11 Best Pracetice-เกษตรผสมผสาน

นวัตกรรมดานเศรษฐกจิ พอเพยี ง (โคก หนอง นา โมเดล) ดว ยวิธปี ฏิบัตทิ ่ีดี (Best Practices) กศน.ตำบลกระแชง อำเภอบางไทร 1. ช่ือผลงาน การเกษตรยคุ ใหม โดยใชโ คกหนองนาโมเดล ทีเ่ หมาะกับในแตล ะบริบทของชมุ ชน เพือ่ พฒั นาใหมผี ลผลติ ทดี่ ีขน้ึ ตามแนวคดิ หลกั ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง 2. หนว ยงาน/สถานศกึ ษา กศน.ตำบลกระแชง อำเภอบางไทร สังกัด สำนกั งาน กศน.จงั หวดั พระนครศรีอยธุ ยา 3. คณะทำงานพัฒนาแนวปฏบิ ตั ทิ ี่ดี นางสาวปยรตั น สุขสมพชื ครู กศน.ตำบลกระแชง 4. ความสอดคลอง แนวทางการปฏบิ ัติทด่ี ี (Best Practice) เรอ่ื ง การเกษตรยุคใหม โดยใชโคกหนองนาโมเดล ทีเ่ หมาะ กับในแตล ะบรบิ ทของชุมชน เพือ่ พฒั นาใหมผี ลผลติ ท่ีดขี ึ้น ตามแนวคิดหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง จัดทำขึ้นโดยมกี ารวิเคราะหค วามสอดคลองกับ จุดเนนนโยบายของสำนกั งาน กศน. ปงบประมาณ 2566 ดังน้ี - มีความสอดคลองกับพนั ธกิจ ของสำนักงาน กศน. ดงั น้ี ขอ 1 จดั และสง เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั ท่ีมคี ณุ ภาพ สอดคลอง กับหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และความเปลีย่ นแปลงทางเศรษฐกิจและสงั คม เพอ่ื ยกระดบั การศกึ ษา และพัฒนาสมรรถนะ ทกั ษะการเรยี นรูของประชาชนกลุม เปาหมายใหเ หมาะสมในแตละชวงวัย ใหพ รอมรับ การเปลีย่ นแปลงและการปรบั ตวั ในการดำรงชวี ิตไดอยา งเหมาะสม กา วสกู ารเปนสงั คมแหงการเรยี นรตู ลอด ชีวติ อยา งยัง่ ยนื ขอ 4 สงเสริมสนับสนุน แสวงหา และประสานความรว มมือเชงิ รกุ กับภาคเี ครอื ขาย ใหเ ขามามีสวนรวม ในการสนับสนุนและจดั การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย และการเรยี นรตู ลอดชวี ิตในรปู แบบ ตาง ๆ ใหก บั ประชาชน - มคี วามสอดคลอ งกับจุดเนน ของสำนกั งาน กศน. ดังนี้ ภารกิจตอ เนือ่ ง 1. ดา นการจดั การศกึ ษาและการเรียนรู 1.3 การศกึ ษาตอ เนื่อง ขอ 4) การจดั กิจกรรมการเรยี นรตู ามหลักปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี งผา น กระบวนการเรียนรตู ลอดชีวิตในรูปแบบตาง ๆ ใหก ับประชาชน เพอื่ เสรมิ สรางภูมิคมุ กัน สามารถยนื หยัดอยูได อยา งมนั่ คง และมีการบรหิ ารจัดการความเส่ยี งอยา งเหมาะสม ตามทศิ ทางการพัฒนาประเทศสูความสมดุล และย่ังยืน

