัยั อยู่่�กับั ผู้ป้� กครองเพีียงลำ�ำ พังั และผู้ป้� กครองมีีอาการเจ็บ็ ป่่วยหรืือเกิิดอุบุ ัตัิิเหตุใุ นบ้้าน เด็ก็ ควรมีีทักั ษะการขอความช่ว่ ยเหลืือ ซึ่่ง� เด็ก็ ควรรู้้ข�้้อมููลในเบื้้อ� งต้้นว่า่ ผู้ป้� ่่วยมีีอาการอย่า่ งไร เช่่น มีีเลืือดออก ตัวั ร้้อน หมดสติิ เป็็นต้้น จากนั้้น� จึึงโทรศัพั ท์แ์ จ้้งขอความช่่วยเหลืือผ่่าน เบอร์โ์ ทรศัพั ท์ฉ์ ุกุ เฉิิน หรืือตะโกนเรีียกเพื่อ�่ ขอความช่ว่ ยเหลืือจากผู้ค้� นในบริิเวณนั้้น� หรืือการวิ่ง�่ ไปบอกผู้ใ้� หญ่ใ่ ห้้มาช่ว่ ยเหลืือผู้ป้� กครองของตน 72 สคู่่ำ��มืหือรคับรูเูพดี่�่เ็กลี้้ปย� ฐงแมลวะัยผู้ป้� กครอง ชุุด รู้้�ทันสถานการณ์์สร้้างความปลอดภััย

1. ผลกระทบทางด้า้ นสุุขภาพร่่างกาย ผลกระทบสำ�ำ หรัับ เด็ก็ เป็็นวัยั ที่�่มีีภููมิิคุ้้ม� กันั โรคต่ำ��ำ เมื่�่อมีีผู้ป้� ่่ วยใน บ้้านเป็็นโรคที่�่สามารถติิดต่อ่ กันั ได้อ้ าจทำ�ำ ให้้ เด็ก็ หากมีผี ู้�้ป่่ วยในบ้า้ น เด็็กเสี่�่ยงต่่อการติิดเชื้ อ� ได้้ง่่าย หากเด็็กยััง คลุุกคลีีอยู่่�กัับผู้้�ป่่ วยด้้วยความเคยชิิน 3. ผลกระทบทางด้า้ นสัังคม ร่่างกายอาจได้้รับั เชื้ อ� จนทำ�ำ ให้้ป่วยเพิ่�่มขึ้้น� หากสมาชิิกในครอบครัวั เจ็็บป่่ วย โดย อีีกคนได้้ เฉพาะคนที่�่เด็็กรักั และผููกพัันมากอาจ หากผู้ป้� กครองเจ็็บป่่ วย อาจทำ�ำ ให้้ไม่่มีีเวลา ทำ�ำ ให้้เด็ก็ รู้ส�ึึกเหงา และวิิตกกังั วล รวมถึงึ ดููแลเด็ก็ และปล่อ่ ยให้้เด็ก็ คลาดสายตา ซึ่่ง� เสี่ย�่ ง ระหว่่างที่�่ผู้้�ป่่ วยต้้องดููแลรัักษาอาการ ต่่อการที่�่เด็็กจะได้้รับั บาดเจ็็บจากอุุบัตั ิิเหตุุ เจ็บ็ ป่่วยนั้้น� อาจไม่ม่ ีีเวลาทำ�ำ กิิจกรรม เพื่อ�่ ต่า่ งๆ เพราะความซุกุ ซนตามวัยั และความรู้� เสริิมสร้้างความสัมั พันั ธ์ท์ ี่�่ดีีในครอบครัวั เท่า่ ไม่ถ่ ึงึ การณ์์ ร่่วมกัันอาจทำ�ำ ให้้ความสััมพัันธ์์ใน 2. ผลกระทบทางด้า้ นอารมณ์-์ จิติ ใจ ครอบครัวั ลดลง ส่ง่ ผลให้้เด็ก็ เครีียด กลาย หากสมาชิิกในครอบครัวั โดยเฉพาะเด็็กมีี เป็็ นเด็็กเก็็บตััว หรืือที่�่มีีปััญหาด้้าน ปััญหาสุขุ ภาพหรืือป่่ วยเป็็นโรคต่่าง ๆ อาจ ปฏิิสััมพัันธ์์กัับผู้้�อื่�่นในที่�่สุุดเด็็กอาจ ส่ง่ ผลกระทบต่อ่ จิิตใจของคนในครอบครัวั ซึ่ง� ประพฤติิตนไม่เ่ หมาะสม ในอนาคตได้้ 4. ผลกระทบด้า้ นสติปิ ััญญา อาการเจ็บ็ ป่่วยเหล่า่ นั้้น� จะทำ�ำ ให้้เกิิดความกลัวั เด็ก็ ที่ม�่ ีีความวิิตกกังั วล หรืือมีีอาการเจ็บ็ ป่่วย และวิิตกกังั วล โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่�่งถ้้าผู้ป้� กครอง ทางกาย ย่อ่ มได้้รับั ผลกระทบต่อ่ การเรีียนรู้� แสดงอาการหวาดหวั่่�นและวิิตกกัังวลร่่วม ซึ่ง� อาจทำ�ำ ให้้มีีอาการเฉื่�่อยชา รับั คำ�ำสั่่�งได้้ ด้ว้ ย เด็ก็ จะยิ่�ง่ มีีความรู้ส�ึึกเหล่า่ นี้้ร� ุุนแรงมาก ไม่่ดีีเท่่าที่�่ควร อยู่�ไม่่นิ่�่ง ความสนใจสั้้น� ยิ่�่งขึ้้น� ซึ่�งส่่งผลต่่อร่า่ งกายทำ�ำ ให้้เด็ก็ มีีอาการ หรืือสมาธิิไม่ด่ ีี ทรุุดลง หากผู้ป้� กครองเจ็บ็ ป่่วย อาจทำ�ำ ให้้ไม่ม่ ีีเวลา หากผู้้�ปกครองที่�่เป็็ นเสาหลัักของบ้้านมีี ฝึึกฝนทักั ษะสำ�ำ คัญั ต่อ่ การเรีียนรู้ข� องเด็ก็ อาการเจ็บ็ ป่่วย อาจนำ�ำ มาซึ่ง� ปััญหาในด้า้ นอื่น�่ ๆ เช่น่ ฝึึกการทำ�ำ งานของประสาทสัมั ผัสั ทั้้ง� อย่า่ งเช่น่ ปััญหาด้า้ นหน้้าที่�่การงาน สถานะ 5 ผ่า่ นการเล่น่ ขาดการปฏิิสัมั พันั ธ์์ การ ทางการเงิิน อาจส่ง่ ผลทำ�ำ ให้้เกิิดความเครีียด สื่อ�่ สารหรืือทำ�ำ กิิจกรรมร่ว่ มกับั เด็ก็ ทำ�ำ ให้้ ต่่อสมาชิิกในครอบครัวั และเด็็กอาจไม่่ได้้ เด็ก็ ขาดการฝึึกวิินัยั ขาดการสร้้างแรงจููงใจ รับั การดููแลเอาใจใส่่เท่่าที่�่ควร ซึ่่�งอาจทำ�ำ ให้้ และขาดทัักษะการแสดงความคิิดเห็็น เด็ก็ มีีพฤติิกรรมถดถอย เพื่�่อเรีียกร้้องความ เพราะไม่ม่ ีีผู้ร้� ับั ฟัังนั่่�นเอง สนใจจากผู้ป้� กครอง การดแู ลผูป้ ่ วยในบา้ น 73

