แหล่งเรียนรู้ ปรางค์กู่

แหล่งเรียนรู้ สถานบำบดั โรคเกา่ แก่ จงั หวดั ชัยภมู ิ ปรางคก์ ู่ จดั ทำโดย นายธนกร สุทธิเจริญพานิชย์ 653861109

พระปรางคก์ ู่ เป็นโบราณสถาน ต้ังอยู่ท่ีถนนบรรณาการ บ้านหนองบัว ตำบลในเมือง อำเภอเมืองชัยภูมิ จังหวัดชัยภูมิ มีฐานสี่เหล่ียม สร้างด้วยศิลา แลงวางซ้อนกันจากฐานถึงยอด ภายในบรรจุ พระพุทธรูปดินเผา เชื่อกันว่าเป็นอโรยาศาล (โรงพยาบาล) ในสมยั ก่อน

ประวตั ิ พระปรางค์กู่สร้างโดย \"พระไภษชัยคุรุไวฑูรย์ ประภา\" เม่ือ พ.ศ.1724–1761 หรือ พุทธศตวรรษที่ 18 ในสมัยอาณาจักรขอม ในรัชกาลพระเจ้าชัยวรมัน ที่ 7 โดยสร้างเป็นปรางค์ศิลาแลงท้ังหลัง มีประตูเข้า ทางทิศตะวันออก มีกำแพงรูปส่ีเหลี่ยมล้อ มรอบ ภายในพระปรางค์กู่มีพระพุทธรูปปางมารวิชัย ที่ เคลื่อนย้ายมาจากที่อ่ืนประดิษฐานอยู่ มีเศียรเทวดา อิทธิพลศิลปะขอม ทับหลังท่ีกรอบประตูสลักเป็นรูป ไตรรัตนมหายาน มีความหมายถึงพระพุทธเจ้าทรงมี ความรู้การแพทย์ ทำให้ประชาชนมีความสุขและไม่มี โรค

ป รา ง ค ์ กู ่ มี แ ผ น ผั ง แ ล ะ ลั ก ษ ณ ะ แ บ บ เ ดี ย ว กั น กั บ อาคารที่เชื่อกันว่าเป็นอโรคยาศาล มีข้อความว่าให้อยู่ ใต้พระบารมีของพระพุทธเจ้าผู้ทรงการแพทย์ คือ พระไภษชัยคุรุไวฑูรย์ประภา ผู้ประทานความสุขเกษม และความไม่มีโรคให้แก่ประชาชน ปัจจุบันเป็นโบราณ สถานที่สำคัญและมีสภาพสมบูรณ์ท่ีสุดแห่งหน่ึงใน จังหวัดชัยภูมิ และยังเป็นท่ีเคารพของคนในจังหวัด ชยั ภมู เิ ปน็ อย่างสงู อีกดว้ ย

ลกั ษณะทั่วไป ปรางค์กู่เป็นโบราณสถานอีกแห่งหนึ่ง ที่มีแผนผัง และลักษณะเหมือนกับโบราณสถานท่ีได้พบหลักฐานว่า เป็นอโรคยาศาล ที่สร้างข้ึนในพุทธศตวรรษที่ 18 คือ มีองค์ประธานอยู่ตรงกลาง 1 องค์ บรรณาลัย ด้านหน้า 1 หลัง ล้อมด้วยกำแพงซึ่งมีโคปุระเฉพาะ ด้านหน้าท้งั หมด ก่อด้วยอฐิ ศลิ าแลงยกเวน้ กรอบประตู หน้าต่าง ทับหลัง เสาประดับล้วนเป็นหินทราย หัน หน้าไปทางทิศตะวันออก ทิศตะวันออกเฉียงเหนือของ ป รา ง ค ์ มี ส ร ะ น้ า 1 ส ร ะ ยั ง ค ง ส ภ า พ ส ม บู ร ณ์ โดยเฉพาะองค์ประธานซึ่งมีผังเป็นรูปส่ีเหลี่ยมจัตุรัส ขนาด 5 เมตร ย่อมุมไม้สิบสอง ด้านหน้ามีประตูทำ เปน็ มุขยน่ื ออกมา