5. ท่ีมาและความสำคัญ เนอ่ื งดว ยสถานการณไ ดป จจุบนั ผลกระทบจากการระบาดของโรคตดิ เช้อื ไวรัสโคโรนา 2019 พ.ศ. 2563 เกดิ ข้นึ มากมายกบั ประชาชนทุกภาคสวน สง ผลกระทบมายงั ปจ จบุ ัน ไมว า จะเปน ประชาชน เกษตรกร และผูประกอบการ ซ่ึงไดร ับผลกระทบจากการระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 และเพือ่ ฟนฟเู ศรษฐกิจและสงั คมที่ไดร ับผลกระทบ กระทรวงมหาดไทย ไดม ีโครงการภายใตก รอบนโยบายการฟน ฟู เศรษฐกิจและสงั คมของประเทศ อกี ท้ังฟน ฟูเศรษฐกจิ ทอ งถิน่ และชมุ ชน โครงการพัฒนาพนื้ ทตี่ น แบบการ พัฒนาคณุ ภาพชวี ติ ตามหลักทฤษฎใี หม ประยุกตสู “โคก หนอง นา โมเดล” เปนการพฒั นาพนื้ ทเี่ รยี นรชู มุ ชน ตน แบบ โคก หนอง นา โมเดล ตามหลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งและฟน ฟูเศรษฐกจิ ทอ งถ่นิ และชมุ ชน เปน การสรางงาน สรา งรายไดใ หก บั ครวั เรือนและชุมชน เกิดการกระตุนเศรษฐกิจฐานราก ฟน ฟูและพฒั นาทองถิน่ ของตนเอง โคก หนอง นา โมเดล คอื การจดั การพนื้ ท่ซี ่งึ เหมาะกับพน้ื ท่ีการเกษตร ซึง่ เปนผสมผสาน เกษตรทฤษฎีใหม เขา กบั ภมู ิปญ ญาพน้ื บา นท่อี ยอู ยา งสอดคลอ งกบั ธรรมชาตใิ นพนื้ ทน่ี ั้น ๆ โคก-หนอง-นา โมเดล เปน การทใี่ หธรรมชาติจดั การตวั มันเองโดยมี มนษุ ยเปนสวนสงเสริมใหมนั สำเรจ็ เรว็ ข้นึ อยา งเปน ระบบ ซึ่งโคก-หนอง-นา โมเดล ซง่ึ เปน แนวทางทำเกษตรอนิ ทรยี และการสรา งชวี ติ ที่ย่ังยนื โดยมอี งคป ระกอบดงั น้ี 1) โคก: พน้ื ท่ีสูง ดินท่ขี ดุ ทำหนองน้ำน้นั ใหนำมาทำโคก บนโคกปลูก “ปา 3 อยา ง ประโยชน 4 อยา ง” ตามแนวทางพระราชดำริ / ปลูกพชื ผกั สวนครวั เล้ยี งหมู เล้ียงไก เล้ียงปลา ทำใหพ ออยู พอกิน พอใช พอ รมเย็น เปน เศรษฐกิจพอเพยี งขน้ั พ้ืนฐาน กอนเขา สูขั้นกา วหนา คือ ทำบุญ ทำทาน เก็บรกั ษา คาขาย และ เชือ่ มโยงเปน เครอื ขา ย / ปลูกที่อยูอ าศยั ใหส อดคลอ งกบั สภาพภมู ิประเทศ และภมู อิ ากาศ 2) หนอง: หนองน้ำหรือแหลงน้ำ ขดุ หนองเพ่อื กกั เกบ็ น้ำไวใชยามหนาแลง หรอื จำเปน และเปนที่รับนย าม นำ้ ทวม (หลมุ ขนมครก) / ขดุ “คลองไสไ ก” หรือคลองระบายน้ำรอบพน้ื ท่ีตามภูมปิ ญ ญาชาวบาน โดยขุดใหคด เคี้ยวไปตามพืน้ ท่ีเพือ่ ใหน ้ำกระจายเต็มพ้นื ทีเ่ พ่ิมความชุมชน้ื ลดพลงั งานในการรดน้ำตนไม / ทำ ฝายทดน้ำ เพอื่ เกบ็ น้ำเขา ไวในพื้นทีใ่ หม ากท่ีสดุ โดยเฉพาะเมือ่ พ้นื ที่โดยรอบไมมีการกักเก็บนำ้ นำ้ จะหลากลงมายังหนอง น้ำ และคลองไสไก ใหทำฝายทดน้ำเก็บไวใชยามหนา แลง / พฒั นาแหลง นำ้ ในพ้นื ที่ ทงั้ การขุดลอก หนอง คู คลอง เพอื่ กักเกบ็ นำ้ ไวใ ชยามหนาแลง และเพม่ิ การระบายน้ำยามน้ำหลาก 3) นา: พื้นท่ีนานั้นใหป ลกู ขาวอนิ ทรยี พ ้ืนบาน โดยเรม่ิ จากการฟนฟดู นิ ดว ยการทำเกษตรอินทรยี ยงั่ ยนื คืนชีวิตเล็ก ๆ หรือจุลินทรยี ก ลับคนื แผนดนิ ใชการควบคุมปรมิ าณน้ำในนาเพอ่ื คมุ หญา ทำใหป ลอดสารเคมไี ด ปลอดภัยทัง้ คนปลูก คนกิน / ยกคนั นาใหมีความสูงและกวา ง เพอ่ื ใชเปน ทีร่ ับน้ำยามนำ้ ทว ม ปลูกพืชอาหาร ตามคันนา กศน.ตำบลกระแชง อำเภอบางไทร จังหวดั พระนครศรอี ยุธยา เหน็ วา สำคัญและประโยชน ของโครงการ “โคก หนอง นา โมเดล” มาปรบั ใชใ นพ้ืนที่ตำบลกระแชง ใหเ หมาะสมในบรบิ ทของแตล ะ ครวั เรอื น นำไปประยุกตห ลากหลายรูปแบบโดยการทดลอง ผสมผสาน เพอื่ ลดรายจา ย เพม่ิ และได ใหไ ด ผลผลติ ท่ดี ีและมากขึ้นกวาเดมิ โดยความรว มมอื ของประชาชนในพืน้ ที่ นำความรูท่ีไดร บั นำไปประยกุ ตใชใน ชีวติ ประวนั ได

