ใบความรู้ สุภาษิตพระร่วง

เอกสารประกอบการสอน ชนั้ มธั ยมศึกษาปีที่ ๑ วิชาภาษาไทย เร่ือง สภุ าษติ พระร่วง ************************************************************************************************ สุภาษติ พระรว่ ง พรอ้ มความหมาย สภุ าษติ ความหมาย เมอ่ื น้อยใหเ้ รยี นวิชา ทาอะไรให้เหมาะสมกบั วยั จึงจะสาเรจ็ ประโยชน์ มีความ เปน็ คนเรียนความรู้ เจริญรุ่งเรือง คนจะพฒั นาไดง้ า่ ยต้องเร่ิมต้งั แต่ยงั เล็ก ปลกู ไมตรอี ย่ารูร้ า้ ง เกิดเป็นคนต้องศกึ ษาหาความรู้ไว้อยกู่ บั ตวั เสมอ เพราะความรู้ ช่วยเราไดท้ กุ เมอ่ื ไม่ว่าในยามปกติหรือคบั ขนั ดังที่สุนทรภู่ สร้างกุศลอย่ารู้โรย กลา่ วไวว้ ่า \"รสู้ งิ่ ใดไมส่ ูร้ ูว้ ิชา รู้รกั ษาตวั รอดเป็นยอดดี\" โอบอ้อมเอาใจคน ปลูกไมตรีท่ัวชน สรา้ งมติ รภาพกบั ผูอ้ ่นื อยเู่ สมอ วธิ ที ่ีผกู ไมตรไี ดผ้ ลกค็ ือ การ ตระกลู ตนจงคานบั ปฏิบตั ิตามหลักธรรม ๔ ประการคอื ทาน(แบ่งปนั ) ปิยวาจา อยา่ อวดหาญแกเ่ พอื่ น (พดู สุภาพ) อตั ถจริยา(ทาประโยชน์แกเ่ ขา) และสมานตั ตา เปน็ คนอยา่ ทาใหญ่ (วางตวั เสมอตน้ เสมอปลาย) อยา่ เบยี ดเสยี ดแกม่ ติ ร ทผ่ี ิดชว่ ยเตือนตอบ การสร้างบุญ สร้างกศุ ล ช่วยทาให้กิเลสถูกขัดเกลาเบาบางลง ที่ชอบช่วยยกยอ คนมกี เิ ลสน้อย ชวี ิตจะมีแตค่ วามสขุ ความร่มเยน็ ให้มีเมตตาต่อคนท้งั หลาย ไมเ่ ฉพาะแก่พนี่ ้องเทา่ นน้ั หม่ันผกู ไมตรกี ับคนทกุ คน มีมิตรดีกว่ามศี ตั รู ใหค้ วามเคารพวงศ์ตระกลู อย่าทาตวั เกง่ กว่าเพอ่ื น อย่าอวดเบ่งคยุ โตหรอื มอี ิทธิพลเหนอื ใครต่อใคร ไม่ควรเบยี ดเบยี นหรอื เอาเปรียบเพอ่ื น ควรให้ความรักความ จรงิ ใจกับเพ่อื น ส่งิ ใดที่เพือ่ นทาผดิ กช็ ว่ ยบอกกลา่ วตักเตอื น สิ่งใดที่เพื่อนทาดีอย่แู ล้วก็ควรยกยอ่ งชมเชย โรงเรยี นศึกษานารวี ิทยา

สภุ าษิต ความหมาย อยา่ ขอของรกั มิตร ชอบชดิ มกั จางจาก ไมค่ วรสรา้ งความลาบากใจให้กับเพื่อน เช่น การขอในสิ่งท่เี พอ่ื น รักและหวงโดยไมเ่ กรงใจอาจทาให้เสียเพ่อื นไปกไ็ ด้ ยอมิตรเมื่อลบั หลงั การชมมิตรเม่ือลบั หลงั เป็นการชมอยา่ งจรงิ ใจ อยา่ ประกอบกิจเปน็ พาล อยา่ ประกอบอาชีพทีท่ ุจริต พึงผนั เผ่อื ตอ่ ญาติ ใหร้ ู้จักเอ้ือเฟ้อื เผอื่ แผญ่ าตพิ นี่ ้อง คนที่เป็นพวกกับเรา เราควรเลยี้ งดเู ขาให้มีความสุข เพราะเขา พรรคพวกพงึ ทานุก ปลุกเอาแรงทว่ั ชน ยลเยี่ยงไก่ อาจสามารถชว่ ยเหลอื เราได้ ใหด้ ตู วั อยา่ งไกห่ รอื นกกระทาที่หา นกกระทา พาลูกหลานมากิน อาหารมาไดก้ ็เผอ่ื แผล่ ูกๆ คนเรากเ็ ชน่ กัน เม่อื มลี าภหรอื ของกนิ ของใช้ ควรเรยี กลูกหลาน มิตรสหาย อยา่ รักถ้ากว่าเรอื น อยา่ รกั เดอื นกวา่ ตะวัน อย่าเหน็ ของมีประโยชนน์ อ้ ยดีกว่าของมปี ระโยชนม์ าก อยา่ ตน่ื ยกยอตน ไม่ควรพดู ยกยอตนเอง อย่าชงั ครูชงั มติ ร อย่าเกลยี ดครูผู้เป็นกัลยาณมิตร อย่าผูกมิตรคนจร อยา่ คบหากบั คนเรร่ อ่ นพเนจร ไม่มีหัวนอนปลายเทา้ เมตตาตอบตอ่ มติ ร ควรมีความรกั ความจริงใจตอบต่อเพ่ือน คนขาอย่าร่วมรัก ไม่ควรคบหาสมาคมกบั คนมลี ับลมคมในหรือคนเจ้าเล่ห์ คนทรยศอยา่ เชอ่ื อย่าเผอื่ แผ่ความคิด ไมค่ วรให้ความเคารพเช่อื ถือคนชว่ั และไมค่ วรโยนความผิด ให้กับผูอ้ ่นื สวุ านขบอย่าขบตอบ ไม่ควรย่งุ เก่ยี วหรอื ต่อล้อต่อเถยี งกับคนชวั่ เขา้ เถอื่ นอยา่ ลมื พร้า ให้มคี วามรอบคอบเมอื่ จะปฏบิ ัตภิ ารกจิ อะไรควรนาเครื่องมอื เครื่องใช้ให้ครบครนั หน้าศึกอย่านอนใจ ควรเตรยี มตัวใหพ้ ร้อมเพ่ือรบั มือกับสถานการณ์ท่ีกาลงั จะ เกิดข้นึ เสมอ เดนิ ทางอยา่ เดินเปลี่ยว ไม่ควรไปไหนมาไหนโดยลาพังเพราะภยั อนั ตรายอยรู่ อบดา้ น ท่ีขวากหนามอยา่ เสยี เกือก อย่าได้ขาดเครอื่ งป้องกนั ยามเขา้ ไปอย่ใู นสถานทลี่ าบากหรือที่ ท่ีมีภัย ทารัว้ เรอื กไว้กบั ตน จงหมนั่ ทาความดไี วเ้ สมอเพือ่ เปน็ เครื่องกาบังตน จงเร่งระมดั ฟนื ไฟ ให้รจู้ ักระมดั ระวงั ในการใช้ฟืนไฟอาจจะเกดิ อันตรายได้ ที่ทับจงมไี ฟ ทีอ่ ยูอ่ าศัยควรมีไฟยามค่าคืน โรงเรียนศกึ ษานารวี ทิ ยา

สภุ าษติ ความหมาย ทไี่ ปจงมเี พ่อื น ทางแถวเถื่อนไคลคลา ไปไหนมาไหนควรมีเพ่ือนร่วมทางไปดว้ ย ยามอนั ตรายจะได้ ช่วยเหลอื กนั เข้าออกอย่าวางใจ ระวังระไวหนา้ หลงั เยยี วผ้ชู งั ตอ้ งรูจ้ ักระมดั ระวงั ตัวในการเดินทางไปไหนมาไหน ไม่ควร จะคอยโทษ ประมาทเพราะอาจจะมคี นคอยปองร้ายเราได้ ขา้ งตนไว้อาวธุ สรรพยุทธอยา่ วางจิต ภยั อันตรายมีไดท้ กุ เมอื่ ควรรูจ้ ักตระเตรยี มตัวป้องกนั เอาไวก้ อ่ น ข้าคนไพรอ่ ย่าไฟฟนุ อยา่ แสดงความโกรธตอ่ คนรบั ใช้หรือผใู้ ต้บังคับบัญชา ภกั ดอี ยา่ ด่วนเคียด ให้เปน็ คนทซี่ อ่ื สัตย์จงรักภักดี อยา่ หนุ หนั ตัดใจ อยา่ กร้ิวโกรธเนืองนิตย์ อย่าเปน็ คนโมโหอยู่ตลอดเวลา อย่ามีปากว่าคน ไม่ควรนนิ ทาหรือว่าคนอืน่ ให้ไดร้ บั ความเสียหาย พบศตั รปู ากปราศรยั ความในอยา่ ไขเขา ควรพูดจาปกติแม้ว่าจะเปน็ ศัตรูกนั แตไ่ ม่ ควรเผยความในใจ ใหเ้ ขารู้ เจรจาตามคดี ควรพูดตามความเปน็ จรงิ ทีเ่ กดิ ข้ึนเพราะความจริงเปน็ สง่ิ ไมต่ าย อยา่ ขดุ คนดว้ ยปาก ไมค่ วรพูดค่อนขอดหรอื กลา่ วหาวา่ รา้ ยใคร อยา่ จับล้ินแกค่ น อยา่ คอยจบั ผดิ คาพูดผ้อู ่ืน เมอ่ื พาทพี งึ ตอบ ควรพูดเม่ือจาเปน็ ต้องพูด อย่าริกล่าวคาคด อยา่ พูดโกหก ให้พูดแต่ความจรงิ โตต้ อบอย่าเสียคา ในการสนทนาหรอื โต้คารมไมค่ วรกลา่ วคาพดู ให้ผู้อนื่ เสอ่ื มเสยี คดิ แลว้ จึงเจรจา ควรคดิ ให้ดีกอ่ นพูด อย่านนิ ทาผอู้ ื่น ไม่นนิ ทาว่าร้ายผู้อ่ืน หรือกล่าวคาให้ผอู้ ่ืนเสียหาย อย่าจบั ลิ้นแก่คน อยา่ คอยจบั ผิดคาพูดผู้อนื่ โต้ตอบอย่าเสียคา ในการสนทนาหรอื โต้คารมไม่ควรกล่าวคาพูดให้ผู้อืน่ เสอื่ มเสีย คิดแลว้ จึงเจรจา ควรคิดให้ดกี ่อนพูด อย่านินทาผ้อู ่นื ไมน่ นิ ทาว่าร้ายผูอ้ ื่น หรือกล่าวคาให้ผอู้ ื่นเสยี หาย อย่าน่งั ชิดผู้ใหญ่ ให้รูจ้ กั ทต่ี ่าทสี่ ูง อย่าตีตนเสมอท่าน อย่าขัดแข็งผู้ใหญ่ ไมค่ วรขดั แย้งหรอื งัดขอ้ หรอื แสดงอานาจกับผูใ้ หญห่ รือผู้ที่ มี อานาจมากกว่าเพราะอาจจะมีภัย จงนบนอบผู้ใหญ่ ตอ้ งมคี วามอ่อนน้อมต่อผใู้ หญ่ โรงเรยี นศกึ ษานารวี ทิ ยา

สุภาษิต ความหมาย ผ้เู ฒา่ ส่งั จงจาความ ควรจาคาทผี่ ู้ใหญ่อบรมสัง่ สอนมาใช้ปฏิบตั เิ พราะจะเปน็ ประโยชน์กบั ตนภายหลงั ครูบาสอนอย่าโกรธ เมื่อครูอบรมสัง่ สอนไมค่ วรโกรธเพราะครูเป็นผทู้ ีม่ ีความ ท่านไท้อยา่ หมายโทษ ปรารถนาท่ดี ีตอ่ ศษิ ย์ นอบตนตอ่ ผเู้ ฒา่ อย่าจับผิดผู้ใหญ่ ทดแทนคุณท่านเมือ่ ยาก มีความอ่อนน้อมถ่อมตนตอ่ ผูใ้ หญ่ ตอ้ งแสดงความกตญั ญกู