1-8-62บทปฏิบัติที 3-การแปรรูปเมล็ดธัญพืชด้วยว (1)

บทปฏิบตั กิ าร เรื่อง การแปรรูปเมล็ดธัญพืชด้วยวธิ ีสกี ะเทาะเปลือก ผศ.ดร.จิรภา พงษจ์ ันตา บทนา การแปรรูปเมลด็ ธญั พืชเพอ่ื การบรโิ ภคในระดับอุตสาหกรรมโดยทัว่ ไปมี 2 กรรมวิธหี ลกั คือ การสี กะเทาะเปลือก (hulled –grain mill) นยิ มใชก้ ับธญั พชื ท่ีมีเปลือกหุ้มหนาแน่น เชน่ ข้าว ข้าวโอ๊ต และข้าว บาร์เลย์ การสีกะเทาะเปลือกเป็นวิธกี ารแปรรูปธญั พืชโดยการกะเทาะเปลือกใหห้ ลดุ ออกจากเมลด็ และขดั ผิว หุม้ เมล็ดบางสว่ นออกให้มีการแตกเสียหายน้อยทีส่ ุดธัญพชื สว่ นใหญท่ ี่ใชว้ ิธกี ารสีกะเทาะเปลอื กคือ ขา้ ว ขา้ ว โอต๊ และขา้ วบารเ์ ลย์ ในบทปฏิบตั กิ ารน้ีมงุ่ เน้นใหน้ ักศกึ ษาไดเ้ รียนรใู้ นด้านการสีขา้ วและการตรวจสอบ คณุ ภาพข้าว เนอ่ื งจากข้าวเป็นธัญพชื หลกั ของประเทศไทย เมลด็ ข้าวสารทผ่ี ่านการสีจะมเี มล็ดขา้ วเต็มเมล็ด (ตน้ ขาว) ผสมกบั ขา้ วหัก(ปลายขา้ ว) บา้ งจะมปี รมิ าณมากหรือน้อยข้นึ อยู่กับปัจจัยต่างๆ ได้แก่ คุณสมบตั ิทาง พันธุก์ รรมของขา้ วเปลอื ก สมบตั ทิ างกายภาพและทางเคมขี องขา้ วเปลือก และสภาพแวดลอ้ มในการสี วัตถุประสงค์ 1.นกั ศึกษาสามารถร้แู ละเข้าใจข้ันตอนการแปรรปู เมล็ดธญั พชื โดยวธิ กี ารสกี ะเทาะเปลือกได้ 2. นักศึกษาสามารถบอกเคร่ืองมือและอปุ กรณ์ท่ีใช้ในการสขี า้ วได้ 3. นักศกึ ษาสามารถบอก มาตรฐานข้าวสารและข้าวกล้องได้ วัตถุดิบและอปุ กรณ์ 1. เมลด็ ขา้ วเปลอื ก จานวน 4 พนั ธุ์ ๆ ละ 1 กิโลกรัม (กข 6 ขาวดอกมะลิ ข้าวกา่ ขา้ วเปลือกเก่า) 2. ถุงกระดาษหรอื ถุงพลาสติกใสต่ วั อย่าง 3. เครอื่ งชง่ั น้าหนักทศนยิ ม 4 ตาแหน่ง 4. ชุดเครือ่ งทาความสะอาดข้าว สีกระเทาะเปลือก เครื่องขดั ขาว เครอื่ งคัดขนาดข้าวและอุปกรณ์ ประกอบดังภาพท่ี 1 5. ปากกาเขียนตดิ ทน 6. แปรงขนอ่อน ผ้าเชด็ โต๊ะ กระดาษทิชชุ ข้นั ตอนการปฏบิ ัตกิ ารสขี า้ วเปลือก