ขก้้อารแปน้้อะนำงำ�กัแันละแนวทาง 1. แนวทางการปฏิบิ ัตั ิสิ ำ�ำ หรัับผู้้�ปกครอง ผู้ป้� กครองควรจัดั การทำ�ำ ความสะอาดที่อ�่ ยู่�อาศัยั ทั้้ง� ในบ้้าน และบริิเวณรอบบ้้าน รวมถึงึ สิ่ง�่ ของเครื่อ�่ งใช้้ ของเล่น่ เด็ก็ ให้้สะอาดอย่่างสม่ำ��ำ เสมอ เพื่�่อสร้้างสภาพแวดล้อ้ มที่�่ดีี ถููกสุขุ ลักั ษณะ โดยห้้องต่า่ ง ๆ ต้้องสะอาด ปลอดภัยั ไม่แ่ ออัดั อากาศถ่่ายเทสะดวกและมีีแสงแดดส่อ่ งถึงึ เพื่�่อป้้องกันั ฝุ่�น ละออง และการเกิิดอุบุ ัตั ิิเหตุภุ ายในบ้้าน รวมถึงึ ดููแล เรื่อ�่ งสุขุ อนามัยั ส่ว่ นบุคุ คลของทุกุ คนในครอบครัวั หากมีี ผู้ป้� ่่วยควรแยกเป็็นสัดั ส่ว่ นให้้ชัดั เจน ผู้้�ปกครองควรสอนให้้เด็็กรู้�จัักการสร้้างพฤติิกรรม อนามัยั ที่�่ถููกวิิธีี รวมถึึงมีีอุุปกรณ์ป์ ้้องกัันเพื่�่ออำ�ำ นวย ความสะดวกแก่่เด็ก็ เช่น่ เจลล้า้ งมืือแอลกอฮอล์ ์ หรืือ หน้้ากากอนามัยั สำ�ำ หรับั เด็ก็ ผู้้ป� กครองควรสอนวิิธีีปฏิิบััติิตนหากเด็็กพบผู้้ป� ่่ วยใน บ้้าน รวมถึงึ การอยู่�ร่ว่ มกับั ผู้ป้� ่่วยในบ้้าน เช่น่ การไม่ไ่ ป คลุุกคลีีกัับผู้้�ป่่ วย เพราะอาจจะทำ�ำ ให้้เด็็กได้้รัับเชื้ อ� จนป่่วยไปอีีกคน หรืือการไม่เ่ ข้้าไปรบกวนเวลาพักั ผ่อ่ น ของผู้ป้� ่่วย เพื่�่อที่�่ผู้ป้� ่่วยจะได้้หายป่่วยโดยเร็ว็ เป็็นต้้น ผู้้ป� กครองควรสอนให้้เด็็กรู้แ� ละเข้้าใจว่่าเมื่�่อมีีใครเจ็็บ ป่่วยในบ้้านแบบกะทันั หันั เด็ก็ ควรทำ�ำ อย่า่ งไรซึ่่ง� ผู้ป้� กครอง สอนให้้เด็็กควรจดจำ�ำ หมายเลขโทรศัพั ท์ฉ์ ุุกเฉิิน และ สามารถใช้้โทรศัพั ท์์ และเครื่อ�่ งมืือสื่อ�่ สารได้้ เมื่อ�่ เกิิดเหตุุ ฉุกุ เฉิิน 74 คสู่่ำ��มืหือรคับรูเูพดี่�่เ็กลี้้ปย� ฐงแมลวะัยผู้ป้� กครอง ชุุด รู้้�ทันสถานการณ์์สร้้างความปลอดภััย

2. แนวทางการปฏิบิ ัตั ิสิ ำ�ำ หรัับสถานศึกึ ษา การเจ็็บป่่ วยเป็็นเหตุกุ ารณ์์ ครููพี่เ�่ ลี้้ย� งควรสั่่�งสอน หรืือให้้คำ�ำ แนะนำ�ำ ให้้เด็็กเข้้าใจ ที่ไ�่ ม่ค่ าดคิิด แต่ส่ ามารถเกิิดขึ้น้� มาได้้ ถึึงอาการเจ็็บป่่ วย และวิิธีีปฏิิบััติิตนในเบื้้อ� งต้้น เสมอ โดยในช่่วงที่�่เกิิดโรคระบาด โดยเฉพาะการเน้้นย้ำ��ำ ไม่่ให้้เด็็กไปคลุกุ คลีีกัับผู้้ป� ่่ วย เชื้ อ� โรคสามารถแพร่่กระจายไปได้้ รวมถึงึ สอนการขอความช่ว่ ยเหลืือหากพบผู้ป้� ่่วยในบ้้าน อย่า่ งรวดเร็ว็ ซึ่่ง� คนในครอบครัวั เดีียวกันั แก่่เด็็ก เช่่น การร้้องตะโกนขอความช่่วยเหลืือ จััดได้้ว่่าเป็็ นผู้้�ที่�่มีีความเสี่�่ยงสููง การใช้้หมายเลขโทรศัพั ท์ฉ์ ุกุ เฉิิน การดููแลรักั ษาสุขุ ภาพ รักั ษาความ สะอาด และการสังั เกตอาการเจ็บ็ ป่่วย ครููพี่เ�่ ลี้้ย� งควรมีีสุขุ ภาพร่า่ งกายแข็ง็ แรง เพื่อ�่ เป็็นแบบ ของคนในบ้้าน จึึงเป็็นสิ่ง�่ ที่ค�่ วรกระทำ�ำ อย่่างให้้แก่่เด็็ก ซึ่�งเด็็กในวัยั นี้้ก� ำ�ำ ลังั อยู่�ในวัยั เรีียนรู้� อย่า่ งสม่ำ��ำ เสมอ โดยเฉพาะครอบครัวั และมักั มีีข้้อซักั ถามอยู่�เสมอ ครู ผู้้ด� ููแลเด็็กจึึงควร ที่�่มีีเด็็ก และผู้ส้� ููงอายุ ุ ซึ่่�งจัดั ได้้ว่่า ประพฤติิตนให้้เป็็นแบบอย่า่ ง เช่น่ ล้า้ งมืือทุกุ ครั้ง� ก่อ่ น เป็็ นกลุ่�มที่�่มีีภููมิิคุ้้�มกัันต่ำ��ำ จึึงต้้อง และหลัังรัับประทานอาหารรัักษาความสะอาด ระมัดั ระวังั มากเป็็นพิิเศษ โดยวิิธีีที่�่ สิ่ง�่ ของ เครื่อ�่ งใช้้ หรืือของเล่น่ อยู่�เป็็นประจำ�ำ หากมีีเด็ก็ ดีีที่�่สุุดคืือการป้้องกัันก่่อนเกิิดเหตุุ ป่่ วยด้ว้ ยโรคติิดต่่อให้้ใช้้น้ำ��ำ ยาฆ่่าทำ�ำ ความสะอาด ซึ่ง� เป็็นวิิธีีที่ค�่ นในครอบครัวั ครููพี่เ�่ ลี้้ย� ง สิ่�ง่ ของเครื่อ�่ งใช้้ที่�่เด็ก็ สัมั ผัสั และทุุกคนควรร่่วมด้้วยช่่วยกััน ครููพี่�่เลี้้ย� งส่่งเสริิมพฤติิกรรมของเด็็กเพื่�่อป้้องกััน และที่�่สำ�ำ คัญั ควรสอนให้้เด็็กเข้้าใจ ควบคุมุ โรค ได้แ้ ก่่ ไม่ใ่ ห้้เด็ก็ ใช้้ของใช้้ร่ว่ มกันั เช่น่ ถึึงสถานการณ์ใ์ นบ้้าน เพื่�่อไม่่ให้้ แก้้วน้ำ��ำ ผ้้าเช็ด็ หน้้า แปรงสีีฟััน ย้ำ��ำ เตืือนให้้เด็ก็ ใช้้ ผ้้า เกิิดปััญหาตามมาในภายหลังั หรืือ กระดาษทิิชชูู ปิิดปากและจมููกทุกุ ครั้ง� เวลาไอ หรืือจาม คอยหมั่่�นสังั เกตเด็ก็ ให้้ล้า้ งมืือทุกุ ครั้ง� ก่่อน การดแู ลผูป้ ่ วยในบา้ น 75 รับั ประทานอาหาร หลังั การขับั ถ่่าย และหลังั จาก เล่น่ แล้ว้ รวมถึงึ ดููแลให้้เด็ก็ รับั ประทานอาหารที่�่ปรุุง สุกุ ใหม่ท่ ุกุ มื้้อ� เพื่�่อให้้ถููกต้้องตามหลักั โภชนาการ ครููพี่�่เลี้้ย� งควรควบคุุมการแพร่่กระจายของเชื้ อ� โรค โดยการคัดั กรองเด็็กป่่ วย จากการตรวจและบันั ทึึก สุุขภาพของเด็็กทุุกวัันเพื่�่อค้้นหาเด็็กป่่ วยที่�่มีี อาการไข้้ ไอ น้ำ��ำ มููกไหล ผิิวหนังั บวมแดงอักั เสบ หรืือ มีีบาดแผลตามร่า่ งกาย รวมถึงึ สอบถามเด็ก็ ว่า่ คนใน ครอบครัวั มีีใครเจ็บ็ ป่่วยหรืือไม่่ เพื่อ�่ เฝ้้าสังั เกตอาการ ของเด็็กอย่่างเคร่ง่ ครัดั เพราะเด็็กอาจได้้รับั เชื้ อ� มา จากผู้ป้� ่่วยในครอบครัวั