6. วัตถปุ ระสงค 1) เพ่อื ปองกนั และแกไ ขปญ หาภยั แลงของเกษตรกรในตำบลกระแชง 2) เพื่อสรางแปลงตนแบบความสำเรจ็ ในรูปแบบ โคก หนอง นา โมเดล 3) เพือ่ สงเสริมและพัฒนาคณุ ภาพชีวติ ตลอดจนทรพั ยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดลอมในตำบลกระแชงตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง 7. วธิ ดี ำเนินการ - ปญ หาท่พี บคอื พ้นื ทข่ี องคนในชมุ ชนผลผลิตลดนอยลง จากการประสบภัยแลง และผลกระทบจาก การ ระบาดของโรคติดเช้อื ไวรัสโคโรนา 2019 - ผังงานแสดงแนวทางการปฏิบตั ิที่ดี เรื่อง การเกษตรยุคใหม โดยใชโคกหนองนาโมเดล ท่เี หมาะกับ ในแตละ บริบทของชมุ ชน เพ่อื พัฒนาใหม ผี ลผลติ ทดี่ ีข้นึ ตามแนวคิดหลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง (ตามวงจรคณุ ภาพ PDCA) 1) ขน้ั วางแผน (PLAN : P) - การรวมกลุมระดมความคิดเพื่อใหไ ดม าซึง่ ปญ หา - เลือกแปลงสาธติ 2) ขั้นทำ (DO : D) - ขดุ โคก ปลูกปา 3 อยา ง ประโยชน 4 อยาง ตามแนวพระราชดำริ - ขดุ หนอง เพ่อื กกั เกบ็ นำ้ ไวใ ช - ทำนา ใหปลกู ขา วพื้นบา นเกษตรอนิ ทรยี  โดยเรมิ่ จากการฟน ฟูดิน 3) ขั้นการตรวจสอบ (CHECK : C) - ตรวจสอบการดำเนินงานจากขอ 2 (DO:D) วา เปนไปทำขั้นตอนหรอื ไม หากไมเปนไปตามแผนการดำเนินงานทีว่ างไว ใหก ลับไปลงมอื ทำใหม 4) ขัน้ ตอนการดำเนนิ งานใหเ หมาะสม (ACT : A) การนำผลการปฏิบัตงิ าน ประเมนิ ผล และปรับปรุงใหม ีประสทิ ธภิ าพมากข้ึน

ผงั งานแสดงแนวทางการปฏบิ ัตทิ ีด่ ี เรอื่ ง การเกษตรยคุ ใหม โดยใชโคกหนองนาโมเดล ทเ่ี หมาะกบั ในแตละบริบทของชมุ ชน เพือ่ พัฒนาใหม ีกระบวนการทำงานที่ดี ตามแนวคิดหลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง

8. ตวั ชี้วัดความสำเรจ็ (เกณฑการประเมนิ ผลสำเรจ็ ) 1) มแี นวทางการปองกนั และแกไขปญหาอยางเปนระบบ 2) มีแปลงตวั อยา งการทำเกษตรตามรปู แบบ โคก หนอง นา โมเดล จำนวน 1 ไร 3) เกษตรกรแปลงตวั อยา งไดร บั การสงเสริมและพฒั นาจนสามารถพงึ่ พาตนเองได รวมท้งั สามารถเปน แบบอยา งใหกับเกษตรกรรายอน่ื ๆ ในชุมชนได 9. เครื่องมอื การประเมินผล - แบบประเมนิ - แบบบนั ทึก 10. ผลการดำเนนิ งาน มกี ารใชพ้ืนท่แี ปลงตวั อยา ง โคก หนอง นา โมเดล อยา งมีประสิทธิภาพ เกดิ ความรว มมอื ระหวาง เกษตรกรและเครือขา ย ทำใหเกษตรกรมีคณุ ภาพชีวติ ทด่ี ีขนึ้ ทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ มแปลงตัวอยาง โคก หนอง นา โมเดลไดร บั การอนรุ กั ษแ ละฟนฟู 11. บทสรุป การเกษตรยุคใหม โดยใชโ คกหนองนาโมเดล ควรคำนึงถึงบริบทในแตล ะพน้ื ทเ่ี ปนสำคัญ และ ปรบั เปลี่ยนตามความเหมาะสมของแตล ะชุมชน 12. กลยุทธ หรอื ปจจยั ทีท่ ำใหประสบความสำเรจ็ ความตั้งใจ การรวมมอื รว มใจและความสามัคคี 13. ขอ เสนอแนะ หากหนว ยงานรัฐมที นุ สนบั สนนุ ในแตละพื้นท่ีอยางตอ เน่ือง จะทำใหเกิดความมน่ั คง ยง่ั ยนื 14. การอา งอิง ขอมูลและแหลงทมี่ า : กรมการพัฒนาชมุ ชน www.cdd.go.th / สำนกั งานสภาพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคม แหงชาติ www.nesdc.go.th 15. ภาคผนวก เอกสาร ภาพถา ยดงั แนบ .................................................

ภาคผนวก

ภาพกจิ กรรม นวัตกรรมดา นเศรษฐกิจพอเพยี ง ดว ยวิธปี ฏบิ ัติท่ดี ี (Best Practices) 1) ขนั้ วางแผน (PLAN : P) - การรวมกลุมระดมความคิดเพอ่ื ใหไ ดมาซ่งึ ปญ หา - เลือกแปลงสาธติ

ภาพกิจกรรม นวัตกรรมดานเศรษฐกจิ พอเพียง ดวยวธิ ปี ฏบิ ตั ทิ ีด่ ี (Best Practices) 2) ข้ันทำ (DO : D) - ขดุ โคก ปลกู ปา 3 อยา ง ประโยชน 4 อยาง ตามแนวพระราชดำริ - ขดุ หนอง เพื่อกกั เกบ็ น้ำไวใช - ทำนา ใหปลูกขาวพนื้ บานเกษตรอินทรีย โดยเรมิ่ จากการฟน ฟูดนิ

ภาพกิจกรรม นวัตกรรมดานเศรษฐกจิ พอเพยี ง ดวยวธิ ปี ฏิบตั ทิ ่ดี ี (Best Practices) 3) ขน้ั การตรวจสอบ (CHECK : C) - ตรวจสอบการดำเนนิ งานจากขอ 2 (DO:D) วา เปนไปทำข้นั ตอนหรอื ไม หากไมเปนไปตามแผนการดำเนนิ งานทีว่ างไว ใหกลับไปลงมือทำใหม

ภาพกิจกรรม นวตั กรรมดานเศรษฐกจิ พอเพียง ดว ยวธิ ีปฏิบตั ิที่ดี (Best Practices) 4) ขน้ั ตอนการดำเนินงานใหเ หมาะสม (ACT : A) การนำผลการปฏบิ ตั ิงาน ประเมินผล และปรับปรุงใหม ปี ระสทิ ธภิ าพมากข้นึ

ภาพกจิ กรรม นวัตกรรมดานเศรษฐกจิ พอเพียง ดว ยวธิ ปี ฏิบตั ทิ ่ดี ี (Best Practices)

ภาพกจิ กรรม นวตั กรรมดา นเศรษฐกจิ พอเพียง ดว ยวธิ ีปฏิบตั ทิ ี่ดี (Best Practices) ตอนรบั คณะมาเย่ียมชมดงู านจากหนว ยงานตา งๆ

ตอ นรับคณะมาเยี่ยมชมดงู านจากหนวยงานตา งๆ

ตอ นรับคณะมาเยี่ยมชมดงู านจากหนวยงานตา งๆ

ภาพกจิ กรรม นวัตกรรมดานเศรษฐกจิ พอเพยี ง ดว ยวิธีปฏบิ ตั ทิ ด่ี ี (Best Practices) ไดร ับรางวัลหมบู านศลี 5