1. นักศกึ ษาแบง่ กลุ่มปฏบิ ัตกิ ารเปน็ 3 กล่มุ (กข 6 ขาวก่า ขา้ วเปลอื กเก่า) 2. การเตรยี มเมล็ดกอ่ นการสี การทาความสะอาด เพื่อกาจดั สิ่งปนเปอ้ื นตา่ งๆในเมลด็ ขา้ ว เช่น เศษ หิน ดนิ และ โลหะ รวมท้ังเมลด็ ธัญพืชชนดิ ตา่ งๆ ทม่ี ีนา้ หนักออกโดยใชเ้ ครื่องร่อนแบบเขย่าท่ี ประกอบไปดว้ ยตะแกรงร่อน 2-3 ชน้ั ในแต่ละชั้นจะมีรูตะแกรงขนาดต่างๆ กันเพ่ือแยกเอา สง่ิ เจอื ปนออกไปตามขนาด ตรวจสอบความช้ืน 3. การสีกะเทาะเปลอื กข้าวด้วยเครื่องกะเทาะเปลือก (hurler or husker) ดาเนินการดงั นี้ 1. ทาความสะอาดเครอ่ื ง และบรเิ วณรอบๆตรวจสอบท่รี องรับ ข้าวทผ่ี า่ นการกะเทาะเปลือกด้านล่าง 2. เสียบปล๊กั เปดิ ทดสอบเคร่อื ง และปรับขนาดลกู กล้งิ ตาม ความเหมาะสมของเมลด็ ข้าว 3. ชง่ั น้าหนักข้าวเปลอื ก จดบนทกึ ลกั ษณะสีขา้ วกลอ้ ง แลว้ ใส่ ลงในทชี่ อ่ งใสด่ า้ นบน แล้วค่อยเปิดชอ่ งใหข้ า้ วเปลอื กไหลลงมาผ่านลกู กลิ้ง 4. เก็บตวั อยา่ งแกลบ และขา้ วกลอ้ งทไ่ี ดม้ าชัง่ น้าหนักและบันทึกข้อมูล 4. การขดั ขาวขา้ ว โดยเคร่ืองขัดเมล็ดขา้ วกลอ้ ง ใหข้ า้ วไดค้ รงั้ ละ ประมาณ 100 - 200 กรมั โดยปฏิบัติตามขั้นตอนการใช้ เคร่ืองมอื ของเครอ่ื ง ชง่ั น้าหนักขา้ วขาว และราละเอียดที่ได้ จดบนทกึ ลกั ษณะสีขา้ วขดั ขาวและ ราขา้ วทไี่ ด้ 5. เครื่องคดั ขนาดเมลด็ ขา้ วโดยเครื่องคดั ขนาดโดยปฏิบตั ิตาม ข้ันตอนการใชเ้ ครื่องมือของเครอ่ื ง ชัง่ น้าหนักและแบ่ง ขนาดข้าวออกเป็น 5 ขนาดคือ ข้าวเตม็ เมล็ด ต้นข้าว ข้าวหกั ใหญ่ ข้าวหัก และปลายข้าว 6. บนั ทึกผลการทดลองตามตารางท่ี 1และคานวณผลดังนี้ 1. คานวณหาปริมาณรอ้ ยละของผลผลติ ที่ไดจ้ ากการสี กะเทาะเปลือกขา้ ว นา้ หนกั ข้าวกลอ้ งเต็มเมลด็ = (น้าหนกั ขา้ วกล้อง – นา้ หนัก เปลอื ก)/นา้ หนักข้าวเปลือก x100 = 2. คานวณหาปรมิ าณรอ้ ยละของผลผลติ ท่ีไดจ้ ากการขดั ขาว น้าหนักข้าวขาว (น้าหนกั ข้าวกล้อง – น้าหนักรา)/นา้ หนักขา้ วกลอ้ ง x100 3. คานวณหาปรมิ าณรอ้ ยละของผลผลิตทีไ่ ดข้ า้ วเต็มเมลด็ นา้ หนักขา้ วขาวเต็มเมล็ด = (นา้ หนักขา้ วเต็มเมลด็ – น้าหนกั ปลายขา้ ว)/นา้ หนักข้าวขดั ขาว x100 บันทึกผลการทดลอง

ข้าวเปลอื ก แกลบ ขา้ วกลอ้ ง น้าหนัก (กรมั ) ขา้ วเตม็ เมลด็ ข้าวหกั ราละเอยี ด ขา้ วสาร เอกสารอ้างอิง งามช่นื คงเสรี. 2546. ข้าวและผลติ ภณั ฑข์ ้าว. กรมวิชาการเกษตร. 167 น.