ข้้อมููลเบื้้อ� งต้้นเกี่�่ยวกับั การป่่วย ความเจ็บ็ ป่่วย (illness) หมายถึงึ ภาวะที่ร�่ ่า่ งกาย ขาดความสมดุลุ ไม่ส่ ามารถปรับั ตัวั เข้้ากับั สิ่�ง่ แวดล้อ้ ม ทั้้ง� ภายนอกและภายในได้้ ทำ�ำ ให้้เกิิดความผิิดปกติิทั้้ง� ร่่างกายและจิิตใจ ซึ่่�งอาจจะเปลี่�่ยนด้า้ นใดด้า้ นหนึ่่�ง หรืือหลายๆ ด้า้ นรวมกันั ทำ�ำ ให้้บุคุ คลทำ�ำ หน้้าที่�่บกพร่อ่ ง หรืือทำ�ำ หน้้าที่ไ�่ ด้้น้้อยลงกว่า่ ปกติิ เป็็นภาวะที่บ�่ ุคุ คลรู้้ส�ึึก ว่่ามีีสุุขภาพไม่่ดีี ถ้้าป่่ วยมากก็็จะเรีียกว่่าป่่ วยหนััก การดููแลสุุขภาพในระยะเจ็็บป่่ วยจำ�ำ เป็็นต้้องเข้้าใจ พฤติิกรรมการเจ็็บป่่ วย ทั้้ง� นี้้�ความเจ็บ็ ป่่วยอาจไม่เ่ กี่ย�่ วข้้องกับั การเป็็นโรคก็ไ็ ด้้ ความเจ็็บป่่ วยอาจมีีสาเหตุเุ ริ่�่มแรกจากความผิิดปกติิ ของอวัยั วะต่า่ ง ๆ ในร่า่ งกาย หรืือความผิิดปกติิของจิิตใจ เช่น่ มีีอาการเบื่อ�่ อาหาร ปวดศีีรษะ นอนไม่ห่ ลับั เป็็นต้้น 76 คสู่่ำ��มืหือรคับรูเูพดี่�่เ็กลี้้ปย� ฐงแมลวะัยผู้ป้� กครอง ชุุด รู้้�ทันสถานการณ์์สร้้างความปลอดภััย

ผู้้�ดปูู่่วแยลในบ้า้ น โรคติิดต่่อ การบ่่งชี้ ถ� ึึงสภาวะความเจ็็บป่่ วย เมื่�่อเข้้าใจอาการป่่วยแล้ว้ ต่อ่ มา หรืือการมีีสุุขภาพดีีนั้้�นอาจจะไม่่เด่่นชััด ต้้องรู้ด� ้ว้ ยว่า่ โรคติิดต่อ่ คืืออะไร เพื่�่อที่�่จะ ยกเว้้นในรายที่�่เจ็็บป่่ วยมากหรืือมีีอาการ เข้้าใจและรู้จ� ักั โรคที่�่คนในบ้้านอาจเป็็นได้้ รุุนแรง บุุคคลที่�่มีีความเจ็็บป่่ วยไม่่ว่่าจะ โดยโรคติิดต่อ่ ก็ค็ ืือโรคที่ส�่ ามารถถ่า่ ยทอด เป็็นทางด้า้ นใดด้า้ นหนึ่่�งจะมีีผลกระทบ ติิดต่อ่ ถึึงกันั ได้้ระหว่า่ งบุคุ คลซึ่่ง� เกิิดจาก ด้า้ นอื่�่น ๆ ตามมา เช่น่ ถ้้ามีีความเจ็็บป่่วย เชื้อ� จุลุ ิินทรีีย์ต์ ่า่ ง ๆ อันั เป็็นสาเหตุขุ องโรค ด้า้ นร่่างกายจะส่่งผลให้้เกิิดปััญหาทาง และถึงึ แม้้ว่า่ เชื้ อ� โรคจะเป็็นตัวั ก่่อเหตุุ แต่่ ด้า้ นจิิตใจด้ว้ ย บุคุ คลนั้้น� จะเกิิดความวิิตก พฤติิกรรมที่�่ไม่่เหมาะสมของคน ก็็เป็็ น กังั วล ไม่่สบายใจ เครีียด หรืือหงุดุ หงิิด ปััจจัยั ร่ว่ มที่�่สำ�ำ คัญั ซึ่ง� ทำ�ำ ให้้เกิิดโรคติิดต่อ่ อาจมีีกระทบต่่อสังั คมรอบตัวั ไม่่ปกติิตาม ขึ้น้� ได้้ ไปด้ว้ ย ประเทศไทยมีีภููมิิอากาศร้้อนชื้ น� จึึง ประชากรบนโลกมีีจำ�ำ นวนน้้อยคนที่�่จะ ทำ�ำ ให้้เชื้ อ� โรคและแมลงที่�่เป็็นพาหะนำ�ำ มีีสุขุ ภาพดีีมาก ทั้้ง� ร่า่ งกาย จิิตใจ สังั คม โ ร ค เ จ ริิ ญ เ ติิบ โ ต แ ล ะ แ พ ร่่ พััน ธุ์ �ไ ด้้ง่่ า ย และจิิตวิิญญาณ คนส่่วนมากมัักจะมีี ประเทศไทยจึึงพบโรคติิดต่่อชนิิดต่่าง ๆ ความบกพร่อ่ งทางสุขุ ภาพบ้้างไม่ม่ ากก็น็ ้้อย มากกว่า่ ประเทศที่ม�่ ีีอากาศหนาว โดยโรค เช่น่ แพ้้อากาศ วิิตกกังั วลเกิินกว่า่ เหตุ ุ หรืือ ที่�่พบบ่อ่ ยในเขตร้้อนจะเรีียกรวมว่า่ “โรค กลัวั ความมืืด ดังั นั้้น� ทุกุ คนต้้องใส่ใ่ จและ เขตร้้อน” (Tropical Diseases) ซึ่ง� อาจ ทำ�ำ ความรู้จ� ัักกัับการป่่ วยซึ่่�งเกิิดขึ้้น� ได้้กัับ เกิิดจากเชื้ อ� ได้ม้ ากมายหลายชนิิด นัับ ทุกุ คนโดยเฉพาะกับั คนในครอบครัวั ตั้้ง� แต่่เชื้ อ� ไวรัสั ซึ่�งมีีขนาดเล็็กมากจนถึึง สัตั ว์เ์ ซลล์เ์ ดีียว และหนอนพยาธิิต่า่ ง ๆ ทั้้ง� นี้้�ในปีี พ.ศ. 2523 ประเทศไทย ได้้ประกาศใช้้พระราชบัญั ญััติิโรคติิดต่่อ พ.ศ. 2523 โดยได้้มีีประกาศรัฐั มนตรีี เรื่อ�่ ง โรคติิดต่่ออัันตราย โรคติิดต่่อตาม ประกาศกระทรวงสาธารณสุขุ และโรค ติิดต่อ่ ที่�่ต้้องแจ้้งความ ซึ่่ง� จากข้้อมููลในปีี 2559 ระบุวุ ่า่ โรคติิดต่อ่ มีีดังั นี้้� การดแู ลผูป้ ่ วยในบา้ น 77