ตเวทีต่อผูม้ พี ระคณุ ยามแก่เฒ่าหรอื อยา่ เลียนครเู ตือนด่า ขณะทา่ นมคี วามยากลาบาก ท่านสอนอย่าสอนตอบ อย่านาพฤติกรรมของครขู ณะอบรมส่งั สอนเรามาล้อเลยี น ท่านรกั ตนจงรักตอบ เม่อื ผใู้ หญต่ กั เตือนสง่ั สอนควรตั้งใจฟังดว้ ยความเคารพ ไม่กล่าว ท่านนอบตนจงนอบแทน คายอกยอ้ นต่อผใู้ หญ่ ใหห้ าสินเมือ่ ใหญ่ เม่ือผู้ใหญ่มคี วามปรารถนาดตี ่อเราเราควรแสดงความกตัญญู อย่ารริ า่ นแก่ความ ตอ่ ท่าน ประพฤตติ ามบรู พระบอบ ผู้ทอ่ี ่อนนอ้ มต่อเราเราควรออ่ นน้อมตอบ อย่าใฝ่สงู ใหพ้ ้นศกั ดิ์ เมอื่ เข้าสวู่ ัยผใู้ หญ่ต้องรู้จกั ทางานประกอบอาชพี มาเล้ยี งตนและ เขน็ เรอื ทอดกลางถนน ครอบครัว หวา่ นพืชจักเอาผล เลย้ี งคนจกั กนิ แรง อยา่ ดว่ นหาเรอื่ ง อย่าใฝ่ตนให้เกนิ ประพฤติตนตามขนบธรรมเนียมระเบียบประเพณีทก่ี าหนด ตนเปน็ ไทอย่าคบทาส อย่าทะเยอทะยานเกินความสามารถของตน มีสนิ อยา่ อวดมงั่ เตอื นไมใ่ ห้ทาอะไรผดิ ปกติวิสัยหรอื ผิดกาลเทศะ รักตนกวา่ รักทรัพย์ ทาอะไรไมค่ วรหวงั ผลประโยชน์ อยา่ ทาตัวเกินฐานะของตน เมื่อพน้ สภาพจากการเป็นทาสแลว้ ไม่ควรมาคบกับทาสอกี อย่าอวดความม่งั มที รพั ยส์ ินเงนิ ทองเพราะอาจเปน็ อันตรายตอ่ ตนเองได้ ให้รักเกยี รติ นักชือ่ เสยี งวงศ์ตระกูลยง่ิ กวา่ ทรพั ยส์ นิ เงินทอง โรงเรียนศึกษานารวี ทิ ยา

สภุ าษิต ความหมาย สู้เสยี สินกว่าเสยี ศกั ด์ิ เกยี รตยิ ศ ชอื่ เสียง เปน็ สง่ิ ทหี่ ามาได้ยากลาบาก เมื่อมีแล้วกค็ วร รกั ษาใหด้ ี ถ้าเสียไปคงหามาใหม่ไดย้ าก ผิดกบั ทรัพยส์ นิ เงนิ ทอง เม่อื เสยี ไปแลว้ หาใหมม่ าทดแทนได้ คดิ ตรองตรึกทุกเมอ่ื ควรคิดไตร่ตรองใครค่ รวญให้ดีก่อนกอ่ นทีจ่ ะทาอะไร เยยี วสะเทนิ จะอดสู ทาส่ิงใดขาดๆ เกินๆ กา้ ก่ึงจะเปน็ ทอ่ี บั อาย อย่าใฝ่เอาทรพั ยท์ า่ น ควรทามาหากนิ ดว้ ยตนเอง ไม่ควรหวงั พง่ึ ผู้อืน่ ในการเลี้ยงตน ไปเรอื นท่านอย่าน่งั นาน ยามไปธรุ ะปะปงั ที่ไหนไม่ควรนง่ั นานเพราะจะทาใหเ้ สียเวลาท้งั สองฝ่าย ท่ีรกั อยา่ ดูถกู ควรให้ความรักความเกรงใจแม้คนใกล้ชดิ สนทิ สนมไมค่ วร มองข้าม น้าเช่ยี วอยา่ ขวางเรอื ในขณะท่เี หตกุ ารณ์รนุ แรงยังดาเนนิ อยู่อย่างรอ้ นรนเราไมค่ วร เขา้ ไปยงุ่ เกี่ยว ช้างไล่แลน่ เล่ยี งหลบ ถ้าถูกคกุ คามจากผมู้ ีอานาจใหห้ ลบหลกี ไม่ควรต่อสู้ เขา้ ออกอย่าวางใจ ระวงั ระไวหน้าหลัง เยยี วผ้ชู งั ตอ้ งรู้จกั ระมัดระวงั ตวั ในการเดนิ ทางไปไหนมาไหน ไมค่ วร จะคอยโทษ ประมาทเพราะอาจมีคนคอยปองร้ายเราได้ ขา้ งตนไว้อาวุธ สรรพยทุ ธอยา่ วางจิต ภยั อนั ตรายมีได้ทกุ เมื่อ ควรร้จู กั ตระเตรยี มตัวป้องกนั เอาไว้ก่อน ความแหนให้ประหยดั สง่ิ ทรี่ ักและหวงแหนก็ให้ระมักระวังรกั ษาไว้ให้ดี โดยเฉพาะสิ่งที่ เปน็ ความลบั ก็ควรรักษาไว้ให้ดี โดยเฉพาะสิง่ ทเ่ี ป็นความลบั ก็ ควรรักษาไว้อยา่ แพรง่ พราย เผา่ กษตั รยิ เ์ พลงิ งู ไม่ควรไวใ้ จในส่ิงต้องห้าม ห้าประการคอื กษัตริย์ เด็ก ผู้หญงิ งู และไฟ เพราะอาจนาความเดอื ดร้อนมาสเู่ ราได อยา่ ตงี ูใหแ้ ก่กา อยา่ ทาส่งิ ไรป้ ระโยชนอ์ าจเกิดโทษแก่ตนได้ อยา่ ตปี ลาหนา้ ไซ อยา่ ขัดขวางผลประโยชน์ที่กาลังจะเกดิ ขึน้ อย่าดีสนุ ขั ห้ามเห่า อย่าทาส่งิ ท่ีสวนทางกับธรรมชาติ หรอื อย่าขัดขวางผู้ท่ีปฏบิ ัติ หน้าทขี่ องตน อย่าเขา้ แบกงาช้าง อยา่ ทาการใดเส่ียงอนั ตรายและไมเ่ กิดประโยชน์แกต่ น อยา่ โดยคาคนพลอด อยา่ เชอื่ คาพดู อนั หวานหู อย่ามัวเมาเนอื งนติ ย์ อย่าหลงใหลในส่งิ ไรส้ าระตลอดเวลา โรงเรียนศกึ ษานารวี ทิ ยา

สุภาษิต ความหมาย อย่าไดร้ ับของเขญ็ โทษตนผิดพึงรู้ อย่ารบั ของรอ้ นหรือของโจร การเรอื นตนเร่งคิด โทษตนผิดราพึง อย่าคะนึงถงึ โทษทา่ น สอนให้พิจารณาตนเอง ใหห้ าความผิดของตน เม่ือพบแล้วใหห้ า หนทางแก้ไขเสีย เห็นงามตาอยา่ ปอง ควรปฏบิ ัตงิ านบา้ นงานเรือนอยเู่ สมออย่าให้บกพรอ่ ง อย่าต่ืนยกยอตน ของฝากท่านอยา่ รบั ใหม้ องเห็นโทษของการทาความผิดหรือความชั่วไม่ควรไป อย่ากอรปจติ ริษยา เสียเวลาจับผิดคนอ่นื ส่ิงท่มี องเหน็ วา่ สวยงาม อย่าเพงิ่ หมายปองเพราะของสวยงาม มักมาพร้อมกับภยั อันตราย ไมค่ วรพดู ยกยอตนเองเปรียบเทียบเหมอื นกลองจะดงั ตอ้ งมีคน ตี ถา้ กลองดังโดยไมม่ คี นตเี รียกวา่ กลองจญั ไร อยา่ มักง่ายหรอื เห็นแกไ่ ด้ ไมค่ วรริษยาผอู้ ่นื เพราะการรษิ ยาเป็นบ่อนทาลายสามคั คี โรงเรียนศึกษานารวี ิทยา