ผนังปรางค์อีก 3 ด้านเป็นประตูหลอก จำหลัก ภาพตรงกลางเป็นพระพุทธรูปประทับน่ังปางสมาธิ ซ่ึง จับท่อนพวงมาลัยไว้ด้วยมือทั้งสองข้าง ด้านข้าง ทางซ้ายและขวาจำหลักรูปพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร 4 กร กับรูปนางปรัชญาปารมิตา ด้านหน้ามีทับหลัง เช่นกัน สันนิษฐานว่าสลักเป็นภาพเดียวกัน แต่ ปัจจุบันลบเลือนมาก ท่ีช่องประตูหลอกด้านทิศเหนือ ยังมีพระพุทธรูปศิลาปางสมาธิ ศิลปะแบบทวาราวดี ขนาดสูง 1.75 เมตร หน้าตักกว้าง 7.5 เมตร ประดิษฐานอยู่ 1 องค์ ซึ่งเป็นของท่ีเคล่ือนย้ายมา จากทีอ่ ่ืน

สว่ นประกอบตา่ ง ๆ ของโบราณสถาน 1.ซุ้มโคปุระ คือ ที่อยู่ของพาหนะของเทพเจ้าที่รักษา พระองค์ มเี ทพประจำ 8 ทศิ 2.ปรางค์ประธาน มีพระพุทธรูปปางสมาธิอยู่ด้านใน มีเศยี รทท่ี ำการสรา้ งขน้ึ มาใหม่ 3.บ ร ร ณา ลั ย เ ป ็ น ที่ เ ก็ บ ย า อ ยู ่ ข ว า มื อ ข อ ง โบราณสถาน มีแท่นรูปเคารพ (แท่นโยนี) อยู่ ข้างใน 4.กำแพงล้อมปรางคแ์ ละประตซู ุ้มทางเข้า-ออก 5.บ่อน้า

หลักฐานท่พี บ ทศิ ตะวันออกเฉียงเหนือของปรางค์มีสระน้า 1 สระ ยังคงมีสภาพสมบูรณ์ดีเป็นอย่างมาก โดยเฉพาะองค์ ประธานซ่ึงมีแผนผังเป็นรูปส่ีเหล่ียมจัตุรัส ขนาด 5 เมตร ย่อมุมไม้สิบสองด้านหน้ามีประตูทำเป็นมุขย่ืน ออกมา ผนงั ปรางค์มี 3 ด้าน เป็นประตูหลอก จำหลัก ภาพตรงกลางเป็นพระพุทธรูปปางสมาธิเหนือกาล ซึ่ อถือพวงมาลัยไว้ด้วยมือทั้งสองข้าง ด้านข้างทางซ้าย และขวาจำหลกั รูปพระโพธสิ ัตว์อวโลกิเตศวร 4 กร กับ รู ป นา ง ป รั ช ญ า ป า ร มิ ต า ด ้ า น ห น ้ า มี ทั บ ห ลั ง เช ่ น กั น สันนิษฐานว่าสลักเป็นภาพเดียวกัน แต่ปัจจุบันลบ เลือนไปมากที่ช่องประตูหลอกด้านทิศเหนือยั งมี พระพุทธรูปศิลา ศิลปะแบบทวาราวดี ขนาดสูง 1.75 เมตร หน้าตักกว้าง 7.5 เมตร ประดิษฐานอยู่ 1 องค์ ซึ่งเปน็ ของทเ่ี คลอื่ นยา้ ยมาจากที่อ่นื

ภาพสลักทีส่ ำคญั ของโบราณสถาน 1.ภาพพระโพธสิ ตั ว์อวโรกิเตศวร 4 กร 2.ปรางค์ประธานจะมีหน้ากาล ด้านบนสลักภาพ พระพุทธรปู ปรางค์สมาธิ 3.ทั พ ห ลั ง มุ ข ด ้ า น ทิ ศ เ ห นื อ ข อ ง ป ร า ส า ท ป ร ะ ธ า น สนั นิษฐานวา่ เปน็ ภาพพระรัตนไตรมหายาน 4.ภาพพุทธประวัติตอนเจ้าชายสิทธัตถะ เสด็จออกมา มหาภิเนษกรมณ์ที่หน้าบันด้านทิศตะวันตก ขอ งบรรณาลยั

อา้ งอิง ประชมุ วัฒน์. (2564).ปรางคก์ ู่ สถานบำบัดโรคเกา่ แก่ จังหวัดชัยภูมิ. สืบค้น 15 กรกฎาคม 2562, จาก https://prachumwat.com/2021/03/01