โรคติดิ ต่อ่ อัันตราย มีที ั้้ง� สิ้้น� 12 โรค *ประกาศกระทรวงสาธารณสุขุ วันั ที่�่ 19 พฤษภาคม 2559 ระบุโุ รคติิดต่อ่ อันั ตรายดังั นี้้ � คืือ กาฬโรค, ไข้้ทรพิิษ, ไข้้เลืือดออกไครเมีียนคองโก, ไข้้เวสต์ไ์ นล์,์ ไข้้เหลืือง, ไข้้ลาสซา, โรคติิดเชื้อ� ไวรัสั นิิปาห์,์ โรคติิดเชื้อ� ไวรัสั มาร์บ์ วร์ก์ , โรคติิดเชื้อ� ไวรัสั อีีโบลา, โรคติิดเชื้อ� ไวรัสั เฮนดรา, โรคทาง เดิินหายใจเฉีียบพลันั รุุนแรง (ซาร์ส์ ), โรคทางเดิินหายใจตะวันั ออกกลาง (เมอร์ส์ ) ส่ว่ นโรค COVID-19 หรืือ Coronavirus disease 2019 ซึ่่ง� เป็็นโรคอุบุ ัตั ิิใหม่่ โดยเชื้อ� โคโรนา ไวรัสั สายพันั ธุ์�ใหม่่ 2019 เชื่อ�่ ว่า่ มีีพาหะเป็็นค้้างคาว และก่อ่ ให้้เกิิดโรคทางเดิินหายใจอักั เสบในคน และติิดต่อ่ กันั ได้้ผ่า่ นการสัมั ผัสั สารคัดั หลั่่�งของผู้ป้� ่่วย อาการจะคล้า้ ยกับั อาการ ของไข้้หวัดั คืือ มีีไข้้สููง ไอ จาม มีีน้ำ��ำ มููก เจ็็บคอ แน่น่ หน้้าอก หรืือเหนื่�่อยหอบ และหากมีีอาการหนักั จะมีีภาวะปอดบวม หรืือปอดอักั เสบขั้้น� รุุนแรง เสี่�ย่ งต่อ่ การเสีียชีีวิิตได้้ ดังั นั้้น� ช่่วงนี้้จ� ึึงต้้องระมัดั ระวังั เป็็นพิิเศษ ต้้องสวมหน้้ากาก อนามัยั และล้า้ งมืือบ่อ่ ย ๆ รวมถึงึ หลีีกเลี่�ย่ งสถานที่�่สุ่�มเสี่�ย่ งและรักั ษาระยะห่า่ ง ทางสังั คมด้ว้ ย โรคติดิ ต่อ่ มีที ั้้ง� สิ้้น� 52 โรค *ประกาศกระทรวงสาธารณสุขุ วันั ที่�่ 19 พฤษภาคม 2559 คืือ อหิิวาตกโรค, กาฬโรค, ไข้้ทรพิิษ, ไข้้เหลืือง, ไข้้กาฬหลังั แอ่น่ , คอตีีบ, ไอกรน, โรคบาดทะยักั , โปลิิโอ, ไข้้หัดั , ไข้้หัดั เยอรมันั , โรคคางทููม, ไข้้อีีสุกุ อีีใส, ไข้้หวัดั ใหญ่่, ไข้้สมองอักั เสบ, ไข้้เลืือดออก, โรคพิิษสุนุ ัขั บ้้า, โรคตับั อักั เสบ, โรคตาแดงจากไวรัสั , อาหารเป็็นพิิษ โรคบิิดแบซิิลลารี่�่ (bacillary dysentery), โรคบิิดอมีีบา (amoebic dysentery), ไข้้รากสาดน้้อย, ไข้้รากสาดเทีียม, ไข้้รากสาดใหญ่,่ สครับั ไทฟััส (scrub typhus), มููรีีนไทฟััส (murine typhus), วัณั โรค, โรคเรื้อ� น, ไข้้มาลาเรีีย แอนแทร็ก็ ซ์์ (antrax), โรคทริิคิิโนซิิส (trichinosis), โรคคุดุ ทะราด, โรคเลป โตสไปโรซิิส (โรคฉี่�่หนูู), ซิิฟิิลิิส, หนองใน, หนองในเทีียม, กามโรคของต่อ่ มและ ท่อ่ น้ำ��ำ เหลืือง, แผลริิมอ่อ่ น, แผลกามโรคเรื้อ� รังั ที่�่ขาหนีีบ โรคเริิมที่�่อวัยั วะเพศ, โรคหููดหงอนไก่่, โรคไข้้กลับั ซ้ำ��ำ , โรคอุจุ จาระร่ว่ ง, โรค เท้้าช้้าง, โรคเอดส์,์ โรคอัมั พาตกล้า้ มเนื้้อ� อ่อ่ นปวกเปีียกอย่า่ งเฉีียบพลันั ในเด็ก็ , โรคทางเดิินหายใจรุุนแรงเฉีียบพลันั (ซาร์ส์ ), ไข้้ปวดข้้อยุงุ ลาย (ชิิคุนุ กุนุ ยา), โรคติิดเชื้ อ� ไวรัสั อีีโบลา, โรคทางเดิินหายใจตะวันั ออกกลาง (โรคเมอร์ส์ ) และ โรคติิดเชื้ อ� ไวรัสั ซิิกา หมายเหตุ;ุ แม้้จะจำ�ำ ได้ไ้ ม่ห่ มดแต่ค่ วรรู้้แ� ละเห็น็ ผ่า่ นตาบ้้าง 78 สคู่่ำ��มืหือรคับรูเูพดี่�่เ็กลี้้ปย� ฐงแมลวะัยผู้ป้� กครอง ชุุด รู้้�ทันสถานการณ์์สร้้างความปลอดภััย

โรคติดิ ต่อ่ ในเด็ก็ เล็็ก เด็็กเล็็กเป็็นวัยั ที่�่เด็็กเจ็็บป่่ วยได้้ง่าย เนื่�่องจากมีีภููมิิคุ้้ม� กันั โรคต่ำ��ำ กว่่าผู้ใ้� หญ่่ และเป็็นวัยั ที่�่เริ่�่มไปโรงเรีียนทำ�ำ ให้้ต้้องอยู่�ใกล้้ชิิด และทำ�ำ กิิจกรรมร่ว่ มกับั เด็็กคนอื่�่น ๆ ถ้้ามีีเด็็กในห้้องคนหนึ่่�งป่่ วยก็็ มักั จะติิดต่อ่ ไปยังั เพื่อ�่ นร่ว่ มห้้อง ในอดีีตโรคติิดต่อ่ ที่พ�่ บในเด็ก็ มักั เป็็น เพีียงความเจ็็บป่่วยไม่ร่ ้้ายแรง เช่น่ ตาแดง หิิด เหา หรืือกลากเกลื้้อ� น แต่่ปััจจุุบัันมีีโรคติิดต่่อในเด็็กเกิิดเพิ่�่มขึ้้น� มากมายและทวีีความ รุุนแรงขึ้้น� จนถึึงขั้น� ต้้องเข้้ารับั การรักั ษาในโรงพยาบาลกันั บ่่อย ๆ ได้แ้ ก่่ 1) ไข้้หวััดใหญ่่ (Influenza) ไข้้หวัดั ใหญ่่ เป็็นโรคติิดต่่อทางเดิินหายใจ ที่�่เกิิดจากการติิดเชื้ อ� ไวรัสั อิินฟลููเอนซา (Influenza Virus) โดยมักั พบในเด็็ก แต่่โรคนี้้อ� าจเกิิดได้้กับั ทุกุ คน ทุกุ เพศ ทุกุ วัยั ติิดต่อ่ กันั ง่า่ ย และระบาดตลอดทั้้ง� ปีี โรคไข้้หวัดั ใหญ่่มักั เกิิดในช่่วงที่�่อากาศเปลี่�่ยนแปลง เช่่น ฤดููฝนต่่อกับั ฤดููหนาว 2) โรคติดิ เชื้้อ� ทางเดินิ หายใจจากเชื้้อ� ไวรััส RSV (Respiratory Syncytial Virus) โรคติิดเชื้ อ� ทางเดิินหายใจจากเชื้ อ� ไวรัสั RSV นับั เป็็นโรคของระบบทางเดิินหายใจที่�่ แพร่ร่ ะบาดในเด็ก็ ในช่ว่ งฤดููฝนของทุกุ ปีี ซึ่่ง� เป็็นสาเหตุขุ องการติิดเชื้อ� ในปอดและทางเดิินหายใจ อาการจะปรากฏหลังั จากสัมั ผัสั กับั เชื้ อ� โรคประมาณ 4-6 วันั ถ้้าเป็็นเด็ก็ โตหรืือผู้ใ้� หญ่่ที่�่มีีระบบ ภููมิิคุ้้ม� กันั โรคที่�่แข็ง็ แรงและหลอดลมขนาดใหญ่่ อาการจะคล้า้ ยกับั เป็็นหวัดั ทั่่�วไป เช่น่ คัดั จมููก น้ำ��ำ มููกไหล ไอแห้้ง มีีไข้้ต่ำ��ำ เจ็็บคอ และปวดหัวั เล็ก็ น้้อย ซึ่่ง� ส่ว่ นใหญ่่จะหายภายใน 1 -2 สัปั ดาห์์ แต่ใ่ นเด็ก็ ทารก เด็ก็ คลอดก่่อนกำ�ำ หนด เด็ก็ เล็ก็ ที่�่มีีภููมิิคุ้้ม� กันั ต่ำ��ำ เด็ก็ เป็็นโรคหัวั ใจหรืือโรคปอด แต่ก่ ำ�ำ เนิิด การติิดเชื้ อ� ไวรัสั RSV จะก่่อให้้เกิิดอาการป่่วยรุุนแรงกว่า่ เพราะเชื้อ� ไวรัสั RSV แพร่่ กระจายไปยังั ทางเดิินหายใจส่่วนล่่างและทำ�ำ ให้้เกิิดโรคปอดบวมหรืือโรคหลอดลมอักั เสบได้้ โดยมีีอาการไข้้ ไออย่า่ งรุุนแรง หายใจเร็ว็ /ติิดขัดั มีีเสีียงหวีีด หอบ กล้า้ มเนื้้อ� บริิเวณหน้้าอก และผิิวหนังั ของทารกจะบุ๋๋ม� และตัวั เขีียวเนื่�่องจากขาดออกซิิเจน ในปััจจุบุ ันั ยังั ไม่ม่ ีีวัคั ซีีนป้้องกันั การติิดเชื้ อ� ไวรัสั RSV หากลููกมีีอาการน่า่ สงสัยั ควรพา ไปพบแพทย์ ์ ซึ่่ง� จะมีีการเก็็บเสมหะจากจมููกไปทดสอบหาเชื้ อ� ไวรัสั RSV การรักั ษาจะรักั ษา ตามอาการ เช่น่ เช็็ดตัวั กิินยาลดไข้้ พ่น่ ยา เคาะปอด หรืือดููดเสมหะ การแพร่ก่ ระจายของไวรัสั RSV คล้า้ ยกับั โรคทางเดิินหายใจอื่น�่ คืือหากผู้ป้� ่่วยจามหรืือไอจะเกิิดละอองเสมหะในอากาศ และ เด็ก็ สัมั ผัสั เชื้อ� โรคโดยตรง หรืือสัมั ผัสั พื้้น� ผิิวที่ม�่ ีีเชื้อ� โรคปะปนอยู่� เช่น่ เด็ก็ สัมั ผัสั สิ่ง�่ ของหรืือของเล่น่ ที่ม�่ ีีเชื้อ� โรคปะปนอยู่่� แล้ว้ มาจับั ปาก จมููก หรืือตาของตนเอง โรคนี้้จ�ึึงมักั ติิดต่อ่ กันั ง่า่ ยในโรงเรีียน การดแู ลผูป้ ่ วยในบา้ น 79

3) โรคติิดเชื้้อ� ทางเดิินหายใจจาก 4) โรคมืือเท้า้ ปาก เชื้้อ� แบคทีเี รีียไมโครพลาสม่่า (Hand, Foot and Mouth) (Mycoplasma) โรคมืือปากเท้้าเกิิดจากเชื้ �อ ไมโครพลาสม่่า เป็็ นเชื้ �อ ไวรัสั ลำ�ำ ไส้้ หรืือเอนเทอโรไวรัสั หลายชนิิด แบคทีีเรีียที่�่ก่่อให้้เกิิดโรคติิดเชื้ อ� ทาง พบได้้บ่่อยในกลุ่ �มเด็็กทารกและเด็็ก เดิินหายใจส่่วนบนและส่่วนล่่าง โดย เล็ก็ อายุตุ ่ำ��ำ กว่า่ 5 ปีี โรคนี้้พ� บได้้ตลอด เฉพาะในเด็ก็ เล็ก็ ทำ�ำ ให้้เกิิดอาการไอ ทั้้ง� ปีี แต่จ่ ะเพิ่�่มมากขึ้น้� ในหน้้าฝน ซึ่่ง� เจ็็บคอ หลอดลมอักั เสบ และปอดบวม อากาศมักั เย็น็ และชื้น� โดยทั่่�วไปโรคนี้้� ส่ว่ นใหญ่่เด็็กจะติิดเชื้ อ� จากสถานที่�่ที่�่มีี มีีอาการไม่่รุุนแรง แต่่ติิดต่่อกัันได้้ ผู้้�ค นจำำ�นวนม า ก เช่่น โรงเรีีย น เนื่�่องจากเด็็กสัมั ผัสั สิ่�่งของที่�่มีีเชื้ อ� ไวรัสั โรงภาพยนตร์ ์ หรืือห้้างสรรพสิินค้้า ที่�่เกิิดจากการไอ และจาม และนำ�ำ เชื้ อ� โดยหลังั จากได้้รับั เชื้ อ� จะใช้้เวลาฟัักตัวั โรคเข้้าสู่่�ปากโดยตรง ผู้้�ป่่ ว ย จ ะ มีี ประมาณ 1-4 สัปั ดาห์์ อาการป่่วยจะ ไข้้ต่ำ�ำ�ๆ อ่อ่ นเพลีีย ต่อ่ มาอีีก 1-2 วันั คล้า้ ยไข้้หวัดั ใหญ่่ คืือมีีไข้้ ไอ เจ็็บคอ มีี จะมีีอาการเจ็็บปากและไม่่ยอมทาน น้ำ��ำ มููก และปวดเมื่อ�่ ยกล้า้ มเนื้้อ� ผู้ป้� กครอง อาหาร เนื่�่องจากมีีตุ่่�มแดงที่�่ลิ้้น� เหงืือก ควรพาลููกมาพบแพทย์ห์ ากมีีอาการไข้้ และกระพุ้้ง� แก้้ม ตุ่่�มนี้้จ� ะกลายเป็็นตุ่�ม สููงเกิิน 38 องศาเซลเซีียส ไอรุุนแรง พองใส ซึ่่�งบริิเวณรอบ ๆ จะอักั เสบ ห า ย ใ จ เ ร็็ ว ห า ย ใ จ มีีหน้้ า อ ก บุ๋๋� ม และแดง ต่อ่ มาตุ่�มจะแตกออกเป็็นแผล ปวดเมื่�่อยกล้า้ มเนื้้อ� หรืือบางรายมีีผื่�่น หลุมุ ตื้้น� ๆ หรืืออาจพบตุ่่�มหรืือผื่�่น (มักั แดงตามผิิวหนัังร่่วมด้ว้ ย โดยโรคติิด ไม่ค่ ันั ) ที่�่ฝ่่ามืือ นิ้้ว� มืือ ฝ่่าเท้้า และอาจ เชื้ อ� ไมโครพลาสม่่ารักั ษาด้ว้ ยการให้้ พบที่�่ก้้นด้ว้ ย อาการของโรคจะทุุเลา ยาปฏิิชีวนะกลุ่�ม macrolides หรืือ dox- และหายเป็็นปกติิภายใน 7-10 วันั ycycline 80 คสู่่ำ��มืหือรคับรูเูพดี่�่เ็กลี้้ปย� ฐงแมลวะัยผู้ป้� กครอง ชุุด รู้้�ทันสถานการณ์์สร้้างความปลอดภััย

5) โรคเฮอร์แ์ ปงไจน่า่ (Herpangina) 6) ท้อ้ งเสีียจากการติดิ เชื้้อ� โนโรไวรััส โรคเฮอร์แ์ ปงไจน่่า เกิิดจาก (Norovirus) การติิดเชื้ �อไวรััสกลุ่�ม Enterovirus ชนิิดเดีียวกับั โรคมืือ เท้้า ปาก แต่แ่ ตก ต่า่ งตรงอาการโรคเฮอร์แ์ ปงไจน่า่ จะมีี เชื้อ� โนโรไวรัสั มักั ระบาดในฤดููหนาว แผลเฉพาะที่�่ปากเท่่านั้้�น ในบริิเวณ ทำ�ำ ให้้เกิิดอาการอักั เสบที่�่กระเพาะอาหาร เพดานอ่อ่ น ลิ้้น� ไก่่ ต่อ่ มทอนซิิล และใน มีีอาการคล้า้ ยอาหารเป็็นพิิษ คืืออาเจีียน โพรงคอหอยด้า้ นหลังั รวมถึงึ มีีอาการไข้้ รุุนแรง ปวดมวนท้้อง ท้้องเสีีย หรืือมีีไข้้ต่ำ��ำ ๆ สููงถึงึ 39.5-40 องศาเซลเซีียส ขณะที่�่ โรคนี้้ม� ีีระยะฟัักตัวั 12-48 ชั่่�วโมง หาก โรคมืือเท้้าปาก จะมีีแผลกระจายอยู่� เด็็กเล็็กป่่ วย อาจมีีอาการรุุนแรงทำ�ำ ให้้ ทั่่�วปากและผื่�่นที่�่มืือ และเท้้า ซึ่่ง� ไข้้จะ ร่า่ งกายขาดน้ำ��ำ จึึงควรรีีบพบแพทย์์ เพื่�่อ ไม่ส่ ููง โรคเฮอร์แ์ ปงไจน่า่ ติิดต่อ่ ลักั ษณะ ให้้สารละลายเกลืือแร่ห่ รืือน้ำ��ำ เกลืือ และ เดีียวกับั โรคมืือ เท้้า ปาก โดยเกิิดจาก รักั ษาตามอาการผู้ป้� ่่ วยรับั เชื้ อ� โนโรไวรัสั การสัมั ผัสั กับั เสมหะ น้ำ��ำ มููก หรืือน้ำ��ำ ลาย โดยการรับั ประทานอาหารและน้ำ��ำ ดื่�่มที่�่ ที่�่มีีเชื้ อ� โรคนี้้จ�ึึงมักั จะระบาดในเด็ก็ วัยั ปนเปื้ �อน รวมถึงึ การสัมั ผัสั ผู้ป้� ่่วยโดยตรง อนุบุ าลที่ใ�่ ช้้สิ่ง�่ ของ หรืือของเล่น่ ร่ว่ มกันั หรืือสัมั ผัสั สิ่�ง่ ของต่า่ งๆ ที่�่มีีเชื้ อ� ไวรัสั แล้ว้ ในโรงเรีียน นำ�ำ นิ้้ว� เข้้าปาก และโรคนี้้ย� ังั ติิดต่อ่ ทางการ หายใจ เช่น่ การหายใจใกล้ผู้้ป้� ่่วยที่อ�่ าเจีียน แม้้ว่า่ ผู้ป้� ่่วยโรคนี้้จ� ะมีีอาการดีีขึ้น้� แล้ว้ แต่่ ยังั พบเชื้ อ� ในอุจุ จาระเป็็นสัปั ดาห์์ การดแู ลผูป้ ่ วยในบา้ น 81

โรคติดิ ต่อ่ ที่่ค� วรรู้้�จักั 1. อหิวิ าตกโรค (Cholera) 2. อหิวิ าตกโรค แ บ่่ง เ ป็็ น 2 ปร ะ เ ภ ทคืื อ อหิิวาตกโรคชนิิดแท้้ เกิิดจาก เชื้อ� แบคทีีเรีีย วิิบริิโอ คอเลอเร ส่่วนอหิิวาตกโรคชนิิดเทีียม เกิิดจากเชื้อ� แบคทีีเรีีย เอลเทอร์์ 3. โรคตาแดง (Conjunctiva) วิิบริิโอ ซึ่่ง� อยู่�ในอุจุ จาระหรืือ เป็็นโรคติิดต่่อที่�่แพร่่ระบาดได้เ้ ร็็ว อาเจีียนของผู้ป้� ่่ วย และแพร่่ โดยการสัมั ผัสั สิ่�่งของเครื่�่องใช้้ของ กระจายอยู่�ในอาหารหรืือน้ำ��ำ ดื่ม�่ ผู้้ป� ่่ วย และมักั ระบาดในเด็็กช่่วง โดยมีีแมลงวันั เป็็นตัวั พาหะ หน้้าฝน ทั้้ง� นี้้� โรคตาแดง ไม่่เป็็น อันั ตรายถึึงชีีวิิต แต่่ต้้องรีีบรักั ษา เพื่�่อป้้องกันั การแพร่ร่ ะบาด 4. ไข้้กาฬหลัังแอ่่น (Meningococcal Meningitis) เป็็ นโรคติิดเชื้ �อแบคทีีเรีีย 5. ไข้ส้ มองอักั เสบ (Encephalitis) 6. ไข้้รากสาดใหญ่่ เฉีียบพลันั พื้้น� ที่ท�่ ี่ม�่ ีีอุบุ ัตัิิการณ์์ เกิิดได้จ้ ากเชื้ อ� ไวรัสั หลายชนิิด แต่่ (Typhus) ของโรคสููงติิดต่่อกัันหลายปีี ในประเทศไทยมัักพบว่่าเกิิดจาก เกิิดจากเชื้ อ� แบคทีีเรีีย ได้แ้ ก่่ แอฟริิกากลางแถบทะเล เชื้ อ� ไวรัสั Japanese encephalitis กลุ่ �มริิคเกตเซีีย โดยมีีแมลง ทรายซาฮารา โรคนี้้ส� ามารถ หรืือเรีียกว่่า เจอีี (JE) ทำ�ำ ให้้เกิิด ปรสิิตเป็็นพาหะ โรคไข้้ แพร่่จากคนสู่ �คนผ่่านละออง อันั ตรายถึงึ ชีีวิิตได้้ โดยอัตั ราการตาย รากสาดใหญ่่ น้ำ��ำ มููก น้ำ��ำ ลาย จากปาก หรืือ อยู่่�ระหว่า่ งร้้อยละ 20-30 และผู้ป้� ่่วย จมููกของผู้ท้� ี่�่เป็็นพาหะ (ผู้ต้� ิิด ส่ว่ นใหญ่่คืือ เด็ก็ อายุตุั้้ง� แต่่ 5-10 ปีี เชื้ �อแต่่ยัังไม่่มีีอาการป่่ วย โรคนี้้ม� ัักระบาดในฤดููฝนและพบ แสดงออกมา) โรคนี้้ใ� นภาคเหนืือมากกว่า่ ภาคอื่น�่ ๆ 82 สคู่่ำ��มืหือรคับรูเูพดี่�่เ็กลี้้ปย� ฐงแมลวะัยผู้ป้� กครอง ชุุด รู้้�ทันสถานการณ์์สร้้างความปลอดภััย

7. ไข้้เหลืือง (Yellow fever) เป็็นโรคติิดเชื้ อ� ไวรัสั ที่�่ทำ�ำ ให้้เกิิดการ 9. คอตีบี (Diphtheria) ระบาดใหญ่ใ่ นทวีีปแอฟริิกาและอเมริิกา เป็็นโรคติิดเชื้ อ� เฉีียบพลันั ของระบบ มาตั้้ง� แต่่ 400 ปีีก่่อน คำ�ำ ว่า่ “เหลืือง” ทางเดิินหายใจ มาจากอาการตััวเหลืืองหรืือดีีซ่่าน (Jaundice) ที่ม�่ ักั พบในผู้ป้� ่่วย และยังั มีีอาการไข้้สููงร่ว่ มกับั ชีีพจรเต้้นช้้าผิิดปกติิ 10. บาดทะยักั (Tetanus) ปวดกล้้ามเนื้้อ� ร่่วมกัับอาการปวด เป็็นโรคติิดเชื้ อ� ที่�่จัดั อยู่�ในกลุ่�มของโรคทางประสาท หลังั ปวดศีีรษะ หนาวสั่่�น เบื่�่ออาหาร และกล้า้ มเนื้้อ� เกิิดจากเชื้ อ� แบคทีีเรีีย Clostidium ระยะต่่อมาจะมีีเลืือดออกจากปาก tetani ซึ่่�งผลิิต exotoxin ที่�่มีีพิิษต่่อเส้้นประสาท จมููก ตากระเพาะอาหาร ทำ�ำ ให้้อาเจีียน ที่�่ควบคุุมการทำ�ำ งานของกล้า้ มเนื้้อ� เมื่�่อเชื้ อ� เข้้าไป และถ่่ายเป็็นเลืือด จนถึึงไตวายมีี ทางบาดแผล จะทำ�ำ ให้้กล้า้ มเนื้้อ� หดเกร็ง็ ตัวั อยู่่�ตลอด โปรตีีนปััสสาวะ (albuminuria) และ เวลา ผู้ท้� ี่�่เป็็นบาดทะยักั กล้า้ มเนื้้อ� ขากรรไกรจะเกร็ง็ ปััสสาวะไม่่ออก (anuria) ครึ่�งหนึ่่�ง ทำ�ำ ให้้อ้้าปากไม่่ได้้ โรคนี้้จ�ึึงมีีชื่�่อเรีียกอีีกชื่�่อหนึ่่�งว่่า ของผู้ป้� ่่ วยระยะโลหิิตเป็็นพิิษจะเสีีย โรคขากรรไกรแข็ง็ (lockjaw) จากนั้้น� ผู้ป้� ่่วยจะคอแข็ง็ ชีีวิิตภายใน 10-14 วััน ที่�่เหลืือจะ หลังั แข็็ง และจะมีีอาการเกร็ง็ ของกล้า้ มเนื้้อ� ทั่่�วทั้้ง� ตัวั หายเป็็นปกติิโดยอวัยั วะต่า่ ง ๆ ไม่ถ่ ููก ส่ง่ ผลให้้ผู้ป้� ่่วยมีีอาการชักั ทำ�ำ ลาย ไข้้เหลืืองมีียุงุ ลายเป็็นพาหะ ของโรค และไม่่มีีการรักั ษาจำ�ำ เพาะ เน้้นการรักั ษาตามอาการ และฉีีดวัคั ซีีน เพื่�่อป้้องกันั โรค 11. โปลิิโอ (Poliomyelitis) เป็็นโรคที่�่เกิิดจากเชื้ อ� ไวรัสั ทำ�ำ ให้้เกิิด การอักั เสบของไขสันั หลังั ส่่งผลให้้ เป็็นอัมั พาตช่ว่ งกล้า้ มเนื้้อ� แขนและขา 8. ไข้้เลืือดออก ในรายที่�่อาการรุุนแรงจะส่่งผลให้้ เป็็นโรคที่เ�่ กิิดจากการติิดเชื้อ� ไวรัสั เดงกีี พิิการตลอดชีีวิิต และอาจถึึงขั้น� เสีีย (dengue virus) โดยมีียุุงลายเป็็น ชีีวิิตได้้ พาหะนำ�ำ โรค การดแู ลผูป้ ่ วยในบา้ น 83

12. พิษิ สุุนััขบ้า้ (Rabies) เป็็นโรคติิดต่อ่ จากสัตั ว์ม์ าสู่�คนที่�่มีีความรุุนแรงมาก โดยผู้ป้� ่่วยที่�่รับั พิิษ สุนุ ัขั บ้้า จากบาดแผลที่�่สัตั ว์ก์ ัดั หรืือข่่วน ไม่่ว่่าจะมาจาก สุนุ ัขั แมว สุนุ ัขั จิ้ง� จอก สกั้้ง� ค์์ แรคคููน พังั พอน และสัตั ว์เ์ ลี้้ย� งลููกด้ว้ ยนมอื่น�่ ๆ ผู้ป้� ่่วย จะมีีไข้้ ปวดเมื่�่อยตามเนื้้อ� ตัวั คันั หรืือปวดบริิเวณรอยแผลที่�่ถููกสัตั ว์ก์ ัดั ต่อ่ มาจะหงุดุ หงิิด ตื่น�่ เต้้นไวต่อ่ สิ่ง�่ เร้้า (แสง เสีียง ลม ฯลฯ) ม่า่ นตาขยาย น้ำ��ำ ลายไหลมากหรืือกล้า้ มเนื้้อ� คอกระตุกุ เกร็็งขณะที่�่ผู้้ป� ่่ วยพยายาม กลืืนอาหารหรืือน้ำ��ำ ทำ�ำ ให้้เกิิดอาการ “กลัวั น้ำ��ำ ” เพ้้อคลั่่�ง สลับั กับั อาการ สงบ ผู้ป้� ่่วยบางรายอาจมีีอาการแขนขาอ่อ่ นแรงคล้า้ ยอัมั พาต มักั ป่่วย อยู่่�ประมาณ 2-6 วันั และเสีียชีีวิิตเนื่�่องจากอัมั พาตของกล้า้ มเนื้้อ� 13. วััณโรค (TB) เป็็นโรคติิดต่อ่ เรื้อ� รังั ทำ�ำ ให้้เกิิดการอักั เสบในปอด แต่ถ่ ้้าพบในเด็ก็ อาจ เป็็นที่�่อวัยั วะอื่�่นร่ว่ มด้ว้ ย เช่น่ ต่อ่ มน้ำ��ำ เหลืือง เยื่�่อหุ้้ม� สมองหรืือกระดููก สาเหตุมุ าจากเชื้ อ� แบคทีีเรีีย Mycobacterium tuberculosis ผู้ป้� ่่วยรับั เชื้ อ� ไอหรืือจาม ทำ�ำ ให้้เชื้ อ� กระจายในอากาศ อาการของ วัณั โรคปอด จะพบได้เ้ ร็ว็ ที่ส�่ ุดุ หลังั จากติิดเชื้อ� 1-6 เดืือน โดยจะเริ่ม�่ ต้้นเป็็นจุดุ ที่ป�่ อดก่อ่ น เด็ก็ จะมีีไข้้ต่ำ��ำ ๆ เบื่�่ออาหาร น้ำ��ำ หนักั ตัวั ลดลง บางคนมีีอาการไอเรื้อ� รังั บางคนมีีไอซ้้อน ๆ กันั คล้า้ ยไอกรน เด็ก็ โตบางคนอาจเจ็็บหน้้าอก และ เหนื่�่อยหอบ ถ้้าเป็็นมากจะมีีน้ำ��ำ ในช่อ่ งเยื่�่อหุ้้ม� ปอด 14. หัดั (Measles) เป็็นโรคติิดต่อ่ ที่�่เกิิดจากเชื้ อ� ไวรัสั เรีียกอีีกชื่�่อว่า่ โรคไข้้ออกผื่�่น (Exan- thematous fever) ซึ่่ง� พบบ่อ่ ยในเด็ก็ เล็ก็ นับั ว่า่ เป็็นโรคที่ม�่ ีีความสำ�ำ คัญั มากโรคหนึ่่ง� เพราะเมื่อ�่ เด็ก็ เป็็นโรคนี้้อ� าจมีีโรคแทรกซ้้อนทำ�ำ ให้้ถึงึ เสีียชีีวิิต ได้้ติิดต่่อโดยการหายใจเอาละอองที่�่ปนเปื้ �อนเชื้ อ� ไวรัสั เข้้าไปจากการ ไอหรืือจาม โดยผู้ป้� ่่วยจะเป็็นไข้้ น้ำ��ำ มููกไหล ไอ ตาแดง ตาแฉะ กลัวั แสง และจะมีีผื่น�่ ขึ้น้� ในวันั ที่�่ 4 ของไข้้ ลักั ษณะนููนแดงติิดกันั เป็็นปื้ น� ๆ มักั ขึ้น้� ที่�่หน้้ ก่่อนกระจายไปตามแขน ขา และลำ�ำ ตัวั โดยใช้้เวลาจากนั้้น� ไข้้จะ ลดลง ผื่�่นจากที่�่เป็็นสีีแดงจะออกเข้้มขึ้น้� และอาจมีีโรคแทรกซ้้อนเกิิด ขึ้น้� ได้้ 84 คสู่่ำ��มืหือรคับรูเูพดี่�่เ็กลี้้ปย� ฐงแมลวะัยผู้ป้� กครอง ชุุด รู้้�ทันสถานการณ์์สร้้างความปลอดภััย

สอนวิิธีีสัังเกต อาการป่่ วยของคนในครอบครััว หากเด็ก็ ช่ว่ งปฐมวัยั ที่อ�่ าศัยั อยู่�ร่ว่ มกับั คนในครอบครัวั รู้จ� ักั อาการป่่ วยในระดับั หนึ่่�งแล้ว้ ผู้้ป� กครองหรืือผู้้ด� ููแลเด็็ก อย่่างใกล้้ชิิดควรสอนให้้เขารู้จ� ักั สังั เกตอาการป่่ วยของคนใน ครอบครัวั ด้ว้ ย ดังั นี้้� 1. สังั เกตว่า่ ว่า่ คนในครอบครัวั มีีพฤติิกรรมที่ผ�่ ิิดปกติิ หรืือผิิดแปลกไปจากเดิิมหรืือไม่่ ให้้เด็ก็ สงสัยั ว่า่ อาจเกิิดอาการ ป่่วย เช่น่ หากคนในบ้้านมีีอาการไอ เดิินเซ หรืือหนาวสั่่�น 2. ใช้้วิิธีีทดสอบด้ว้ ยตนเองเบื้้อ� งต้้น เช่น่ หากรู้ส�ึึกว่า่ คนในบ้้านหน้้าแดงหน้้าซีีดหรืือมีีอาการหนาวสั่่�น ก็็ให้้ลอง ใช้้มืือแตะที่�่หน้้าผาก จะได้้รู้ว� ่า่ ตัวั ร้้อนหรืือไม่่ 3. หากคนในครอบครัวั ร้้องขอความช่ว่ ยเหลืือ หรืือ ไหว้้วานให้้ช่ว่ ยหยิิบสิ่ง�่ ของบางอย่า่ งให้้ ทั้้ง� ที่ป�่ กติิทำ�ำ เองได้้ ให้้ เด็ก็ สงสัยั และรีีบถามทันั ทีีว่า่ มีีอาการอย่า่ งไรบ้้าง สอนวิธิผีูี้ป้�ฏป่่ิวบิ ัยตั ิใเินมืบ่อ่�้า้ พนบ 1. หากแน่ใ่ จแล้ว้ ว่า่ คนในบ้้านป่่วยให้้เด็ก็ สอบถาม อาการ เช่น่ เดิินเองไหวไหม ยืืนไหวไหม ยังั นั่่�งได้้หรืือเปล่า่ หากไม่่แน่่ใจให้้ถามผู้้ใ� หญ่่ว่่าเป็็นอะไร และต้้องการ ความช่ว่ ยเหลืืออย่า่ งไร 2. หากไม่ร่ ้้ายแรงถึงึ ขั้น� ต้้องไปโรงพยาบาลให้้ แจ้้งกับั ญาติิคนอื่�่น ๆ ในบ้้าน หรืือคนข้้างบ้้าน 3. เด็ก็ จำ�ำ เป็็นต้้องจำ�ำ หมายเลขโทรศัพั ท์ฉ์ ุกุ เฉิิน ในกรณีีที่�่เกิิดเหตุรุ ้้ายแรงขึ้น้� จะได้โ้ ทรศัพั ท์แ์ จ้้งญาติิพี่�่ น้้องหรืือขอให้้เพื่�่อนบ้้านช่ว่ ยโทรศัพั ท์แ์ จ้้งเหตุใุ ห้้ การดแู ลผูป้ ่ วยในบา้ น 85

หมแจาย้งเเหลขต1ฉผุ ุก6า่ เนฉ6ิน9ดแู ลผูป้ ่ วยในบา้ น สาผเหูป้ ต่ วขุยอในงบกา้านรเกิด วิธีปฏิบตั ิตนสำ� หรับ เด็กเมอื่ มผี ูป้ ่ วยในบา้ น เดินิ ทางด้ว้ ยรถสาธารณะ กินิ อาหารครบ 5 หมู่่� พักั ผ่่อนน้้อย ล้้างมืือด้ว้ ยเจลแอลกอฮอล์์ มีโี รคเรื้อ� รััง มีไี ข้้สููง ดื่ม�่ แอลกอฮอล์์ ดููแลสุุขภาพ ไม่่ป่่ วยหรืือบาดเจ็บ็ แขน้อวแทนาะงนกำ� ารแปล้ อะ งกัน - ควรจัดั การทำ�ำ ความสะอาดที่่อ� ยู่่�อาศััย - สร้้างพฤติกิ รรมอนามััยที่่ถ� ููกวิธิ ีี - สอนวิธิ ีีปฏิบิ ัตั ิติ นหากเด็ก็ พบผู้�้ป่่ วย - ครููพี่่เ� ลี้้ย� งควรสั่่�งสอน ให้ค้ ำ�ำ แนะนำ�ำ - ส่่งเสริิมพฤติกิ รรมของเด็ก็ เพื่อ่� ป้้องกััน ควบคุุมโรค 86 สคู่่ำ��มืหือรคับรูเูพดี่�่เ็กลี้้ปย� ฐงแมลวะัยผู้ป้� กครอง ชุุด รู้้�ทันสถานการณ์์สร้้างความปลอดภััย

แผนการจัดั ประสบการณ์์ เรื่�่องที่่� 5 สำ�ำ หรัับครููพี่่เ� ลี้้ย� ง “ดููแลผู้�้ป่่ วยในบ้า้ น” สาระการเรีียนรู้ � กิจิ กรรมการเรีียนรู้� แหล่ง่สื่เอ�่รี/ยี นรู้� การวัดั และ วััตถุุประสงค์์ สาระที่่ค� วรเรียี นรู้� ประสสำ�บำ คกัญั ารณ์์ ประเมินิ ผล 1. เด็ก็ - เมื่�่อเด็ก็ เผชิิญ การดููแลตนเอง ขั้้น� นำ�ำ 1. สื่�อ่ นิิทาน สังั เกตจาก สามารถตอบ เหตุกุ ารณ์ท์ ี่�่ต้้อง เมื่�่อต้้องช่ว่ ยดููแล ครููนำ�ำ กระเป๋ าพยาบาลมาให้้ เรื่อ�่ ง “ดููแลผู้ป้� ่่วย 1. เด็ก็ ตอบ คำ�ำ ถามจาก ดููแลผู้ป้� ่่วยในบ้้าน ผู้ป้� ่่วยภายในบ้้าน เด็ก็ ๆ สังั เกตว่า่ ของในกระเป๋ ามีี ในบ้้าน” คำ�ำ ถามถููกต้้อง เนื้้อ� เรื่อ�่ งได้้ เด็ก็ ควรปฏิิบัตั ิิ อะไรบ้้าง เช่น่ หน้้ากากอนามัยั ดังั นี้้� เจลแอลกอฮอล์ ์ ถุงุ มืือยางหรืือ 2. สมุดุ บันั ทึึก 2. เด็ก็ บอกและ 2. เด็ก็ บอก กระดาษทิิชชูู และแนะนำ�ำ ถึงึ วิิธีี การสังั เกต แสดงวิิธีีการ วิิธีีการดููแล 1. สวมหน้้ากาก ใช้้ พฤติิกรรมเด็ก็ ดููแลตนเองจาก ตนเอง เมื่�่อ อนามัยั ขั้้น� สอน สถานการณ์ไ์ ด้้ พบผู้ป้� ่่วยใน 1. สร้้างข้้อตกลงเกี่�่ยวกับั บ้้าน 2. ล้า้ งมืือบ่อ่ ย ๆ การดููนิิทาน เรื่อ�่ ง “ดููแลผู้ป้� ่่วยใน บ้้าน” 3. ทิ้้ง� ทิิชชููที่�่ใช้้ 2. เปิิดนิิทาน เรื่อ�่ ง “ดููแลผู้ป้� ่่วย แล้ว้ อย่า่ งถููกวิิธีี ในบ้้าน” ให้้เด็ก็ ดูู 3. เมื่�่อดููจบ ตั้้ง� คำ�ำ ถามและ 4. ไม่ใ่ ช่ข่ องใช้้ สนทนากับั เด็ก็ ถึงึ เนื้้อ� เรื่อ�่ งใน นิิทาน และพููดคุยุ เชื่�่อมโยงกับั ร่ว่ มกับั ผู้ป้� ่่วย เหตุกุ ารณ์ใ์ นชีีวิิตประจำ�ำ วันั ที่�่ เด็ก็ อาจพบกับั เหตุกุ ารณ์ด์ ังั กล่า่ ว ขั้้น� สรุุป ครู พาเด็ก็ ๆ ไปห้้องพยาบาล ที่�่มีีการสร้้างสถานการณ์์ว่่ามีี ผู้ป้� ่่วยอยู่� และให้้เด็ก็ เลืือก อุปุ กรณ์ใ์ นการดููแลตนเองว่า่ ควรใช้้อุปุ กรณ์ช์ นิิดใด และมีีวิิธีี ใช้้อย่า่ งไร หลังั จากนั้้น� สรุุป ทบทวนวิิธีีการปฏิบิ ัตั ิิตนที่ถ�่ ููกต้้อง การสะท้อ้ นหลัังการสอน การดแู ลผูป้ ่ วยในบา้ น 87

ผู้้�ปกคู่่ค�มืรอื อสำง�ำ หรัับ ผู้้�ปกครองสามารถนำ�ำ แผนการจััดประสบการณ์์สำ�ำ หรัับครููพี่�่เลี้้ย� ง มาปรัับใช้้ได้้เช่่นเดีียวกััน หรืือสามารถนำ�ำ สื่�่อชุุด รู้้ท� ัันสถานการณ์์สร้้าง ความปลอดภัยั สำ�ำ หรับั เด็ก็ ปฐมวัยั ซึ่่ง� ประกอบด้ว้ ย เนื้้อ� หา 9 เรื่อ�่ ง คืือ 1. การติิดอยู่�ในรถ 2. การจมน้ำ��ำ 3. การถููกล่อ่ ลวง 4. การถููกล่ว่ งละเมิิดทางเพศ 5. การดููแลผู้ป้� ่่วยในบ้้าน 6. เบอร์โ์ ทรฉุกุ เฉิิน 7. การพลัดั หลง 8. อุบุ ัตั ิิเหตุใุ นบ้้าน 9. ไฟฟ้้า เมื่อ�่ ให้้เด็ก็ ๆ ดูู สื่อ�่ แอนิิเมชันั เรื่อ�่ ง ดููแลผู้ป้� ่่วยในบ้้านแล้ว้ ผู้ป้� กครอง ควรสนทนาและสร้้างสถานการณ์จ์ ำ�ำ ลองในเรื่อ�่ งต่า่ ง ๆ ขึ้น้� เพื่�่อสอนและ ทบทวนความรู้แ� ก่เ่ ด็ก็ เพื่อ�่ ให้้เด็ก็ สามารถนำ�ำ ความรู้ม� าใช้้ในสถานการณ์์ จริิงที่�่อาจเกิิดขึ้น้� กับั เด็ก็ ได้้ โดยการยกตัวั อย่า่ งง่า่ ย ๆ เพื่�่อให้้เด็ก็ เข้้าใจ 5ดในแู บลา้ผนูป้ ่ วย เรื่�่องดููแลผู้�้ป่่วยในบ้า้ น หลังั จากที่�่เด็็กดููสื่�่อจบให้้ผู้ป้� กครองสร้้างสถานการณ์ว์ ่่า มีีผู้ป้� ่่วยในบ้้าน และให้้เด็ก็ เลืือกอุปุ กรณ์ใ์ นการดููแลตนเองว่า่ ควร ใช้้อุปุ กรณ์ช์ นิิดใด และมีีใช้้วิิธีีใช้้อย่า่ งไร หลังั จากนั้้น� ร่ว่ มกันั สรุุป ทบทวนวิิธีีการปฏิิบัตั ิิตนที่�่ถููกต้้อง โดยเด็ก็ ควรปฏิิบัตั ิิ ดังั นี้้� 5.1 สามหน้้ากากอนามัยั 5.3 ทิ้้ง� ทิิชชููที่�่ใช้้แล้ว้ อย่า่ งถููกวิิธีี 5.2 ล้า้ งมืือบ่อ่ ย ๆ 5.4 ไม่ใ่ ช่ข่ องใช้้ร่ว่ มกับั ผู้ป้� ่่วย 88 สคู่่ำ��มืหือรคับรูเูพดี่�่เ็กลี้้ปย� ฐงแมลวะัยผู้ป้� กครอง ชุุด รู้้�ทันสถานการณ์์สร้้างความปลอดภััย